De Statu Animae

XXV. EXEMPLVM DE GEOMETRICA ARITHMETICA ATQVE DIALECTICA AD ERVDIENDVM LECTOREM IN EA QVAE OBSCVRA SVNT, QVID VIDEAT ANIMA PER SE, QVID PER CORPVS.

Sed dicis: quando absentem carum suum cogitat, numquid uelut ipso conspecto desideriis satisfecit? ista, ut ego conicio atque ut plane probo, potissima admodum causa est, quae temet ignarum perpulit animam referre corpoream. a sensibus quaeso corporis paulisper adtollere ac si uales perspice, quae uel quanta uis uidendi sit animo, et si quid potes animi uisum corporisque discerne. corpus certe [*]( 2 I Ioann. 4, 8 14 cf. pag. 11, 12 ) [*]( 8 ipse p* posBet ACHlR, posle Mb 4 ppt H, pro LS affectum BM 5 mutabilitate BCHLES 6 claritate B lf in om. B damnabilia Galland. defloere S, defluere p 8 tota diligit om. p 11 hic diligenter uisionem animi lector adtende M pro titulo et hic et ita capitul. indice habet, ea quae exarauimus M praebet in marg., exemplum de geometrica quo facilius lector intellegat, quid uideat anima pro se, quid pro corpus ABR 15 numquid] iam add. Faustus desiderio Faustus 16 coniceo HLMR autque B 17 timet BН\'B, te tuimet DEF Sch. pepulit D EF perpulit] ut add. DEFG referre Mb, reari Ls, reare reU., reri eese Sch. localem uel ante corpoream add. p* 18 corporeis b 19 ualis HI, uelis R perapioere BF1, percipe D 20 potest ACMb, potis ea G discernere C )

nihil uidet, quia nihil utique sentit absque anima, ac per hoc animus corporea per corpus uidet, incorporea per se. haec ipsa nunc, quantum in praesentiarum res postulat, sequestremus, ut quae sint animi uisa per corpus, quae sine corpore euidenter adpareat. nam qui uel aliquid eruditus est, credo nouerit in geometrica disciplina quid sit punctum quidue linea, sed quia inter eos, qui ista dignabuntur legere, potest esse qui nesciat, de hoc ipso paululum dissertando quaeramus. linea est, ut doctissimi atque excellentes uiri non dixere solum, sed ratiocinando probauere, longitudo simplex, quae in corpore prorsus nequeat inueniri eo quod omne corpus longitudine longum sit, non tamen ipsa sit longitudo neque possit sic esse longum, ut non latum simul altumque sit. quocirca sicut aiunt etiam si araneae filum cogitaueris, quia utique corpus est, non solum longitudinem cogitasti, habet enim pro modo suo indissociabilem longitudinis suae latitudinem atque altitudinem. igitur si, ut fateri ueritas cogit, aliud est longitudo quam latitudo, seposita latitudine solam longitudinem cogitemus. scio autem hanc eandem liquido conspici non esse multorum, quam cum Marcius quoque philosophus negaret mathematico Adrasto se uidere, cum lineas fabrorum nimie uideret: utique non mirum est, inquit Adrastus, quod habes [*]( 3 soqttestramus ABDE\'FIPR 4 sunt 8 5 adpareant libri praeter EM et p* Sch. qui uel GLS"T, qui uelut ABCDFMS jB51, qui aelllll EH, uelut qui p Sch., uelut qui uel p* aliqui b, alioqui p 6 geometria Sch. quid uel S 7 quia om. lilri praeter DEG et Sch. isti A 8 esse om. M, esae poteat editores quia ABCH1МR1S1 nec sciat B hoc ipsa Mb, corr. M* ita marg., hac ipsa re p disserando BHLS1, dissereodo ADEFBS* Sch. 9 excellectes B 10 rationando B, a rationando S 11 corpore] sola add. b 15 solam DEF Sch. 16 modo suae longitudinis indissociabilem latitudinem Barthius indissonabilem M corr. ita marg. 18 altitudo M editores praeter I p\' 20 marcus S, nomen genuinum esse negat Barthius 21 ae] posse M man. rec. svperscr. et b nimie (= optime) Harieliw, minime Mb, om. rål. et Sch., maxime Barthius, ipse olim minimas conieceram ) oculos similes fabrorum, ingenium dissimile, Pythagorae. sed non idcirco tardioribus desperandum est, modo ut auctoritati cedamus qui rationem forte non capimus.

Haec ergo de qua loqui institueram longitudo cum fuerit puncto inchoata punctoque finita, a Graecis γραμμή, a nostris linea dicitur. iam nunc si quid sit longitudo sine latitudine congnoscere ualuisti et lineam longitudine finita formasti, duas aequales lineas sibimet άντιστάας e regione constitue, quod cum feceris, intellege te figuram duabus lineis paribus non fecisse. figura enim dicitur, cum paribus inparibusue lineis capitibus sese contingentibus locus ambitur. duabus ergo paribus lineis sine auersim positis sine capite contingentibus figura non clauditur, tribus uero aequalibus lineis figura fit trigona, et hoc aeterna atque indemutabilis ratio est omni humanae menti uel non admonitae clarens liquido. numquid ergo tribus lineis paribus quae semet mutuo capitibus tangunt fieri umquam nisi trigona poterit? aut istud magis nunc uerum est, quam fuit, aut esse hoc uerum aliquando coepit aut aliquando desinet, aut non est facilius corporeum interire mundum, cuius utique tumidae localesque formae istarum inlocalium incorporaliumque sunt imago formarum, quam ut aliquid ex his uel uariari specie uel transmoueri loco uel senio ueterescere uel quoquo pacto mutari queat? ne ergo per omnes te [*]( 1 diMimile] simile ABElFP, non simile D 2 disperandum B 3 nt acripsi, vel libri et editores auotoritate ABHLRS1 5 grama M, gramma rell. 6 lineis A latitndine] longitudine Qailand. 7 noluisti R finitam Mb Schottua in textu, finita idem in notis 8 antistatas libri e om. p* 9 intellegite B partibus ABB1 11 sese] esse BCl2, 6 se G ambitus B 12 auersim Mb, aduersim rell. et Sch. sine] se add. G a ante capite add. libri praeter Mb et Sch. 14 haec p indemutalibis Sl, immntabilis Mb 15 ammonite E, admonito C 16 tangant DGHLBS 17 umquam] figura add. Sch. stud B mage G 19 desinet DEFGP, desiit Mb Sch., desinit rell. 20 starum Hx incorporaliumq//// S 21 sunt] et add. M editores, nt add. Barthius aliquid GMb Sch., aliqui ABCHLRS, aliqua DEF 22 neterascere DEF Sch. 23 non Mb i )

disciplinae istius minutias traham neue intentionem tuam in adspectandis planarum figurarum uel cuborum uel pyramidarum rationibus teneam, propter circuli perfectionem de una tantum figura, ut adhuc fecimus, breuiter conloquamur.

