Epistulae

istas portas [*]( ) diligit deus, quas uidemus in cineres et fauillas esse conuersas ? non dico prudentibus, sed ne stultis quidem hoc persuaderi potest. ego arbitror et illud, quod in sexagesimo quarto psalmo legimus: uisitasti terram et inebriasti eam, multiplicasti locupletare illam. fluuius dei repletus [*]( 2 cf. Luc. 16, 23—31 3 *Gen. 37, 35 5 Luc. 23, 43 8 Rom. 5, 14 12 *Mal. 3,12 16 *Esai. 32,2 20 Ps. 86,3 21 Ps. 86, 2 26 *Ps. 64,10—11 ) [*]( 1 pr. et] nec B habraham I 4 paradysi Ip.c.D 5 paradyso JID 6 quae] quam B 7 secundus Adam g illam D perditam (non perdita) codd. 9 sub—lex partim in ras., partim in mg. m2B 10 adae I ade D 11 formam J manif., quae sit haec terra g haec terra Dg,Bp.c.m2 12 legimus D malachi D in Malachia ç 13 in terra g 14 apellatur IDB BENleH J EENIEN Σ BENlTN D BHNleH B 15 desiderant ID uel quae] que ex uel m2B esaya B 16 uir] urbs Bmg.mZ 17 syon B passim 18 syon terra B 22 numquid istas B 23 dns B 24 ne] nec J I persuadere D 25 quarto decimo I XlIII J 27 illam] eam DB )

illa enim terra cotidie uisitatur a deo, inebriatur cunctisque est plena diuitiis. de hac fluuius egreditur dei, de quo scriptum est: fluminis impetus laetificat ciuitatem dei, qui et in descriptione templi Ezechihel mystico sermone narratur, in cuius ripis arbores sunt ex utraque parte per singulos menses nouis frugibus abundantes, de qua terra et in Prouerbiis uir scripsit sapientissimus: qui operatur terram suam, inplebitur panibus.

quod si de hac terra, quam cernimus et quae magis a peccatoribus possidetur, de qua scriptum est: maledicta terra in operibus, aliquis intellegendum putat, respondeat, quomodo possit haec stare sententia: qui operatur terram suam, inplebitur panibus. quanti enim operantur terram et exercent uomere et tamen multis inpedientibus causis egestate conficiuntur et penuria! sed considerandum, scriptura quid dicat: qui operatur terram \'suam', quae proprie iuris sui est, de qua numquam eici potest; secundum quem sensum et illud scriptum est: redemptio animae uiri propriae diuitiae.

et hoc secundum litteram mentiri putes: quanti enim alienis amicorumque redimuntur pecuniis! huius terrae cultores agricolae apostoli sunt, quibus dicitur: uos estis sal terrae et in alio loco: in patientia uestra possidebitis [*]( 6 Ps. 45, 5 8 cf. Ezech. c. 47 9 cf. Ezech. 47, 12 11 *Prou. 12, 11 13 *Gen. 3, 17 15 *Prou. 12, 11 19 Prou. 12, 11 21 *Prou. 13, 8 24 Matth. 5, 13 25 Luc. 21, 19 ) [*]( 1 cybum JI illorum] eorum D 2 (s s.l.)ic B ita I tua] eius I,om.D inhebria JB 3 illius] eius I 4 eius] illius I 5 etenim B deo] add. et D,IBp.c.m2 inhebriatur JB plena est g 6 ds D deo g 8 ezechihel (cf. p. 163,15)2 hiezechielD ezechielJB 10 habundantes (h eras.I dan s.l.B) codd. 14 operibus] add. tuis D,IBs.l.m2 aliquid JI 15 hec stare possit B 16 enim om.D operanti J 17 pr. et om.D uomeres D impedimentis D aegestate (-tae J) J I 18 paenuria JI consid. est B quid ex quod J 21 diuiciae B; add. eius I 22 mentiri putes scripsi sentiri potest JID sentiri non potest g utcumque (in ras. m2) sentiri potest (test in ras. m2) non plene tamen(non plene tamenexp.)B 23 cult. etagr. D,Bp.c.m2 25 alt.madd.m2B )

Illud quoque sollicita mente tractemus et scripturarum nos doceat auctoritas, sanctos huius terrae, quam Iudaei terram repromissionis autumant, non habitatores esse, sed accolas atque peregrinos. ex iusti uiri persona legimus: aduena sum ego et peregrinus sicut omnes patres mei. qui cum diu in terrae huius tenebris uersaretur, flebiliter ingemiscit et dicit: heu me, quia peregrinatio mea prolongata est, habitaui cum habitantibus Cedar, multum accola fuit anima mea.

