Epistulae

Dum haec aguntur in Iebus, terribilis de occidente rumor adfertur obsideri Romam et auro salutem ciuium redimi spoliatosque rursum circumdari, ut post substantiam uitam quoque amitterent. haeret uox et singultus intercipiunt uerba dictantis. capitur urbs, quae totum cepit orbem, immo fame perit ante quam gladio et uix pauci, qui caperentur, inuenti sunt. ad nefandos cibos erupit esurientium rabies et sua inuicem membra laniarunt, dum mater non parcit lactanti infantiae et recipit utero, quem paulo ante effuderat.

[*](2 nocte Moab capta est, nocte cecidit murus eius. deus, uenerunt gentes in hereditatem tuam, polluerunt templum sanctum tuum, posuerunt Hierusalem in pomorum custodiam, posuerunt cadauera seruorum turorum escas uolatilibus caeli, carnes sanctorum tuorum bestiis terrae. effuderunt sanguinem )[*](2 cf. Matth. 24, 12 4 Barnabus] uerum uiri nomen ignoratur 7 cf. Hiob 4, 9 8 Ps. 103, 29 9 Ps. 145, 4 11 *Luc. 12, 20 21 *Esai. 15, 1 22 *Ps. 78, 1—3 )[*]( 1 inu. fid. g 2 amabant] ambulant (s.l.ml t amant) B 4 omnis ope AD opes omnes g superabantur AD barrabbas A barabbas D 5 duceretur f paricidium A 6 alt. sed B et AD 7 delectata A 8 auferens A deficiens A 9 in om.A 11 hac ex ac AB auferetur B abs B a (seq. ras. 1-2 litt.)A a D 12 parasti B 13 Iebus] his diebus B 14 spoliatusque D spoliatur que A 15 ammitterent DJ5 mitterentiL perderent g 16 singultisA 17 coe- pit AD periit B et] ut B 18 inuenti in ras. m2B sint Bp.c.m2 19 parcet AD 20 lactenti B in facie A recepit A 23 sanct. tuum] suum A 24 iherus.. B passim in] ut AD 25 seru.] sanctorum AD )

1. quis cladem illius noctis, quis funera fando
[*]( 3 )
2. explicet possit lacrimis aequare dolorem
?
3. urbs antiqua ruit multos dominata per annos
4. plurima perque uias sparguntur inertia passim
5. corpora perque domos et plurima mortis imago
.

Cum interim, ut in tanta confusione rerum, Marcellae quoque domum cruentus uictor ingreditur — sit mihi fas audita loqui, immo a sanctis uiris uisa narrare, qui interfuere praesentes, qui te dicunt in periculo quoque ei fuisse sociatam – , intrepido uultu excepisse dicitur introgressos; cumque posceretur aurum et defossas opes uili excusaret tunica, non tamen fecit fidem uoluntariae paupertatis.

caesam fustibus flagellisque aiunt non sensisse tormenta, sed hoc lacrimis, hoc pedibus eorum egisse prostratam, ne te a suo consortio separarent, ne sustineret adulescentia, quod senilis aetas timere non poterat. Christus dura corda molliuit et inter cruentos gladios inuenit locum pietas.

cumque et illam et te ad beati apostoli Pauli basilicam barbari deduxissent, ut uel salutem uobis ostenderent uel sepulchrum, in tantam laetitiam dicitur erupisse, ut gratias ageret deo, quod te sibi integram reseruasset, quod pauperem illam non fecisset captiuitas, sed inuenisset, quod egeret cotidiano cibo, quod saturata Christo non sentiret esuriem, quod et uoce et opere loqueretur: nuda exiui de uentre matris meae, nuda et redeam. sicut domino uisum est, ita et factum est. sit nomen domini benedictum. [*]( 3 Uergil. Aen. II 361--365 et 369 13 Uergil. Aen. VI 266 28 *Hiob 1, 21 1 eorum AD tamquam g aqua D 3 alt. quis] qui D 4 aut] ut A lacrimas A 9 parsim D 10 domus Aa.c.m2D 12 in om.A 13 cruentus (cr in ras.)A 15 ei om.B intrepidu (-du D)ADa.c.m2 intrepidoque Ap.c.m2 16 introgressus Aa.c.m2D 17 tun. exc. B uoluntaria A 18 cesa D cessa (pr. s exp.) A 19 prostr. eg. g 20 adolesc. B adolescentiae ex adulicentiae (sic) m2A 21 aetas timere] et aestimare A 22 pietatis Dp.c.nii beati Qm.ç 23 duxissent A nobis A 24 sepulcrum DB 25 grat; (= gratus) D quod] qui B int. sibi g 28 utero g )