Circulus fit ex una linea. sed iure nunc illud admoneberis, quod linea sine latitudine atque altitudine perfectior est, quae tamen habet aliquid se ipsa perfectius. punctum nempe principaliter est origo lineae, ab ipso incipitur ipsoque finitur, cum punctum nec oriri a quoquam pateat nec finiri. hoc namque continet in figuris punctum, quod unus in numeris. ista ergo linea, quae transuersim secari potest, scindi per longum. non potest, quia utique si scinditur, habet latitudinem, cum secanda est, puncto caeditur, cum punctum scilicet non caedatur. perfectior ergo longitudo latitudine, quia latitudo et transuersim et directim recipit sectionem. perfectior latitudo altitudine, quia altitudo non solum findi ac secari, uerum et a latere caedi potest. ergo altitudo sine latitudine et longitudine esse non potest, et ubi haec tria sunt, haud dubie corpus est. latitudo sine longitudine esse non potest, longitudo sine his omnibus esse potest, sed sine puncto esse non. potest. sine his uero punctum semper est nec cuiuspiam ut sit indiget, quia unius nullum potest esse principium. circulus igitur una eademque circumflexa fit linea, sed sicut in [*]( 2 ciborum GLS1, cimborum M, cymborum BC, cy//borum AHB, cyborum S* pedamidarum M, pamidaram B 3 teneamas 8 perfectionem] et add. B 4 figurarum G collocamur M a 6 ex om. p 6 qao R sine] sic G altitudine atque latitadine editores, altitudine atque altitadine M quae Mb Sch., quod (quot A) reli. 7 tamen] non A ipsa// B 8 ipsoque Mb, ipso rell. et Sch. , 10 continent B, obtinet G 11 iscindi CHl 12 acinditarllll 8 13 ceditur et cedatur libri omnes, b et Sch., secatur utroque loco p1 15 direlictim A recepit AJSL BS1 perfectio B 16 altitudini BCHLBS altitudo] latitado ABDHLBS, //Ititudo C scindi ABDElF, scyndi B uerum] scindi etiam add. p* 17 cedi libri et b 18 and ABC Hl, aut B, haut 8 19 longitudone l sine latitudo 8 23 linea/I B )

trigonis et tetragonis per angulos puncta sunt, quibus figurarum ratio consistit, sic in circulo eius medium puncto possidebitur, ut circulus rata dimensione formetur. nam cum unum circini radium fixeris atque alium a centro extrinsecus circumflexa, adtende quantum potes centri potentiam ab stabili radio illum qui circumagitur radium regere et illic, ubi localiter non est, potentialiter circulum figurare.

Hic si purgata mentis intendas acie, subrutilare tibi iam debet quid sit anima. illud etiam quale est quod, si sensum corporis consulamus, per medium circulum duae pares lineae iuxtim duci posse credantur, cum ratio manifesta conuincat nequaquam per eundem medium duci duas posse nisi una sit breuior? uidetur mihi, sicut superius de trigona patuit, istic quoque circuli ratio insolubilibus atque aeternis manere legibus stabilis. tu mihi nunc dicas uelim, si ista localiter conspicit anima, quid causae est, ut mihi aliquid rotundum, trigonum uel tetragonum in occidente de corporibus formare molienti eadem sine tumore uel motu ratio rotundi uel quadri non desit, cum eodem temporis puncto secundum eandem rotundi et quadrati legem in oriente alius paria de corporibus ualeat fabricare? uidesne uel de his, quae conspicatur anima, quid sit uisus animi? intellegisne intellegibile et intellegens nequaquam posse seiungi? animaduertisne etiam quid intersit inter illas formas, quas corpore cernimus, et istas, quas mente conspicimus? istas esse sempiternum mundum, cuius hic mundus imago sit, unde diuinitus dictum est: [*]( 2 constitit Mb 5 potis es G ad A, ab rtll., a p 6 radio] radia M ullum R 8 aciue S 9 si otn. 3 10 consolaoms BCHlR 11 non ante iuitim inserit Mb iunctim Q D2E Sch., iuxtim F creduntur G 12 enndem] futidum coni. Barthius 13 trigono p 14 isti AB 15 illocaliter Mb 16 aliquod editores 18 eodem 81 rotnndi] uel trigoni add. G 19 dedit B, dederit DEF pnnctu ACBI, punctum R 20 paries G 21 naleat] nolnerit male suadet Barthius iis b 22 nis"* C, nis A intellegesne ABF\'H\'B 23 iungi G, se subiungi R animadnirtisne S 24 illa R )

praeterit enim figura huius mundi. uides etiam quod cum longitudines, latitudines et altitudines corporum scire nullius propemodum sit momenti, satis esse aliud, unde dicit apostolus oportere nos nosse quid sit latitudo et longitudo, sublimitas et profundum? quid enim mihi proderit uspiam altitudinem corporei caeli quaerere, planorum siderum diastemata uel circulorum uias uel singulorum interualla rimari, quid spatia terrae cognoscere uel abyssi profunda penetrare? non de his me, ut reor, apostolus commonitum uoluit, quae non solum laboriosa sunt, sed etiam noxia si, cum per haec ad aeterna semperque manentia transeundum sit, in his haereatur atque remaneatur.

Reuertere nunc atque intuere omne longum longitudine longum fieri, ipsam uero longitudinem longam dici non posse, ut omne castum castitate castum fieri, ipsam uero castam non dici ullatenus castitatem. cum ergo meram longitudinem contemplari cupis aut cum in trigonum uel hexagonum mentis oculum figis, proice quantum uales ac refuge non solum omne corporeum, sed quidquid simile potest esse corporeo, et cum trigonam uel tribus punctis ac tribus lineis uel rotundam puncto uel linea conformari incorporaliter atque inlocaliter uideris, uim quoque ac supereminentiam conspice numerorum et intellege uniuersum corporeum numerabile per numeros fieri, ipsos uero numeros non posse numerari. nam quis non dicam eloqui, sed cogitare digne ualeat, quod numerus, cum ex uno et per unum et in uno sit, principium [*]( 1 I Cor. 7, 31 4 Ephes. 3, 18 ) [*]( 1 enim om. libri praeter M et Sch. 2 et om. R 3 satius coni. Barthius aliud unde DEFMb Seh., aliunde rell. 4 oporwt p et om. B 5 sublimitas om. B 6 planetarurn (uel planorum) et siderum Barthius διαστήματος b 7 interulllli a ri mari 8 9 commoratum B 11 pro C 12 inbereatur HLS atque M editores, ac ràl. 15 omnem S ipsum AH2LS castum AIPLS 17 exagonum EG, srzagonum ABCHLMRS Sch. 18 refugere M 19 esse potest editores 21 eonformare p, confortare p\' 26 in unum ABDE1FH1R 4 )

