Exameron

perdicem formauerit, quae aliena oua diripiat, hoc est perdicis alterius, et corpore foueat suo, sed fraudis suae fructum habere non posse, quia, cum eduxerit pullos suos, amittit eos, quia, ubi [*]( F ) uocem eius audierint quae oua generauit relicta ea ad illam se naturali quodam munere et amore conferunt quam ueram sibi matrem ouorum generatione cognouerint significantes hanc nutricis fungi officio, illam parentis. itaque incassum proprios fundit labores ac fraudis suae pretio multatur. unde et Hieremias ait: clamauit perdix et congregauit quae non peperit, id est oua congregauit et clamauit quasi ouans suae fraudis effectu, sed ludit operam, quia inpenso labore alii educit quos ipsa diuturnae fotu sedulitatis [*]( 118 A. ) nouerimus. huius imitator est diabolus, qui generationes creatoris aeterni rapere contendit, et si quos insipientes et sensus proprii carentes uigore potuerit congregare fouens eos inlecebris corporalibus, ubi primum uox Christi paruolis fuerit infusa, discedunt atque ad eam se conferunt matrem, quae pullos suos sicut auis materno amore conplectitur. congregauit enim diabolus gentiles, quos non creauerat; sed ubi in euangelio suo uocem norint emisit, ad eum se potissimum [*]( B ) [*]( 2 Bas. 192 C (82 A) 5 Bas. 172 C (78 D) 14 Hier. 17, 11 23 Matth. 23, 37 . ) [*]( 1 confugere C (e pr. ex i m2) confagire %M* 2 consaeaerit WMS 3 indiciam N\' indicio C (o in ras.) cet. 4 despectum શM\' 5 et ideo suae incau in ras. C incautum G m2N\'MS alienae Gm2 fort. post alienis quaedam exciderunt 6 perdicis C (d ex corr. m2) 8 enos om. MS 9 eam CP et (m eras,) V 10 amorem P et (m exp.) CG 15 id est oua congregauit om. n 16 opera 11 (-1 m3 C m2 G) 17 alit et ducit CPV alitųş (us exp. m2) et ducit G fotu WMS et m2 Gશ foto શm1 M\' fedus C fetus G m1 P fenus V fetu B 18 crea.toris C 19 et si C (et s in ras.) 21 paruolis m1 CGP paruulis CGPm2 cet. 25 potissimum C (i alt. ex e m3) ) [*]( 14* )

leo naturae suae superbus ferocia aliarum ferarum generibus miscere se nescit, sed quasi rex quidam plurimorum dedignatur consortium. qui etiam cibum fastidit hesternum, etiam ipsas suae escae reliquias auersatur. quae autem ei se sociare fera audeat, cuius uoci tantus naturaliter inest terror, ut multa animantium, quae per celeritatem possent impetum eius euadere, rugientis eius [*]( C ) sonitu uelut quadam ui credimus atque icta denciantdeficiant?

nam de pardi specie nec scnpturascriptura siluit quod uarietate coloris motus uarios animae suae prodat. dicit enim Hieremias: si mutabit Aethiops pellem suam et pardus nauium suam. non solum enim de figura, sed etiam de mobilitate furoris istud accipitur, eo quod tenebrosis et inquietis ac mobilibus infidae mentis atque animi mutationibus [*]( D ) uento populus Iudaeorum boni propositi gratiam iam tenere non possit nec ad emendationem ullam correctionemque remeare, qui semel ferinam induerit immanitatem.