Causa difficilis paruulae scribere, quae non intellegat, quid loquaris, cuius animum nescias, de cuius periculose uoluntate promittas, ut secundum praeclari oratoris exordium spes magis in ea laudanda quam res sit. quid enim horteris ad continentiam, quae placentas desiderat, quae in sinu matris garrula uoce balbuttit, cui dulciora sunt mella quam uerba?

audiat profunda apostoli, quae anihbus magis fabulis delectatur? prophetarum aiviy/aata sentiat, quam tristior gerulae uultus exagitat? euangelii intellegat maiestatem, ad cuius fulgura omnis mortalium hebetatur sensus? ut parenti subiciatur, horter, quae manu tenera ridentem uerberat matrem? [*]( 13 cf. Cicero, de re publ. inc. sedis fr. 5 M. ) [*]( 1 aliquod D,Ba.c. menses] dies g sano, integro g 2 obdormiuit g paup. suae] pauperem B 4 tuis osculis g tuis oculis A oculis tuis B tuis D conscia AD 6 filia principia B 7 in uos an. grat. AD 8 desid.] add. ex- plicit ad principiam uirginem D ) [*](F = Veronensis XVI. 14 s. IX. ) [*](J = Vindobonensis lat. 934 s. IX. ) [*](I = Turicensis Augimsis 41 s. IX. ad pacatulam FJI ad Gaudentium (coll.fine epistulae) g; Hieronymi nomen non exhibent tituli codicum ) [*]( 11 intelligit g 12 cuius] eius Ip.c. uol. peric. g periculosa Ip.c. ) [*]( 13 exodium g in ea magis g 14 sit quam res g orteris Fa.c.m2Jp.c. ortoris Ja.c. ortaris (a in ras., ris s.l.)I quae] queque Fp.c.m2 placenta Fp.c.m2,Jla.c. placentia Jp.c. 15 balbutit l:a.c. 17 A(eras.I)ENirMATA codd. aenigmata g 18 tristitior F,Ja.r. gemliae Fa.r. gerulice I 19 sens. heb. g sensus s.l.m2F,om.JI 20 horter Ia.c.m2 horteri Fa.c.m2J hortor Ip.c.m2 hortari Fp.c.m2 )

Solent quaedam, cum futuram uirginem spoponderint, pulla tunica eam induere et furuo operire palliolo, auferre linteamina, nihil in collo, nihil in capite auri sinere re uera bono consilio, e habere discat in tenero, quod postea deponere conpellatur. aliis contra uidetur.

\'quid enim\\ aiunt, 4si ipsa non habuerit, habentes alias non uidebit ? ptÀóxoa{wv genus femineum est multasque etiam insignis pudicitiae, quamuis nulli uiroium, tamen sibi scimus libenter ornari. quin potius habendo satietur et cernat laudari alias, quae ista non habeant. meliusque est, ut satiata contemnat, quam non habendo habere desideret\'.