tamen ac finis illius non sit? si enim dixerimus unum numeri esse principium, ipsius unius quod dicemus esse principium P ecce habes principium numeri in principio, ut ex ipsa sit numerus. iam uero si numerare uelimus, adicimus unum uni ut fiant, duo, et unum duobus ut fiant tria, et unum tribus ut fiant quattuor, et deinceps quotiens unum multiplicauerimus, totiens quasi multi singuli in summa ducuntur, ut decies ducti decem et uicies uiginti et centies centum et millies mille nominentur, ut agnoscas omnem numerum ita per unum esse, sicut ex uno procedere. illud uero patet ad finem numeri, qui nullus est prorsus, ueniri non posse, quia trans omnem numerum, qui ex uno et per unum et in uno est, semper est unus. tria tamen ista sunt, cum dicimus ex uno et per unum et in uno, pariter aeterna, perinde inlocalia ubique tota, eidem infinito semper aequalia, quia nullum uere unum maius unumue minus est. haec sunt numerorum inchoantia ducentia perficientia: ipsa nec inchoata nec numerata nec finita, credo, quia sapientiae dei non est numerus. nam cum ex uno et per unum et in uno sit numerus, nec numerari nisi trifariam possit, ut per eundem numerum ordiamur numeremus finiamus, ipse est ternarius totus, per quem omnis est numerus. ecce quod habitat in [*]( 18 Psalm. 146, 5 ) [*]( 2 dicimus libri praeter OE\'GMb et Sch. 3 numeri in GL\'Μό Sch., numeri eine DEFp* Barthius, numeris ee in R, numeris in ti rell. 4 numeros S neros innumerare B adicimns b, ac, dicimus M, adicis reU. et Sch. 6 fiant ante quattuor om. libri praeter M quotiens om. ABDF 7 quasi] quia si F, quia \' vel sic D multi scripsi cum EL, qui multi// habent, multis rell. et editores ainguli// F, singulis Mb dicuntur B 8 uicea M, utties B nigintim M 10 producere p* 11 inneniri b, inde ueniri Barthius 13 est semper - et in uno om. B 14 proinde p2 Sch. 15 eidem p, eodem libri et b, eadem Hartelius 16 unumue] uno 1 G 17 perficientia b, pfigentii M, pfigentia rell. et Sch. 18 sapientia Mb 21 ordinamus CLIMb, ordinem G nnmeremus GMb, numeremus et 0, numeros AS, numerus HLB, numeros. numeros BDEF, numeros et PT Sch. i 22 quid CM editores, qdS G ) anima humana: ecce quod oculo cordis uidere concessum est. quo diffugimus, quo distrahimur, cur in nobismet ipsis extra nos sumus? cur patriam nostram localiter quaerimus, de qua utique non ambulando, sed peccando discessimus? cur tenebras splendere credimus, quas uidere ipsum est utique non uidere? ueritatem certe quaerimus: non illam per spatia locorum oportere quaeri, non per corporeum aliquid aestimes inueniri..satis ei corpore non solum tangendo, sed etiam cogitando se separabit qui huic adhaerebit. inlocale certe quaerimus, non illud quaeso per locale quaeramus. fecit sibi ipsa ueritas sui compotem similitudinem. hoc in nobis adferamus illi quod fecit, non conuiciemur deum nostrum dicentes illi: non potuisti facere aliquid simile tui, quia, si corpus sum, similis tui non sum, quia de nobismet ipsis nos ille conuincet.

XXVI. SECRETA DEI LOCVTIO AD ANIMAM, QVALITER SE DEBEAT SCISCITARI.

Loquitur enim silentio mihi ueritas et dicit mihi: tu certe qui corpus esse te credis, unde incorporeo uerbo uteris? aliud credo est uerbum tuum, id est consilium tuum, aliud uox uerbi, aliud quod sonat, aliud quod intellegitur. nam sicut uox potest esse sine uerbo, ita est uerbum sine uoce. utitur tamen quodam indumento uocis uerbum tuum, ut insonet auribus, sicut ego indumento carnis, ut uiderer hominibus, et [*]( 1 quo] quod C 2 diffigimus B quod B quar H saepius nobismet R ó uideri b ipsnd B 6 quaerimus) credimas BDEPFP Sch., quaeramus b 7 oportet Mb ezeatimea C, estimemus E 8 ex] se a G 9 se om. G 11 in ante similitudinem add. p* offeramus Sch. 12 conuincemur * d . M, coDuiDcemus 6, conueniemur A, conuiemur B, conuiemur B dam B 14 conaincit EBS1 19 enim] in add. libri praeter Mb mihi] ipsa p* 24 insonat BIPB 25 ego om. pi, ergo p uidear b )