Est tamen etiam in natura quadrupedum quod imitari nos [*]( E ) sermo adhortetur propheticus, quo exemplo caueamus desidiam et exiguitate uel infirmitate corporis a uirtutis studio non reflectamur neque reuocemur ab illius propositi magnitudine. exigua est enim formica, quae maiora suis audet uiribus [*]( 1 Psalm. XVI 8 2 Bae. 192 C (82 B) 10 Bas. 192 D (82 B) 11 Hier. 13, 23 23 Bas. 193 CD, 194 A (83 AB), cf. Philo de anim. 42 Â. ) [*]( t 1 suam corr. m3 C m2 P 2 nutriendus corr. m3 C m2 G P 4 ecι̣ạṃ G (corr. m2) 8 euadere C (u in ras.) 9 icta N uicta CPB et G ml uincta G m2 V 10 species II (s alt. exp.) nec om. II, non ante siluit a. u. m2 G uarietatae C (t pr. et ae in ras.) uarietati (-te m2) P uarietatis V narietatS SOf\' 12 mutabit MS mutauit cd. 14 furoris C (0 in ras.) 17 emendationem C (e pr. ex in) 21 et B (a. u. m2) N\'MS, om. n exiguitatem CPV et (m exp.) G infirmitatem II (m exp. GP) 22 ullius M illius 8 (i pr. in ras.) WI (i pr. ex u) )

quid autem de canibus loquar, quibus insitum est natura quadam referre gratiam et sollicitas excubias pro [*]( B ) dominorum salute praetendere? unde ad inmemores beneficii et desides atque ignauos clamat scriptura: canes muti, nescientes flatus. canes ergo sunt, qui nouerint latrare pro dominis, nouerint sua tecta defendere. unde et tu disce uocem tuam exercere pro Christo, quando ouile Christi incursant lupi graues, disce in ore tuo uerbum tenere, ne quasi mutus canis commissam tibi fidei custodiam quodam praeuaricationis silentio deseruisse uidearis. talis canis uiator et comes angeli [*](C ) [*](4 Prouerb. 6, 6 10 Uerg. Aen. IIII 402-407 16 Bas. 191 C (82 A) 19 Esai. 56, 10 25 Tob. 6, 1; 11, 3 (9) ) [*](1 proposito C (o ult. in raa.) 4 imitare II aemulare N 5 nulla cultura C (corr. m3) V 6 eum MS enim V eam cei. habet IljS 10 nulle C custus CM\' et (corr. m2) 21 custos P (o in ras.) custis G (corr. m2) 11 audeat 81\' (a alt. eras.) cet. 12 conuertatur G (conportatur m2) P augroine C (u eajp.) V 13 uiantium S et (i alt. 8. u.) B 14 umeris WM humeris cet. 16 quid C (d 8. u.) 19 ad ante ignauoa add. CGP 20 sunt ergo canes N 22 xpi nN1 ecclesiae MS ecclesiae xpi B vipi 8. u. m2); ecclesiae fort. praeferendum 28 disce.. C )

Ursa insidians licet, ut scriptura ait - est enim plena fraudis fera —, tamen fertur informes utero partus edere, sed natos lingua fingere atque in speciem sui similitudinemque formare. non miraris in fera tam pii oris officia, cuius pietas naturam exprimit ? ursa igitur partus suos ad sui effingit [*]( E ) similitudinem, tu filios tuos instituere similes tibi non potes?

quid quod etiam medendi industriam non praetermisit ? siquidem graui adfecta caede et consauciata uulneribus mederi sibi nouit herbae, cui nomen est deficiant, ut Graeci adpellant, ulcera subiciens sua, ut solo curentur adtactu. serpens quoque pastu fenuculi caecitatem repellit exceptam. itaque ubi oculos [*]( 2 Tob. 3, 8; 8, 3 II Thren. 3, 10 17 Bas. 193 A (82 D), cf. Plin. N. H. XXV 120 20 Bas. 193 A (82 D) ) [*]( 1 raphahel G raphael SB rafael P rafahel cet. tabis t( (corr. m2) M\' 2 uti P (i exp.) ut». C (ia ut uidetur eras.) ut V (t in ras.) cet. asmedaeum S (o ex e pr. m3) asmodeum B asmadaeum M asmodium P (-eum m2) nasmodeum VN* (n eras. FW) et m3 C m2 G nasmodium m1 CG 3 copula C et (-š m2) GP copulam coniugalem H4MS memoris SB et m2 GP memores GP ml cet. 4 raphahel G raphael SB rafael P rafahel cet. tubiae corr. m 3 Cm2PW tubii m (tobii m2) M\' tibiae B (corr. m2) 6 reciperat C (corr. m3) G (corr. m2) V erudibat %M\'M et m1 CGP erudiebat CGP m2 cet. adfectu CVM et (-om m2) P adfecto (-um m2) G 9 memoria C 13 natus M\' et (-08 m3) C, (m2) GPW, speciem C (c in ras.) 14 naturam pietas N\'\\ pietas (pi in ras.) C 16 tibi IIB tui cet. 17 industria C (-8 m3) 19 herbae C (h s. u.) flommus 11 et (m alt. exp.) B flomos 9F 21 fenaculi C (fenic. corr.) P feniculi MB foeniculi 21\'S funiculi Y feniculi cet. )

