Pseudo-Augustini Quaestiones Veteris et Novi Testamenti CXXVII

Uides ergo non praeiudicare uni deo personam filii, si et ipse unus deus dicatur, quippe cum hoc scriptura testetur. unde hoc, nisi quia unum sunt pater et filius, quia non personis significatur unitas, sed natura, ut non substantia duo sint, sed unum, neque duo diuinitate sed deus unus, ut, siue loquatur pater siue loquatur filius, unus deus locutus dicatur? nam si ipse dominus inter cetera de mare et femina: iam non sunt, inquit, duo, sed una caro, quanto magis pater et filius non duo dii sunt, sed una substantia! ut autem duo dicantur pater et filius, causa est natiuitatis; ne autem iterum duo dii sint, causa est unius diuinitatis. qua tamen hebetudine Christum creatum, id est factum, praedicant, cum legant nihil deum sine Christo fecisse ? si ergo sine illo nihil factum est, non erit ipse factura. si enim factura est, factum est aliquid sine ipso. sed absit, quia nihil sine illo. natus enim de deo non coepit, sed extitit natiuitas enim nihil est aliud quam exitio; exitio autem manifestatio est: itaque non factus, sed editus est. ut enim Christus de essentia dei extitisse uel processisse significaretur, exitio eius [*]( 2 Bar. 3, 36 4 Bar. 3, 36 6 Deut. 6, 4 10 cf. Ioh. 1, 18 16 Matth. 19, 6. Marc. 10, 8 21 cf. Ioh. 1, 3 ) [*]( )[*](WPG) [*](1 filio F (corr.), A 2 patrem codd. (corr. Am2 mg.) 3 qui omniam] quoniam N 6 post scriptura aliquot uerba erasa in M 9 persona CNF 10 scriptarea (a fort. eras.) M 12 ut$crif>si aut MCFB, (corr.) A & N 13 sunt M 14 unus om. X 16 inquit om. M 17 sint N substantiae C 19 sunt CNX (B corr.) 22 ille C ipsa M 23 abasit M 24 sine om. M ) [*](Jj. P».-Anf Qaaeit. teat. ) [*](12 )

Solent quidem Arrii sic interpretari de filio dei dicentes: (ideo uerus dicitur Christus filius dei, quia sic illum fecit ut uerus sit.\' quasi sit aliquid quod falsum faciat deus. et illa omnia quae supra diximus de unitate patris et filii quid erunt, cum sic roborata sint et firmata? si hic aliter sentiendum putatur, multa poterunt diuinis solidata oraculis unius conuelli degeneris testimonio.. amputandum est tamen, ne sibi uel de eo ipso blandiatur iniquitas. igitur \'sic\', inquit, illum fecit ut uerus sit, ut uoluntas cesserit pro natiuitate et factura pro generatione. tantum enim dandum est./ inquiunt, \'potentiae dei, ut possit facere quae non sunt tamquam quae sunt\'.

Quoniam ergo hac astutiae calliditate utuntur contra filium dei, ex his ipsis de quibus praesumunt, quia in reliquis sunt conuicti, respondendum est eis, ut in tota summa conuicti appareant. propositio enim haec, quantum ad sensum pertinet, nullius momenti est; quantum autem ad uerba, caliginem facit ne cito appareat. sic est enim ac si Aegyptius positus in obscuro, quia causa mala bono sensu defendi non potest. ad impietatem ergo defendendam sacrilegis uerbis utuntur. si itaque haec est potentia dei, ut uerum faceret Christum esse filium sibi, cum de ipso non esset natus, ergo talem illum [*](24 cf. Ex. 10, 21 seqq. (?) )[*](def. PG) [*](1 ut quia—dispar est om. M 2 Christus om. (add. s. I.) N 4 non alt. om. FB 7 quidem] quippe N 8 uerusj ueri.s. C 9 sit pr. om. (add. 8. I.) N falsum om. M 10 filii (pr. i eras.) N 11 aliterl inalter X 14 de eo] deo FB sicl si N (corr.). A 18 non sunt M 21 ut om. M 23 momentum FB quanto M autem om. N 24 facit om. M 26 uerba X utentur (corr.) C si itaque haec] siita dehaec C si ita te (te eras.) N 28 de] de se X )

