Epistulae

Cyprian Saint, Bishop of Carthage

Cyprian. Saint. S. Thasci Caecili Cypriani Opera omnia, Pars II (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 3.2). Hartel, Wilhelm von, editor. Vienna: Gerold, 1871.

Eant nunc magistratus et consules siue proconsules, annuae dignitatis insignibus et duodecim fascibus glorientur. ecce dignitas caelestis in uobis honoris annui claritate signata est et iam reuertentis anni uolubilem circulum uictricis gloriae diuturnitate transgressa est. inluminabat mundum sol oriens et luna decurrens: sed uobis idem qui solem fecit et lunam maius in carcere lumen fuit, et in corde ac mentibus uestris Christi claritudo resplendens horribiles ceteris adque funestas paenalis loci tenebras aeterna illa et candida luce radiauit. per uicissitudines mensium transmeauit hibernum: sed uos inclusi tempora hiemis persecutionis hieme pensatis. successit hiemi uerna temperies rosis laeta et floribus coronata: sed uobis rosae et flores de paradisi deliciis aderant et caput uestrum serta caelestia coronabant. aestas ecce messium fertilitate fecunda est et area frugibus plena est: sed uos qui gloriam seminastis frugem gloriae metitis adque in Domini area constituti exuri paleas inextinguibili igne perspicitis, ipsi ut tritici grana purgata et frumenta pretiosa iam probati et conditi hospitium carceris horreum conputatis. nec deest te autumno ad munera fungenda temporis gratia spiritalis. uindemia foris premitur et profutura poculis in torcularibus uua calcatur: uos de Domini uinea pingues racemi et iam maturis fructibus [*]( 1 fidei et uirtutis P praelegistis CRV nestrae] rerum C 2 quod mensuum CIPIRQ, quot menseum N 3 at qui] atque CR manens ex mens C semper per R 4 sed cotidie C, cottidie sed Q 5 eant] erant C 6 dignitates C gloriantur haec ex glorientur ecce C dignitates caelestes C 7 annua C est om. CR etiam CLplQ 8 reuertentes C annui E, annua C 10 carcerem C 12 horbiles R 13 nicissitndinem C mensnum C1P1R 14 hibernus P sed et v inclusi. N, inclusit C persecntiones C 15 hiemi Q pensatia NPQ, pensastis CLR, pensabatis v hieme P 18 messium] m͂si*um C 19 metetis CV, metistis v 20 area dnῖΝ, dno area R perspicietis C2, conspicitis Pv 21 ipsi om. C ut] in N iam p. e. conditi om. LN probati] pnrgati v 22 alterum et om. PQRv 24 populis C sed i ex u 25 de] dei L1 dno R etiam CL, ettam P ) [*]( III ) [*]( .37 )

578

botrui pressurae saecularis infestatione calcati torcular nostram carcere torquente sentitis, uini uice sanguinem funditis, ad passionis tolerantiam fortes martyrii poculum libenter hauritis. sic apud seruos Dei annus euoluitur. sic spiritalibus meritis et caelestibus praemiis temporum uicissitudo celebratur.

Beati satis qui ex uobis per haec gloriarum uestigia commeantes iam de saeculo recesserunt confectoque itinere uirtutis ac fidei ad conplexum et osculum Domini Domino ipso gaudente uenerunt. sed et uestra non minor gloria, qui adhuc in certamine constituti et comitum glorias secuturi pugnam diu geritis inmotaque et inconcussa fide stabiles cottidie spectaculum Deo uestris uirtutibus exhibetis. quo longior uestra pugna, hoc corona sublimior: agon unus sed multiplici proeliorum numerositate congestus. famem uincitis et sitim spernitis et squalorem carceris ac receptaculi paenalis horrorem roboris uigore calcatis. paena illic subigitur, cruciatus obteritur, nec mors metuitur sed optatur, quae scilicet inmortalitatis praemio uincitur, ut uitae aeternitate qui uicerit honoretur. qui nunc in uobis animus, quam sublime quam capax pectus, ubi talia et tanta uoluuntur, ubi non nisi Dei praecepta et Christi praemia cogitantur? uoluntas est illic tantum Dei, et in carne adhue licet uobis positis uita iam uiuitur non praesentis saeculi sed futuri.

