Epistulae
Ennodius, Magnus Felix
Magnus Felix Ennodius. Magni Felicis Ennodii Opera Omnia (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 6). Hartel, Wilhelm, editor. Vienna: Gerold, 1882.
Postquam uenerabilis iustitia principis periclitatis moribus magnitudinis tuae donauit te honorum germine pro messe uirtutum, per linguae ferias fouens inreligiosa silentia et in eloquentia tua et in meo amore peccasti, quia naturalibus adolescit elocutio munita superciliis, quotiens prosperorum [*]( 2 saltibuss B uenerabilis—sine om. Bl add. corr. in mg. 3 scemate LPTV, scematę B 4 mi om. LPTV, mea b 5 spiri- tuis B illins] illiussc̃ι P, sci uis b ledatur B 7 epytafium B; epitaphium-l. 17 deum om. T 8 ∙ạ̇∙ nil et l. 17 deum ∙ω∙ L qui his litteris carminum initia et exitus significare solet ne° L t 10 mixa B 11 feminae otramite B 13 uiz erunt b praetiis B 14 stimma Bl, stema L Y 15 iudicium LP cui] tua P\'bj cf. indicem de cui 16 natos] tantos B ) [*]( VIII. 20 iustitia scripsi, iudicia BLPTYb, iudicium Sinn., iudicii princeps uel 0 uenerabilia indicia principis coni. Schottus 24 snpercialiis T prospiorum T )
- Tollitur adclini tellus subnixa tumore,
- Leniter elato fulta supercilio.
- Verticibus nullis caput admouet illa superbum
- Nec similis pressis uallibus ima petit.
- Fumifer hic patulis Aponus fluit undique uenis,
- Pacificus mixtis ignis anhelat aquis.
- Vnda focos seruat, non sorbit flamma liquorem:
- Infuso crepitat fons sacer inde rogo.
- Ebrius hic cunctis medicinam suggerit ardor,
- Corpora desiccans rore uaporifero.
- Hic pyra gurgitibus, scintillis fluctuat umor:
- Viuitur alternae mortis amicitia.
- Ne pereat, nymphis Vulcanus mergitur illis,
- Foedera naturae rupit concordia pugnax.
Secundet desideria honesta diuinitas: felix auspicium bonis non negetur studiis: ingenuae intentiones prosperorum fructibus [*]( 1 Cluuienum coni. Gronouius in ObBerv. p. 404; cf. Iuuenalis Sat. I 80 2 contemptus T 3 sententia. placeat T 4 mors ut B1 5 agnoueris (is in ras.) L 6 cauda B 7 uers∗ũ L 9 tollitur-l. 22 pugnax om. T ad cliui Pb 11 admouit B 12 similes B 13 fumigar V et Sirm. 15 focos Sirm., focus B LV, focum Pb sorbit BLPY, sorbet b 17 cunctus L T 18 rori uapore fero Ll 19 pyra Sirm., poera BL, poena F, pera b, per. P 20 alterne BL 21 nimphis L V v ) [*]( VIIII. 24 FASTO B 25 diuinitas] diuturnitas Bb felix ex flex//// L m. ant. 26 negeretur L intentiones PТ\'b, intentionis BLTlV )
Dum sedem apostolicam coronae uestrae cura moderatur et caelestis imperii apicem regitis, blanditur profectibus parentum quod meis promissum tenetur officiis. spem sine labe obtinet apud constantem uirum fideliter obsecutus. grandis est pompa praestantis, quotiens quod unus meruit plurimis repensatur. [*]( 1 coninualescant V, coninualescant L liberalis B 4 tendent Pb nisi ex tibi T m. % germinae B 5 qua. (t eras.) L 8 genuB Tl eziget B 9 hortum B 10 beniflcium B 11 uniueraus B 12 diBceditis Pb, discedetis B, disciditis LTV 13 statutus L alius B 14 iubet B, iiuuet (b eras.) L munus b sed minus m mg. 15 mihi BL V repraesentas L 17 prozimitatiB Pb ) [*]( X. 19 Bymacho B 20 cum T sedem ex secundum T i tn. 2 moderatur Bb, modoretur LPTV 21 regetis B, regatis e. T 22 quid B tenet B labe] labore Pb 28 fedeliter B 24 prestantis B pluribus Sirm. )