cum loqueris, obsequium uocis aurem tenus meat, uerbum uero inlocaliter ad animam permeat, quia, sicut ad illum cui loqueris accedit, ita a te utique non recedit, et si loquentem te unus audierit, totum uerbum tuum penes te est, totum penes illum, et si duo audierint, totum audiunt, et si multi, totum, et omnibus totum et singulis totum et tibi totum est noli in te perdere tam magnum munus meum, similitudinem meam, quam tibi benignissime tribui, ut qualiter ad me tenderes, non extra te quaereres. nemo uenit adpatrem, nisi per me, et nemo ad me, nisi quem pater meus adtraxerit, et nemo ad me uel ad patrem uenit, nisi caritas diffundatur in corde eius per spiritum sanctum, qui non nisi bene credenti, bene speranti et bene quaerenti dabitur. ad istam, quod unus deus sumus, tu homo factus es trinitatem, cum dictum est: faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram. introinspice te de te ipsa, o humana anima, et te memineris. uide mentem tuam, uide uerbum tuum, uide uoluntatem tuam. nam totum est in mente quod cogitas, et quod totum simul meministi, totum simul cogitas et uis cogitare atque meminisse, hoc est, amas habere mentem et cogitationem. cogitationem ergo tuam cum mente conplecteris, hoc est, cum cogitare te memineris, totam certe [*]( 9 Io. 14, 6 10 Io. 6, 44 15 Gen. 1, 26 ) [*]( 1 aure AWEFMb 2 permeatur AB, promeat D2HRS, permereat F sicut Mb, sic reU. et Sch. cui] qui p* 3 ita Mb, quod rell. et Sch. ita—recedit bis exstat in M 4 adierit B 5 duo si S 6 singuli\' B 7 est om. B 9 tenderis BHB quereris B 12 cor p 13 niti om. B 14 qua p* deus] eet add. DEFp, post sumus add. G Bummus libri praeter GMb et Schottwm, cf. pag. 96, 20 es] ad add. p* 16 introspice E*0 Sch., introspicite B te de delet Barthius 17 anima humana S te Mb et lJch. ita textu, de te Barthiwl, tni p, om. reU. memineris p, meminere Mb, quae imperatiui for. ma nescio an a seriptore ipso profecta sit et a uerbo * meminor deriuanda, ad me nitere rell. et Sch. 19 mente] me HL 20 amas om. B, post memini.se transponendum censet Barthius 22 memineris DEF* Sch., cf. lin. 17, meminia ABCF1HLMPRST b Sch. in notis, meministi Op ) cogitationem tuam tota mente conprehendis et totum amorem tuum uel mentem tuam tota cogitatione tua cogitas, cum amare uel meminisse te cogitas, et toto amore tuo eandem totam mentem atque eandem totam cogitationem tuam diligis, cum meminisse et cogitare te diligis. nullus est tamen, qui meminisse et cogitare et hoc ipsum amare non diligat: cum autem tibi in mente est cogitationis et amoris tui, si tanta illa meministi quanta sunt, tanta est mens tua quanta sunt illa, et cum dilectionem uel mentem tuam cogitas, si tanta ea quanta sunt cogitas, tanta est cogitatio tua quanta illa sunt, et si mentem uel cogitationem tuam pro sui modo diligis, haec et amor tuus aequalia certe sunt, et si se singula tota simul uel ament uel cogitent uel meminerint, non maiora erant tota simul tria, quam uel mens tota pariter recolens uel cogitatio tota cognoscens uel amor tota diligens. haec et in te esse ac potius ista te esse me tibi radiante cognosces, si illos mihi oculos quibus me uideri dignor adtuleris. nequaquam me uel incorporeus nisi purgatus uidet, quo minus uideri me a te putes posse, si corpus es? ego et pater et caritas nostra unus deus sumus: tu, mens rationalis et uerbum uel dilectio tua unus es homo ad similitudinem auctoris tui factus, non ad aequalitatem, creatus nempe, non genitus, formatus es ipse, non formator. recede ab his quae infra te sunt minus utique formata, hoc est minus formosa quam tu es, accede formatrici formae, quo possis esse [*]( 1 tuam M b, om. redi. et Seh. 2 uel] et R 3 amare] te add. RS Sch. tegitas B 4 totam ante mentem om. Mb 7 es G est] memoria add. DEFp* Sch. 10 quanta] quae tanta B 12 amorl}ll S certe om. Mb 13 uel post simul om. Mb non om. R 15 et cogitatio Mb agnoscens LS totus post amor G2p2 16 et om. libri praeter M ita Mb radiente BF\'R, irradiante coni. Barthius 17 cognosces (?, cognoscis rell. et editores dignos B 19 a te om. Mb posse delet Barthius es om. Mb, sis Barthius 20 rationabilis ABHLBS 21 uel) et coni. Barthius (also, potius et post tu inserendum erat delectatio B est ABDFHLBSp*, 8 es E 23 formator] formatur Ay forma G 24 intra M b formosam B ) formosior, eidemque semper adiungere, quia. tanto ab illa speciei amplius capies, quanto te illi caritatis pondere magis inpresseris: ab illa scilicet obtinebis imaginis huius indemutabilem statum, a qua sumpsisti principium. haec et talia loquitur ueritas ad aurem cordis intrinsecus admonens nos, ut quoniam ad similitudinem incorporei dei, non ad similitudinem corporei mundi facti sumus, incorporeos nos esse noscamus non solum quia deo incorporeo similes sumus, sed etiam quia corporeo mundo dissimiles. \'

XXVII. QVOD ANIMA CARO SVO ABSENTE ETIAM CORPORE SPIRITV PRAESENS POTERIT ESSE.

Ecce de statu uel uisione rationalis animae infinitarum pro quaestionis magnitudine rationum tactis breuiter potius causis quam satis usque discussis arbitror me de inlocalitate atque incorporalitate animae sufficiens dedisse responsum. tu nunc ita longe disparilem infraque positam euidenter intellegens corpoream uisionem non ulterius isto iacteris incerto, ut si carum tuum, sicut ipse dicis, absentem cogitas, idcirco eundem quia tibi corporaliter non adparet credas absentem, quia si tibi in illa sui parte carus est, qua uterque homines estis et qua uosmet uicario amore diligitis, ita tibi ille praesens est, ut tu ipse tibi. quidquid enim tu es substantialiter, hoc [*]( 1 specie Bp 2 capias ABDElFHlB illa B 4 a om. HLS quia H talia M editores, alia rell. 5 arem B quod BDEF SeA. 7 cognoscamus Bch. 8 incorporeos B 11 caro suo scripsi, caram suum libri 18 uel] et Barthius 14 quaestiones BHlB magnitudine] magnitudinis add. F\' ScK, magnitudine magnitudine// E, magnitudines add. reU. ptaeter OM potius] pro tuis B 16 res possum B 17 positum ABH1R 18 alterius p\' iacterius BBIB 19 suum B 20 adpareret ABDEXF 21 si tibi] sibi CH, tibi omisso si LS quia ante uterque COMb 22 quia Bb 23 tuII ipse S hoc] et add. 0 ) [*]( XI. ) [*]( 7 )