Si autem rationis lineam sequentes non posse dicitis, quod initio continetur, aequale esse et consubstantiuum cum id quod aeternum est, reuelatis dolum malitiae uestrae, quia ut sensum uerbi eludatis, falsa uoce Christum uerum esse filium dei dicitis negantes ei quia aequalis est deo patri. non enim uerus est, si inaequalis est. poteritnum uerus dici filius, si non uerus dicatur et pater? si enim uerus est filius, erit uerus et pater; quam ueritatem aequalitas probat. quod si dispares sunt, neuter eorum uerus est sed quoniam scripturarum testimonium inritum fieri non potest, quo Christus uerus dei filius adprobatur, de deo patre natus credendus est, quia, ut ueritas haec firmaretur, et par deo et aequalis legitur.

At tu qui potentiam dei inaestimabilem praedicas, ais: \'deus generare non potest, quia simplex natura est\'; per quod etiam ipsi deo patri contumeliam facis. mendacem enim istum dicis, ut filium, quem ille suum et uerum asserit, deneges et tuam hypocrisin detegas, quia falso potentem deum praedicas. si enim potentiam dei in id quod uerum ex falso [*]( 18 cf. I lob. 5, 20 24 cf. I Ioh. 1, 10 ) [*](Hi) [*]( 1 praestiterit factara quod] prestitera quod (corr. prestiterit factor quo) N datur M 5 uerus alt.] uero MC 7 dicitur C 8 ininfectum M 10 quod edd. quo codd. et] ut N consubstantium C 12 ut] aut M elidatis N xflm... N 14 si om. M num] numquid CNX filius om. M 16 uero (corr.) M 17 dispare M neuter eorum] ne uterorum C neate eorum N neuter AB sed quoniam] . M 22 at tu] actu CNX ait C 23 natus N 25 istum] iustum M 26 detegas] denegas X falsum X. ) [*]( 12* )

Aliud iterum adsolent sua tergiuersatione proponere. aiunt enim: \'uoluntate pater genuit filium aut non?) ut, cum audierint: utique uoluntate\', statim ut inimici filii dei respondeant: \'ergo uoluntas ante filium est, ut ex hoc non aeternus appareat, cum non utique per natiuitatem initium acceperit, sed extiterit\'. et tamen si hoc putant, non solum ante filium erit uoluntas, sed et ante patrem, quia causa generationis pater et filius est. infidelitas carnales sensus sequitur in omnibus. sic enim inducit causam dei quasi hominis, ut ante deliberauerit et cogitauerit ut generaret quasi infirmitati [*](5 Matth. 19, 26 7 cf. lon. 2, 1 17 cf. loh. 1, 13 )[*](lef. PG) [*](1 inlndas quanto magis om. M 3 quod alt. om. X 4 firmaretur X 5 deum] dfim (corr.) M autem om. (add. s. /.) N inquit om. X possibilia sunt (sunt eras.) N (sunt s. l. add.) A 6 deo] apud dm (corr.) N 8 coeti NAB uizit om. M (add. s. 1.\\ X nec dS filium bis (pr. eras.) M 10 aut] autem M 11 refelenda( (re s. I.) M refella N 18 dicendaf* (cotr.) C 14 negat] neg N quod (corr.) M 16 com M 17 audiuerint CN ut] tn ras. M uti N (corr.). AB 19 com (corr.) M 22 in omnibus] hominibua (\' nominibus NX 23 aic] si X deus FB hominia*»»* C 24 et cogitauerit scripsi excogitauerit codd. quasi] qui M infirmitate X . )

Solent etiam ipsi deo patri aliam facere quaestionem dicentes: \'accessit illi, ut generaret, aut eius naturae est, ut semper generet?\' quod ideo afferunt, ut et deum mendacem asserant, qui se Christum generasse testatur, et Christum non uerum, sed adoptiuum faciant. (si enim generauit\', inquiunt, \'semper debet generare, ut, quia non semper generat, nec Christum genuisse credatur\', quasi mundum negetur fecisse, quia alios non facit. quae inreuerentia, quae indisciplinatio est legem deo ponere ut: \'si genuit, aut multos genuit aut unum generare non potuit,\' nec ipsi domino credentes, qui se unicum dei filium protestatus est!

