Epistulae

Hunc ad nos, fratres dilectissimi, cum tanta Domini dignatione uenientem, testimonio et miraculo eius ipsius qui se persecutus fuerat inlustrem, quid aliud quam super pulpitum id est super tribunal ecclesiae oportebat inponi, ut loci altioris celsitate subnixus et plebi uniuersae pro honoris sui claritate conspicuus legat [*]( 1 aietoriam gloriam uulnerum nalnenua C sed alterum unlnerum exp. tit. 2 . 2 fecit gloria C 8. I. gloria o. memoriam CNB nisi quod N gloriam m. 1 3 aut] ac C 4 cognitionis Cl 5 consimilia 01 6 coronata est L 8. 1. m. 2 7 laurentiua v ignatius NQ 8 et om. B 9 diabolorum B confessione] congressione Y dnT CLNV, a dno PQ, dno R 10 coronam B 12 commemoratio R degenere R esse iam V 14 si om. L 17 generorum B ntrumnec C1. 19 et commeat] ut cumeaad C 20 sobolis ... gloriam om. L; sobolis ... gublimitas om. B . snbolis V, aobole C1 24 fuerat persecutus CB quam ex que C id] hoc CB 26 honori B, horis C1 si legat C, legat et Q (legat M).. )

praecepta et euangelium Domini quae fortiter ac fideliter sequitur? uox Dominum confessa in his cottidie quae Dominus locutus est audiatur. uiderit an sit ulterior gradus ad quem profici in ecclesia possit. nihil est in quo magis confessor fratribus prosit quam ut dum euangelica lectio de ore eius auditur, lectoris fidem quisque audierit imitetur. iungendus in lectione Aurelio fuerat, cum quo et diuini honoris societate coniunctus est, cum quo omnibus uirtutis et laudis insignibus copulatus est. pares ambo et uterque consimiles, in quantum gloria sublimes, in tantum uerecundia humiles, quantum diuina dignatione promoti, tantum sua quiete et tranquillitate summissi, et uirtutum pariter et morum singulis exempla praebentes et congressioni et paci congruentes, illic robore hic pudore laudabiles.

In talibus seruis laetatur Dominus, m eiusmodi coniessonbus gloriatur, quorum secta et conuersatio sic proficit ad praeconium gloriae ut magisterium ceteris praebeat disciplinae. ad hoc eos Christus esse hic in ecclesia diu uoluit, ad hoc de media morte subtractos quadam dixerim resurrectione circa eos facta incolumes reseruauit, ut dum nihil in honore sublimius, nihil in humilitate summissius a fratribus cernitur, hos eosdem fraternitas sectata comitetur. hos tamen lectores interim constitutos sciatis, quia oportebat lucernam super candelabrum poni unde omnibus luceat et gloriosos uultus in loco altiore constitui, ubi ab omni circumstante conspecti incitamentum gloriae uidentibus praebeant. ceterum presbyterii honorem designasse nos illis iam [*]( 1 et om. 01 quae ... dominum add. Mm.2 in marg. (exh. Q) fortiter ex fortam C m. 2 2 dno L, dnῖ NB 3 est] et B audiamus C 4 ecclesiam C lLP quo ex quoquam C 5 audiatur Q (auditur M) lectoris om. C 6 quisquis v audit CB 7 et . societate C 8 et] et fidei Q 11 prius et om. C 12 prebentes ex perhibentes C congressione Lt, congressionis C pacis C sed s m. 2 add. congruentis N, congruentiae C 16 ut] et ut B 17 esse ex est se P hic om. CB eos clxristus in ecclesia esse diu C noluit B 18 quandam B ut ita dixerim C2v, om. N1 resurrectionem B incolomes ClPB 19 in bonore] honore B in hum.] humilitate C 20 hoc C\' eodem P fratemitatis secta Q\'v (fraternitas sectata MQ1) 21 committetur C hoc 01 tamen] autem C 23 luceant 02 gloriosius C 24 omni LNPQY, omni fraternitate CRv 25 presbitr honore C nos] non B )

sciatis, ut et sportulis idem cum presbyteris honorentur et diuisiones mensurnas aequatis quantitatibus partiantur, sessuri nobiscum prouectis et corroboratis annis suis, quamuis in nullo minor possit uideri aetatis indole qui consummauit aetatem gloriae dignitate. opto uos, fratres carissimi et desiderantissimi, semper bene ualere.