ille est. uisio uero intellectus est animae: si te uides, illum uides qui nihil est aliud quam tu, qui si corporaliter adsisteret, per signa certe corporis agnitionem sui tibi faceret. per quae si illud forte cepisses indicium, quo eundem tibi inimicum potius esse cognosceres, reuerberata utique adfectuum disparilitate anima tua ab eius anima quodam modo resiliret, et in uno corporaliter loco atque in eodem, si potest dici, uestigio satis scilicet essetis uoluntatum diuersitate seiuncti. quod cum ita sit, non arbitror animos sequestratione disici, quos uidemus iunctis corporibus posse separari. ac perinde parum est, quod officiunt corpora mutuis animorum repraesentationibus, si non aut per eadem in se imago dei quaeratur aut ipsa quaerantur. miserum namque est multumque uero contrarium, ut imago dei, id est uerus homo per corpus potius quam per se quaeratur. per se autem quaeritur atque agnoscitur, si per imaginem dei quaeritur, imago autem dei omnis anima rationalis est, proinde qui in se imaginem dei quaerit, tam se quam proximum quaerit, et qui illam in se quaerendo cognouerit, in omni eandem homine recognoscit. tu autem non inmerito carum tuum absentem te habere causaris, in quo corpus diligis, nec aliud quam corpus diligere in illo potes, quem non credis esse nisi corpus. dilige deum tuum, dilige in deo tuo carum tuum, imaginem dei tui. ille te perinde diligendo deum in deo diligat. si uterque unum\' quaeritis, ad unum tenditis, semper apud inuicem eritis, quia in uno consistitis. non autem uideo quod fieri queat, ut [*]( 2 quia Mb Ó cognosceris AВH1RS1 6 disparilitatem AB H1 8 aolnmptatum M, uoluptatum b seiungi AB, seiunti B 9 disici AG*, dissici reU. cum pT et Sch., cf. pag. 66, 19 10 proinde Barthius 11 efficiunt B Sch. mortuis S 12 easdem G in se—quaeratur om. libri praeter M, quaeratur scripsi, quaeritur M 14 ut] aut R dei om. M b 15 quam pro se B atque aut HLS 16 cognoscitur G Sch., ignoscitur HLS1 imago-quaerit om. R, uncis inclusit Sch. 17 in om. GMb Sch. 19 hominem Mb 25 apud] ad S 26 qui G, qui id Barthius- ) corpora in unum posita praesentia sibi esse possint et animi in uno praesentes sibi esse non possint. sed quoniam liber iste finem flagitat eo quod aliquibus superficie tenus adtactis, quamlibet multa breuitatis studio omissa fecerim, non tamen omnibus pro causae excellentia supersedi, quae post hinc disputanda sunt, principio secundi uoluminis ordiamur. [*]( 1 sibi - praesentes add. C* in marg. et animi—possint om. M1 2 praesentis BHlR 3 sub efficie M 4 ommissa B, missa Sch. 5 haec p* 6 principia 82 ) [*]( T )

CLAVDIANI MAMERTI DE STATV ANIMAE: LIBER SECVNDVS. I. QVIA OMNIA CONTRARIORVM CONPARATIONE FACILIVS DINOSCVNTVR.

Saepenumero mecum reputanti mihi, quonam pacto excellentissima ueritas tantum inimicorum semet habere siuerit, post multum de hac eadem quaestione tractatum non inprobabilis ratio, sicuti reor, adparuit: omnia scilicet dinoscuntur melius contrariorum conparatione. sic equidem lumen tenebris, sic uita morti, sic ueritas falsitati conposita plus delectat oportuit igitur hasce distantias pro suis qualitatibus sibi compotes sortiri patronos, ut nec falsi lateret defensor nec ueri uacaret adsertor itaque fieret, ut nec ille magis noceret occultus, nec otiosus iste torperet. [*]( 1 INCIPIT LIBER SECVNDVSOVIVB STPBA ABM, FINIT LIВER PRIKVB nrCIFIT LIBBB BBCYKDVS CYTYS SYPRA C, CYI SYPBA FINIT LTBBK PIU- MYS INCIPIT SECVND R, EXPLICIT LIBBB PRIHYS IKCIPIT LLBEB SECVN- DYS FHL, INCIPIT LIBER SECVNDVS DE 3 omnia addidi coll. Ii. 8, om, Itbri 5 saepe numerum B 6 tatum S sciuerit Gal- 11 land. 7 inprobabia S 8 aicat B dignoscuntur SeIa. 11 asce H 12 nec] si add. A 14 otiis u; otins L, ocius S torquoret p* )

II. QVO MODO PHILOSOPHI MVNDI INDAGAVERINT VERITATEM GRADATIMQVE AD DEVM VSQVE PERVENERINT.

Et quoniam mortalium generi natura datum est ut abstrusa fortius quaerat, ut negata magis ambiat, ut tardius adepta plus diligat, eo flagrantius ametur ueritas quo uel diutius desideratur uel laboriosius quaeritur uel tardius inuenitur, hinc factum est ut philosophi quoque excellentibus ingeniis, multimodis doctrinis, pugnantibus sententiis, longis saeculis de eadem ueritate quaerentes ab usque Pythagora Italico uel Ionico Thalete semper exstiterint, qui dissidentibus aliis uel in parte operis aliquid dignum tanta indage sentirent. unde etiam doctor gentium non tam ignaros ueri philosophos iudicat, quam cogniti contemptores accusat inquiens: inuisibilia dei a creatura mundi per ea quae facta sunt intellecta conspiciuntur, sempiterna quoque uirtus eius et diuinitas, ut sint inexcusabiles, quoniam cum cognouissent deum, non sicut deum magnificauerunt. ergo cognouerunt, et ingressa est diuinitatis abditae mens humana secretum transcensisque corporeis omnibus emirata illum uidelicet uniuersitatis uidit esse creatorem, qui non solum corporea uniuersa praeiret sicut inrationalis anima, neque hanc etiam sicut rationalis antecelleret, sed qui his [*]( 14 Bom. 1, 20 sq. ) [*]( 5 ambigat 0 6 diligat] et add. p Sch. ametur E, amaretar DF, amaretnr rell. et b quod Mb 7 laboriosas 8 9 sententii*] doctrinis S 11 innico R ezstiterit B 12 indagine p* 13 ductor G 15 creatore ABCE1FH1P 1 17 quod BDF Sch., q » 18 cum om. R deum post sicut om. B glorificauerunt p\' 19 ergo] cum add. B 20 transcensaisque B omnibus corporeis libri praeter CG M 21 emirata scripsi, se mirata E1, se miriata 0, semerita S, semerita rdL, aemet et ita b, et seimet et ita Barthius, se metita Sch., emetita ita Gallaftd. 23 nec que S )

simul omnibus longe inconparabili potentia praestaret. uidebat enim moueri corpus per loca et tempora, cum uel loco in locum cederet uel aetatem temporis transcursione mutaret. apud se itaque paululum constitit potentiamque sui non sine horrore suspiciens quaerendumne supra se aliquid, an in se esset consistendum sibi dubitauit. sed dubitantem se non esse deum dubitare non potuit, quia causa dubietatis ignoratio esset, non autem nisi ignarus ambigeret, deus uero nihil ignoraret ac per hoc dubitare non posset.