clamat ipse dominus in Hieremiae libro: turtur et hirundo, agri passeres custodierunt tempora introitus sui, populus autem meus non cognouit iudicia domini. nouit hirundo quando ueniat, quando etiam [*]( 120 A ) reuertatur, nouit etiam pia auis adnuntiare aduentus sui testimonio ueris indicium. nouit etiam formica explorare serenitatis tempora; nam cum aduerterit madidatos imbre fructus suos umescere, explorato diligentius aere quando iugem possit seruare temperiem, aceruos reserat suos et de cauernis foras suis umeris exportat, ut iugi sole propria frumenta siccentur. denique hautquaquam illis diebus omnibus rumpi de nubibus allectus crines, flatibus cum uindicandae suas pretiosius inenarrabilis foueam [*]( B ) reuocauerit. boues inpendente pluuia ad praesaepia se tenere nouerunt. idem ubi naturali sensu mutationem caeli [*]( 2 Bas. 193 A (82 D) 6 Baa. 193 A (82 D) 8 Hier. 8, 7 13 Bas. 195 A (83 B) 20 Bas. 193 B (82 E) ) [*]( 1 obduci sibi MSB abduci sibi II sibi abduci N\' 4 messa C mersa (r ex s) GP 5 anthydoto CGP antydoto B 6 lacrimola CW lacrimnla cet. 8 hierimiae C 9 hyrundo II (y in ras. V) passeris C et (-es m2) GP 11 hymndo n (y in ras. V) B 13 serenitatis C (ti in ras.) 14 madidatus (-os corr.) m3 Cm2 P, (-is corr.) m2 G hymbris C imbres G (m2 imbribus) V himbres P (s eras.) ymbres B, fort, imbri scribendum 15 nmescere WM humescere cet. 16 seruare om. II, inuenire in mg. m2 P 17 umeris WM humeris cet. fru*menta C 18 hautquaquam 91\' autquamquam CV et (m2 haudquaquam) GP, (m3 hautquamqaam) S autquaqaam શM\' et M ml haudquaquam M m2 B omnibus C (i ex e m3) 19 uideres C orreia CV et (corr. m2) P 20 reuocarit WM\' boues (u ex b) CGP praesępia G m2 praesepia Gml cet. 21 sensum V&M\' et (m del.) CGP )

Unde dignam domino laudem propheta detulit dicens: [*]( D ) quam magnificata sunt opera tua, domine! omnia in sapientia fecisti. omnia penetrat diuina sapientia, inplet omnia, idque locupletius ex inrationabilium sensibus quam ex rationabilium disputatione colligitur; ualidius est enim naturae testimonium quam doctrinae argumentum. cui animanti incognitum est quemadmodum suam tueatur salutem, si uirtus subpetit, resistendo, si uelocitas, fugiendo, [*]( 6 Bas. 193 B (82 E) 8 Uerg. Aen. X 412 15 Psalm. CIH 24 Bas. 195 AB (83 CD) ) [*]( 1 ultro n praesepia N propria C proprias GP propias V 2 nelli C 4 asperitate G (-te ex tS) aspero MS asperitatem C (in quo m hiemis defuturam in ras.) cet. prius se G 5 pabulo C (u in ras.) gelo V geluqi G gaIu. P adurenteni (m exp.) CP omnes C (i 8. e) 6 deficiat (iat in ras.) C iritium C ericium N\'B hericium 8 7 quis C et (quid m2) GP claditur C 8 se arma N\' arma se MSB, se om. II colligitur C (ipr. in ras.) GP colliguntur V; cf. Uerg. Aim. X 412 et de bell. Iud. IIII 1, 44 9 prouidens C (en in ras.) ; prouides, non prouidua habuisse uidetur 11 septentrionalem ... nubila ad om. C nota GP notho B et m2 શશ\' 13 obuios C (o alt. ex u m3) nociturus corr. m3 C m2 GP 17 inplet C (n ex m) sensibus quam ex rationabilium om. II 20 sua CV salutem C (m exp. mS) 21 subpedit C ressistendo C )

