Arnobii adversus nationes Libri VII

merum thuris est socium, quod explanari consimiliter poscimus cur eius superfundatur incensioni. nisi [*]( 2 ut addidi deoram] uide iufra, 3 pote Sab 4 deorum sint P deorum del Urs: transposui post nestras (2) essentiae scripsi: sententiae P 6 ut P 9 ut quae Sab: utque P alios Urs 18 amarae Sab: in una re P 14 ab sic Sab afficitur Gel: efficit P 16 compagiique Urs 17 sita Sab: ita P 18 oliditatis Gel: u.liditatis P Boiiditatis Urs 21 coli Pcorr c 24 a Sab 25 a Sab 26 robore scripsi: re P contagione scripsi: cogitatione P 27 pri*uatus P 28 eius .Meursius: ei P nisi SoHm: si P )

sed frustra, inquit, inequitas nobis: non enim nos superis ob eas profundimus merum causas, tamquam illos existimemus aut sitire aut bibere aut suauitatis eius adfectione laetari. honoris eis ergo datur; quo fiat illorum elatior, amplior augustiorque sublimitas, altaria super ipsa libamus et uenerabiles muscos carbonibus excitamus extinctis. et quae grauior infligi contumelia dis potest, quam si eos credas accepto mero propitios fieri, aut honorem existimes habitum his magnum, si modo uini exigui rores super uiuidam [*]( 1 non ostendetur 800 6 sq. id est uinum superfundatur del Zinkius 9 humore c nobis (bis in ras c\') P mos c\', uulgQ 10 solitos Sab 12 et Sab: ut P perquoquatur P 13 ut add Heumannus 14 scyfos P simpuuiaque Meursius: simpubiaque P sympiniaque Sab 15 lautis scripsi: tauris P 18 ac ni Sab: agni P 21 administratibus Stewechius 25 subli+mitas P 26 muscos Salm: miscus P cnissas Gel 27 diis ex dis corr P 29 rores Balm: roris P rore sic 800 )

operae pretium est etiam uerba ipsa depromere, quibus cum uinum datur uti ac supplicare consuetudo est \'mactus hoc uino inferio esto\'. inferio), inquit Trebatius, uerbum ea causa est additum eaque ratione profertur, ne uinum omne omnino quod in cellis atque apothecis est conditum, ex quibus illud quod effunditur promptum est, esse sacrum incipiat et ex usibus eripiatur humanis. addito ergo hoc uerbo solum erit quod inferetur sacrum nec religione obligabitur ceterum. qualis ergo hic honor est, in quo imponitur quasi lex deo, ne plus quaerat quam datum est? aut cuius ipse est auiditatis deus, qui nisi uerbi fuerit praescriptione summotus, cupiditatem suam protendat ulterius et [*]( 4 diceret P corr 5 paenitus P 7 plurimum scrigsi: primum P nimirum Gel apud Sab, r: pud P plus ualet Sab 9 naturat P corr 12 Veneri lJrs 17 honori dis scripsi: honorw P honori Sab honoris ergo Hildebrandius . 18 id del Gel . 19 hxoriosi P 20 opere P praetiup P praecjum c\' 29 quae erat Sab )

sed sit ut uultis honor in uino, sit in thure, immolatione et caedibus hostiarum irae numinum offensionesque placentur. etiamne di sertis, coronis adficiuntur et floribus ? etiamne aeris tinnitibus et quassationibus cymbalorum? etiamne tympanis? etiamne symphoniis? quid? efficiunt crepitus scabillorum, ut cum. eos audierint numina, honorifice secum existiment actum et feruentes animos irarum obliuione deponant? an numquid ut paruuli pusiones ab ineptis uagitibus crepitaculis exterrentur auditis, eadem ratione et omnipotentia numina tibiarum stridore mulcentur et ad numerum cymbalorum mollita indignatione flaccescunt? quid sibi uoluat excitationes illae quas canitis matutini conlatis ad tibiam uocibus? obdormiscunt enim superi,- remeare ut ad uigilias debeant. quid dormitiones illae quibus bene ut ualeant auspicabili salutatione mandatis? somni enim quiete soluuntur [*]( 1 suis $ab: pi 1? 3 dicen4m» Sab 4 est Sdb: esse P cogatur ad 17 arcetur Sab 18 vw P 19 etiam Sab dfa r Bar«tis P 20 cywda/orum P 21 tysipbanis P covr r. sypphonis P corr quid efficiuut wtlgo 24 depoaant Bab: defwnnnt P 30 domuitiones Gel )