Porro autem se animaduertebat et ignorare necessario et consequenter ambigere adiecto eo quod, etsi non subderetur motioni per locum, moueretur tempore per adfectum, nec principale rerum stabilimentum foret, quod uel loco uel tempore moueri posset, quia nisi per aliud moueri nihil posset, in quo autem uniuersum staret, id in se ipso consisteret. sic in auctore suo altius ratiocinata cognouit illud, quod in superiore libro memoraui, uiditque nisi ab inmoto moueri nihil posse, itaque necessario stare animam ut corpus moueat per tempus et locum, stare uero in se ipso deum, qui mourat animam per tempus, corpus uero per locum pariter et per tempus. et quoniam principio nullum potest esse principium, quod iuxta de inmensitate ac sempiternitate cogitandum est, quia sicut a nullo coepit, ita in nullo consistit, non sine quodam medio ab imis, quod omne corpus est, ad summa, quod deus est, [*]( 1 inoorporali MRb Sch. 2 loca CGMb, locus B, locos reB. et BdI. de ante loco irucrit Sch., e add. p 3 cederit BH\' R transcussione ABCElFGL 5 suscipiens ABCHLMSb 6 esse om. p 7 quia HlMSb, qua L, qui ABCGH1B, cui DEF Sch. non ante causa imcrit G ignorantia B 8 est Mb aOm si M, autem si b 9 hac B poarit ABCHxMBb 10 se] si G anim se aduertebat B 11 si in marg. adcI. S* snperetur p 12 motione p* 14 moneri om. GaUand. poasit ABCHMBb nisi et nihil inuicem transponit B posait libri praeter D\'E*H*LS 15 qua ABCHLBS, quod p id om. Mb 16 sna p alterins p libro raperiore ABCDGHLRS 19 et] ad Mb, fortasae ac scribendum istare B deam in se ipeo S 21 quod BDEFPp* prmcipio] principii G p 24 omne] sine B )

eundum rata se scilicet inter extrema mediam repperit eo quod nec cuiquam corporum similis exsisteret, quia similitudo dei esset, nec eidem aequari deo posset, quia etsi ab illo coepisset, de illo non esset.\'

Animaduertit etiam in rerum plenitudine aliud esse secundum ueritatem quod iudicaret nec iudicaretur, aliud quod iudicaret et iudicaretur, aliud quod iudicaretur nec iudicaret: secundum ueritatem deum iudicare de quo non iudicaretur, animam iudicare et iudicari, corpora iudicari nec iudicare. tunc autem minime falli iudicantem, cum adhaeret illi secundum quod iudicat, tunc maxime cum conlabitur ad illud de quo iudicat. intellexit quoque propter inmutabilem uim contrariorum sicut tenebras luci, sicut essentiae nihilum, ita incorporeo corpus esse contrarium et uidit similitudinem cuiusque rei in contrario esse non posse, quia uidelicet inmota rerum ratio non sinit, ut aliquid uiuat mortuum, uideat caecum, substantia sit simul et nihilum. hic igitur intellegens nonnihil in anima humana esse deo simile, quia sit ille lumen inluminans et haec lumen inluminabile, incorpoream non dubia decreuit illud adiciens, quod si anima corpus esset et haec eadem similitudo dei esset, corporeus ergo deus esset, [*]( 1 ratam Mb sed BJR extrema.) et suprema add. JS* repperiit M, reperiit b, reperit CHLS 2 ne HLS1 cuiquam] nec add. B corporis jB qua LS, qu§ M, qui ABCDFR1 B 3 eidem Mb, itidem rell. et Sch. posset S, . possit rcU. et editores 4 tamen ante non inserit G 5 plenitudinem Mb 6 ueritatem Mb, om. rell. cum PT et Sch. quod] iudicaretur et add. omnes praeter M libri ctm PT et Sch. 8 ueritate B1 deum Mb , iudicantem rell. cum PT et Sch. iudicare EM, iudicari rell. et Sch., uideri Sx quo Mb Sch., qua rell. 9 nec] et non ABDEF Sch. 10 fallit Mb 11 quod Mb, quam rell. et Sch. collabitur Mb, labitur rell. et Sch. 13 eesenciS et G , nihilum] ministrum p 14 contraria Sch. 16 sinit Mb, sinat reU. et Sch. 17 simul] sicut C hoc C 18 in om. p 19 incorporea libri praeter FPGM incorpoream] se add. G Sch. 20 dubie M b, dubio E7 credit ex decreuit M, credit b est Mb 21 ergo om. ABDF )

iusteque maluit propter similitudinem creatoris sublimare creaturam, quam propter eandem similitudinem humiliare creatorem certo cognoscens indissolubiliter nexum, ut duo similia aut utraque incorporea sint aut utraque corporea. esse quoque in rebus substantiuis quaedam non solum specie dissimilia, sed etiam naturali uigore contraria, ut aqua uel flamma est, et haec tamen esse corporea atque hinc mirum fore, si duo dissimilia eademque contraria, ut est aqua uel flamma, corporea simul esse possint et duo similia eademque conuenientia, quod est deus et anima, incorporea simul esse non possint.

III. PHILOSOPHIS GRAECIS VTITVR TESTIBVS DE CORPOREIS VEL INCORPOREIS EXEMPLVM CAMELI ET FORMICAE PROPONENS.

Huius modi igitur rationibus utentium philosophorum quoad potui uoluminibus perdagatis ignobilium plebe reiecta potiores quosque delegi, qui ueritati in praesentiarum testificarentur, quorum quidem ex abundanti est proferre sententias, non quo propriis deficiamur, sed quo magis mirum sit aduersum nos dimicare nostros et extraneos pugnare pro nobis. neque mihi profecto cordi foret mutuum ex his carpere quippiam, nisi iste corporis amicus sola philosophici nominis mentione terriculamenta quaedam nobis scientiae profundioris ostentauisset. ex [*]( 1 ieteque b aliud M in textu, maluit M\' in marg., utramque uocem exarauit b 5 rerum G substantiis G, sabstancialibus M corr. in marg., b speciem ABH1, om. B 6 ut-contraria om. Gut] aut R flamma] flninina R 7 tamen] fi A 8 flamma] flnmina JB 9 simnl om. Ubri praeter G M et SeA. esse] non add. A possit R, possent ABDEF Sch. 12 corporea—incorporea libri 14 quad M, quo ut b, quod pl, prout Barthius 15 peragratis p\' nobilium p* reiecta] te iacta B 16 delege R 17 habnndantia M, abundantia Rb quod Mb 18 deflciamns D\'ElG*Mb Sch. quod M editores praeter s p\' 20 carpere Mb, capere rdl. et Sch. 21 terricnlameta S 22 profundiores BHlR )

his igitur, quos contra ueritatem uocat, uocem ueritatis accipiat et geminae primum Graeciae classicum multisona pythagoreorum orum tuba et lituum Platonis exaudiat nec tumescat sola uanitate nominum, sed pinguescat multimoda ueritate rationum. pythagoreorum igitur, quia nihil ipse scriptitauerit, a posteris quaerenda sententia est. in quibus uel potissimum floruisse Philolaum reperio Tarentinum, qui multis uoluminibus de intellegendis rebus et quid quaeque significent oppido obscure dissertans, priusquam de animae substantia decernat, de mensuris ponderibus et numeris iuxta geometricam musicam atque arithmeticam mirifice disputat per haec omne uniuersum exstitisse confirmans, illi uidelicet scripturae consentiens, qua deo dicitur: mensura pondere et numero omnia disposuisti, quam quidem ex diuina lectione sententiam nobis ab aduersario miror obiectam. dicit enim uerbis his: deus, qui ex nihilo fecit omnia, quae sicut opere instituit, ita materia incorporauit, rebus omnibus, inter quas et anima censetur, sicut distribuit pondus numerum atque mensuram, ita <et) posuit quantitatem.