Post haec quae supra ostensa sunt aequalia patri et filio, uideamus an his concordent ea quae de sancto spiritu scripta sunt, ut trinitas, quam in salutari professione retinemus, non recipiat discrepantiam naturae, quo modo non habet fidei diuersitatem. quando enim salus sine aliquo ex his non est, una eorum trium uidetur potestas, quae in se credentibus dat salutem. quoniam ad testimonium filii uerba patris protulimus, nunc ad testimonium spiritus sancti uerbis utamur filii, quibus non differre a se spiritum sanctum protestatur, ut, cum filio pater et filius spiritui sancto testis est, unius esse naturae trinitas intellegatur. dicit ergo inter cetera dominus: rogabo [*](8 of. I Ioh. 1, 10 9 cf. Matth. 3, 17 etc. 16 cf. Ioh. 3, 16 27 Iob. 14, 16. 17 ) [*]( G ) [*]( 4 led-bomo om. M 8 afferant M 9 asaerunt C 10 sed-enim om. M adoptatiiram CFB 11 non] nec N 13 qaia] qui MX indisriplinatio eat] indiiciplinationem F, A (exp. et eras. nem) 14 multus C 15 ipei dfio (sid in ras.) M 16 unicum dei filiam protestatus] anitatusJf 17 qaae] ut M patris X 18 filio (corr. fllii) A concordant CNX ea om. N apiritu sancto M (corr.), A 24 uerba M 25 differre a] deferea C differri a NX 26 pater et] patent N 27 ergo] etiam N )

Nunc subicienda sunt, quae in hunc sensum ordinat scriptura. legitur in Eseia quia dominum sabaoth uiderit in throno maiestatis sedentem, quem Iohannes euangelista Christum esse intellexit dicens inter alia: haec dixit Eseias, quando uidit maiestatem eius et locutus est de eo. hunc apostolus sanctum dicit esse spiritum. ait enim in nouissima parte Actuum Apostolorum: bene locutus est spiritus sanctus ad patres uestros dicens: aure audietis et non intellegitis tis et cetera. haec uerba a domino sabaoth dicta sunt. hic est unus deus, qui siue pater intellegatur siue filius siue spiritus sanctus, non est contrarium. quia una eorum diuinitas et potestas est. nam si in unius praefecti praetorio programmate etiam ceteri praefecti iubere dicuntur propter auctoritatem unius potestatis, quanto magis in unius dei imperio, si locutus unus e tribus fuerit, non incongrue dicentur tres locuti! est enim eorum et natura et uoluntas una. [*]( 4 I Ioh. 2, 1. 2 6 Ioh. 14, 6 10 cf: Esai. 6, 1 12 Ioli. 12, 41 15 Act. 28, 25. 26 ) [*](def. PG) [*]( 1 paraclitum N paraclytum X uobis (eras.) M 3 metendum M se utique paracletum probat] alium paracletum se utique probat C 6 peccatiatis (tis exp.) M 8 spu sCo X 10 scriptura (c s. rat.) M quia (u in ,\'as.). N om. X dns CFB 11 magestates Bedemtem M iohannis C 13 locutus est] lo M 16 scds (corr.) N 17 intellegetis NAB 18 pater] add. esse CNX 20 et] et una N 21 ceteri] caelestem X prae«fecti M 23 unius C (corr.), N e] et MCN 24 dicetur N )

Solent iterum praeiudicare sancto spiritui, quod ideo degener intellegatur, quia in ordine tertius ponitur, cum tanta simplicitas sit in scripturis diuinis, ut aliquando inuenias tertium primum positum. ut enim causa se tulerit, sic et ponuntur. nullius enim iniuria est, quia una eorum diuinitas est. denique legimus in Eseia dicente domino: ego sum primus et ego in aeternum et manus mea fundauit terram, dextera mea solidauit caelum, et in subiectis: ego locutus sum, ego uocaui, ego adduxi eum et i prosperum iter eius feci. accedite ad me et audite haec: non in occulto ab initio locutus sum; cum fierent, illic eram et nunc dominus misit me et spiritus eius. quem uis esse qui fundauit terram? ipse enim dicit missum se esse. numquid patrem? absit. filius ergo est qui se missum dicit a deo et spiritu sancto. ecce paria sunt ista inter filium et spiritum sanctum. sicut enim a patre et filio missus legitur spiritus sanctus, ita et a deo et spiritu sancto missus est Christus. hoc enim solius patris peculiare est, ne missus dicatur.

