Epistulae

XXII. VENANTIO ENNODIVS.

Si proximitas sanguinis ad diligentiam mentes inuitat, pii amoris obsecutus imperiis gestio me praeuium praestitisse sermonem et orditum paginas amplectendis uiam reserasse conloquiis. diu quidem cassa expectatione maceratus, dum operior paginas non emisi, sed calcaribus suis animum meum fodit affectio et ad tabellarum munia priorem fecit accedere. habeo praerogatiuam, si bene conicio, plus amantis, qui et post productum silentii uestri studium loquor, et debeo uerecundia conmendare quod tacui. nunc tamen, ne epistularis concinnatio transgressa terminum deuenustet auctorem, salutationis seruitia dependo et, si mereor, dignationi uestrae conciliandus occurro, quia potiorum sublimitas communione geminatur et facem praefert eminentissimo gratia concessa subiectis.

XXIII. CONSTANTIO ENNODIVS.

Si liceret cum magnitudine uestra aequa sorte contendi, si honores aetas meritum quod uobis facem praetulit nos non in [*]( 1 que B, q ex q; L 4 inimica T in ras. subrepat fort., nisi antea testimonii mei praeferendum est qua opinionem exuifitis fort. 1 5 meritis meis LPTVb 6 extetiBset B 7 domine B, domine LIPTb meum u.] uotorum meorum T 8 dampna LPTV ) [*]( XXII. 12 gestio me] gestionem L 18 resereBse X1 14 ex- Bpectatione LV opperior V 16 acoidere B habes Sirm. 17 conditio L 19 epistnlares B 20 actorem T ) [*]( XXIII. 27 honoris aestas L non om. T )

umbram cogeret: ego potius culmen uestrum de tabellarum abstinentia iure culparem, qui, postquam ad urbem Romam profecti estis, nulla me recordationis fruge subleuauit. sed uide, per rerum prouidentiam quam cauta est seniorum dispensatio et fabricatis plena sermonibus: praeuenitur querelis innocentia et, ne dolorem suum in lucem producat, arguitur: fit rea, ne faciat. ergo haec mihi digrediens promissa contuleras? hac deosculatum fiducia subleuasti, ut crederem mei inmemores uos futuros? an ad aliud adtributae sunt paginae, nisi at secreta pectorum oris claue manifestent ? sed abstineo prolixitate paginali, ne grandiorem generet confabulatio producta rancorem. ad salutationis obsequia me reduco rogans, at pro me apud apostolos dei preces effundas, ut eorum beneficiis mortalis angustiae superetur obscenitas et de puro mandatorum caelestium tramite mens serena gratuletur.

XXIIII. LACONIO ENNODIVS.

Bene cupitis superna dispensatio dedit effectum et de negotiosi occasione conloquii fraternam refouens diligentiam quod putabatur necessarium fecit optabile. hinc caelestis cura nepti meae procum non omnino a sanguine nostro peregrinantem iussit accedere, ut, dum consulendi instat opportunitas, sancto amori pabula praestarentur. uix sustinebam fateor procurati studia longa silentii, sed interpres mitior putabam adplicandum timori quod subducebatur affectui. deo gratias, qui ad usum stili fraternitatem uestram reduxit et gratiae. diuinis tamen legibus cognationem indiculo conprehensam in matrimonio licere sociari sine dubitatione noueritis. sed continuo ad urbem Romam [*]( 1 debeUatum T 3 subleaasti b, sublenartis P et Sirm. 5 preuenitur B quaerelis B 6 do#lorem B 8 ut] ne Pb immemores T 9 futuros an ad T in raa. m. S ad om. BL V 13 praeces B ) [*]( XXlIlI. 19 occAsione L1 22 accidere B oportunitas BL PTVb 25 subduceretur P 26 uestram add. in mg. T m. 2 27 uloindico V cttphensam L )

homines meos dirigo, exacturus a uenerabili papa super hac parte responsum, ut animum uestrum potioris praecepti firmet auctoritas. domine, ut supra salutationem plenissimam acci- ■ pientes sanctum quoque et communem patrem parilis noueritis esse sententiae, cuius ad uos per hominem meum, si diuinus fauor adnuerit, cum sedis apostolicae apicibus litteras destinabo.

