Institutiones

His itaque exemplis per Aegyptum patres eruditi nullo modo otiosos esse monachos ac praecipue iuuenes sinunt, actum cordis et profectum patientiae et humilitatis sedulitate operis metientes, et non solum a nullo quicquam ad usum uictus sui accipere patiuntur, sed etiam de laboribus suis non tantum superuenientes ac peregrinos reficiunt fratres, uerum etiam per loca Libyae, quae sterilitate ac fame laborant, nec non etiam per ciuitates his, qui squalore carcerum contabescunt, inmanem conferentes dirigunt alimoniae uictusque substantiam, de fructu manuum suarum rationabile ac uerum sacrificium domino tali oblatione se offerre credentes.

Hinc est quod in his regionibus nulla uidemus monasteria tanta fratrum celebritate fundata, quia nec operum suorum facultatibus fulciuntur, ut possint in eis iugiter perdurare, et si eis subpeditare quoquo modo ualeat sufficientia uictus alterius largitate, uoluptas tamen otii et peruagatio cordis diutius eos in loco perseuerare non patitur. unde haec est apud Aegyptum ab antiquis patribus sancta sententia, operantem monachum daemone uno pulsari, otiosum uero innumeris spiritibus deuastari.

Denique abba Paulus, probatissimus patrum, cum in heremo uastiore consistens, quae Porphyrio nuncupatur, palmarum fructibus et horto modico securus haberet sufficientem alimoniae suae uictusque substantiam nec posset aliquid aliud unde sustentaretur operis exercere, eo quod ab oppidis uel habitabili terra septem mansionibus uel eo amplius deserti illius separaretur habitatio, plusque expeteretur pro mercede uecturae quam ualere posset pretium operis desudati, conlectis palmarum foliis cotidianum pensum uelut exinde sustentandus [*]( 1 XXI H his ... apgyptom cuam. in C aegiptum L 7 lybiae CG libiae HL qui L7 storelitate H 9 immanem G immaue L uictus quiā L 10 rationabilem L 12 XXII H hinc... nulla cuan in C aidimus H 13 fmtruum H1 15 snppfditare CG-L Rubpeditari H quoque H quedam L 17 in aegiptum L 18 operante L1 19 doemone G1 diuastari G1 20 XXIII 3, om. G denique ... probatissimus euan. in C deinde denique G abba GL : abbas HTv 21 hrwremo C uastiori H porfyrio C porfirio GH porphirio L 22 orto HL sufficientiam H 23 possit CGXH 24 aJiut C oppidua C 26 plusquam L 27 uicturae GSH ueturae Lx possit CHLAT praetium C praemium H conlectis H1 : collectis rell. )

Cum incipiens in heremo commorari abbati Moysi omnium sanctorum summo dixissem me aegritudine acediae hesterno die grauissime fuisse confectum nec ab ea potuisse alias liberari, nisi ad abbatem Paulum protinus cucurrissem, ille: non te, ait, ab ea liberasti, sed magis ei te dediticium ac subditum praebuisti. grauius enim ut desertorem te ac fugitiuum deinceps aduersarius inpugnabit, quem de conflictu superatum protinus aufugisse conspexit, nisi de cetero commissa congressione non desertione cellae uel somni torpore ingruentes aestus eius ad horam euaporare malueris, sed tolerantia potius et conflictu didiceris triumphare. unde experimento probatum est acediae inpugnationem non declinando fugiendam, sed resistendo superandam. ______

Septimum nobis certamen est contra spiritum ϰενοδοξία, quam nos uanam siue inanem gloriam possumus appellare, multiformem, uarium atque subtilem, ita ut quibuslibet perspicacissimis oculis non dicam caueri sed peruideri deprehendiue deprehendiue possit.

Non solum enim ut cetera uitia in parte carnali, sed etiam in spiritali monachum pulsat, subtiliore se nequitia ingerens menti, ita ut, qui non potuerunt carnalibus uitiis decipi, spiritalibus successibus acrius saucientur, tantoque est perniciosior ad conflictum quanto obscurior ad cauendum. omnium namque uitiorum manifestior apertiorque congressus est et in unoquoque eorum contradictione rigida confuta.tus incentor in- ( nalidior factus abscedet uictoremque suum deiectus aduersarius deinceps infirmior adtemptabit. hic uero cum pro elatione carnali pulsauerit mentem et fuerit responsionis scuto repulsus, rursus at quaedam multiformis nequitia priore habitu personaque mutata sub uirtutum specie uictorem confodere et iugulare pertemptat.