ubicumque autem habitator terrae legitur, et priora et media et extrema tractemus et liquido scripturarum poterit regula conprobari, semper habitatores terrae peccatores appellari, de quibus in Apocalypsi Iohannis illud exemplum est: uae habitatoribus terrae. Abraham, ad quem primum facta est promissio dicente domino: tibi dabo terram hanc et semini tuo, iuxta Stephani, primi in Christo martyris, concionem ne uestigium quidem pedis dicitur accepisse.

ita enim scriptum est: tunc egressus de terra Chaldaeorum habitauit in Charran et inde, postquam mortuus est pater eius, migrauit in terram, in qua nunc uos habitatis; et non dedit ei possessionem, ne uestigium quidem [*]( 1 cf. Act. 9, 15 2 *I Cor. 3, 9 9 *Ps. 38, 13 12 *Ps. 119, 5—6 18 *Apoc. 8, 13 19 *Gen. 12, 7 22 *Act. 7, 4-5 ) [*]( 3 estis s.l.m2B,om.J 4 sensum-5 diff. partim in ras., partim in mg.m2B sensum-et in mg.2,om.J leg. uid. I 6 scriptorum D 7 sanctos] quod omnes sancti B 8 non-9 leg. in mg. inf.Itom.J habitationem pro incolatu senserunt, unde propheta B 9 ego sum B 11 uers. in terre huius ten. B ingemescit 2p.c.m2D 13 caedar J 14 accula J,Da.c. acola :Sa.c.B incola f 17 de quibus] denique B apocalipsi B apocaly(ex i l)psin JI iohannis scribit (eras.) I 18 ue DB 19 repromissio D 20 martiris in xpo B 21 martyri D contentionem J nec D,Bs.l. pedis] add. huius terrae D, Is.l.m2Binmg.m2 23 caldeorum B charran D carran B carra J ca(r s.l.)- ram I 25 uos nunc D 26 cis D poss.] add. in ea s.l.m2B nec IDB )

ac ne iorsitan lectoris tacita cogitatio trahat eum ad illam intellegentiam, ut, quod non est datum parenti, reddatur posteris, uas electionis loquitur ad Hebraeos: fide, qui uocatur Abraham, oboediuit egredi in locum, quem accepturus erat in possessionem, et egressus est nesciens, quo iret. fide peregrinatus est in terra repromissionis quasi in aliena in tabernaculis habitans cum Isaac et Iacob, coheredibus eiusdem promissionis; expectabat enim fundamentum habentem ciuitatem, cuius artifex et creator deus est.

et iterum, cum de Abel et Enoch, Noe Sarraque dixisset, intulit: iuxta fidem mortui sunt hi omnes non acceptis repromissionibus, sed procul eas uidentes et salutantes et confitentes, quia peregrini et aduenae sunt super terram. qui enim sic loquuntur, ostendunt, quod quaerant patriam. et, siquidem illius recordabantur, de qua egressi erant, habebant tempus, ut reuerterentur; nunc uero meliorem desiderant, id est caelestem.

multisque in medio sanctis ad extremum intulit: et hi omnes testi- . monium habentes in fidem non acceperunt repromissionem deo de nobis quid melius prouidente, ne sine nobis perfecti fierent. [*]( 4 cf. Act. 9, 15 5 *Hebr. 11, 8-10 13 cf. Hebr. 11, 4. 5. 7. 11 14 *Hebr. 11, 13-16 23 *Hebr. 11, 39-40 ) [*]( 1 quam] sed in ras.m2B in possess. om.I in add.m2B 2 ipsum] eium (i del.) D ac] hac D 5 habraham B 8 ire B terra Bp.c.m2 9 quasi in aliena in in ras. m2B tabern.-11 enim in mg. m2B 10 heredibus I et heredibus J et coheredibus g 11 exspectauit g ciu. hab. fund. B 12 art. et creat.] rector et art. B 13 est deusi habel B enoc B; add. et I 14 Saraque ç iuxta—15 omnes] et hii omnes iuxta fidem defuncti sunt B 15 hii JB 16 confidentes JZ 17 peregrinaia.c. peregrinia (a eras.) J aduena J sunt (s.l. erant eras.)I erant D 18 sic B se J haec Is.l.m2D 19 quae(e)- runt J,2a.c. 23 sanctis] add. commemoratisD,2hiiJB 24 habent et J fide 2p.c.m2D 25 de] pro B melius quid D 26 fuerint JDtSa.c. )

nec me fugit, quod perfidia Iudaeorum haec testimonia non suscipiat, quae utique ueteris testamenti auctoritate firmata sunt. illud nostris dicendum est, hanc epistulam, quae scribitur ad Hebraeos, non solum ab ecclesiis orientis sed ab omnibus retro ecclesiae Graeci sermonis scriptoribus quasi Pauli apostoli suscipi, licet plerique eam uel Barnabae uel Clementis arbitrentur, et nihil interesse, cuius sit, cum ecclesiastici uiri sit et cotidie ecclesiarum lectione celebretur.