Accipe dicta apostoli, qui alio ordine conplectitur trinitatem; dicit enim inter cetera in epistula ad Thessalonicenses secunda: dominus dirigat corda uestra in caritate dei et patientia Christi, quem, putas, dicit dominum nisi spiritum sanctum? et quid mirum cum, quem in throno maiestatis sedentem Eseias uiderit, hic ipsum dicat spiritum sanctum dominum sabaoth, sicut supra ostendimus? et Iohannes apostolus deum intellegi in spiritu sancto [*](6 Esai. 48, 12. 13 9 Eeai. 48, 15. 16 16 cf. Ioh. 15, 26 22 II Thess. 8, 5 25 cf. Esai. 6, 1 )[*](tf. pr;) [*](2 degeneri M degenera C 8 symplitas M 4 clausa setulerit M causaetolerit N 8 terra FB 9 sum om. M 11 occulto] culo et (culo eras. m. rec. et corr. culliculo) M 12 illic] et add. M 15 patria M 17 sCs sps CN 20 accipe (ac in ras.) C 21 tessolouicenses (add. h s. I.) C thesalonicenses NA 23 et] in add,. C, (s. I.) N 24 dnoJf 25 magestates M dicat om. M 26 dfto M 27 iohannis CN )

Et ad Corinthios in epistula prima praeterito ordine, qui in traditione fidei est, ab spiritu sancto incipit gratiarum et ministeriorum memorare operationes et subiungit dominum Iesum et tertium ponit deum, quem et in spiritu sancto et in domino dicit operari, sicut ait et dominus: pater manens in me ipse operatur. per id quod enim de deo patre est et spiritus sanctus et Christus, operatio eorum opus est dei. denique sanctum spiritum idem dicit et dominum, et dominum idem dicit et deum - hoc propter unitatem naturae —; cum ergo hoc loco idem deum, qui est et dominus, dicat operari omnia in omnibus, inferius sic conclusit dicens: omnia autem haec operatur unus adque idem spiritus diuidens uni cuique prout uult. quid tam apertum tres unius esse operationis, quia operante uno operari dicuntur tres? quare, nisi quia unius sunt diuinitatis? nam non est ambiguum donum gratiarum proprie spiritum sanctum operari. sed ut deum et dominum et spiritum sanctum unum esse propter naturae [*](1 I Ioh. 4, 18 5 I Cor. 2. 11 11 cf. I Cor. 12, 4-6 14 Ioh. 14, 10 19 cf. I Cor. 12, 6 20 I Cor. 12, 11 ) [*](titf. PG) [*]( 2 et om. CNX suo] sčo CN, A. (corr.) 3 ambigetur X 8 quid! quod C 10 corintheos MF, A (corr.) ehorrintheos C corinthoos B 11 ab} ad M sancto spiritu C 13 in om. M 14 et om. X 17 dominun)] dno M din N et dominum idem dicit et deum om. N dominum] dno M 18 idem] idest M 20 infernus (corr.) C omnia hec (?) (eras. hec) N 23 operationes F\'B uno om. X operari dicuntur] operantur N 24 unus C 25 operari om. (add. 8. I.) N )