tale quid et Israhelitico fecisse dominum populo, ut cupientibus Aegyptias carnes usque ad nausiam et uomitum praeberet examina coturnicum, multosque saeculi prius homines facilius carere experta corporis uoluptate quam eos, qui a pueritia libidinem nesciant; ab aliis enim nota calcari, ab aliis ignota appeti, illos uitare paenitendo suauitatis insidias, quas fugerunt, hos carnis inlecebris et dulci titillatione corporis blandientis, dum [*]( 20 cf. Num. c. 11 ) [*]( 1 epistolium (o ex u) Fl 2 litterarum s 3 iste Fa.c. iste Ja.c.m2 proponantur g 4 crustela Ja.c. mulsa g 5 gemis F pubis Jp.c.mll 6 festinet Fp.c. -nat cet. tentet g police I ducere g 7 stamia Fa.c.m2 stami*(na s.l.)I 8 gestiaFa.c.m22 osc.] oculoF 9 discereç 11 spoponderint If.c.m2 -rit cet. pullataFp.c.m2 (ta eras.) 12 fuluo Jp.c.m2 pallio I 14 in tenero s.l.m2I ponere g aliis] add. e s.l.m2I uero e g 16$1- AI(I eras.)OKOCMON (n F) F1 multasque (s eras.)F 17 insignes Ip.c.m2 pudicitiae (e eras.)F 19 pr. non s.l.J que s.l.ni2l contempnat F1 20 tale] -add. uero g pop. dom. g 21 nusiam Fa.c.m2 nauseam g 22 prae(e FJ)- bere codd. 23 uoluntate F I eas J2 24 calcare codd. 25 penitendae FJ 26 hos Ip.c.m2 hoc cet. car**nis (carminis fuisse uid.)F illecebras ç et om. g blandientes g )

unde et in domini mel sacrificiis non offerri ceraque contempta, quae mellis hospitium est, oleum accendi in templo dei, quod de amaritudine exprimitur oliuarum, pascha quoque cum amaritudinibus comedi in azymis sinceritatis et ueritatis, quos qui habuerit, in saeculo persecutionem sustinebit. unde et propheta mystice cantat: solus sedebam, quia amaritudine repletus sum.

Quid igitur? luxuriandum est in adulescentia, ut postea luxuria fortius contemnatur? absit, inquiunt; unusqui sque enim, in qua uocatione uocatus est, in ea permaneat. circumcisus quis, id est uirgo, uocatus e s t: non adducat praeputium, hoc est non quaerat pellicias tunicas nuptiarum, quibus Adam eiectus de paradiso uirginitatis indutus est.

in praeputio quis uocatus e s t, hoc est habens uxorem et matrimonio pelle circumdatus: non quaerat uirginitatis et aeternae pudicitiae nuditatem, quam semel habere desiuit, sed utatur uase suo in sanctificatione et pudicitia bibatque de fontibus suis et non quaerat cisternas lupanarium dissipatas, quae purissimas aquas pudicitiae continere non possunt.

unde et idem Paulus in eodem capitulo de uirginitate et nuptiis disputans seruos carnis uocat in matrimonio constitutos, liberos eos, qui absque ullo nuptiarum iugo tota domino seruiunt libertate. quod [*]( 1 cf. Prou. 5, 3 3 cf. Leu. 2, 11 4 cf. Ex. 25, 0 5 cf. Ex. 12, 8 6 I Cor. 5, 8 8 *Hier. 15, 17 11 I Cor. 7, 20 13 *I Cor. 7, 18 15 cf. Gen. 3, 21-24 16 *I Cor. 7, 18 19 cf. I Thess. 4, 4 cf. Prou. 5, 15 20 cf. Hier. 2, 13 22 cf. I Cor. c. 7 ) [*]( 1 reperire 2 labia 2 2 mulieris e J,om. g inpinguat 2p.c.m2 3 inuenitur 2 4 sacrificiis mel 2p.c.m2 offertur 2p.c.m2 offerunt g 5 accenditur 2p.c.m2 6 pasca 2 comedi F; add. iubetur in mg.m22 azimis codd. 7 quos (sc. azymos panes)] quas c 8 mistice F2 sed. solus g 9 sum] eram 2a.c.m2 10 pr. luxor. Fa.c.I adulisc. F,2a.c.m2 alt. luxor. F2a.c. 11 contempna(ea; e F)tar F2 absit uero ç 13 uirgo uocatus est s.l.m22 15 pelicias Fa.c. pelliceas g 16 uirg.] add. et Fa.c.2 est et Ja.c. preputium F 17 matrimonii Fp.c.m22p.c. 20 lupanarum 2 lupinarium Fa.c.m2J luparum g 23 uocansFJ liberos] add. fi (= uero) eras.2 24 nullo (n eras.) 2, om.g iugo nupt. 2 quod g quid codd. )

