Exameron

Quid agniculis simplicius, quos minusculae paruulorum [*]( E ) comparamus infantiae? saepe ex his in magno grege agniculus per ouilia tota uagatus errat a matre et, cum eam repperire non possit, balatu frequenti absentem citat, ut responsurae uocem excitet, quo ad eius sonum errabunda replicet uestigia. multis licet uersetur in milibus ouium, recognoscit uocem parentis, festinat ad matrem, lactis quoque materni notos sibi fontes requirit. quamuis cibi desiderio teneatur et potus, [*]( F. ) transcurrit tamen aliena ubera grauida, licet umore lactis exundent, solam matrem requirit, solius sibi materni uberis pauperes sucos significat abundare. illa quoque inter multa agniculorum milia solum filium nouit. unus plurimorum balatus, eadem species: illa tamen fetum num discernit a ceteris et solum filium tacito pietatis testimonio recognoscit. pastor errat in discretione ouium, agniculus in agnitione matris nescit errare. pastor fallitur specie, sed ouis pietate non fallitur. unus odor omnibus, sed tamen habet natura odorem soumsuum, quem suboles cara speciali quadam uidetur proprietate [*]( 123 A ) redolere.

habet suos usus natura et sensus domesticos. uix [*]( 6 Bas. 197 A (84 B) 24 Bas. 197 B (84 BC) ) [*]( 1 nequiuiuit CG et (ui pr. exp.) P nequid V 3 creature C (-ori m3) 6 simplicius C (n in ras.) 8 nagatns Brux. uagatur cet. 9 citat MS excitat II incitat N* (citat in mg. 21\') et (in s. u. m2) B 10 quod C (d exp. m2) et (ad om.) N\' sonum C (um m3 in ras.) sonitu Y soaam (m ercu.) 81 12 noto C notus P et 91 (-os m2) M\' 13 fonte C (s eras.) detineatur શ\' deteneatur શ(i s. e alt. m2) M\' et C (e in ras.) 14 umore M humore 3t et B (h s. u.) cet. 15 materni. C 17 agniculorum C (c in raa.) 18 feta. C 20 pastor errat C (or err in ras.) descretionem C (m eras.) discretionem V 23 scum domesticum NMS et (domesticum in mg.) B qua.dam C 24 sedolore C (redolere m3) )

\' Ergo ferae norunt ea petere quae sibi prosint: tu ignoras, [*](c ) o homo, remedia tua. tu nescis quomodo uirtutem eripias aduersario, ut te tanquam praeuentus lupus effugere non possit, ut oculo tuae mentis eius perfidiam deprehendas et prior cursum uerborum eius inpedias, inpudentiam eius et acumen disputationis obtundas. quod si te ille praeuenerit, uocem tibi auferet. et si ommutueris, solue amictum tuum, [*]( 5 cf. Plin. N. H. VIII 80 7 cf. Plin. N. H. X 47 VIII 52 8 cf. Philo de anim. 38 Plin. N. H. VIH 97 XXV 92 12 cf. Plin. N. H. XXX 121 (XXVIIII 58) 13 cf. Plin. N. H. VHI 101 ) [*]( 1 infantulos C (-is m3) B (a exp.) dentes C (es ex is m3) coeperunt (coeperant M1) dentes N\' 2 temtaro P et corr. m3 C m2 G dentes C (es ex is m3) tanquam C tamquam cet. habeat C (e ex i m3) habit G suo II proprio N 3 se quaerit VN requirit eet. 4 ei ea n (ex exp. P) B et (a in ras.) 8 ea cet. thela CV et (h exp.) GP 5 aripit C (arripit m3) dispicit PM et (i pr. s. u. m2) 91 et (de corr. m2) CG 7 poteat C (test in ras.) 8 capra n caprea B (e 8. u.) cd. diptamum V dictamnum B (p 8. c m2) V (a ex n) dictam 8 (mfl m2 8. m) MI 9 nouerunt C norunt cet. 10 sanare (-ri m2) CGP 12 austo CV et (corr. m2) GP 18 deuorat N\' uocat (corr. deuorat) B 14 ea petere DN\'B expetere MS 16 tanquam C tamquam cet. 18 cursu C inprudentiam ILB 19 disputationis C (t pr. in ras.) 20 tibi nWIMSB tuam 2LM\' auferit G (-et m2) aufert S auferet (e alt. s. u.) Brux. ommutueris C ml P obm. C m3 cet. )