CVPRIANVS PRESBVTERIS ET DIACONIBVS ET PLEBI VNIVERSAE CARISSIMIS AC DESIDERANTISSIMIS FRATRIBVS S.

Nuntiandum uobis fuit, fratres carissimi, quod pertineat et ad communem laetitiam et ad ecclesiae nostrae maximam gloriam. nam admonitos nos et instructos sciatis dignatione diuina ut Numidicus presbyter adscribatur presbyterorum Carthaginensium numero et nobiscum sedeat in clero, luce clarissima confessionis. inlustris et uirtutis ac fidei honore sublimis: qui hortatu suo gloriosum martyrum numerum lapidibus et flammis necatum ante [*]( 1 scitis Q isdem Qv 2 menssurnas LN, mensuras P, menaurae C, mensu.ras B aequantis NlB, aequitas LI, aequitatis C, aequales P quantitalibus N, quantitabus R sensuri C 3 pro-nectis ex prouerbis C corroboratus L in ullo R 4 uidere C 5opto ... ualere om. CLB desideratissimi P1 6 ualere] add. MQ: emendauit iustinus. — Ad (Explicit ad CP) clerum et (om. C) plebem do Celerino confessore lectore ordinato explicit (om. CP) OLNPQB. — ) [*](Epist. XL. — Incipit (ad clerum et plebem add. B) de Numidico confeasore (confessorea T, om. CB) presbytero ordinato BOLPRT. — 8 presbiter L diaconis ClB 9 ac desiderantissimis om. B 10 nobis 01 frater T et om. B 12 admonitiones C et instructus C, et structos B 13 presbiterii C, presbyteri B carthaginensis B, cartagine mensis C, carthaginiensium Tv 14 in nobiscum T, nobis Cum P luce] luceat C confessione C sed e in ras. corr. 15 inlustris CB, uestrae LP, in uris T, eminens B in ras. et] ac C . ortato C 16 gloriosum BLPTV, copiosum CRv martyrum BORTV, martyrem LP numerum B V, numero C, uerum BLPT necatum CB, paene necatum V, necatus BPT, negatus L ante] ad te B d s. I. )

se misit quique ad uxorem haerentem lateri suo igne crematam simul cam ceteris, sed conseruatam magis dixerim, laetus aspexit. ipse semiustilatus et lapidibus obrutus et pro mortuo derelictus, dum postmodum filia sollicito pietatis obsequio cadauer patris inquirit, semianimis inuentus et extractus et focillatus a comitibus quos ipse praemiserat remansit inuitus. sed remanendi, ut uidemus. haec fuit causa ut eum clero nostro Dominus adiungeret et desolatam per lapsum quorundam presbyterorum nostrorum copiam gloriosis sacerdotibus adornaret. et promouebitur quidem, cum Deus permiserit, ad ampliorem locum religionis suae, quando in praesentiam protegente Domino uenerimus. interim quod ostenditur fiat, ut cum gratiarum actione suscipiamus hoc Dei munus, sperantes de misericordia Domini eiusmodi ornamenta conplura, ut redintegrato ecclesiae suae robore tam mites et humiles faciat in consessus nostri honore florere. opto uos, fratres carissimi ac desiderantissimi, semper bene ualere. [*]( 1 seom. BB emisit BT quisque TL ad u. haerentem] uxorem adhaerentem CRv igne crematam LP, omi crematam BIt, conerematam CTv, incrematam fort. 2 sed scripsi, et BLT, vel CB, om. Pv n 3 semiustulatus v, mastalatas T, ustulatus B, sam iastolatas C et lapidibus] lapidibus B et pro] pro CB mortno propemodum relictas r 4 dum om. C, Denique cum V filiae sollicitado C 5 inquirit] inquid BT retractas V teste Oxon. focilatns LPBT, aix focillatas V, uix refocillatas V teste Oxon., refocilatas C, refocillatur v a comitibus om. BT 6 ipsa exipse C premisit C inaictus Bv at C 8. 1. 7 adiungere T 8 desolam B per lapsum om. V presbjteroram nostrorum CPRV, prb nostroram L, presbyteram nostram T, presbiteris arm B, presbyterii nostri Manvtius 9 copiam cum CB adornarit B, adoraret R promouetar C\' T 10 dns B, tempus cod. Beneuentanus religionis] regionis Bv 11 praesentia CP 12 ut om. BGT suscepimas C, suscipimas T 13 sperantem BT, separantes C1 corapluria LP, cum plarimi T 14 ut] nit B redintegratos C, retintegrato P roboret ac mites C (c ex m corj.) mitis et humilis BLT 15 in om. C cossessus R, concessas T, consessu V, consensas LP, confessus B, confusus C opto ... ualere om. BCLPT. - De (Explicit de P, Ad clerum et plebem de B) Nnmidico confessore (om. B) presbjtero ordinato explicit (explicat L, om. P) lJLPBT, Explicit te (de m.,2) ordinato de (exp. m. 2) Numidico pres C. —)