Videro apud quos plurimis adserendus est quem instituti liberalis cura sollicitat: uos patronos meruit causa communis. non ignari peregrinos suscipitis nec erudiendos animatis: expertis manus necessitatibus frequenter adhibetur, dum ad eloquentiae palmam feriato ore eos qui titubant inuitatis. exemplis hortatur ex peregrino potens, ex incipiente perfectus. utraque Partenio germanae meae filio pars conuenit, cui ad [*]( 1 superiorum b et Sirm. generalitas fort. 2 aic] si B i israhelitici LV, esraelitici B, istrahelitici T 4 fidis B 5 iubet B parthenius LV 9 annas puerilis B 10 prestare B 11 fouete P\'Tb, fouite LPlV, fouit B cuius om. Sirm. consanguinitarum qualitas (te—meorum 8. Z. add. corr.) B 12 dedicistes (es in is corr.) B 14 obsequorum L . perlatorS T 16 fuit T ) [*]( XI. 20 quod B 21 communes B1 22 igniri Ll snscipetis B\' 26 Parthenio b )
Deo gratias praefatus, qui oculorum meorum quas inexplicabilis dolor pepererat nubes abstersit, iure ad ipsum beneficia sua referens, qui lumen dedit et reddidit. uix enim post innumeros dies sanitatis fiducia animante respiro. et hoc ad absentiam culminis uestri prolixiorem respicit, ut quem genius suus de uicinitate deseruit nil uideret: sed potens est ille, qui corporis tulit nebulas, rerum serenitate mutare tristitiam. post elocutionem necessitatis ad negotium redeo, quod coactum inpetrauit adloquium. amabitis, ut spero, baiulum, quem adserit causa ueniendi. Partenius sororis meae filius per liberalis studii disciplinas ingenuus uult uideri: optat, ni fallor, peculii uestri habere testimonium. magnitudo igitur uestra [*]( 1 feratis T\' calcarebua JB1 2 ∗∗sublimitatem L 5 retineas B s. I. 6 cordis B 9 esse Lx ) [*]( XIL 16 iuni B, iunior L, om. T 17 quas (a m rtU.) T 18 pepereat L abstersit///iure (iti in ras.) V 22 uicinitates LVl 24 quoactum B 25 adloquium B amauetis B baiolum B 26 et postea parthenius Tb liberaris L, liberali B 27 nisi B 28 nostri Pb, ueri fort. haberetis B )
Scimus religiosi sacramenta propositi ab obnoxia peccatis multitudine innocentia et fide separari et titulos uenerabilis officii mores potius insignire quam corpora. quis bonum conscientiae inter homines quaerat, si mundi adhibenda est circa pontificum statuta necessitas, si sacerdotum promissio circumspecta cautione seruabitur? jnumquam habuit in affectu constantiam cui facere aliud de pollicitatione non licuit. saeculi conuersatio legum metu retinetur: dei famulos quod bonum est exhibere conuenit non formidini sed amori. dudum dum nobis metus instaret et de clementia pii regis dubio meritorum aestimatione penderemus incerto, camelos nostros tot dandos domno papae tali reuerentiae uestrae condicione tradidimus, ut, si nobis animalia ipsa non essent necessaria, iustum pro ipsis pretium mitteretur, et quia nouit optime sanctitas uestra, nos dum potuimus per allegationem tuam utilitates sanctae Romanae ecclesiae subleuasse, nunc uicissitudine facite de ueritate beneficium. quaesumus etiam salutatione praefata, ut quid super hac parte deliberatio uestra habeat indicetis, quia [*]( 4 mihi BL V 5 uel om. T hac LV 6 desederati Bl formam L eloquii P; eiplc add. B ) [*]( XIII. 13 querat BLl 14 ponticum T\' 16 pollitione T1 17 famulus B 18 formidinisad (s in ras.) B 20 penderimus B nostros om. Sirm. 21 domino Bb ueatra L 22 ne- I cessara B 24 nos L in ras., fuerat primo fort. n tuam] no- stram Pb utilitatis B 26 suquaemus L su 8. 2. m. atIt. 27 deliberatio (at in ras.) Y )