quodsi eam Latinorum consuetudo non recipit inter scripturas canonicas, nec Graecorum quidem ecclesiae Apocalypsin Iohannis eadem libertate suscipiunt, et tamen nos utramque suscipimus nequaquam huius temporis consuetudinem sed ueterum scriptorum auctoritatem sequentes, qui plerumque utriusque abutuntur testimoniis, non ut interdum de apocryphis facere solent — quippe et gentilium litterarum raro utantur exemplis —, sed quasi canonicis et ecclesiasticis.

Respondeant mihi, qui hanc terram — quae nunc nobis Christi passione et resurrectione terra repromissionis effecta est-possessam putant a populo Iudaeorum, postquam est reuersus ex Aegypto, quantum possederit: utique a Dan usque Bersabee, quae uix centum sexaginta milium in longum spatio tenditur. neque enim Dauid [*]( 1 *Hebr. 12, 22-23 20 Respond.—p. 170, 10 barbar.] = Eucherii epist. ad Faustum p. 129, 5—20 Geyer ) [*]( 1 monte D 2 ihrlm B ihrl J 3 multorum B solemn. I sollempnitatefi ecclesia (ecl- I)JI 5 me s.l.I test. tam clara (add. tam s.l.m2) aperta B 7 inscribitur D,Bp.c.m2 8 ad-omnibus in ras.iraB 9 ecclesiasticis g 10 pr. uel om.D 11 ecclae(ecle—lasiasti J,Ia.c. cottidie(—ae J)J2\' quotidie B 12 caelebretur J eam in ras. m2B e(eros.)iam J consuetudine D 13 apocalipsin 2 Z?—lypsen Ja.c.—lypsi D 14 iohannes J tamen ex tanto B nos s.l.J utramque (m eras.) I 17 abutuntur jab eras.) B apocriphis B apocrifis cet. 18 quippe] add. qui D,Is.l.m2 utuntur B (cf. indo gramm.) 21 terra ex terrae J 22 reuersus est B reuersus Euch. Paris. ex s.l.B 23 patet quantum B possiderit J utique lin mg.D,om.JB usque ad Euch. bersabee Euch. Par. bersabee B uersabee D bersabae (-bę I)JI bersabe Euch. Esc. quae] qui JB Euch. Esc. CLX codd. CXL Euch. Par. 24 spatio (spatium Par.) in longum Euch. in longe D enim om. Euch. Par. )

et hoc dico, ut taceam quinque Palaestinae ciuitates, Gazam, Ascalonem, Geth, Accaron, Azotum, Idumaeos quoque ad meridianam plagam septuaginta quinque milibus ab Hierosolyma separatos, Arabas et Agarenosquos nunc Sarracenos uocant, in uicinia urbis Hierosolymae. pudet dicere latitudinem terrae repromissionis, ne ethnicis occasionem blasphemandi dedisse uideamur.

ab Ioppe usque ad uiculum nostrum Bethleem quadraginta sex milia sunt, cui succedit uastissima solitudo plena ferocium barbarorum, de quibus dicitur: c o ntra faciem omnium fratrum tuorum habitabis et quorum facit poeta eloquentissimus mentionem: lateque uagantes Barcaei, a Barca oppido, quod in solitudine situm est, quos nunc corrupto sermone Afri Baricianos uocant. hi sunt, qui pro locorum qualitatibus diuersis nominibus appellantur et a Mauritania per Africam et Aegyptum Palaestinamque et Phoenicem, Coelen Syriam et Osrohenen, Mesopotamiam atque Persidem tendunt ad Indiam.