XXV. AVITO ENNODIVS.

Quam saepe aliena peccata nos ingrauant et quod a nobis non oritur iure nostro inputatur excessui! ex me didici fidem ueterum non: perire, dum per negotia nouella cana poetarum reparatur adnuntiatio. de me dictum aestimo: decidit infelix alieno uulnere. super expectandae memoriae uiri Sabini filio exhibetur praefata concinnatio, qui hactenus aegritudinis tentus obstaculis sine uitio suo constituta uiolauit. fateor paene animum meum reum fecerat magnitudinis uestrae diues adsertio et credebam culpam esse propriam, quam conscientia non habebat. ecce, ut primum in bonam ualitudinem reductus est, Mediolanum cum summa properatione commeauit. cetera apud uos alleganda esse non credidi, quia qui commendat magnis uiris iustitiam obliuionem uidetur aequitatis opponere. domine mi, salutationis plenissimae munus exhibeo et, quod [*]( 12 Verg. Aen. X 781 sternitar infelix alieno uolnere ) [*]( t 1 exacturos B 2 nostrum T fimet B 3 accipientis B 6 diBtinabo B ) [*]( XXV. alterum huius epistulae apographim in libris BLTVb post Epist. VI12 legitur (B2L2T2V2b2) ennodius anito L, 10 inputatur BIB" imputatur L.T, V2b1b2, impatetor L1PT1V1 12 adnnnciatio B, dictum (u in ras.) Bt deaidit Pb1, decedit B" decidet B1L1L2T1T2V1V2b2 18 exspectandae L2V2 mamorię L2 14 sanini B1B2L1L2PT1T2V1V2b1 haotSnns Bt, aetenus Bt egritadinis BtLt 16 paene L1L2V2, pene rell. ure Tx ee Tt 17 diuis BIB, quem Tt 18 ualetudinem B,bs 90 alliganda B1B2T2V2 21 supponere fort. B mihi B1B2L1L2V1V2 ex*ibes L, ) [*]( VI. ) [*]( 10 )

superest, quaeso ut status circa me gratiae uestrae, quamuis sit plenissimus, adhuc tamen recipere cogatur augmenta

XXVI. AGAPITO ENNODIVS.

Resistunt peccata desideriis et ut meritorum status delinquentibus innotescat, a labiorum proximitate cupita subtrahuntur. acrius adfligunt oblata, cum pereunt: potior sitis est, quam undarum gustus exaggerat: non urunt memoriam prima fronte negata beneficia: quis ferat ingestam oculis aequo animo se perdidisse dulcedinem? sed recte ista ad supernam remittuntur prouidentiam, qua caelestis dispensatio mysterii idcirco humanis dispositionibus manus opponit, ut uotorum praestet effectum. sanctus pater uester libenter se pariturum iussioni magnitudinis uestrae fuerat de mea occursione pollicitus, sed animum eius in diuersam partem pro utilitate, quantum dicit, ecclesiae superuenientia rapuere consilia, sicut praefati pagina ad uos directa declarauit. praestolatur tamen super negotio designato magnitudinis uestrae secunda conloquia, quo manifestius in fratris uestri Fausti patricii utilitate me esse necessarium reseretur, cuius gratiae nihil sibi aestimat liberum denegare. quod restat, obsequii mei humilitate suscepta precor, ut caeli opifex, qui culmini uestro paruitatis meae curam est dignatus infundere, ipse per uos sequenda disponat.