ludi uero, quos facitis, quibus Floralibus et Megalensiis nomen est ceterique omnes alii quos esse sacros uoluistis et religionum inter officia deputari quam rationem habent, quam causam, ut institui condique debuerint et ex numinum appellatione signari? honorantur, inquit, his dii et si quas ab hominibus continent offensionum memorias inlatarum, abiciunt, excludunt redduntque se nobis redintegrata familiaritate fautores. et quae. causa est rursus, ut tranquilli, placidi efficiantur et mites, ineptae si res fiant et ab hominibus otiosis multitudine spectante ludatur? ponit animos Iuppiter, si Amphitryon fuerit actus pronuntiatusque Plautinus, aut si Europa, si Leda, Ganymedes fuerit saltatus aut Danae, motum conpescit irarum? tranquillior, lenior Mater Magna efficitur, si Attidis conspexerit priscam refricari ab histrionibus fabulam? obliterabit offensam Venus, si Adonis in habitu gestum agere uiderit saltatoriis in motibus pantomimum? indignatio relanguescit Alcidae, si tragoedia Sophoclis cui Trachiniae nomen [*]( 1 occuparique Sab: occupatique P 3 aliqua Urs: antiqua P 4 aepulum P 5 media Sab 6 esculapii P 7 ad] ab Sdb suas usiones Salm: suasionibus P 8 contracti Sab 9 caereris P 14 megalensis P corr megalensibus Sdb 15 inter Sab, r: iter P 18 illatarum Urs: inlatas P 19 familiaritates P corr 21 in#eptae P 22 ludantur Zvrikius 23 anphytrion P Amphytrio Sab 27 obliterabit Sab: obliterauit P 28 pantomimum Sab: pantomimus P relanguescet Sab 29 sofoclis P traciniae P trachine Sab )

unde isritur fluxit uel ex quibus enata est causis opinionum haec prauitas ? ex eo scilicet maxime, quod nequeuntes homines quidnam sit deus scire, quidnam sit uis eius, natura substantia qualitas, utrumne habeat formam - an [*]( 1 Euripidis Sab: enripides P actitetur Oel existimatae Meursius: existimatur P eiistimabit Heraldus 4 consecare P corr 6 iadicanit Sab, r: iudauit P 9 auras c symplegmatibus Sab: implegmatibus P simplegmatibaa r in mg R 11 salpictanum Sdb salpictarum Gel salpittarum r 12 robore P corr & 14 hos Sdb: hoc P causa] culpa Sab 15 fide Sab, r: fides P de] se 800 in err 16 cestibus P aocibasqae Zinkim: notisque P caaatisqae Salm 17 maoibus BaJJ manibus Sahn concrepare Bob: concremare P 20 attellanis r 23 differt .Sdb: defert P difert c\' 26 seilicet P corr 28 qualis P corr qualis Sahn )

age nunc summatim, quo- Diam sermo prolatus est et perductus in haec loca, singularum partium oppositionibus comparemus, utrumne uos melius rebus de superis sentiatis an potius nos multo et honoratius [*]( 3 an. P cessione fkib 4 liber. haeo mdgo 7 sensuum scrijm: rerum P 8 praetii P 13 gerere Sab: genere P 15 laeta re Mewreim: laetari P mestotque P 18 affici M Sab: adficisse P adfedsse c\' 19 nelap. (uelupe scriptum fuisge appar rflt) P uoluptae cl, vulgo labacoram P (b in u corr 4t) 21 uindeamiamus P 23 autmant P corr o 25 enterocelioos Gel: interocaelicos P enterocaelicos Sab 27 herniarum Sab: gruenearum P capita 35. 36. 37 Orellvus in ifnem libri reiecit 28 e* P siagularum OrelZius: singulorum P 29 parium Heraldm )