De perfectione confidunt discipuli, quotiens magistrorum praesentiam praestolantur: spes eruditionis manifesta est, ut fruatur genio suo, inuitare doctorem: clara sunt ingenia, quae instruentum agitantur desideriis: monitorem requirunt qui felici sorte didicerunt. sic ego sanctitatis tuae adfectione possessus, quamquam me de peritia iactare non audeam, uultum tamen praeceptoris expecto, ne degeneri te credas ecclesiasticum germen filio conmisisse, quia quamuis memoria mea ad centenos se non ualeat fructus extollere, scit tamen semina multiplicata redhibere cultori. ueni ergo, ut coram positus segetem tuam boni agricolae uice respicias. deus procul auertat inuidiam. ita uomeribus tuis ecclesiasticae fecunditatis planta conualuit, ut nulla saeuientis procellae possit inpulsione subuerti. nolo praiudicio laudis sanctitatis tuae grauare conscientiam: inspicies quae litterarum testimonio declarantur. superest salutatione praelata, ut ad gaudia tua iam properes, quia diuina beneficia gradibus semper accedunt et quibus bona conferunt meliora pollicentur.
Numquam apud deum fusa deprecatio uotiuo nudatur effectu, apud quem hilaritas lacrimis obtinetur et maeror transit in [*]( 1 presulem B 2 oxsistetis B XIIII. 7 prestnlantur B 9 instruentem L 10 dedicertint BV 11 quanquam LV poritiae B 12 degeneri|rẽte B 13 cominisse L 14 naleant B 15 redhibere BT1, redibere LP T1V, reddere b segitem B1 16 auertit L\', aduertat T 17 feconditatis T\' plantam L cualuit L \' 18 pulsione L 19 p̃∗∗iudicio ex preiuditio L m. ant. 20 salutationem Ll 21 poroperes L 22 accedant L\', adcedunt B ) [*]( XV. 26 dum L\' uotiua B 27 optinetur V meror BLTV )
Magna sunt imperia gaudiorum: expers est continentiae hilaritas et in uocem gestit erumpere. uenit optatus desideriis dies et ille, quem numquam de meritis meis sed semper de superna pietate postulaui, magnitudini tuae splendor accessit: redditus est generi et moribus tuis apex, per quem conscientiae fidelis in lucem prodire non formidet integritas. deus bone, indulta custodi, auge successibus quod dedisti, fac circa seruum tuum primum esse gradum qui summus est. praecipio spe futura quae deprecor: nesciunt in foribus haerere quae caelo auctore tribuuntur. semper incrementis ad culmen ascenditur, ubi supernus fauor praestat exordium. quis hoc in uita hominum uel eorum, qui conuersationem suam nulla custodiunt nube sordentem, accessisse sibi die una gratuletur, te honorum auspicia ingressum et dulce meum Senarium ab ultimis terrarum partibus restitutum? breuis horarum cursus interfuit, [*](1 affuit PTb 2 genitum B mia T (ut solet), gratia Pb 4 deffondere B 6 dona L1 8 sufficiens (ante dlt. s et supra ras.) V ) [*]( XYI. 10 panfronio T 11 imperia gaudiorum LPTV nisi quod gaudiaram V scribere coeperat 12 gestet B erumpere T in ras. 14 piaetate L postolaui B adcessit B 15 apix 0 B 17 bona B quos L 18 peroipio Pb 19 herere B u 20 actore T tribuntur L culmina scenditur B\' 21 supernos B prestat B 23 adcessisse B gratuletur PTb, gratulentur BL V )