CVPRIANVS CALDONIO ET HERCVLANO COLLEGIS ITEM ROGATIANO ET NVMIDICO COMPRESBVTERIS S.

Vehementer contristatus sum, fratres carissimi, acceptis litteris uestris, ut cum mihi propositum semper et uotum sit uniuersam fraternitatem nostram incolumem continere et inlibatum gregem secundum quod caritas exigit reseruare, nunc nuntietis Felicissimum multa inprobe et insidiose esse molitum, ut praeter fraudes suas et rapinas, de quibus iam pridem multa cognoueram, nunc quoque cum episcopo portionem plebis inlidere id est a pastore oues separare et filios a parente secernere et Christi membra dissipare temptauerit, cumque ego uos pro me uicarios miserim, ut expungeretis necessitates fratrum nostrorum sumptibus istis, si qui uellent etiam suas artes exercere additamento quantum satis esset desideria eorum iuuaretis, simul etiam et aetates et condiciones eorum et merita . discerneretis, ut etiam nunc ego, cui cura incumbit, omnes opto [*]( Epist. XLI. — Incipit epistola Cipriani disco Caldonio et Herculaneo super nomine Felicissimi peruersi T, Incipit ad Caldonium de Felicissimi pranitate et eorum qui ei iungebantur Z, Cipriani ad Callidonium et Herculaneum collegas de scismate Foelicissimi ac iusto eius anathemate et de fide confes. (p, Eiusdem Cipriani Calidonio et ceteris de improbitate et Felicissimi peruersi 10, Ad Caldonium et ceteros fi, om. r. — 2 calidonio ϕrw herculaneo TqJ, herculanio fi, herculiano w 3 compresbytero ϕ, om. w 4 sum μ 8.1. m. 2 5 semper et notum sit] sit semper eo tum μ, semper sit eo cum r, semper et uotum Z 6 ut nostram fir incolumen T tenero to 7 reseritare 10 nunc om. T 8 nunciastis Z 9 suas fraudes ϕw, fraudes ueteres Zμr et] sed Z rapinam Zfir iam multa pridem 10 . 10 cum om. Z, ab Latinius 11 inlidere Ttp, illudere to, diuidere Zμrv; conlidere malimid est] idem (pr separare om. Zfir a parentibus Zμϕw, om. r 12 secemere] separare Zfir eumque] cum cp 13 expuggeretis T, expungneretis fi, eipugnaretis Z, erpurgaretis ϕw 14 istis] ipsis w, tum μ, cum r si om. Z quis r nellent iam Tcp, etiam nellent μw, etiam nellet Z, nellet r 15 exerceret r addidi (addidit Z) tamen tanquam tua satis essent (esse Z) Zfxr 16 et om. Zwϕ aetates eorum Zwμrv eorum om. μrv 17 ut etiam] etiam μr, utinam Z, iam Oxon. opto me] optime Zμrv. )

me nosse et dignos quosque et humiles et mites ad ecclesiasticae administrationis officia promouere, ille intercesserit ne qui posset expungi neue ea quae desideraueram possent diligentiae uestrae examinatione discerni, comminatus sit etiam fratribus nostris qui primi expungi accesserant potentatu inprobo et terrore uiolento quod secum in morte non communicarent qui nobis obtemperare uoluissent.