discordias alios ex hii) uos, alios dicitis qui pestilentias inrogent., alios qui amores, qui furias, alios uero qui praesint bellis. et sanguinis effusione laetentur: at uero nos contra. ab ingeniis numinum iudicamus esse ** disiunctas, aut si sunt qui haec mala miserrimis inferant subiciantque mortalibus, ab deorum contendimus procul esse natura nec sub huius nominis praedicatione ponendos. irasci et perturbari uos numina ceterisque animorum adfectibus mancipata esse atque obnoxia iudicatis: nos huiusmodi motus alienos existimamus [*]( 2\'natitHl Sab: naturam P 15 quoire P 20 frfmamus uel iudicaBMis UrtJ 23 et easj eas Gel quod eas uel quas Urs. 24 - discordias Ura: dfseondiaTum P 25 alios uero Sab; alius tiero F 26 ueae] haec UfS 21 lacunatn signaui: uerbomm quae interciderunt primuth uHfefwr fuisse discordias disiuncta Canterus, Urs 30 uus P corr c )

haec cum ita se habeant cumque sit opinio num tanta nostrarum uestrarumque diuersitas, ubi aut nos impii aut nos pii, cum ex pectorum sensibus pietatis debeat atque inpietatis ratio ponderari? non enim simulacrum qui sibi aliquod conficit quod pro deo ueneretur aut qui pecus trucidat innoxium sacrisque incendit altaribus thus, is habendus est rebus deditus esse diuinis. opinio religionem facit et recta de diis mens, ut nihil eos existimes contra decus propriae sublimitatis appetere. cum enim cuncta quae his dantur sub oculis hic nostris uideamus absumi, quid ad eos aliud ab nobis dicendum est peruenire nisi opiniones diis dignas et eorum [*](1 mortalitati Gel obeuntium Urs: obeuntib. P subeuntium Gel obeuntis Meursius 6 caedae P 9 credat Urs 11 sanctae P corr nitibus P corr c\' 12 aequorum P theatralibus Sab, r: thetralibus P 13 et ante delectari om Gel 14 ista addidi mollire Urs 17 res Gel: esse res P iia esse res HUdebrcmdius 19 triuialiter Sab: tibialiter P 22 pectorum scripsi: partium P 25 thus addidi 27 propriae Guyetus: promptae P praesumptae Gel 30 diis P )

Sed si dii immortales nequeunt, inquit, irasci neque ullis animorum adfectibus eorum quatitur concutiturque natura, quid historiae sibi uolunt, quid annales, quorum in conscriptionibus legimus nonnullis offensionibus deos motos pestilentias, sterilitates ac frugum inopias aliaque intulisse ciuitatibus nationibusque discrimina eosque rursus sacrorum satisfactione placatos indignationum posuisse feruores et in habitum laetiorem statum caeli tempestatumque mutasse? quid terrarum fremitus, quid motus, quos esse accepimus factos, quod essent acti per indiligentiam ludi nec ad suam formam condicionemque curati, instauratis his tamen et curiosa obseruatione repetitis superorum conquieuisse terrores et ad hominum curam familiaritatemque reuocatos? quotiens, uatum iussis haruspicumque responsis postquam diuina res facta est et ex gentibus transmarinis acciti dii quidam delubraque his facta et in altioribus columnis signa quaedam et simulacra sunt constituta, et inminentium auersi sunt periculorum metus et grauissimi hostes pulsi et amplificata res publica est et uictoriarum frequentibus gaudiis et prouinciarum possessione conplurium? quod utique non fieret, si sacrificia, si ludos ceterosque aspernarentur dii cultus neque se honorari eorum procurationibus ducerent. si ergo his datis calor omnis numinum indignatioque frigescunt uertunturque in prospera ea quae uidebantur adferre terrores: manifestum est haec omnia non sine caelitum fieri uoluntate, et quod ea tribuantur a nobis, inaniter et cum tota inperitia reprehendi.

uentum est ergo, dum loquimur, ad ipsum articulum causae, uentum rei ad cardinem, uentum ueram atque ad iustissimam quaestionem, in quam conuenit ut [*]( 16-22 = 273, 5-9. 18. ) [*]( 4 si om Sab 7 legimus Sab: legibus P motos Sab: motus P 8 alique P corr c 14 superorum Sab: superiorum P 17 transmariuis Sab, r: transmarini P 19 simulaca P corr 23 sacrificilk P 24 si. P 27 uoluptate Meursius 30 ad ueram Gel 31 ad iustissimam Urs: adiunctissimam P ad iunctissimam Comterus ad inuictissimam Meursius questionem P )