Nunc est, fratres beatissimi, ut memores mei sitis, ut inter magnas adque diuinas cogitationes uestras nos quoque animo ac mente uoluatis, simque in precibus et orationibus uestris cum uox illa purificatione confessionis inlustris et iugi honoris sui [*]( 1 botrui OLNPQRV, botri v saecularibus infestinatione 01 uestram v 2 torquentes C et uini N2υ uicem CR fudistis C passionem C1. 3 auritis Q 4 et] ex P 7 **iam P 8 domini domino] dnT R sed i corr., dnT di ex dum dm C gaudentes C 9 cum gloria C 10 gloria LN pugnas Q (pugnam M) immota quae et Q, immo atque C 11 deo de CR 12 quod C longior] largior R pugna] confeseio P hoc] hac C 13 agon] agro C 14 famem ex fam C squalorum carceribuB C 16 subicitur PQ subteritur P mors] mori C 17 quae corr. in quo P 18 honoretur] coronetur Vv nunc] hunc C 23 beatissimi] kmῖ P ut inter] et inter Q 25 ut cum Q 26 illa om. CR purificationis et R, puriScati**s et C et iugis CR, om. N honorisj oneris N • )

579

tenore laudabilis ad Dei aures penetrat et aperto sibi caelo de his subacti mundi partibus ad superna transmissa inpetrat de Domini bonitate quod postulat. quid enim petitis de indulgentia Domini quod non inpetrare mereamini? qui sic Domini mandata seruastis, qui euangelicam disciplinam sincero fidei uigore tenuistis, qui incorrupto honore uirtutis cum praeceptis Domini et cum apostolis eius fortiter stantes nutantem multorum fidem martyrii uestri ueritate solidastis. uere euangelii testes et uere martyres Christi radicibus eius innixi, super petram robusta mole fundati, disciplinam cum uirtute iunxistis, ad timorem Dei ceteros prouocastis, martyria uestra exempla fecistis. opto uos fortissimi ac beatissimi fratres, semper bene ualere et nostri meminisse.

CVPRIANVS PRESBVTERIS ET DIACONIBVS ITEM PLEBI VNIVERSAE S.

In ordinationibus clericis, fratres carissimi, solemus uos ante [*]( I ) consulere et mores ac merita singulorum communi consilio ponderare. sed expectanda non sunt testimonia humana cum [*]( 2 subactis CBQ impetrant C 3 bonitate] uolantate CR postulant C 4 domini] et dnTnoluntate C dno C1R2, dm L mandata om. L\' 7 cum apostolis] apostoli C 9 innexis C, innoxii B robnstam B robustam olim M (robosta mole Q) 10 uirtutem Q, uia tute B 11 exemplo P opto ... meminisse om. C 12 et n. meminisse om. PV 13 meminisse] add. MQ: emendauit iustinus romae. — Mosi et Maximo presbyteris (prr N, presbyteriorum L) et ceteris confessoribus (aepistula secunda add. Q) explicit LNQ, Ad Moysen et Maximum explicit P, Explicit ad MoyBen et (et om. C) Maximum et ceteros confessores CR (nisi quod explicit post confessores B). — ) [*](Epist. XXXVIII. — Incipit ad clerum et (clere et ad C) plebem (plebes JR, jplebs C1) de Aurelio confessore lectore ordinato CLNPRTQ. — 15 presb** P, presbyterorum L diacc P, diaconis C\', dediaconorum L item] et Pv uniuerso M2, uniuerse MlQ 17 ordinandis CT clericoram NP\' 18 ponderaret T 19 praecedant P ) [*]( 37* )

580

praecedunt diuina suffragia. Aurelius frater noster inlustris adulescens a Domino iam probatus et Deo carus est, in annis adhuc nouellus, sed in uirtutis ac fidei laude prouectus, minor in aetatis suae indole, sed maior in honore: gemino hic agone certauit, bis confessus et bis confessionis suae uictoria gloriosus, et quando uicit in cursu factus extorris et cum denuo certamine fortiore pugnauit triumphator et uictor in proelio passionis. quotiens aduersarius prouocare seruos Dei uoluit, totiens promptissimus ac fortissimus miles et pugnauit et uicit. parum fuerat sub oculis ante paucorum, quando extorris fiebat, congressum fuisse: meruit et in foro congredi clariore uirtute, ut post magistratus et proconsulem uinceret, post exilium tormenta superaret. nec inuenio quid in eo praedicare plus debeam, gloriam uulnerum an uerecundiam morum, quod honore uirtutis insignis est an quod pudoris admiratione laudabilis ita et dignitate excelsus est et humilitate summissus ut appareat illum diuinitus reseruatum qui ad ecclesiasticam disciplinam ceteris esset exemplo, quomodo serui Dei in confessione uirtutibus uincerent, post confessionem moribus eminerent.