Cumque post haec omnia nec loci mei honore motus nec uestra auctoritate et praesentia fractus instinctu suo quietem fratrum turbans proripuerit se cum plurimis, ducem se factionis et seditionis principem temerario furore contestans — in quo quidem gratulor plurimos fratres ab eius audacia recessisse et uobis adquiescere maluisse ut cum ecclesia matre remanerent et stipendia eius episcopo dispensante perciperent, quod quidem et ceteros pro certo scio cum pace facturos et cito ab errore temerario recessuros — interim, cum Felicissimus comminatus sit non communicaturos in morte secum qui nobis obtemperassent id est [qui] communicarent, accipiat sententiam [*]( 1 nossem Oxon. et om. Ztur quoque Zμqrw et bumilesJ . humiles Z 2 promouerem Oxon. v ille et Z quis Zμrv, quid qw 3 neue] ne uel tpw, ne Z desiderauerunt an ϕw posset y diligentiae uestrae diligenti μrv, diligentia Z 4 ezaminationis Z etiam sit r, sit ei to Õ expugni p. accesserant] arcessebantur μr potentiatu Tl, potentia tamen w, potentatum Z, om. q. improba to, probro Z, om. T et errore Z, eterrore T 6 in morte T, in mortem Z, morte ϕw, immo ut tecum r, immo uitae μ, in monte v; cf. Rettberg Cypr. p. 100 non om. 10 obtemperasse Tfi 8 honorem T, nec honoris mei Z , motu Z, metus to nec om. ϕ, nec motus Tw 9 fractus] functus ϕwinstincto T, infftructu Z, in instinctu r 10 plurimis] plumis Tcp ducem se] ducem Zur, ducente T, ducentes qp, ducentos w 11 contestatus 10 12 quo om, <p plurimum fratres T, fratres plurimos Z ab eius] habes T, habentes Zμr, ab hac v audaciam jur recessisset T 13 maluisse] magis esse Z ut om. Z, et T cum] cum in fi, quom in r matre om. Zr 14 epi dispensantes M perceperent qp, perceperint w, retraherent Z/ur 16 temerario om. Zfir interim] itorum ϕw comminatus] communicatus to 17 sit om. ϕw morte] monte T, montem Z, sicum w qui om. Tw, si <p obtemperasse Z 18 id est] idem ϕμ1 qui] qui nobis Zμrv, qui non w accipiant Τϕ, accipiam to, accepit ZVr, accipit p. )

quam prior dixit, ut abstentum se a nobis sciat, quando ad fraudes eius et rapinas quas dilucida ueritate cognouimus, adulterii etiam crimen accedit, quod fratres nostri graues uiri deprehendisse se nuntiauerunt et probaturos se adseuerauerunt. quae omnia cognoscemus, quando in unum cum collegis pluribus permittente Domino conuenerimus. sed et Augendus, qui nec episcopum nec ecclesiam cogitans pari se cum illo conspiratione sociauit, si ultra cum eodem perseuerauerit, sententiam ferat quam ille in se factiosus et temerarius prouocat. sed quisque se conspirationi et factioni eius adiunxerit sciat se in ecclesia nobiscum communicaturum non esse, qui se sponte maluit ab ecclesia separare. has litteras meas fratribus nostris legite et Carthaginem ad clerum transmittite additis nominibus eorum quicumque se Felicissimo iunxerint. opto uos, fratres carissimi, semper bene ualere. [*]( 1 quem w absentum Tx, absentem tp, astentum Z 2 et] et ad Z dilucida ex diludit T, diluda ϕw, dilucidata Z diludauerit ante cognouimus lo adulteri r 3 etiam] n. r crimine TZwcp, crimini fi acce«dit T, accidit to granem r 4 reprehendisse Zr se om. Zr renuncianerunt Zpr et reprobaturos ftr, comprobaturos qp assenerarunt rv 5 omnia tunc v cum om. w 6 uenerimus Z angendus <p 7 paris T, pariter Zμrv conspiratione et factione v 8 eodem] eo Zμrv perseuerat ftr 9 in se om. fir temerius T prouocat sed scripsi, prouocasset Tϕw, prouocauit sed et Zfirv 10 quisquis ϕv se om. fir in conspiratione et factione Z 11 nobiscum non esse communicaturum ZtJ, non esse nobiscum com. fir se om. Zfirv 12 separari Zμrϕv 13 et] et ad fir kartaginem Tcp ad] et μr clerum quoque Zμrϕv 14 quicumque se] qui se Zμr, qui cum o iunxerit T, iunxerunt qp, se iunxerunt v 15 ualere] et nostri meminisse nalete add. fxr nisi quod p. ualete om. — Cyprianus Caldonio et Herculaneo super nomine Felicissimi peruersi explicit T, Ad Caldonium explicit Z, om. ϕμrw. — )