Sed neque illud aeque nos negabimus scire, temporibus quondam ciuitatis et reipublicae duris, uel quae lues infesta faciebat continua populum contage conficiens, uel quae hostes ualidi et ad periculum libertatis auferendae proeliorum prosperitate iam proximi, iussis et monitis uatum transmarinis: ex gentibus quosdam deos accitos magnificisque honoratos templis et luis sedasse flagrantiam et uiribus hostium fractis frequentissime triumphatum et auctos imperii fines innumerasque prouincias sub leges uestri cecidisse dominatus. sed neque hoc nostram conscientiam fugit lectum et positum, ictum cum esset Capitolium fulmine multaque in hoc alia, Iouis etiam simulacrum, sublimi quod in culmine stabat, suis esse ab sedibus prouolutum. responsum deinde ab haruspicibus editum, res scaeuas tristissimasque portendi ab incendiis, caedibus, ab legum interitu et ab iuris occasu, maxime tamen ab domesticis hostibus atque ab impia coniuratorum manu. sed flecti haec posse, immo aliter publicari scelerata non posse consilia, nisi Iuppiter rursus altiore in culmine figeretur orientalem conuersus ad cardinem radiisque oppositus solis. adfuisse dicto fidem: nam subrecto culmine conuersoque ad solem signo patuisse res abditas et reserata in maleficia uindicatum.

Habent quidem miraculi speciem — quinimmo habere creduntur — cuncta ista quae dicta sunt, si ita ut sunt prompta humanum ueniant ad auditum, nec diffitemur inesse his quiddam, quod in prima positum quemadmodum dicitur fronte perstringere aures possit et ueritatis similitudine circumuenire. ceterum si penitus intueri res factas, personas et personarum uolueris uoluntates, nihil esse reperies diis dignum et, quod saepe iam dictum est, quod ad huius nominis speciem dignitatemque referatur. quis est enim primum qui deum illum fuisse credat, qui currentibus frustra delectaretur eculeis auocarique se [*]( 30-274, 11. 14 = 277, 14—25 = 277, 26-278, 13 ) [*]( 1 negabimus Sab: neganimus P, 2 quodam P corr lnea Sdb: luis P 8 triumfatum P 14 scaeuas Mewrsius: saeuas P 17 prius posse del Meursius 19 solis.. P 20 subrepto Sab 24 ueniant Sab, r: ueniat P 28 uoluntates Sdb: uoluptates P 29 numinis Meursius 31 auocarique Heraldus: euocarique P ) [*]( IV. ) [*]( 18 )

et quid ex hoc facto labis potuit et foeditatis ecfluere, quod aut circum faceret minus purum aut Iouem contaminatum, cum per exigua. momenta, per puncta tot in orbe conspiceret milia mortis in generibus uariis et cruciatibus interire diuersis? ante, inquit, est actus, ludi quam [*]( 2 dicis Sab 3 profic*isceretur P 4 replycantes p. 6 uoluisse? sed eos Sab gauderet Meursius: gaudere P 7 alios debiles, cruribus Urs 9 mixtas Sab, r: mixta P habuisset Meursius - habuisse P 10 lautus GeZ: laetus P 11 duceret Sab: ducere P 12 assidue (e in ras c\') P 14 redditurus Sab: reddituros P eiacerbatus Gel: exaceruatus P 15 uices Huetius: uires P 22 inprouabat P corr c 23 illo Sab: illos P pronunljiauit Gel: praenuntiauit P 24 praesulae P 26 effluere Soo: et fluere P 27 eiigua Sab: eiigua P puncta Sab: cuncta P 29 crutiatibus P )