XXVII. EVGENETI ENNODIVS.

Supra modum me sollicitant procurati studia indefessa silentii et licet animus in statione sit positus, contristat sermonis [*]( 1 satus J5, uestrae om. Tt 2 cogitatur LtLt agmenta Tx augmente Lt; explic add. Bt ) [*]( XXVI. 6 eub*trahuntur (pr. t corr.) B 8 exagerat T 11 qua scripsi, quae BLTY, quoniam Pb celestis LTV 12 praestit B, prestet LV 14 occursione] occaaiione b 17 praestnlatur B 19 oestri om. T patrici B utilitati L 21 degare B, derogare Sirm. praecor B . 22 caeli om. Sirm, uestrae Sirm. ) [*]( XXVII. 25 eugeoiti B 26 procuratori L 27 contristat tamen Pb (tfi P 8. I.) )

abstinentia, qui uiuis imaginibus secretum pectoris oris claue manifestat. patior quidem interdum caritatem sub paginarum promulgatione simulari, numquam tamen credo his muniis abstinere qui diligunt. referat forte magnitudo uestra publicae occupationis curam locum scriptis familiaribus non dedisse. sed idem status erat, cum praecedente tempore conloquia culmen uestrum crebra praestabat nec ita aulicis deputatus premebatur excubiis, ut promissi amoris memoriam non haberet. quis fauis toxica, quis caenum fontibus clandestinus susurrator admiscuit? aut forte quod fuerat de affectione subreptum ad iudicium rettulistis ? sed ego occupare uos paginarum promulgatione non differo, ut ad usum ueterem cessantibus promissae dignationis stimulis uel garrulitatis meae prouocati fruge redeatis. domine mi, obsequium salutationis plena humilitate persoluens indico me uestris cupidum esse aspectibus praesentari, si tamen faciendum perpensis quae uobis cordi esse non dubito rescribatis. [*]( 1 qui scripsi, quae BLTVb 3 nunquam V 6 praecidenti B 7 atxlicis deputatas ita LTYb praemebatur B 9 cenum T suBurratur B 11 retulistis LTV 12 differo Bb, defero LTY 14 mihi BL V salatationis obsequium Sinn. 15 capidium B ) [*]( 10* )

I. ENNODIVS PARTENIO.

Nisi te efflictim diligerem et pii amoris soliditas indemutabili radice constaret, possem iuiuriarum dolore prouocatus, uel cum pueriliter irasceris uel cum adroganter supplicas, con- a moneri : nihil enim inuenio, quod sit fabricata humilitate superbius. praefero contumelias fucatae frontis obsequiis: transit amaritudinem dulcedo simulata. non opus est deprecationibus, si quae te catena nectat intellegis. poscant pro excessibus ueniam quibus est liberum non parere. ita famulos nobis iudicii cae lestis claritudo deputauit, ut in quacumque mens parte deflexerit illorum necessitas inclinetur. ille expectat clemens, qui destrictum, si uelit, refutare possit imperium. haud procul ab hoc ordine euagari potestas mihi a deo adtributa patietur. optare te conuenit, ne mansuetudinem, quam in me praedicas, is meritorum tuorum consideratio iusta deuenustet et pietatis tramitem culparum multitudo depretiet. licet, ni fallor, misericorditer uindicta comitatur errantem nec ulla est potior patientia nisi quae uitiis aditum non recludit, a te tamen facessat indignatio nostra, quia quod deliqueris non inclusus dolor et gratia fallente seruatus sed uerbera castigabunt. nunc uno modo in cicatricem cogere uulnera intemperatis sermonibus [*]( I. 2 paternio L 8 efflictem BLTV, efflicte P, afflicte b amorie] cordis Sirm. 4 possim B 6 hnmilitate - fnoatae om. B1 add. in mg. corr. 7 perfero T 8 depraecationibus B 9 pro uncinauit Schottus 10 pro quibus Pb caelestis iudicii Sirm. 12 ezpectatat B, exspectat Lx 18 uellit BL haut TL, haut B . 17 depretietur L\' ut uidetur 18 uendicta B\' 19 non r.] intercludit T et ita mg. P tamen] non T 90 uestra T 21 Mente L )

ingesta praeualebis, si te per culmina liberalis studii ingenuum doctrina monstrauerit. ueniam nisi peritia suffragante non exiges: mutata qua notus sam lege parcendi circa desidem saeuitiam sub perennitate seruabo. quod restat, deum precor, ut ualeas et de uersibus tuis caelesti fauore comitatus spem angeas, quam dedisti.