uirgo es: quid te mulieris delectat societas ? quid fragilem et sutilem ratem magnis committis fluctibus et grande periculum nauigationis incertae securus ascendis ? nescis, quid desideres, et tamen sic ei iungeris, quasi aut ante desideraueris aut — ut leuissime dicam — postea desideraturus sis. \'sed ad ministerium iste sexus est aptior\'. elige ergo anum, elige deformem, elige probatae in domino continentiae.

quid te adulescentia, quid pulchra, quid luxuriosa delectat? uteris balneis, cute nitida, rubicundus incedis, carnibus uesceris, affluis diuitiis, pretiosa ueste circumdaris et iuxta serpentem mortiferum securum dormire te credis? an non habitas in eodem hospitio, in nocte dumtaxat ? ceterum totos dies in huiusce modi confabulatione consumens quare solus cum sola et non cum arbitris sedes ? cum etiam ipse non pecces, aliis peccare uidearis, ut exemplo sis miseris, qui nominis tui auctoritate delinquant.

tu quoque, uirgo uel uidua, cur tam longo uiri sermone retineris? cur cum solo relicta non metuis ? saltim alui te et uessicae cogat necessitas, ut exeas foras, ut deseras in hac re, cum quo licentius quam cum germano, multo uerecundius egisti cum marito. sed de scripturis sanctis aliquid interrogas: interroga publice; audiant pedisequae, audiant comites tuae. omne, quod manifestatur, lux e s t. bonus sermo secreta non quaerit, quin potius delectatur laudibus suis et testimonio plurimorum. magister egregius contemnit uiros, fratres despicit et in unius mulierculae secreta eruditione desudat. [*]( 23 *Eph. 5, 13 ) [*]( 2 utrumque enim g 3 uas] uos Fp.c.m2 infirmus F,Ia.c.m2 infirmum Ip.c.m.2 4dilectatFla.c.m2,J 7pr.aut] haudIp.c.m2 desideraberisFa.c.mZJ 8 sis in ras. m2F elege Jp.c.mZla.c. 9 pr. elege Jp.c.m2,om.q alt. elege Jp.c.m2 10 aduliscentiaFix adulescent(u s.l.)la J adolescentula g luxoriosaF luxo(u s.i.m2)riosam2\' 11 rubicundusFJp.c.m2 -dis eel.; add. genis ç 13 secure g an] at g hospit(c F)io ex hospit(c F)ium F I 14 huiusce modi] huius Q 15 consumens scripsi consumes codd. consumis g 16 cum etiam] ut cum ç 17 delinquuntJI 18 sermone uiri g 19 aluitate (ta eras.)J uesicae I quogat F,J Za.c.m2 20 re] add. eum g 21 inuerecundius g quam cum marito egisti g 22 pediss. g 26 desp. fratres ç fratres] ff (s.l. fures) J )

Declinaui parumper de uia occasione aliorum [disputatione] et, dum infantem Pacatulam instituo, immo enutrio, multarum subito male mihi pacatarum bella suscepi. reuertar ad propositum. sexus femineus suo iungatur sexui; nesciat, immo timeat cum pueris ludere. nullum inpud icum uerbum nouerit et, si forte in tumultu familiae discurrentis aliquid turpe audierit, non intellegat. matris nutum pro uerbis ac monitum pro imperio habeat. amet ut parentem, subiciatur ut dominae, timeat ut magistram.