[*]( 2)Merebatur talis clericae ordinationis ulteriores gradus et incrementa maiora, non de annis suis sed de meritis aestimandus. sed interim placuit ut ab officio lectionis incipiat, quia et nihil magis congruit uoci quae Deum gloriosa praedicatione confessa est quam celebrandis diuinis lectionibus personare, post uerba sublimia quae Christi martyrium prolocuta sunt euangelium» [*]( 1 frater] pater L noster om. B 2 et om. L deo sno B caras est] carns T, uocatus est C 3 sed in] sed et C ac] et R minori P 4 indo lens P1 5 uictoriae C 6 in cursu] incursu Q, excursu 0 eztorrens P1 7 passionem C7 (passionis Cl sed in ras.) 8 totiens] quotiens N fortissimus ac promtissimus P 9 prius et om. C fuerit T quod sub P sed quod exp. 10 extorsis C congressus L, congressu T 11 et] etiam Cv proconsule CtQ (proconsules M) 12 uinceret et CRυ 13 plus om. P uericundiam Q 14 an] aut P 15 excelsus] exclusus L 16 se seruatum R 17 quia ad 01 exemplum N1 18 serui dei om. C uinceret C 19 emineret C 20 caericae B ulterioris P, altiores cod. Neapol. 21 aeetimandum C 22 plicuit L1 23 dum P, dno QT praedicationibua (confessa ... lectionibus om.) L 24 celclrantibus NT personante LI )

581

Christi legere unde martyres fiunt, ad pulpitum post catastam uenire, illic fuisse conspicuum gentilium multitudini, hic a fratribus conspici, illic auditum esse cum miraculo circumstantis populi, hic cum gaudio fraternitatis audiri. hunc igitur, fratres dilectissimi, a me et a collegis qui praesentes aderant ordinatum sciatis. quod uos scio et libenter amplecti et optare tales in ecclesia nostra quam plurimos ordinari. et quoniam semper gaudium properat nec potest moras ferre laetitia, dominico legit interim nobis, id est auspicatus est pacem, dum dedicat lectionem. uos orationibus frequenter insistite et preces nostras uestris precibus adiuuate, ut Domini misericordia fauens nobis cito plebi suae et sacerdotem reddat incolumem et martyrem cum sacerdote lectorem. opto uos, fratres carissimi, [in Deo patre et Christo Iesu] semper bene ualere.

CVPRIANVS PRESBVTERIS ET DIACONIS ET PLEBI VNIVERSAE FRATRIBVS S.

Agnoscenda et amplectenda sunt, fratres dilectissimi, beneficia diuina quibus ecclesiam suam Dominus inlustrare temporibus nostris et honestare dignatus est, commeatum dando bonis confessoribus suis et martyribus gloriosis, ut qui sublimiter Christum confessi essent clerum postmodum Christi ministeriis ecclesiasticis adornarent. exultate itaque et gaudete nobiscum lectis [*]( 1 catartam Cl 2 conspicuam 01 multitudinem C 4 audire 01 5 a me om. C collegas ex collegis C 8 post Q1 (potest Q*M) moram V ferre om. C 9 nobis C, om. T1 id est OLNQRTY, ide* P, hoc die codd. Vat. 11 fauens] pauens corr. in paciens C 12 sarcedotem TI, sacerdotem lectorem R 18 fratres carissimi om. P opto ... ualere om. CQ in deo ... iesu om. LNRT 14 bene om. P. — Ad (Explicit Cecili Cipriani ad C) clerum et plebem (plebes R) de Aurelio confessore (et confess T) lectore ordinato explicit (om. C) OLNRTQ, De Aurelio lectore explicit P. — , ) [*](Epist. XXXVIIII. — Incipit ad clerum et plebem (Incipit ad eosdem C) de Celerino confessore (confessore om. CN) lectore ordinato OLNPQR. — 17 fratribus om. Q in ras. (exh. M); in domino add. Nv . 19 dnisi C1. 20 bonis] nouis V, nobis CP 23 lectis om. v )

