Historia persecutionis Africanae provinciae

(III, 16) Habitat deus in sanctis suis secundum promissaonem qua dixerat: habitabo in illis. Quod uero dominus Iesus dicit in euangelio: manete in me et ego in nobis, probat hoc Paulus dicens: an nescitis quia Iesus Christus est in uobis? Hoc autem totum in spiritus habitatione adimpletur, sicut memorat Iohannes: ex hoc, inquit, scimus quia in nobis est, quia de spiritu suo dedit nobis. Similiter et Paulus: nescitis quia templum dei estis et spiritus dei habitat in uobis ? Et iterum dicit: glorificate et portate deum in corpore uestro. Quem deum? utique spiritum sanctum, cuius templum esse uidemur.

(III, 17) Nam quod arguat pater, arguat filius, arguat [*]( 3 Ezech. 36, 27. 4 Sap. I, 7. 7 Ps. 138, 7—10. 13 n Cor. 6, 16. 14 Ioh. 15, 4. 15 II Cor. 13, 5. 17 I Ioh. 4,13. 19 I Cor. 3, 16. 21 1. c. 6, 20. ) [*]( 2 nedio V in medio eorum eam a aeque (-ae) Msab adsit] Bit A 3 propheta dioit p 5 replebit RA rebit P hoc] ob b 6 scientia B sientiam V uoces B et V ut wid. notis W 7 ibo ab] ibo a CMsaLb ibo ad PB 8 ee et si PbA discendero B 9 ad infernum MLb si anmpsero] si recipiam A peanes V pinnas A direotim ego: directam BVGs in directum WβΑ dilaonlo (ϰαγ\' ổϱϑϱοv) Ma 10 extremis a 11 continenit B contenebit P 12 deus om. a 13 quam WA habitacio F1 14 enangelo b 15 christuB iesus a 16 adimpletus V1 17 ei hoc] et hoc a inquid BC 18 suo] sancto b 21 quem uocat deum W 23 Nam] nam et "A spiritus] sps Sps sic BVs\' )

(III, 18) Nam et quod bonus pater, bonus filius, bonus spiritus sanctus, sic probatur. Dicit propheta: bonus es tu, domine, et in bonitate tua dooe me iustificationes tuas. De se autem ipse unigenitus: ego sum pastor bonus. De spiritu aeque sancto Dauid in psalmo dicit: spiritus tuus bonus deducet me in terram rectam.

(III, 19) Quis autem illam dignitatem spiritus sancti pessit " tacere? Antiqui enim prophetae clamabant: haec dicit dominus. Hanc uocem Christus adueniens in suam personam reuocauit dicens: ego autem dico uobis. Noui autem prophetae quid clamabant ? sicut Agabus propheta in actis apostolorum: haec dicit spiritus sanctus, et Paulus ad Timotheum: spiritus, inquit, manifeste dicit: quae uox [*]( 2 Ps. 49, 16. 3 1. c. 21. 4 Pa. 6, 2. 6 Ioh. 16, 8. 9 Pa. 138, 7. 12 Ps. 118, 68. 14 Ioh. 10, 11. 15 Ps. 142, 10. 20 Mt. 5, 22. 22 Act. 21, 11. 23 I Tim. 4, 1. ) [*]( 1 spalmo C 2 dixit Mab 3 statuam te PB contra] ante A diuid P 4 in om. a 6 sancto spiritu P euangelio] euangelio dicit β 7 inquid BC paraclytua BCM βΑ paraclituu VWsa 8 de iustitia] et de insticia ϕ de ante iudicio om. b Dauid om. C 9 clamat Pb1 ab] a MsaLβ 10 tua om. BVC 11 bonns pater BVCWsPb bonus sit p. Mao bonus et spiritus <p 12 probator A 13 domine om. Ms in om. a 14 ipse om. P unitus (unicus 6) ait ego β 15 sancto aeque β splamo C dicit] d. ad deum A d. ad dominum a 16 tarram] uiam A 17 illam om. P 20 reuocans b prophetię BV. 21 qui A clamant Pb\'B sicnt] sic ait a agab W actis BVCW actibus rell. 23 inquid BC ) [*]( VII. ) [*]( 5 )