Ut aperte luceat quia omnia spiritus sanctus operatur, dicit dominus inter cetera: si enim ego in digito dei eicio demonia et cetera. digitum dei appellat spiritum sanctum, ut probet hunc de deo esse. denique Iudaeos, qui eum in Belzebub eicere demonia dicebant, in sanctum spiritum blasfemasse testatus est. Moyses quoque quia per spiritum sanctum signa faciebat, confitentur magi dicentes: digitus dei est hic. nam et in Actis Apostolorum legimus: deseruientibus autem eis et ieiunantibus domino dixit spiritus sanctus: segregate mihi Barnaban et Saulum ad opus, quod uocaui eos. ecce seruitur domino, et hoc spiritus sanctus sibi uindicat - unde manifeste apparet hunc esse dominum sicut et deum patrem —; et Saulum Christus de caelo uocauit et misit praedicare, et hoc simili modo sibi defendit spiritus sanctus dicendo: ad opus quod uocaui eos. nam nemo ignorat episcopos saluatorem ecclesiis instituisse; ipse enim priusquam in caelos ascenderet, inponens manum apostolis ordinauit eos episcopos. hoc apostolus sancto spiritui deputat, [*](3 I Cor. 12, 11 10 Luc. 11, 20 13 cf. Matth. 12, 81. 32. Marc. 3, 29. 80 15 Ex. 8, 19 (15) 16 Act. 13, 2 21 cf. Act. 9, 4. 15; 2?, 7. 8. 15; 26, 14. 16 23 Act. 13, 2 ) [*]( PG ) [*]( i ideo prout ualt om. M 8 sanciu. om. M spes X 9 eluceat eont. Engelbrecht 11 digitum dei] digi M 12 hunc] illum N 13 sfm \'p. M (in ras.) 14 per quia per M sem apm N 15 confitenter M hic est N 19 aeruetur CNF sibi sps SGB X 21 sicut) om. M et sicut C 24 episcopos M 26 episcopos (corr. epileopos) M )

Quoniam unus deus omnibus in scripturis praedicatur. mysterium autem eius in trinitate adoratur, idcirco sic agit scriptura, ut sub unius dei professione ea, quae de ipso sunt, id est filius et spiritus eius, in eodem honore intellegantur, in quo ipse deus est, quia ideo sacramentum reuelatum est dei, ut gloria eius in trinitate manere signaretur. quam ob rem : non plena auctoritate deus uocatur quod de deo est, ne alterum absque eo, qui unus est, facere credatur, sed intellectum dat, ut credamus ea ratione in trinitate creaturae salutem consistere, quia una est eorum diuinitas. neque enim possit simul iungi et in ordine poni creator et creatura, dominus et serui, aeternitas et quae sub initio sunt, quippe cum sine uno eorum salus nulli sit. ad iniuriam enim uocatur omne quod deus est, [*](1 Act. 20, 2 4 Act. 5, 3 5 Act. 5, 4 11 cf. I Cor. 3, 16.17. II Cor. 6, 16 12 cf. I Cor. 6, 19 14 I Cor. 3, 17 ) [*](del. PG) [*]( 1 adtendi FB gege (adtl. r s. I.) N 3 annaniam codd. 4 an- I nania CNX ut] et M mentires CNX 6 sed deo mentitas X sanctum] spm (corr.) M 7 annanias CNX 8 intellegere N 11 appellando C 16 agit] ait XA 17 professionem N 18 spiritus] sjjs sfs N 19 ipse om. N 20 manere om. N 23 oratione M 24 posset CX 25 creator] creatore C creatura] creaturae X 27 uocatur enim C )

Audistis quae contestetur sacrosanctum euangelium dicente domino ad Iudaeos: uos de patre diabolo nati estis et desideria patris uestri uultis facere. ille homicida fuit ab initio et in ueritate non stetit, quia ueritas non est in illo. cum loquitur mendacium, ex suis propriis loquitur, quia mendax est, sicut et pater eius. nemo fidelium dubitet diabolum apostasiae suae auctorem non habere. ipse enim totius erroris est princeps, qui uidens a deo factum se non mediocris potentiae ausus est praesumere deitatem, ut, quia ceteros uidit inferiores, se ipsum praeferret ut deum. denique nomina, quibus appellatur diabolus et satanas, ab actu eius conposita sunt, non ex natura. omne enim malum opere probatur, ut non subsistentia in crimine sit, sed uoluntas concepta ex causis. dum enim se uidit ceteris potiorem, inflatus est ad exercendam dominationem. [*]( 12 Ioh. 8, 44 ) [*](.,r.PG I ) [*]( 1 sps sCs CXX 8 scient C 4 quod] quid ex ostendat] osten- dit C, B (corr. m2) 6 erat C uidetur] uidetur qui (que A) est X 7 super X tracta C 8 concludenter M mysterio] in misterio C 10 iohannip CNX 12 nati om. C 14 fuit] erat CNX 15 ex] et M 17 fidelem M 19 non] non se (se eras.) C 21 nomina] non nomine (corr. nomina) C diabolus quippe X 28 in crimine] incriminis CXX 24 se uidit] sedit M ceteris om. N 25 poten- tiorem X. )