Etenim cetera uitia seu perturbationes uniformes ac simplices esse noscuntur, haec uero multiplex et multiformis ac uaria, undique bellatori et ex omni parte uictori occurrens. nam et in habitu et in forma, in incessu, in uoce, in opere, in uigiliis, in ieiuniis, in oratione, in remotione, in lectione. in scientia, in taciturnitate, in oboedientia, in humilitate, in longanimitate militem Christi uulnerare conatur, et uelut quidam perniciosissimus scopulus tumentibus undis obtectus inprouisum ac miserabile naufragium secundo nauigantibus uento, dum non cauetur nec praeuidetur, inportat. [*]( 1 I om. G KeΝοΔξιaΠ G cenodoxiae HLv cinodoxie T 2 multiforxne Gs 3 subtile G1 ut a quibusdamlibot H 6 aubtiliore GT: sub- I tILiori HL 7 ita om. G uitis Hl 8 pernit. L 9 ad conflictum ... pag. 196, 13 nitidae cenodoxiam non extant tn C quanta. L1 omnia L1 12 abscedit HL\'T 13 adtemtabit C adtemptauit Lt uero CHLT: Uero morbus Gc pro elatione CGT: conpellatione H proeliatione L 15 priori H 16 speciae C speciem L confundere L pertemtat H 17 etenim ... pertarbatio euan. in C seu pert.] super turbationes L uniformis CL 18 cognoscuntur H et] ac H 19 et om. L omni** L accurrens G 20 et in forma et incessu H et forma incessu L 23 quib; dã L1 24 pernit. L in inprouisum G7H 25 miserabilem L1 secundo 26 non om. L 26 cauet G1 prouidetur H )

Itaque uia regia uolentem incedere per arma iustitiae quae a dextris sunt et a sinistris oportet apostolica disciplina transire per gloriam et ignobilitatem, per infamiam et bonam famam, et tanta cautione inter tumentes temptationum fluctus gubernante discretione et flante nobis spiritu domini iter dirigere uirtutis, ut dextra laeuaque si paululum deflectamus sciamus nos perniciosis mox cautibus inlidendos. ideoque per sapientissimum Salomonem monemur: ne deuerteris ad dextram neque ad sinistram, id est ne tibi de uirtutibus blandiaris et dextris successibus ac spiritalibus extollaris nec deflectens ad sinistrum tramitem uitiorum secundum apostolum gloriam tibi ex eis in tua confusione conquiras. nam cui sub specie succinctae uestis ac nitidae ϰενοδοξίαν non potuit generare, pro squalida et inculta ac uiliore conatur inserere: quem non potuit per honorem deicere, humilitate subplantat: quem scientiae et elocutionis ornatu nequiuit extollere, grauitate taciturnitatis elidit. si ieiunet palam, gloria uanitatis pulsatur: si illud contemnendae gloriae causa contexerit, eodem uitio elationis obtunditur. ne uanae gloriae contagio maculetur, orationes prolixius sub fratrum uitat celebrare conspectu: et quod eas latenter exerceat nullumque habeat conscium facti, non effugit aculeos uanitatis.

Pulchre seniores naturam morbi huius in modum caepae bolborumque describunt, quae uno decoriata tegmine [*](1] n Cor. 6, 7-8. 9] Prou. 4, 27 (LXX). 12] cf. PhIL 3, 19. ) [*]( 1 itaque ... incedere mean. in C uiolentem G1 2 quae est ad LI ad deitria G1 oporteat G1 ad apostolica discipliuu L 4 cautella G: cf. X, 11 tumentis C 5 et flante] perflante ex flante G flante T 7 perniciosis mox] pernitiosissimos (o alt. in i mut. m. 2) L 8 itaq. H salamoaem G1 9 ne] nec H deuerteris CG1L1 : diuertaris G2υ diuerteris HL\'T dextram CLr : dexteram GHTc et Uulg. a sinistris Lx 10 de om. H 11 sinistram tramitem H sinistram item L 13 uestes L\' 14 ϰeΝοΑοξιΑΝ G: RNOAOTIAN H FeΝΟΔΟ3IaN T ceuodoxiam Co cenodorie L potuit (scil spiritus cenodoxiae) codd. potuit diaboJus e 15 deiecere H 17 taciturnitatis GT: ac tacitumitate H et taciturnitate L ieiunat H 20 contagione H contagia LI orationis L1 prolixas υ 21 latententcr L 22 effugiet H 23 seniores HLT: seniores nostri Gv immodum L caepae H: cepae G caepe cx caebe L 24 bolborumque GS pullorumque Lx porrorumque HL3 alliorum G m. 2 super bolborum )