filii, diligite patres uestros; parentes, nolite ad iracundiam prouocare filios uestros, natura hoc bestiis infundit, ut catulos proprios ament, fetus suos diligant. nesciunt illae odia nouercalia, nec mutato concubitu parentes a subole deprauantur neque nouerunt praeferre filios posterioris copulae, superioris autem neglegere. norunt pignora sua, nesciunt caritatis differentiam, odiorum incentiua, offensionum discrimina. [*]( C ) suis ierarum natura est, nescit uentatisueritatis caJUmmas. sic enim omnia dominus temperauit, ut quibus minus rationis daret plus indulgeret adfectus. quae fera pro catulis suis non ipsa potissimum se offerat morti ? quae fera fetus suos innumeritinnumeris licet obsessfcobsessa cuneis armatorum non suis uisceribus tegat? ingruat licet telorum seges, illa paruulos suos muro fluuiales corporis saeptos inmunes praestat periculi. quid dicit homo, qui [*]( D ) mandatum neglegit, naturam obliterat? filius patrem despicit, pater abdicat filium: et hoc putant ius esse, ubi damnatur fecunditas. se potius pater damnat, qui facit inritum esse [*]( 4 Coloss. 3, 20 sq. Bas. 195 CD, 196 A (83 DE, 84 A) ) [*]( 2 luctatura CP et corr. m2 G lucatura V resedet corr. m3 C m2 P resedit (corr. m2) G 3 subolem II prolem N 4 quod MS et m2 GPB quid GPB ml cet. 9 posteriores CB et (corr. m2) GPIM\' et (es ex is m2) M copulae (-la m2) M 10 superiores CGશM\'B et (corr. m2) P et (es ex is m2) M pignera VM\' et (e ex 0) CB pigne W (s. i pignora m2) 11 discrimina N discernere II 13 eniim C dns temperauit n temperauit ds N, deus fort. recte 15 postissimum C innumeris C (u in ras) 17 ingruat... seges om. WM\', s. u. St\' thelorum n (h del. GP) illa n illa tamen N paruulus C paruolos (v s. o pr. m2) GP muros C (u in ras.) 18 sceptos V septos cet. dicet G et (-it wi2) P 19 oblitterat S m3 despecit C et m1 P et (corr. m2) GM\' dispicit Pm2 despicit St (i s. e m2) 20 ins esse C (esse in ras.) iustum esse B (n pr. 8. u.) Tell. Trec. )