animaduerte, nostri bone cognitor, praesentis saeculi peritum \' facundumque doctorem: nihil incorporeum uult creatum et incorporatum dicit omne corporeum. cui incorporatur, quaeso, quod corpus est? si in pro non forte posuisti, ut incorporatum [*]( 13 Sap. 11, 21 16 cf. pag. 16, 18\' ) [*]( 1 quod p* 2 multisonam p Sch. 8 tubam M editores limo G, lituus F exaudiatur ÃВ\'DEF 4 unitate L m 1 pinguescit S 5 scriptitauerat ABEF Sch. in notis, scriptitaueret H, Bcriptitauerft Bt scriptauerit Sch. in textu 7 repperio BS 9 disBerans LS\', disserens S* 10 geometrica B muaicen ACGHLBS 11 omnia Mb 18 quo S, quam BIPB 14 dinine B 16 qui] quidem Sch. quae libri cum PT, qui editorea 17 materiam Mb et post incorporauit additur illo Fausti loco 19 et addidi ex Fausto, om. libri 21 bene G 22 nil B 23 dicit—inoorporatum om. ABDF 24 nonj , aduerbio add. Mb; haud scio an aduerbio tenendum sit coli. pag. 106, 6 et non delendutn ut om. p\' )

pro non corporatum uelis intellegi, plus nobis quam uolumus sponte largiris, quia si auctor rerum quae fecit omnia non corporauit, sine corpore sunt ergo quaecumque sunt. enim uero quod est et absque corpore est incorporeum esse necesse est, quod Graeci elegantius άσώματον uocant. sin autem istius modi praepositione simpliciter usus es, incurristi nescius ueritatem, per eandem tamen ignorantiam uno tantum lapsus articulo, quod omnia incorporata dixisti, cum satis constet duplicis creaturae substantiam sic ordinatissima lege conpositam, ut omne creatum incorporeum et incorporatum sit, non autem omne corporeum sit et animatum. ac per hoc incorporatum corpus dici non potuit uelut in corpus missum, quia incorporatio ad illam pertinet absque ambiguitate naturam, quae et, prius quam incorporata est, non fuit corpus et, postquam incorporata est, non est corpus. si uero incorporata omnia eo forsitan sensu dixisti, quo dici plane potuit, etsi non debuit, omnia facta esse corporea, excidisti pariter et a proprietate uerbi et a ratione ueri, quia si omnis creatura corporea est, nihil incorporatum est: si autem incorporeum quid creatum est, non est omnis creatura corporea.

Sed una haec eademque causa est, quae te multiplici inuoluit errore: magna uidelicet rerum ignoratio et scientiae mira praesumptio. hinc quippe fit ut uel spiritus corporatos corpus esse credas uel item corpora incorporata definias. in istis tam dialecticis conclusionibus tuis semper tibi ueniat in mentem illius quam inurendam ducis aliis alti erroris infamiam. [*]( 1 pro M et editores, om. relZ. eorpbrato editores intellegi . nolens F, uolens intellegi p* 2 quae] qui b 4 necessariom B 5 eligantiua BS asomaton libri ei Galland., sint A 6 praepositione D2\'E2FL2MS, praepositionem ABCD1E1 GHL1R, propositione editores . 8 satis] istis G 9 composita b 12 vel p* 14 incorpora 22 et] sed Mb 15 si M editores, sin relL 16 dixisti sensa S quod Barihim 17 ad B 1 18 a ratione] oratione B 21 haec om. S 24 definas B ista p tamen p1, iam G 26 aliis om. b infamia IPLS, . infamiae Barthius uerba illius—infamiam ric collocari: b e g f c d a iubet S*\')

diuinua quoque temet sermo commoueat: oportere prius deponi trabem propriam, ut possit alienam quis auferre festucam. proinde quia non lacessis quasi dubios praelii, sed percellis quietos mucrone conuicii et cunctis creaturae partibus mensuram pondus et numerum indita esse dixisti, quoniam haec simul omnibus constat inesse corporibus et animam corpus esse decernis, quae huius mensura sit, qui numerus, quod pondus inquiro. si modum uegetanti animae uiuentis corporis modus facit, quia corpus extrarium quasi uas aliquod animam ueluti minus quoddam corpus includit, ergo animae, ut tu ais, quantitas pro corporis quantitate censenda est.

0 si mihi de his loqui tecum comminus palamque proueniret, liberaliter uidelicet agerem, nonnulla tibi de meo iure concederem neque protinus de homine quaererem, sed prius precario poscerem, ut rerum callens euidenti faterere responso, formicae et cameli animas utrumnam prouidentia an mole censeres? si prouidentia, luce liquidius esset animae cameli sic animam praestare formicae, ut camelus tanto paene minor formicae sit animo, quanto maior est corpore. si moles tibi in istius modi conparatione placuisset, eadem nempe replicarem et nihilo setius quaererem, si modus animae corporis modus est, cur infra corporis modum camelus brutescat et supra corporis modum formica uigeat ? sisterent uerba fortassis, quae tuto tibi magna uolant. ista haec ipsa duplici sorte proponerem, utrius malles tibi copiam facerem. si [*]( 1 cf. Matth. 7, 3 sqq. ; Luc. 6, 4 sq. 25 Verge Aen. XI 381 ) [*]( 1 commoneat EP HLBSb 8 uegitanti B 11 tute G tn ais] tua his B ahis BH1 14 agere ABDF nulla p 15 prius om. 8 16 fatere BBS, fatere rem M, faterem rem b, faterer rem p responsio B 18 si] sed G 19 ut-formicae om. 01 20 molis ABCG1H1MR 21 comparationem HB eandem ABDE*FM, edem S replioare ABtB 22 Bitius HB, sicius M, serius E, ocius B quaerere AB 23 cuur L saepius camelus-modum om. C 24 uigeatur B si starent LPS, sic starent coni. Sch. 25 duplicia p* 26 sorto A, forte p* facere B )

molem corporis elegisses, perexiguum formicae corpus obponerem, sin animi uigorem, hunc eundem nullum secundum molem fore conuincerem, cuius esse nihil in illa corporea cameli magnitudine conprobarem. hinc etiam tibi Maronianum illud obicerem, quod uerissime de apiculis dictum est: ingentes animos angusto in pectore uersant.