si sibi Iuppiter ludos scrupulosius fieri restituique quaerebat, si fideliter reddere suam populo sanitatem nec malum quod fecerat prorogari ulterius et augeri, nonne rectius fuerat, consulem ut ad ipsum ueniret, sacerdotum ad aliquem publicorum, pontificem maximum aut ad flaminem suum Dialem eique per somnium et praesulis uitium et funesti causam temporis indicaret? quae fuerat ratio, ut ruri hominem suetum, obscuritate [*]( 1 contemptu Sab: contemptus P 2 spraetum P 3 solliciorem P corr 4 errore Sab: errore P 7 concess*ione P 9 ultus Sdb, r: ullus P 11 uenenatam Sab: ueneatam P 12 pestilentiae Salm, r: pestilentia P pestilentiam Sab morbos Sab mortalitati P. Iunim 13 induxit Urs 19 adultae Gel: adulterae P 21 acerbitatem Sab: aceruitatem P 22 si add Meursvus sibi] si Gel 24 reddere Gel: redderet P redderes stc Sab 25 prorogaret Sab augeret Sab 26 ut] aut Urs ) [*]( 18* )

consimili ratione per alias ire licebit historias et ostendere in his quoque longe aliud quam esse dii debeant de his ipsis dici et earum in expositionibus indicari, uelut in hac ipsa quam deinceps ponam, una ei duabusue coniunctis, fastidium ne inmoderatione pariatur.

Non imus infitias in annalium scriptis contineri haec omnia quae sunt a uobis in oppositione prolata. nam et ipsi pro modulo ingeniique pro captu et legimus haec eadem et esse posita scimus, sed quaestionis in hoc summa est, utrumne hi dii sint, quos saeuire adseueratis offensos reddique ludis et sacrificiis mites, an sint longe aliud et ab huius ui debeant et nominis et potentiae segregari. quis est enim primum qui eos deos existimet fuisse aut esse qui credat, qui motibus et saltationibus scaenicis, qui cantheriis frustra currentibus uoluptatum soluuntur in gaudia, ineptas et frigidas actiones spectatum proficiscuntur e caelo offendique se doleant et suis honoribus derogatum, si paulisper constiterit ludius aut tibicen modice interquieuerit fessus, qui praesulem sibi displicuisse pronuntient, si per circi medium pergat nocens aliquis meritorum poenas et supplicia redditurus? quae si penitus cuncta et sine ulla gratificatione cernantur, non tantum ab diis esse reperientur aliena, uerum ab homine quouis lauto nec ad summos apices grauitatis ac ponderis instituto.

Quis est enim primum deos illos qui existimet fuisse aut esse qui credat, qui nocendi habeant saeuiendique naturam ** easque abiciant rursus cyatho uno sanguinis et thuris suffitione molliti, qui motibus scaenicis et saltationibus histrionum festos dies ducant et hilaritatis plenissimas uoluptates, qui cantherios [*]( 3 hostendere P corr 5 uelud P 8 Non imus — 278, 13 erudito om Gel Canterus Salm, seclusit Vrs, post librum separatim collacare maluit Stewechius, quem reliqui secuti sunt: vide praefationem inmgr Haec desiderantur in hactenus impressis codicibus scilicet in Gelenii ėt Canteri editionibus 11 hii P 14 potentiae Sab: potentia P\' 15 fuisse addidi 16 scenicis P 18 celo P corr r 19 ludius Vrs: lydius P tybicen P 22 paenitus P 26 qui Sab: quis P 27 lacunam signcmi 28 a*biciantu (u eras) P cyato P thuris P 29 scenicis P 30 dicant Sab. )

Post aduectos, inquitis, transmarinis ex gentibus deos quosdam postque condita his templa, post cumulatas sacrificiis aras male habens sese recreatus conualuit populus et pestilentes morbi inducta sinceritate fugerunt. qui, effamini, dii quaeso? Aesculapius, inquitis, Epidauro, bonis deus ualetudinibus praesidens et Tiberina in insula constitutus. si esset nobis animus scrupulosius ista tractare, uobis ipsis obtineremus auctoribus, minime illum fuisse diuum, qui conceptus et natus muliebri aluo esset, qui annorum gradibus ad eum finem ascendisset aetatis in quo illum uis fulminis, uestris quemadmodum litteris continetur, et uita expulisset et lumine. sed quaestione ab ista discedimus, Coronidis filius sit, ut uultis ex immortalium numero et perpetua praeditus sublimitate caelesti. ex Epidauro tamen quid est aliud adlatum nisi magni agminis coluber? fidem si annalium sequimur et exploratam eis adtribuimus ueritatem, nihil, ut conscriptum est, aliud. quid ergo dicemus? Aesculapius iste quem praedicatis, deus. [*]( 2 transire om Sab 4 praefactis P corr 5 pronuncietur SabI 8 interquieberit P tybicen P matrimos Sab: matrib. P 9 la- cunam signaui: tabulati intercidisse uidetur 11 a add SabI .12 quoduis P corr sentient P corr c\' nec ad Sdb: negat P 16 recreatas P corr pestilentis P corr c\' 18 aescolapius P 28 angminis Meursius 30 dicimus Sdb aescolapius P )