II. ENNODIVS FAVSTO.

Summa gaudiorum est opportunitas perlatoris, qui minister diligentiae per necessitates suas desideriis obsequiam praestat alienis. hunc quidem honestas commendat et peregrinus ab officio mercatoris pudor insinuat. iungitur quod notitia culminis uestri ad fidem probitatis accessit. nam scriptionis uenerandae frugibus ipso commeante satiatus sum. refundo ergo depositum officii lege constrictus et quem in Liguria positum pro uirium mediocritate suscepi ad potissima patrocinia tabella prosequente trasmitto. quod superest, reuerentiae uestrae quicquid habet humilitas deuotionis offerimus, supplicans, ut litteras uestras uel pro mearum adsiduitate iam merear.

III. EVPREPIAE ENNODIVB.

Rerum omnium cursus obsequiis corporis, animarum constat imperio: aliud nobilitat caelestis adfinitas, aliud abiectio terrena summittit. nec liberum est, ut quo mens parente deo [*]( 28 cf. Salluat. Cat. c. 1 ) [*]( 1 perualebis T 8 -exegis B paroedi L desidẽ/// T 4 pwbennitate T 6 dedisti] finit add. B iL 9 oportanitM BLTV U boneetat L peregrinus BPb, peregrinum LTV 18 nxa L* 14 «omeanta JJV 16 nirium (jalt. i corr.) L posdsaima T 1$ debationis B supplicantes expectes ; sed cf. Wiener Studien II p. 883 19 mearum Bb, me- tram LTV, metfl P mere*r] finit add. B m. Epistulas 3 — VIII 2 om. P 21 eupraepiae B 84 summittet B, gommitet b deo parente LTV )

conlata deflexerit quod de ultimis adsumptum est non sequatur, nec licet militem obuiam manum decretis imperatoris adferre. hinc Crispus adseruit aliud nobis cum dis, aliud cum beluis esse commune. huius secreti ratione cum absentibus peregrinamur et salua membrorum ualitudine amantum febribus aestuamus: per haec uincula nulla itinerum interiectione diuidimur et segregati habitaculis in unum studiis conuenimus. nosti, soror uenerabilis et omnem apud me transgressa dulcedinem, quae praefationem exegisset occasio. nunc aperta tecum et prodiga pudoris fronte congrediar. uix quae ante direxeras blandimenta sustinui: post admonitionem meam duplicia in litteris mella fudisti, quae tota pectoris secreta concuterent et ad desiderium tui captiuam animam relicta corporis sede. transferrent. quam timeo ne rursus ad incertum remittatur affectio et cum tota mens diligentiae uela laxauerit, subducta periculum statione patiatur! animus meus quia fuci sit nescius. cognouisti nec destabilem inter amantes urbanitatem possit adsumere. tua rursus diuersum sexus et natura . pollicetur, ut dicit sapientissimus Salomon: anima, quae in saturitate est,. fauis inludit. scit uerborum meorum testis et iudex disposuisse me, nisi forte subdolo gratiae sapore decipiar et degustatae caritatis sitienti pocula oblata submoueris, spiritalis coniugii non simulacrum sed ipsam implere ueritatem et dum inter nos unum uelle et unum nolle constiterit, uel quod bonos ad imitationem stimulet uel quod [*](3 SaUust. Cat. c. 1 19 Prou. 27, 7 24 cf. Sallust. Cat. c. 20 ) [*](1 adsumptus B 3 diis Tb beHuis b 4 ratio L 6 et B add. in mg. ualiditudine B 6 uinc.la L itenerum B diuidemux B 7 saegregati B conueniemus L 9 eiigiBaet Bl 10 prodigia L pudoris Bb, furoris LIT, uel pudoris T m. 2 - mg. 11 dbpplicia T 12 concurrerent T 14 et transferrent B 16 peric.lum L patiatur (aU. t in rtu.) o B anim L quia] quam fort. 17 orbanitatem Bb, orbitatem coni. Schottus 18 et natura T in ras. tn. 2 20 eorum Tl 22 sitigenti B 28 simulachnun T 24 et scripsi, ut B LTVb, nisi forte ut pro scilicet dixit; ef. Wiener Studien II p- 249 et ufi Tl 25 bonus B, beatos T imittationem T ) malos adficiat omnium oculis et mentibus exhibere. tu tantum deo medio aduersus omnem quae ex inuidia nascitur inpugnationem firmam promitte et indemutabilem seruandam esse constantiam. quocirca uale, mi domina, at breui pro maximis admonitione contenta, quia nec epistolaris concinnatio plura patitur nec ratio penetralium paginis debere committi, si ad haec quae indicata sunt uoto et fide respondes, propriae scriptionis testimonio pollicere.