(III, 20) Ne ouis autem spiritum sanctum, quia paracletns dictus est, contemptibile aliquid aestimet. Paracletus enim aduocatus est uel potius consolator secundum Latinam linguam: quae appellatio etiam filio dei communis est, sicut dicit Iohannes: haec, inquit, scribo uobis, ne peccetis; sed si quis peccauerit, paracletum habemus apud patrem Iesum Christum. Nam et ipse dominus cum dicit ad apostolos: alterum paracletum mittet uobis pater, sine dubio, cum dicit alterum paracletum, se quoque paracletum manifestat. Sed neque a patre hoc nomen paracieti [*]( 2 GaL 1,1. 6 Act. 13,2. 8 1. c. 4. 10 Act. 20,28. 16 I Ioh. 2, 1. 19 Ioh. 14, 16. ) [*]( 1 Dicit se Paulua] et paulus quidem dicit se A 2 ex christo P fuisset W 3 inquid BVCs1 4 Iesum om. a et] ad A: om. a deum] dominum BaL -5 actis BVCWMs1 actibna reU. autem om. P apostolorum legitur quod A a MaL 6 enim om. a 7 segrega a barnabam a paulum A 8 quo// B quod Aa inquid BC 9 seleutiam WМβΑ 10 libro] loco Pb 11 sanctus om. P in §§. 93—98 a mitilus est 12 paracljtus BCP paraclitus VWMsab2 paracliticus b1 18 contemtibile b aliquit bA paraclytuB BVCsPb paraclitus WMa 14 positus BVClWMsaL 15 dicet BV (iidem ezuet pro exuit III, 46) docet WβΑ 16 inquid BC fne] at non A sed si BVCWs: sed et ai rell. 17 paracletum Bl et sic ter deinceps: paraclytum uel paraclitum rell. adpud b 21 a patre] pater a paraclyti BVCWb paracliti MsaP )

Denique ad Corinthios Paulus ita scribit: benedictus deus et pater domini nostri Iesu Christi, pater misericordiarum et deus omnis consolationis, qui nos consolatur. Et cum consolator dicitur pater, consolator dicitur filius, consolator etiam spiritus sanctus, una tamen nobis consolatio a trinitate praestatur, sicut et una remissio pecca,.. torum, apostolo adfirmante: abluti, inquit, estis et iustificati, et sanctificati estis in nomine domini nostri Iesu Christi et spiritu dei nostri. Possemus plura adhuc de diuinis scripturis proferre testimonia, quae iuxta baptismi sacramentum trinitatem unius gloriae, operationis ac potentiae manifestant; sed quia ei his plenus est sapientibus intellectus, multa praeteriuimus studio breuitatis.

(III, 21) Faciamus ergo recapitulationem dictorum nostrorum.

Si de patre procedit spiritus sanctus, si liberat, si dominus est et sanctificat, si creat cum patre et filio et si uiuificat, si praescientiam habet cum patre et filio, si ubique est et implet omnia, si habitat in electis, si arguit mundum, si iudicat, si bonus et rectus est, si de eo clamatur Chaec dicit spiritus sanctus\', si prophetas constituit, si apostolos mittit, si episcopos praeficit, si consolator est, si cuncta dispensat prout uult, si abluit et iustificat, si temptatores suos interficit, si is, qui eum blasphemauerit, non habet remissionem neque in hoc saeculo neque in futuro, quod utique deo proprium est: haec cum ita sint, quur de eo dubitatur quod deus sit, cum operum magnitudine, quod est, ipse manifestet: non utique [*]( 2 II Cor. 1, 3-4. 8 I Cor. 6, 11. ) [*]( 1 eat] habet a beneficientiae BVC2WМsPb 2 chorinthioa BVCM corintios P 3 et om. a 4 omnis] totius MsL consolatur nos b 8 inquid BC 9 et sanctificati om. W 10 lesu Christi om. P spiritu] in spiritu 87A adhuc] ad hoc M 11 iuxta] secundum A 13 sed qui A 17 est om. VCMa1 et si] si Waà uiuicat W 18 praesentiam s§ 22 praefecit a.A 24 is] his BVXWPA plasphemaaerit M 26 quur] sic BVC cum] eum BVlW cum eum a0 27 magnituding B Vs1A1 magnitudo 0 ) [*]( 5* )

Frustra ilti nomen diuinitatis negatur, cuius potestas non potest abnegari; frustra prohibeor eum cum patre et filio uenerari, quem exigor cum patre et filio confiteri. Si ille mihi cum patre et filio confert remissionem peccatorum, confert sanctificationem et uitam. perpetuam, ingratus sum nimis et impius, si ei cum patre et filio non refero gloriam. Aut si non est cum patre et filio colendus, ergo nec confitendus in baptismo est: si autem omnimodo confitendus secundum dictum domini et traditionem apostolorum, ne semiplena sit fides, quis me poterit ab eius cultu prohibere ? in quem enim credere iubeor, ei etiam debite supplicabo. Adorabo ergo patrem, adorabo et filium, adorabo et spiritum sanctum una eademque ueneratione.