et quoniam legitur usus cibis etiam, quibus uita in corporibus inmoratur, habet patulas fauces, quibus cibos transuoret oris hiatibus adpetitos, habet receptaculum uentris et ubi mansa et uorata decoquat uiscera, sanguis detur at corpori et uiribus redintegratio subrogetur, habet et extremos tramites, per quos inmunda faex eat auersabili corpora foeditate deonerans. si quando mutat loca et ab aliis transgredi in alias regiones parat, non ut deus obscure per caeli euolat sidera punctoque in temporis ubi causa postulauerit sistitur, sed uelut animal brutum uehiculum quo sustineatur petit, undas pelagi uitat atque ut tutus possit incolumisque praestari, cum hominibus nauem ascendit et ille publicae sanitatis deus fragili se ligno et tabularum compagibus credit. non arbitramur euincere atque obtinere uos posse, Aesculapium illum fuisse serpentem, nisi hunc colorem uolueritis inducere, ut in anguem dicatis conuertisse se deum, quominus curiose possent quisnam esset aut qualis homines intueri. quod si fuerit a uobis dictum, quam infirmiter inualideque dicatur, ipsa rerum inaequalitas indicabit. si enim se deus uideri ab hominibus euitabat, nec in forma serpentis uelle debuit conspici, cum in qualibet forma non ab ipso se alius, sed ipse esset futurus. sin autem intenderat cernendum se dare-non enim debuit oculorum negare se conspectui – cur non [*](3 reptans Sab: cteptans (c eras) P 6 contractibus Ungerus curuatibus ? 9 et Sab: ut P dequoquat P 11 tramites Sab, r: tramuites P 14 obscure] ocius ? 15 sistitur Sab: tititor P sititur r 18 fragilis P corr compagibus Sab, r: compagius P 20 escolapium P 22 quominns cnriose teripri: quo mentiri se P possent Urs: posse P posset Sab qualis Urs: quales P quo mentiri se posset nec quisnam ant qualis possent homines intueri Urs quo mentiri se posset et quisnam esset ant qualis hoc minus intueri Meursius 24 dicantur Sab 25 deus. P 26 qualibet Sab, r: qualib) et P 28 non...conspectui del OreUius et non Zinkius enim addidi se addidi )

sed si deus, inquit, non erat, cur e naui postquam extulit sese et Tiberinam ad insulam repsit, nusquam statim conparuit et uiderier ut ante desiit? possumus enim scire, utrumne aliquod obstaculum fuerit, cuius sese obiectu atque oppositione protexerit, an hiatus aliquis? uos pronuntiate, uos dicite, quidnam illud fuerit aut cuinam rerum generi debuerit applicari, si personarum officia sunt certa certarum. uestra cum res ista sit deque uestro numine uestraque et religione tractetur, uestrum est potius edocere uestrumque monstrare, quid illa res fuerit, nostras uelle quam exaudire sententias nostraque exspectare decreta. nam nos quidem quid aliud possumus dicere, nisi quod fuit et uisum est, quod historiae prodidere omnes et oculorum sensibus est conprehensum ? hanc tamen scilicet colubram ualidissimi corporis et prolixitatis inmensae aut, si nomen hoc sordidum est, anguem dicimus, serpentem nominitamus, aut si quod aliud nobis usus uocamen obtulerit aut ampliatio sermonis ecfinxerit. si enim repsit ut coluber non pedibus se ferens neque suas subexplicans itiones sed uentre nisus ac pectore, si ex materia formatus carnis longitudinem porrigebatur in lubricam, caput si habuit atque caudam, si obsita squamis terga, si macularum corium suffectionibus uarium, si os dentibus horridum et ad infligendos instructum morsus: quid aliud possumus quam generis eum dicere [*]( 280, 7-11 = 281, 8—12 ) [*]( 6 superum ? 8 et ante Tiberinam add Zinkius : sed ipse Tiberinam... repsit delere mauult 9 sqq. possumus... aliquis del Zinhius 13 certarum. uestra cum Meursius: certaxum uestra. cum utUgo ista Meursius: ita P 14 et del Meursius 19 tamen] uocameu Zin- Jcius .20 si licet Meursius, Zinkius «colubram P 21 dicamus Urs 22 nominitemus Urs 23 ampliatio Sab: ampliato P ecfinxerit r: et finxerit P effinxerit Sab 25 nixus Sab 27 obsita Urs: oblita P coiium addidi 28 uaria Sab uarium nentrem Ungerus tendibus P corr c. )