IIII. FAVSTO ENNODIVS.

Non scripsi, ut amaro incommoditatis meae indicio uos grauarem, sed ut sollicitudinem uestram, quatenus insistat orationibus, conuenirem. male oculos meos ante receptae ualitudinis substantiam inpositus labor accepit: omne a me uobiscum lumen abscessit. sat est significasse quod patior. uestrum est prosperitatem meam a deo, quem precibus placatis, exigere et reseranti litterarum fores crebris opem ferre conloquiis. domine mi, deum quaeso, ut illud a uobis indicari faciat quod me delectet agnoscere.

V. AVRELIANO ENNODIVS.

Non est fiducia mea praecognitis nudata successibus. ualidus in affectione est quem animo meo diligentiae memorem iusta sum aestimatione pollicitus. gratias tibi, superna dispensatio, quae humanis rebus prosperorum fructum de aduersitatis occasione largiris nec pateris in ordine suo tristia permanere. [*]( 1 malua B 5 epistolaris (o in ras.) B 6 penitralium B 7 gtmt (nt in ras.) B respondeas LTYJ ) [*]( IIII. 11 incommeQdatio L 12 quateaas Bb, qaatinas LTV insistat Bb, instat LTV 15 sat est-JLF, sat fi ut T, satis B, satis sit b et B nu rec. in mg. 18 mihi BL 19 delectit B ) [*]( V. 26 largiree B tristitia B )

nescio quid magnitudini uestrae hostilis malitia de patrimonii ubertate decerpserit : tamen sub hoc titulo inuictissimi domini multum locupletem gratiam conparauit. bona est iactura substantiae, si incliti notitia principis dispendiis inuenitur : non est facultatum formidanda decessio, si per eam, qui omnes uincat diuitias, summi domini amor adquiritur. huc accedit quod nec illa inminutio, dum facta est lucri «ater et honorum uia, inpactae humilitatis potuit tenere substantiam. sic reparata sunt quae inimicus eripuit, ut adhuc gaudiorum cumulum praestoleris. supersunt quae in spe habeantur, cum culmini tuo contigerit maxima iam tenere. his beneficiis caelo auctore conlatis notitiae et communionis nostrae bona iungamus. quando mihi tantum uirum nisi per illa quae praefatus sum contigisset agnoscere? sed augeant superna quae tribuunt et ad quae desideria porriguntur diuina nos cura perducat. quod restat, uale, mi domine, et amantem tui crebris foue conloquiis, quia nisi epistularis concinnatio teneret terminum lege praescriptum, gaudia me in multa uerba diffunderent.