quid dicam alio homines delectari et illud ad escam sumere, quod leopardus fugit? denique sicubi alium aliquis confricandum putauerit, leopardus inde exilit nec resistit. cuius uenenata fera odorem non potest sustinere, id tu pro cibo sumis et tuis uisceribus infundis internis! sed medicatur [*]( E\' ) interdum doloribus: sumatur pro medicamento, non pro cibo, sumatur ab aegrotantibus, non ab epulantibus. medicamentum quaeris et ieiunium fugis, quasi maius aliud remedium repperire possis. ieiuni hominis sputum si serpens gustauerit, moritur. uides quanta uis ieiunii sit, ut sputo suo homo terrenum serpentem interficiat et merito spiritalem.

quantam dominus etiam minusculis infudit prudentiam! turtur nido suo, ne pullos suos incurset lupus, scillae folia [*]( F ) superiacit. nouit enim quod huiusmodi folia lupi fugere consuerunt. nouit uulpecula quomodo posteritatem foueat suam, et tu ignoras, tu neglegis quomodo aduersus lupos nequitiae spiritalis posteritatem uitae huius habeas tutiorem?

Sed reuertamur ad senem creaturae et consideremus qua [*]( 124 A ) ratione currit currere ruunt angustiora modos ornatum ut [*]( 3 Matth. 14, 30 22 Bas. 200 A (85 A) ) [*]( 4 titubaret et MS et om. N\'MS quiad (d eras.) C 5 allio GB et m3 CS m2PWl\'M 6 quod II quod et N allium GB etm3 CS m2P%\'M\'M 7 coufricandom C (c alt. in ras.) confrigandum %M\' confringandum V 8 potest (otest in ras.) suatinere (i ex e m3) C 9 tuis om. N\'MS 10 interdum VN inter C et (m2 intemis) G inter P 11 egrotantibus (t pr. ex d) m3 C m2 P 12 alium V et corr. m3 C m2 G aliude (s? 8. ḍẹ in2) P 14 ut CGP ut et VN 15 terreno C (corr. m3) serpentem C (r ex p) 16 infundit CG V et (n exp.) P 17 scillae II (1 pr. 8. u. Y) scyllae MB et S m3 gyllae S ml squillae N\' (scillae in mg. W) 18 superiacet corr. m3 C m2 G consuerint WS consueuerint M 19 auicula Costerius, sed uulpecula translate dictum 20 quomodo ... (u. 22) creaturae in ras. min. spatii C aduersum N\'MS 22 sed om. M, m2 add. S et G m2 N haec CP hf c G hac Y )