Exortem rationis canem esse nemo dubitauerit; tamen si sensus eius uigorem consideres, censes eum sentiendi sagacitate uim sibi rationis asciscere. denique quod pauci in [*]( E ) orbem constituti, qui totam in discendo uitae longinquitatem contriuerint, uix potuerunt cognoscere, ut syllogismorum coniunctiones contexerent, hoc naturali canis eruditione conprehendere facile poterit aestimari. nam ubi uestigium leporis die reppererit atque ad diuerticulum semitae uenerit et quoddam uiarum conpitum, quod partes in plurimas scinditur, obiens singularum semitarum exordia tacitus secum ipse [*]( F ) pertractat, uelut diei uocem sagacitate colligendi odoris emittens. (aut in hanc partem\' inquit \'deflexit aut in illam, aut certe in hunc se anfractum contulit, sed nec in istam nec in illam ingressus est uiam. superest igitur, ut in istam se partem sine dubitatione contulerit.\' quod homines uix prolixa compositae artis meditatione componunt, hoc canibus ex natura subpetit, ut ante mendacium deprehendant et postea falsitate repudiata inueniant ueritatem. nonne totos dies conterunt philosophi propositiones sibi in puluere diuidentes, qui radio sibi describunt singulas et ex tribus, cum unam earum [*]( 122 A ) [*]( 3 Bas. 197 B (84 CD), cf. Philo de anim. 45 sq. et 84 9 Bas. 197 C (84 D) 20 Bas. 197 C (84 DE) 22 Uerg. ten. VI 850 ) [*]( 1 sterelitatis C et (ti a. u.) V steriletatis G (sterilitates m2) 3 exhortem C eisortem P (s in ras.) 4 sagacitatem CM\' et (m del.) Pશશ\' sagacitem V sagacitate G (e ex 8) 6 longiquitatem C longinquitatem P (n alt. 8. u.) GV longaeuitatem %\'MSB longaeuitate 81 (-8 m2) M\' 7 sillogismorum CGPB 8 contegerent C canes CMS et (corr. m2> SF et (e ex i m2) GP 11 conpitum S et (i ex e) B conpetu C impetu V conpetom cet. 12 obiciens IIB ubi gens M\' 13 sagacitatem C (sagacita in ras.) YM\' et (m exp.) P (m eras.) GVL 15 nec in istam nec in (in a. u. V) illam II nec istam nec illam N 16 ingresus C uiam om. N\'MS 20 falsitatem repudiatam CV et (m bill erall.) P falsitate reputatam G (f 8. p m2) conterunt N conferunt II 21 filosofi CGP filosophi HM\' philosofi B 22 discribunt G (descr. m2) P singulas N\'MS singula somnia nIl )

Antiochiae ferunt in remotiore parte urbis crepuscolo necatum uirum, qui canem sibi adiunctum haberet. miles quidam praedandi studio minister caedis extiterat. tectus idem tenebroso adhuc dies exordio in alias partes concesserat: iacebat inhumatum cadauer, frequens spectantium uulgus adstabat, canis questu lacrimabili domini deflebat aerumnam. forte is qui necem intulerat, ut se habet uersutia humani[*]( C ) ingenii, quo uersandi in medio auctontateauctoritate praesumpta fidem ascisceret innocentiae, ad illam circumspectantis populi accessit coronam et uelut miserans adpropinquauit ad funus. tunc canis sequestrato paulisper questu doloris arma ultionis adsumpsit atque adprehensum tenuit et uelut epilogo quodam miserabile carmen inmurmurans uniuersos conuertit in lacrimas, fidem probationi detulit, quod solum tenuit ex plurimis nec dimisit. denique perturbatus ille, quod tam manifestum [*]( D ) rei indicem neque odii neque inimicitiarum neque inuidiae aut iniuriae alicuius poterat obiectione uacuare, crimen [*]( 3 Bas. 197 CD (84 E) 9 desumpta haec sunt ex Suetoni Pntorum libro decimo; cf. Reifferscheid Suet. rel. p. 254 et 448 ) [*]( 9 anthiociae C et (-chiae m2) GP antiociae V crepascolo mlCP crepusculo CP m2 cet. 10 uirfl C (fl ex 0 m3) haberet C (h m ras.) 12 tenebrose II (t in ras. ex tet) dies CV et ml GP diei GPmScet. 14 canes corr. m3 C m2 GP lierflmnam (h eras.) CG, (h exp.) P 15 his llSB (h exp. GPSB) 16 praesumta C et (corr. m2) G 17 sccesit C (corr. m3) 19 tunc Πશશ\'B tum cet. sequestrato C (e alt. tn3 ex i) 20 quodam C (0 in rill.) 21 lacrimae om. fiB 22 proba. tione C probationem GPB probationis M 23 perturbatur CPV 25 Įuacuare P euacuare a )