haec, Iudaee, tuarum longitudo et latitudo [*]( 2 cf. I Reg. 3, 20; II Reg. 3, 10; II Reg. 17,11; II Reg. 24,2 et 15; III Reg. - 4, 25; I Par. 21, 2; II Par. 30, 5 10 *Gen. 16, 12 12 Uergil. Aen. IV 42 sq. ) [*]( 1 salamon 2 salomonem Euch. hiis B iis g 2 script. ten. B 3 ut taceam quinquę palestine omnia praeter ne in ras.m2B ut taceam quinque s.l.Z ut taceam om.J urbes B gazan D ascalonam Jp.c. ascalon Euch. Ese. et ascalon et B 4 geth et D acaron Za.c. accharon Euch. Ese. ; add. et B a meridiana plaga D Euch.; add. uix D,2m2 in mg. Euch. 5 LXXV JB,2 in textu XXV 2 in mg. Euch. uiginti quinque D ab hier. milibus D Euch. hierosolyma J hierosolima Euch. Esc. hierusolyma D hierusolima Euch. Par. hieru(o m2)solima 2 ierosolima B Ierosolyma g et separatos J arabes Euch. 6 uicina J,2a.c. hierosolimae 2 hieroIJ ierosol§ B hierusalem D Euch. Ierusalem g putet J 7 ęt(h s.l.)nicis 2 8 ab] a Euch. 9 bethleem JB Euch. Par. bethlem 2a.c.Euch.Esc. bethlehem Zp.c.D cui] huic B 11 suorum habitabit g 12 pogtg Da.c.ni2 lateque] lazaeque J 13 uagantes om.D barcaei D barchei 2p.c. bacchei J,2a.c. bachei B barcaD barcha 2p.c. baccha J,2a.c. bacha B 14 barachianos J2 baracanos B appellant B 16 ae(e 2 B)gy(i B)ptum et af(ff i")ricam J2B phalestinamque J phenicem D foeni- cemi"fenicem JB 17 et hoshrohenen (alt. h eras.) s.L2,om.JB et osrhohenem D 18 ab india J haec] add. est D,2Bs.l.m2 iudaeae (pr. a eras.)J iudeg D iudee 2,Ba.c.m2 iuda Bp.c.m2 tuarum-p.171,1 pr. his partim in ras.,part-im inmg.mZB tuarum s.l.m22,om.J et latitud so.l.m22,om.J )

Quodsi obieceris terram repromissionis dici, quae in Numerorum uolumine continetur, a meridie maris salinarum per Sina et Cades-Barne usque ad torrentem Aegypti, qui iuxta Rinocoruram mari magno influit, et ab occidente ipsum mare, quod Palaestinae, Phoenici, Syriae Coelae Ciliciaeque praetenditur, ab aquilone Taurum montem et Zephyrium usque Emath, quae appellatur Epiphania Syriae, ad orientem uero per Antiochiam et lacum Cenereth, quae nunc Tiberias appellatur, et Iordanem, qui mari influit salinarum, quod nunc mortuum dicitur — trans Iordanem autem duarum semis tribuum possessio est, Ruben et Gad et dimidiae tribus Manasse —, et ego fatebor haec tibi repromissa, non tradita, si obseruasses mandata dei et in praeceptis illius ambulasses, si non pro [*](2 Persius III 30 4 Quodsi-14 tradita] - Eucher. p. 129, 21-130, 11 5 cf. Num. c. 34 ) [*]( 2 ad inras.m2B 4 obieceris (ceris.tn ras. m2) B quae sl.m2I in om. Euch. Esc. 5 a s.l.I,om.J synam Euch. Par. Sin coni. Relandius, Senna Vall. (c/. Nurn. 34, 3-4) 6 barnae (§ I)JI rinocur. J,Ia.c.m2 rinicor. D Rhinocor. g 7 magno mari B ad occidentem Euch. palestini D Euch. Etc. 8 Phoenici g phoenicis JD fenicis B foenis Euch. Par. phaenicesJ phenices Euch. Esc. coelis syriae Euch. Par. sirię Euch. Esc. sirie B Coelae scripsi cele Euch. Esc. coeles B coelem 1D cylem J Coelen(?) Geyer ciliaeque Ia.e. Euch. Esc. cilitieque B ciliciae Euch.Par. praetend. Euch.Esc. pertend. cet. protend. g ab] et (s.l.m2) ab B aquilonem D, Eueh. Par. 9 et zephir. IDB ezephyr. J et zipher. Euch. Esc. et zypherus Euch. Par. emmath Euch. Esc. amath B epyph. D eph(exp.I)iph. JI epip(h s.l.). Euch. Esc. ephyf. Euch. Par. 10 siriae(e) Ia.c.m2B Euch.Esc. syria J anthioc. D anthioch. Euch.Par. antioc. Euch. Esc. cenereth JB ceneret Sa.c.mZ Euch. Esc. chenereth Ip.c.m2 cinereth Euch. Par. genesareth D 11 tiberias B Euch. Esc. tyberiadis Euch. Par. tyberias cet. et-14 tribuum partim in ras., partim in mg. m2B 11 et 12 iordanenI D qui ex que I in mare fluit Eueh. Par. marii B 12 quod nunc-duarum om. Euch. Par. dicitur ex dicit m2D duarum postea add. mlJ et semis Euch. Par.ç 13 possessio est] possessionem Euch. Par. possessione Eueh. Esc. luben B gath D Euch. Esc. dimidii J dimedio Euch. Par. tribu Euch.Esc. manasses D manases ex manase m2I 14 re(pro s.l.)missa I remi*ssa J promissa B )