Bene magnitudo uestra, dum origini et moribus praestat obsequium, emendationem sine interuallo coniungit errori et quod peccatum sapienter intellegit, priusquam altero denuntietur, auertit. quis credat deliquisse in correctione uelocissimum? pene non uocandus est sectator excessuum qui obuiam manum ponit in subreptione culparum. haec, mi domine, ad ea, quae es dignatus scribere, gratia uestra duce respondeo. ceterum humiliorem me proposito actuum meorum pondera reddiderunt: uix miseria remansi idoneus reformare conloquia. domine mi, salutationis obsequia praesentans deum rogo, qui culminibus uestris fructum pro hac qua humilem non spernitis consideratione restituat. [*]( 1 tu om. B, recte fort., nam alter uel PamfroniuB intercidisse uidetur 2 de om. P\'b dei om. B 3 concede Lx sponditur B 4 prestitum B mihi BLV 5 tribues B dominum PTb 7 comulo B decerpsisti] finit add. B ) [*]( XYIL 9 ennodius auieno LV 10 uestra] tua P2T 12 defitietur LT 13 auertet B, aduertit T delinquisse B 14 ezcess∗u ̃ L 16 que B dignatus ea Pb 17 caeterum LV I me] te Pb act.ū L 18 misera T 19 m V, mi∗∗ L, mihi B salutationes Lx 21 restituatj legi add. BLPTYb, initium ut uidetur subscriptionis formulae cutus uestigium B etiam in fine Dictionis XXI fol. 179? exhtbet ENNODITS EMENDAVI MEAM DEO MEO IVTASTE )
Vix est ut intentus rebus felicibus aduersa praenoscat: uelut sinistrum enim omen repudiat, si quid de austeritate futurorum intellectu praecedente respexerit: certe ne et alieno tempore amarae se misceant, ipsa molestiarum horret agnitio. nullo credebam interuallo nunc inamabilem Rauennam, dum erat thesauris meis plena, distare: non me sic sitientem fons, aestuantem aura, ut illa ad se non lassum requies inuitabat. at nunc ipsa Roma puto ad longiora pro peccatorum meorum fasce translata est. ubi est illa quae rara putabatur frequentia litterarum ? ubi crebra uisio? ubi tot solacia diligentiae? uere pro meis partibus loquor: detestor uitam, quae nec in aerumna constitutis est odio. adleget forsitan culmen tuum, sibi pro superna dispensatione cupita contigisse. non est plena felicitas, quando uestrorum aliquis miseriis durae sequestrationis adfligitur. deo credite, non sunt fucata quae defleo nec ad explicandam cordis tragoediam aut epistularis concinnatio sufficit aut sermonis angustia. Christe rerum arbiter, propriae succurre necessitati, ne humana fragilitas ad inmensi fascem doloris non sufficiens pressa subcumbat. domine mi, salutationis seruitia dependens rogo, ut paginalis circa me cura seruetur, ut uel hoc remedio inter aestus mens constituta respiret. [*]( - XVIII. 3 intus L 4 enim] animi Pb, - enim animi Sirm. 5 procedente B et om. Pb 6 amarae Sirm., amare BLP TYb, cum amaris Pl 7 rauennem T\' 8 thensaaris L\', thesanris (ea in ras.) B plena B in mg. add. deetare LP\'V 10 ad BlL 13 erumpna T 14 adleget scripsi, adlegit BLT V, allegit Pb, adlegat Sirm. tuum «ortpsi, suum BLPTVb 16 noBtrorum Sirm. 17 haeiplicandam (x ex c corr.) L 18 traguidiam B1 19 post sermonis 8-9 litt. eras. in B I 21 praeesa B m V, mihi BL seruitio B, ohsequia T 23 ms L respiceret B )
Non in te admiror sermonis abstinentiam, quia qui exigua condiderit nil producit. credis sub hac occasione profectus tui latere substantiam? et taciturnitas inperitiam prodit et infabricata confabulatio manifestat infantiam. interea ante inops gratiae non fuisti, sciens quid diligentia, quid amantis sollicitudo flagitaret: factus es bonarum rerum nescius, postquam te ad obtinenda quae putantur summa trasmisimus. quod restat, uale et accipiens monitoris uerba melioratum te scriptionis adsiduitate diuulga.