CALDONIVS CVM HERCVLANO ET VICTORE COLLEGIS ITEM ROGATIANO CVM NVMIDICO PRESBVTERIS.

Abstinuimus a communicatione Felicissimum et Augendum, item Repostum. de extorribus et Irenem Rutilorum et Paulam sarcinatricem, quod ex adnotatione mea scire debuisti. item abstinuimus Sophronium et ipsum de extorribus Soliassum budinarium.

CVPRIANVS PLEBI VNIVERSAE S.

Quamquam, fratres carissimi, Virtius fidelissimus adque integerrimus presbyter, item Rogatianus et Numidicus presbyteri confessores et gloria diuinae dignationis inlustres, sed et diaconi boni uiri et ecclesiasticae administrationi per omnia obsequia deuoti, cum ceteris ministeriis plenam uobis praesentiae [*]( Epiat. XLII. — Item incipit ad Caldoni et Herculanei et Victoris de absento Felicissimo et aliis de extorrentes rescripserunt T, Epistola Caldonii ad Ciprianum annotans complices Foelicissimi qp, Caldonii et aliorum ad Ciprianum de absten Felicissimo ct aliis dc extorrentibus w. — 2 calidonius cpw herculaneo T, herculiano w 3 presbyteris salutem w 4 a om. (p felicissimi w angendum cp, augendendi to 5 respostum T extorrcntibus w, exhorrentibus Trp; cf. p. 536,13 irenen T, ireney tc rutilorum] antilioris w paule sarcinatricis w 6 debuistis v item om. w 7 soffronium Tcp, sofronium M extorrentibus Ttpw soliarum tp 8 budianarium T; add. w: optamus te bene ualere et nostri meminisse semper et ubique uenerande et percolendissime pater w. — Caldoni Herculani et Victoris de absento Felicissimi et aliis de cxtorrentcs rescrip explicit T, om. cpw. — ) [*](Epist. XLIII. — Incipit ad plebem dę quinque presbyteris (sibi insidiantibus add. B) BLNPQ. — 11 frater kme M (frs kmT Q) uritius Q uri ex corr. (nirtius M sed s. 1. m. 2: brictius) 13 et confeasores B gloriam Q 14 administrationis Q, administratione P\' 15 ministeris L, ministris Nv )

suae diligentiam praebeant et exhortationibus adsiduis singulos corroborare sed et lapsorum mentes consiliis salubribus regere et reformare non desinant, tamen ego quantum possum admoneo et quomodo possum uisito uos litteris meis. litteras inquam, fratres carissimi. hoc enim quorundam presbyterorum malignitas et perfidia perfecit ne ad uos ante diem Paschae uenire licuisset, dum coniurationis suae memores et antiqua illa contra episcopatum meum immo contra suffragium uestrum et Dei iudicium uenena retinentes instaurant ueterem contra nos inpugnationem suam et sacrilegas machinationes insidiis solitis . denuo renouant. et quidem de Dei prouidentia nobis hoc nec uolentibus nec optantibus immo et ignoscentibus et tacentibus paenas quas meruerant pependerunt, ut a nobis non eiecti ultro se eicerent, ipsi in se pro conscientia sua sententiam darent, secundum uestra diuina suffragia coniurati et scelerati de ecclesia sponte se pellerent.