sed si deus praesens anguis ille non fuit, cur post illius aduentum pestilentiae uis fracta est et populo salus est reddita Romano? referimus et nos contra: si ex libris fatalibus uatumque responsis inuitari ad urbem deus Aesculapius iussus est, ut ab luis contagio morbisque pestilentibus tutam eam incolumemque praestaret, et uenit non aspernatus, ut dicitis, colubrarum in formam conuersus: cur totiens Romana ciuitas mali huius afflicta est cladibus, totiens aliis aliisque temporibus dilacerata, uexata est et innumeris stragibus ciuium minor facta est millibus? cum enim deus adcitus in hoc esse dicatur, [*]( 2 robore Meursius; roboris P 3 anteierit scripsi: anteiret P labefactamus Hildebrandius: labefaciamos P labefacimus Scib, r 4 quisnam Urs 10 isti P corr c 12 inequaliter P ,14 trassiliuit P si* P 14 sqq. transnatauit argumentatio flaccida est ea re suspicari quid si (si add c) siluarum densitatibus ae dedit deum illum P: rvctwm uerborum ordmem restituit Gel 17 agminis scripsi: omni P festinatio P corr c 20 est ante reddita om Sab 21 bAtumque P corr .22 aescolapius P 25 Romana Urg: roma P 26 sqq. cladibus... facta est om Sab 28 milibus P )

metueretur mreperer nisi torte aiiquis dicet, minoriDus et consequentibus saeculis idcirco dei talis defuisse custodiam, quod impiis iam moribus et inprobabilibus uiueretur, opem autem contulisse maioribus, quod innoxii fuerint et ab omni scelerum contagione dimoti. quod ratione cum aliqua et audiri forsitam potuisset et dici, si aut in temporibus priscis omnes essent usque ad unum boni aut sequentia tempora malos omnes generarent et nulla diuersitate discretos. cum uero res ita sit, ut in magnis populis, nationibus, quinimmo et in ciuitatibus cunctis mixtum sit humanum genus naturis uoluntatibus moribus tamque potuerint in prioribus saeculis quam in nouellis aetatibus boni simul malique existere, stultum satis est dicere, propter malitias posteros auxilia numinum non meruisse mortales. si enim propter malos sequentium saeculorum boni non sunt protecti temporum nouellorum, et propter antiquos malos boni aeque maiores non debuerant mereri beniuolentiam numinum: sin propter bonos priscos mali etiam conseruati sunt prisci, et propter bonos minores aetas debuit sequens, quamuis esset inprobabilis, protegi. aut ergo iam fracta atque inminuta ui morbi anguis ille perlatus famam. conseruatoris adsumpsit, cum nihil omnino commoditatis [*](1 omnes P pestilentia P 3 adquin P corr 8 aditas addidi haberi Salm est Sab: et P 9 meritas ciuitates Sdb 12 id.circo P 16 forsitan e forsitam corr P ant in Salm: autem P aut Sab, r 18 generarent Sab in err: generent P 19 cioitatis Sab 24 saequentium P 26 merere Sab 27 sin P 29 essent inprobabiles ? 30 morbi Sab: urbi P )