Iam cum super statu hominis dissertare coepissem, a te scilicet nouo geometra, ut ingenia quorumcumque dinoscerem, decempedam, non iudicium fiagitarem. ubi si illo forsitan uoluisses uti perfugio, ut diceres inuisibilia uisibilibus non posse metiri, e uestigio responderem ex magnitudine corporis quod animum includeret posse metiri animum qui corpus inpleret. si non posse dixisses, instantissime quaererem, cur fieri de corporis genere uno non posset, quod de omnibus posset? si adnuisses posse, dicerem tibi sermone prophetico: uade ad formicam, o piger, et aemulare uidendo uias eius, idest prouidentias eius, nisi forte credendum est ob id nos oraculo caelesti commonitos, ut gradiendi scientiam a formica quaereremus. non te in hac prolocutione sollicitet ambulandi cura, sed agendi sollertia, ut [*]( 6 Verg. Georg. IV 83 16 Prou. 6, 6 ) [*](2 si libri praeter M 4 hic libri praeter Mb et Sch. illudj ob hoc add. libri praeter DEFOPT et Schoitum 5 quo S uei-sUsime HISXL 6 uereantur B 7 disserta (diserta b) recepiseem Mb 8 geometro S, geometrica B cognoscerem Mb 9 decempedam non] decempedanum p* Schottus e codice T in notis, scd haec lectio errori typographi tribuenda uidetur pro decempedam in, quod Sch. habet in textu non iudicium codices quos uidimus omnes, in iudicium Sch., non indicum camelum b 10 pfugio Rp* 11 meteri CHLS e uestigio - metiri om. GI magnitudinem B 12 animam B 13 implere Mb 14 cl/ur (enå cuur) L, cum B 15 posset 68, possit rell. et editores tibi dicerem editores sermonem propheticum Mb, sermonem prophetico B 19 ad formicam ABDF, aI/formicll E, a formicam ffR 20 curl B Bollertiam J2 ut quod omnes libri praebent in ac immutauit et in prioris uersus initio cdUocauit Sch. )

. ueluti ingentem formicae farris aceruum conpopulant hiemis memores tutoque reponunt, sic, homo hominis in conparationem inrationalium protoplasti lapse peccato, ne hieme fuga tua fiat, fidei calore et operis deuotione procures ac pariter intellegas formiculae et apiculae ingentes animos paruo corpore non includi. nihil enim magnum [locale] capitur exigua re locali, et paruum corpus atque ingens animus apiculae: non ergo capitur corpore, extra se igitur est. sed extra se nihil esse potest, est ergo totus in corpore, sed magnum corporeum corporeo paruo non capitur, quia tam magnum replet locum, quam magnum quidque locale est. aut igitur anima inlocalis et per hoc incorporea erit, aut secum tota non erit. sed nihil esse nisi secum potest, inlocaliter ergo in re parua res magna est. non igitur localis est animus et nihil inlocale corporeum: corporeus igitur non est. quidquid autem corporeum non est, non mole censendum est, non ergo ex magnitudine corporis animi magnitudo.

Quopiam nunc uideamus euadas: apicula tibi corporis, camelus animi magnitudinem negat. uideris ne istius modi rationibus sententia tibi placita labascat nec secundum [*]( 1 Verge Aen. IV 402 sq. 4 Matth. 24, 20 ) [*]( 1 uelut Kbri praeter M 2 compopulant DEFMb, conpopulant S, cum populant BO Sch. et VergUi codices totoque B, tectoque O Sch. et Verg. codices, utoque B 3 hominis Mb, omnis rell. et Sch. comparatione LS, corporationem E in marg. protoplauati B 4 lapsus Mb 5 deditione p fomiculae S 6 non om. ABDEF Sch. 7 locale uncis inclusi, om. Mxb, illocale suparscr. M2 et] at Barthius 8 animus] est add. Sch. coama post corpore exaraui, ante igitur interpungunt editores 12 in- Jocalil] est add. ABDEFp* Sch. et om. AB hoc Mb, haec reJL et Sch. 14 parua ex praua B 19 copiam B, qdpiam JI, quorsum autem b, quonam coni. Sch. in notis, euadas nunc uideamus b 20 uides ut G 21 sentontia - labascat] sententiam tibi placitam euanescere Mb placida ABCOH1L1R nec DM editorts, qui ante hanc uoculam interrogationis signum ponunt )

corporeas quantitates numeris ponderibus et mensuris animi magnitudo subiaceat, qui et paruus in magno totum tenet et magnus in paruo non effluit. sed forte corporaliter metiri animus non potest et pendi potest. is dicere audeat scire se posse, quot animus secundum pondus possit esse librarum, qui conprehensum tenet tenet, quot sit secundum longitudinem pedum. uestigia uero numerorum in corporibus trifariam dinoscuntur. loco etenim primo, ut sit corpus maximum uel minimum, unum id esse necesse est, quod scilicet a numero illi est. secundo, quod partibus constat, quae profecto partes, ut iam diximus, dextra et laeua, sursum ac deorsum, ultro et citro sunt. tertio, quod iuxta praefatam diuersitatem partium secari omne corpus in partes potest, quarum item pars qualibet partium corporis propter uim primigeniam numeri et unum corpus erit et totidem partibus constabit et perinde in partes secari poterit, modo tu uideris utrumnam, cum cuiuslibet animantis una sit anima, diuidi haec eadem possit, ut iterum quotalibet pars animae anima sit, sicut quotalibet pars corporis corpus est. quod quia sanorum neminem reor posse dicere, terendum tempus non est in harum discussione causarum, quae suapte natura tam clarae sunt, ut obscurari potius disputatione uideantur. [*]( 1 qualitates b 3 effluitar AВ2R animus metiri CR 4 pendi potestor AB his BCH1 R, est qui G quod ABCD GIPMBb 5 posset ABDE\'FHB esse posset ABD&F 6 quod ÃВCH1MRb magnitudinem A 7 uero] ergo 8 trifariam EG b, trifaria reR. et Sch. looa ALBCH2L1R 9 neceesum p ille p 10 quot Sp\' partibus B 11 dextera Mb et] ac B ultra MS\'b citra S2 b 12 quot p\' 13 iter C quelibet ex qualibet EB, quaelibet p* qualibet] a add. Mb 14 primigenllam S 16 cum om. A 17 quodalibet B 19 quod quia] quodq. BDFB, quodq JII, quodqae A tenendum M 20 harum Mb, earum reC. et SeA. cansorumq. B sua apte ABCDHIMB 21 disputatione] minime add. M, minuta add. b Seh., fortasse nimia scribendum, mihimet coni. Harteliw )