VI. BOETIO ENNODIVS.

Par quidem fuerat unis litteris magnitudinis tuae respondisse simpliciter nec geminare debere conloquia semel obnoxium: sed cautione ad hoc, non inscitia deuolutus sum. de utrisque enim epistulis una obsequitur debito, altera praestatur affectui. credite, nefas putaui non cum faenore suo restituere quod mens uenerabilis prima contulerat. dulciora sunt ante exemplum bona diligentiae, nec tantum habet uirium aut genii [*]( 1 malitiae L patrocinii T 4 inclyti BTV (sed y B corr.) 1 principiis BlL, principia V 6 domina L* adcedit B 9 eripnet B grandiorum fort. comulum praextuleris B 12 notitiae] etiam notitiae B 15 dioina ex dioitia T m. » nos cara] natura b et tn. ree. s. I. B 16 mihi L 17 perscriptum B 18 diffunderẽnt B ) [*]( YL 22 siplicit L 28 scitia L 24 preetatnr LV affec- hi. B 25 pntatjj T1 faenore V, foenore L, fenore BT )

qui amicitiarum callem secundus ingreditur: summatim sibi gratiam non potest uindicare cui in amore forma praestatur: inpudentiae est non respondere caritati, cum manifestet res bene orta uirtutem. haec in festinatione perlatoris celer scripsi: latius posthac uerba diffundam nec maciem ingenii mei, dum merita uestra respiciuntur, aspiciam, si tamen desideriis meis tabellarum frequentiam commodetis. domine mi, salutationis uberrimae seruitia dependens quaeso, ut memoriam proximitatis uos habere resignent promulgata sine intermissione conloquia.

VII. ENNODIVS AVIENO.

Diu est quod desideriis ueracibus suspensus solo litterarum pascor officio: dum enim magnitudinem uestram alloquor, uotiuo me aestimo non deesse conspectui. sed remediis suis animus aegrescit adflicti, et quod diligentiae pabulum inuenitur, hoc magis macerat de amoris fruge ieiunum. uere, domne, sic uos, lumina mea, deus seruet incolumes, quia si aut uires corporis mei siuissent aut festinatio domni, Rauennam totis intentionis meae uiribus expetissem. sed si deus uoluerit, salua uita domni mei patris uestri et domnae matris post pascha cum adiutorio superno ueniam, ut uobis uisis ad spem uitae reualescam. domine mi, salutationem uberrimam dicens precor, ut omnes sanctos orare pro me instantissime procuretis. [*]( 1 secundis LV, secundis T 8 impradentiae b et m. rec. B 4 uirtutum L eaeler B 5 postbac b, potesUac B, posthaec LV, posthec T 7 commedetis L mi Tb, mihi BLV 9 resignent Bb, signent LTY et Strm. prouulgata (aAt. u in ras.) B ) [*](VH. 13 ueracibus suis L 14 dum (d corr.) B 15 mea Bb eatimo B (e in ę corr. m. rec. ?) 16 egrescit LTV diligente Tl 17 ierunum BVb, ieiunium LT et Sirm. domiae Tb 18 si* B incolumis B aut T s. I. m. 2 19 sinissent T, soiuis- sent b donxini Tb 20 sed om. T 21 domini Tb dominae Bb, dne T ■ 22 spem Bb, opem LTV et SirrA. 23 xecalescam V, recalescam T, reualaeeci (ua et ae in ras. m. ant.) L mihi BLV praecor B )

VIII. ENNODIVS SENARIO.

Quamuis pro peccatis meis etiam litterarum uestrarum solacia subducantur, ego tamen memor debiti, quo me per gratiam uestram ut dei memores obligastis, scribere non omitto, sperans, domne Senari, ut deum, quem in me cogitasti, semper attendas et frequenter mihi litterarum uestrarum munus inpertias. domine mi, saluto plurimum reuerentia consueta et inploro, ut per omnes sanctorum basilicas pro adflictione mea deum rogare non desinas.