Quod Si quis dnrum hoc putat, audiat quomodo Dauid ad culturam dei fideles hortatur: adorate, inquit, scabellum pedum eius. Si religionis est adorare scabellum pedum eius, quanto magis religiosum, si eius spiritus adoretur! ille utique spiritus, quem beatus Petrus in tanta sublimitate praedicauit dieenB: spiritu sancto miaso de caelis, in quem concupiscunt angeli prospicere. Si angeli eum cupiunt aspicere, quanto magis nos homines mortales despicere non debemus, ne forte et nobis dicatur, [*]( 15 Ps. 98, 5. 19 I Pet. 1, 12. ) [*]( 1 alienus est β filio BV1 ab om. W operam nirtate M 2 diuinitatis bis scriptum in BV 8 prohibere BVl perhibeor W prohibeo Ms prohibeo re//am A 4 si ille om. A 7 impiisaimum (-us b) β ei non cum p. e. f. A referam Pb1 BA 8 colendus et filio M nec] non P 9 ai om. a in omni modo a est confitendus W confitendus est βs2 11 uultu BVs1aLb2 12 ei om. A etiam ei 0 deuite BV deaote Cab2 deuita M 13 adorabo ante et fliium om. β et cmte filium om. <p 15 dauit B ortatur WP 16 inquid BC Si religionis... pedum eius om. PbIB 17 religiosum om. M eius spiritus] e. populus BVs1: spiritus om. PblB 18 quam β 19 spiritui ϕ 21 prospicere A quanto ... deapicere om. PB: quanto ... debemus b in marg. m. 2 22 non debemus] non denegemus eum PBb, sed in b punctis deleta )

(III, 21) Quodsi haec tanta et talis non inclinant animam ad uenerandum spiritum sanctum, accipe hac aliquid fortius. Sic enim Paulus instruit prophetas ecclesiae, in quibus utique et per quos spiritus sanctus loquebatur: si, inquit, omnes prophetauerint, intret autem aliquis infiqulis aut idiota, conuincitur ab omnibus, examinatur ab omnibus, occulta quoque cordis eius manifesta sunt; et tunc cadens in faciem adorabit deum, pronuntians quia uere deus in uobis est. Et utique in eis spiritus sanctus est, qui prophetant. Si ergo infideles cadunt in faciem et adorant spiritum sanctum pertequti et confitentur inuiti, quanto magis fidelibus expedit, ut uoluntarie et ex adfectu adorent spiritum sanctum Adoratur autem spiritus sanctus non quasi separatim more gentilium. sicut nec filius separatim adoratur, quia in dextera patris est: sed cum adoramus patrem, credimus nos et filium et spiritum sanctum adorare, quia et cum filium inuocamus, patrem nos credimus inuocare, et cum patrem rogamus, a filio nos exaudiri confidimus, sicut ijpae dominus dixit: quidquid petieritis patrem in nomine meo, ego faciam, ut honorificetur pater in filio; et si spiritus sanctus adoratur, ille utique [*]( 1 Act. 7, 51. 6 I Cor. 14, 24—25. 21 lob. 14, 13. ) [*]( 2 restistis VC1s1 4 hnc BV (cf. adde huc): huic C adhuc W MsPb; om. a fotius W 6 per] pro V2 quo BV1 Ii] Nisi BVs1 inquid BC 7 aliquia om. y 8 examinatur ab omnibus om. Pb1R 10 sunt] fiunt pA in facie Å in faciem suam Ms, aaorauit BV1. adorat Ms deum] dominum A 11 quia] quod β . uerua W .. 12 sanctus. spiritus β prophetat BVWPRAs1 ia faciem cadunt infideles cp 16 sanctus om. A 18 credimns nos] credimus At credimus inuocare spm sc̃m et cum pateem rogamus Pb1(R?), mediis omissis; in b m, 2 inuocare delectum, uerba nos et filium et et adowe & l., reliqua uero in marg inf. addita sunt et post noe om. W spiritus 3. sanctum om. M 19 filium cum 9 20 patre rogamus BA 21 quidquid BVC quicquid rell. 23 ille utique adoratur om. Å )

Illud autem nallns ignorat, quia diuinae maiestati nec addi quicquam nec minui humanis supplicationibus potest, sed unusquisque secundum propositum uoluntatis suae ant gloriam sibi adquirit fideliter uenerando,. aut confusionem perpetuam pertinaciter resistendo: certum est enim, quia contentio et superbia damnat, honorificentia uero fructum deuotionis expectat. Quare autem fideles non honorificent integre trinitatem, ad quam se pertinere confidunt, cuius nomine se renatos, cuius seruos se nominari gloriantur? Nam sicut ad nomen dei patris homines dei appellantur, ut Elias homo dei dictus est, ut Moyses homo dei appellatus eat, sic a Christo Christiani nuncupamur, sic etiam ab spiritu spiritales appellamur. Si igitur uocetur quis homo dei et non sit Christianus, nihil est; qui si Christianus uocetur et non fuerit spiritalis, nec sibi satis de salute confidat.