Quo modo ergo patrem habere dicetur, qui auctor sceleris eius habeatur? aut unde probatur ab initio homicida fuisse? sed scriptura illum, qui eius fuerit imitator, nomine eius appellat, ut, quia ab opere nomen accepit, omnis qui malum opus fecerit non inmerito diabolus nominetur. saluator ergo hoc loco Cain diabolum appellauit, quia operum eius aemulus. dum inuidet fratri, homicidium perpetrauit exemplum relinquens crudelitatis parricidii; sicut et diabolus, dum inuidet homini facto ad imaginem dei, malignitatem operis sui cumulauit typum praebens errori. hinc itaque etiam mendax extitit Cain dicente sibi deo: ubi est Abel frater tuus? qui patris sui imbutus malitia in mendacium prorumpens: nescio, inquit, ut, cui uitam extorserat, ubi esset nescire se simularet sic furore caecatus, ut deo sic responderet quasi homini, quem putaret se posse celare.

Igitur huius imitatores facti Iudaei etiam ipsum dominum occiderunt, Cain potius fratricidam patrem uolentes habere quam deum, ut totius sanguinis effusi rei fierent. auctorem enim uitae perimentes totius sceleris principes extiterunt, ita ut huic malo etiam filios suos obligarent dicentes: sanguis eius super nos et super filios nostros. ut enim Pilato suaderent nihil mali esse quod petebant, in filios suos retorqueri dixerunt, si esset iniustum, quia, ut furori suo satis facerent, nec filiis suis parcere uoluerunt.

Nam quia diabolus non natura malus est, hinc facilius discitur, quia poena non promitteretur ei qui non fecerat quod nescierat. iniquum est enim punire eum qui non facit aliud [*](11 Gen. 4, 9 12 Gen. 4, 9 18 cf. Act. 3, 15 20 Matth. 27,25 ) [*](ckf. PG) [*]( 1 patre FB dicitur NX 3 imitator FB nomini NF homine (corr.) C. 6 Cain] cum FB .. A 8 parricidi X innidit MN 10 tippum (corr. tipum) C 11 patri M 12 praernmpens X 18 se om. C 14 caecatur X 15 putare FB 16 hllius M 17 cam (eorr.) N 19 praementes C 25 a non incipit rursus G 26 dicitur N disceditur FG discec.itur (corr.) A diaciditur B 27 ponere C )

Quo modo ergo quibusdam uidetur diabolum aut malum a deo factum aut propriam habere originem, id est ex nullo ortum, quod utrumque deo uidetur contrarium? qui enim ad hoc illum dicit factum, ut esset malus, inperfectae putat deum bonitatis, quia perfectus bonus non facit malum; qui uero originis eius deum auctorem esse non credit, dominium deo abnegat. per hoc enim, cum omnia dei sint, aliquid esse arbitrantur quod minime ad deum pertineat, quos oportet poenas perpeti, cum uiderint cuncta a deo iudicari per Christum. [*]( 6 Ioh. 8, 44 11 Hier. 23, 22 12 Gal. 5, 1 22 cf. II Petro 2, 1. 10 25 cf. Ioh. 5, 22 ) [*](drf. P) [*]( 1 est naturae] est naturae est C 2 scias] ...as (sci 8. ras.) M 3 cum om. X 4.agit N 5 memoratam C 6 homicuda (corr.) M 11 dominum] dno M om. X 12 galathas N 14 permaneat C quid (corr.) C 18 aut] an K proprium M, (corr.) C 21 deum] add. esse CNX 22 non] con X dominium] dnni XX 23 deo] dm X omnibus M 24 arbitratur CNX deum] dSm X pertinet N 25 indicare M (corr.), X (A corr.))