Dum remedia sua quaerit affectio et aestum sollicitudinis conloquio cupit medicante releuari, ardescit animus prouisionis beneficio: unde extingui creditur, geminatum diligentiae surgit incendium. saepe mihi baiulorum copiam perquirenti inde aegrescere contigit, unde opinabar quod prodesset accidere. ecce medetur desideriis meis qui suorum ad uos causa properauit: fit adiumentum necessitatis alienae quod propriae consideratione suscipitur. uidero quid conmendatione mea Bonifacius promoueat: interim opitulatur studiis meis quod prolixis a me precibus inpetrauit. hunc bonis ortum natalibus testis sanguinis mens designat. germanum suum praefatus in uicinitate Aquileiensis ciuitatis adserit esse captiuum, qui ut a uobis [*]( XVIllI. 2 partinio ennodius B, ennodius Partinio b, auito ennodius LTV 5 lataere B et om. Bb taciturnitas (pr. t in ras.) B 6 inops (i in ras.) B 8 es] 8 L post quem T 9 optinenda BT summa Bb (in mg.), maxima LPTJtb 11 adsiduitate (it in ras.) B deuulga L. ) [*]( XX. 15 mediante Sirm. reuelari L animus (i corr. in raa.) B 16 geminatam B 17 cupiam B\' 18 egrescere BLTV contingit Pb prodset L, prodeecet B 19 meditur B 21 suspercipitur V, pcipitur P bonifatius B, bonefacius T 23 bonum B 25 aquiligensis B, aquilegenBis T )
Adstipulatorem me opinionis suae fieri magnitudo uestra ita supplicatione postulat, quasi ad amicitias recenti adhuc sim incude formatus aut non genio suo defrudet qui propositum diligentiae sub quacumque occasione commutat. facessat a Christianis moribus uaria de amante sententia: qui officium oris sui dedicauerit laudibus liberum non habet inchoata deserere, ne deuenustet praefati mella praeconii uilitate sequentium. uidero qui ingenuum credat esse sectari nouitatem: ego ut tarde amicos eligo, ita in his indemutabiliter perseuero. mihi adsum, quotiens opinionem uestram astris aequauero, quia apud quos ignoti sumus moribus nostris de sodalibus aestimamur. uere fateor splendorem conscientiae uestrae famae uice copiosus effudi: ante aduentum culminis tui obsequio sermonis mei in Liguria quanti essetis innotuit. deo gratias, qui cum sententia mea generalitatem fecit habere concordiam. utinam me non humiliaret paupertas eloquii! plus habent uota de meritis tuis, quam proferat lingua de laudibus: inops facundiae per [*]( 1 iubetur B 2 act.ū L 3 depremitur B mihi BLV 4 accipientes Pb, accipientis BLV, accipiens T plenę (ę corr.) B, plene TV exorari L?, exoranti Pb 5 consueuistis Pb uestri Pb (falso, navi uestris pro uestris amicis dixit) 6 liceatj exp add. B ) [*]( XXI. 9 oppinionis L fieri om. Sirm. 10 amititias L 11 defrudit B, defraudet PTb propositum snum V sed suum exp. m. 1 12 occiUione L1 13 cristianis B 14 oris V in ras., moris B suis P 16 ingenium Sirm. 17 amicus B immutabiliter PTb 20 uic.e (a eras.) L copiosus B, copiosius L (u in raa.) PTVb 21 effundi PTb 22 essites Bl 25 inobs T )