582

litteris nostris quibus ego et collegae mei qui praesentes aderant referimus ad uos Celerinum fratrem nostrum uirtutibus pariter et moribus gloriosum clero nostro non humana suffragatione sed diuina dignatione coniunctum. qui cum consentire dubitaret, ecclesiae ipsius admonitu et hortatu in uisione per noctem conpulsus est ne negaret. nobis suadentibus cui plus licuit et coegit, quia nec fas fuerat nec decebat sine honore ecclesiastico esse quem sic Dominus honorauit caelestis gloriae dignitate.

Hic ad temporis nostri proelium primus, hic inter Christi milites antesignanus, hic inter persecutionis initia feruentia cum ipso infestationis principe et auctore congressus, dum inexpugnabili firmitate certaminis sui aduersarium uincit, uincendi ceteris uiam fecit, non breui conpendio uulnerum uictor, sed adhaerentibus diu et permanentibus paenis longae conluctationis miraculo triumphator. per decem nouem dies custodia carceris saeptus in neruo ac ferro fuit. sed posito in uinculis corpore solutus ac liber spiritus mansit. caro famis ac sitis diuturnitate contabuit, sed animam fide et uirtute uiuentem nutrimentis spiritalibus Deus pauit. iacuit inter paenas paenis suis fortior, inclusus includentibus maior, iacens stantibus celsior, uincientibus firmior uinctus, sublimior iudicantibus iudicatus, et quamuis ligati neruo pedes essent, galeatus serpens et obtritus et uictus est. lucent in corpore glorioso clara uulnerum signa, eminent et apparent in neruis hominis ac membris longa tabe consumptis expressa uestigia. sunt magna, sunt mira quae de uirtutibus eius ac laudibus fraternitas audiat. et si aliquis Thomae similis extiterit qui minus auribus credat, nec oculorum fides deest ut [*]( 4 ut coneentiret V dubitaret om. V 6 post negaret distinguit LNQ, post Buadentibus CPRv 7 nec fas] nefas C 8 qui C dno C1R, dum C* 10 milites Christi Q antesignanos CR, antesignatus LNPQV 11 infestinationis B 12 aduersario Cl 13 uictor] uicinior ex uicior C haerentibus P 14 permanentibus] imminentibus ex admanentibus C 15 triumphatorum C decem LNPQV, praecem et C, decem et Bv 17 solutos Ll famis om. P 20 uincentibus N 21 uictus R1 iudicat C, iudicaturus LNP 22 galeatus P, calcatus CLNQRv 28 lugent R1 uulnera L eminent. L m eras. 24 apparet R neruis om. CR membris hominis ac CR 25 magna sunt C sunt et mira NR, et mira C )

583

quis quod audit et uideat. in seruo Dei uictoriam gloria uulnerum fecit, gloriam cicatricum memoria custodit.

Nec rudis iste aut nouus est m Celerino canssimo nostro titulus gloriarum. per uestigia cognationis suae graditur, parentibus ac propinquis suis honore consimili diuinae dignationis aequatur. auia eius Celerina iam pridem martyrio coronata est. item patruus eius et auunculus Laurentinus et Egnatius in castris et ipsi quondam saecularibus militantes, sed ueri et spiritales Dei milites, dum diabolum Christi confessione prosternunt, palmas Domini et coronas inlustri passione meruerunt. sacrificia pro eis. semper ut meministis, offerimus, quotiens martyrum passiones et dies anniuersaria commemoratione celebramus. nec degener ergo esse nec minor poterat quem sic domesticis exemplis uirtutis ac fidei prouocabat familiae dignitas et generosa nobilitas. quod si in familia saeculari praedicationis et laudis est esse patricium, quanto maioris laudis et honoris est fieri in caelesti praedicatione generosum. non inuenio quem beatiorem magis dicam, utrumne illos de posteritate tam clara an hunc de origine gloriosa. ita aequaliter apud eos recurrit et commeat diuina dignatio ut et illorum coronam dignitas sobolis inlustret et huius gloriam\' sublimitas generis inluminet.