helefantus autem etiam prominentem promoscidem habet, quia, cum sit eminentior cunctis, inclinare se ad pascendum non potest. itaque eius ad colligendum cibum utitur ministerio. ea immani bestiae largi potus infundit umorem ideoque concaua est, quo ad restinguendam tantae beluae sitim plenos lacus hauriat, ut collecto flumine possit inundare potantem. [*]( D ) ceruix sane diuinae est quam poscit tanti corporis moles, ne ea quoque oneri magis esset quam usui. ideoque nec genua inflectit, quia rigidioribus opus fuit cruribus, quo uelut columnis tanta possit membrorum machina sustineri. calcaneum [*]( 6 Bas. 200 C (85 B) 11 Bas. 200 C (85 D) 17 Bas. 201 A (85 D) 20 Bas. 201 A (85 E) ) [*]( 1 helefantis C et (h exp.) G elephantis M elefantis cet.; cf. Basil. 201 A (85 E) ε̌χει δὲ rJjv προνομαίαν τὴν too τραχήλου xptiav ἀπο- πληροῡσαν 4 terram seripsi terra IIB terras cet. 5 bobem C ouem- que IIN\'B aut ouem MS 8 pro ratione om. n 9 ratione bos YN\'MS rationebus Cml rationibus Cm3 GP pro ratione equus B 10 hi ed. Rom., sed cf. p. 228, u. 7 11 helefantus II elefantus N promoscidem C et m1 GP promoschidem WS et (v 8. o alt.) M\' promusci- dam B promascidem GPm2cet. 13 po»test C 14 umorem CPVMS et m1 GB humorem GB m2 cet. 15 concabua (b eras.) CP (b exp.) G concaba (v a. b) Y restinguendum CG M\' et (corr. m2, PB plenus C 16 auriat CV hauriat (h 8. u. m2) GPiT undare N\'MS 17 pascit II (poscit G m2) possit N\' (poscit 9V m2) ne ea C (n et ea in ras.) 18 honori C ml V honeri G (h eras.) P (h exp.) M et m3 C oneri. S corpori શM\' 20 posset II maccina ml CG macchinft C m3 macchina G m2 aeina Y susteneri C m3 P sustinere C ml VtLM\' )

namque arbori innixi aut costas fricant aut in somno sese [*]( F ) relaxant. quae nonnumquam uicta atque inflexa tanto corpore frangitur atque ille qui sese in eandem refuderat corruit nec erigere atque eleuare se potest ibique iacens interit aut gemitu suo proditus sternitur, dum uentre ceterisque iuxta mollioribus ad uulnus patet; nam dorsum eius ceteraque exteriora non ulla facile solent tela penetrare. sunt autem qui propter ebor has illis insidias parant, ut arbores eas, quibus se adplicare consueueuntconsueuerint, ex alia parte, qua infrequentior eis usus siisit, firmamentum reClaam, ui membris se deserit paradisi [*]( 1ZD A ) [*]( 1 pedem C 2 nos in anguillas CP in anguillas noa V in ancylas (anquillis S m2) nos શM\'SB nos in anguillas nos G nos in ancylns nos M et (y ex i) W 3 etiam om. 21M\' po«tes>t C 4 ręcuruanJi B (rę eras.) resuruandi (in mg. recubandi) K\' recubandi M cubandi S po.test C 7 coniunctione C (e in ras.) mansuitis C 8 ueluti V (ti in ras.) uelut 21\' fulchra (fulcra S; a s. u. M) eorum N\'MS pulchrorum C (r pr. postea add.) V pulchorum G (f s. p m2) fulchrorfl P (ro. eras ) fulcrorum B 10 queunt %M\' quaeunt 21\' fulgra V fulchra N\'M susteniit II (substernit m2 GP) periculi C (i alt. in ras.) li arbore (arbori S) nixi (innixi B in s. u. m2 et in eras. M) N frigant CVMM\' 13 eandem CG eadem PVN\' (eam in mg. m2 21\') eam MSB 14 po.test C interiit CV et (i alt exp.) P, (i alt. eras.) G 17 thela CV et (h exp.) GP 18 ebur MSB et m2 GP ilias C (i exp.) G (i eras.) ias V (i ex h) et (e ex i corr.) P as 91M\' a.s W insidias C (si a. u.) parent GMS parant B (e s. a alt. m2) 19 aplicare C (ap in ras. 3 litt.) consuerint 21M\' adsuerint MS adsueuerint B qu..a C usus eis N 20 reflectentes (om. se) C helefanto G (h ercu.) P (h exp.) V elefanto cet. ) [*]( XXXII. Ambr. pari 1, fasc 1. ) [*]( 15 )

sed si quis ista reprehendit, reprehendat etiam altitudinem inluminant, quia citius grauem minantur ruinam et diffiemusdifficilius lapsa reparantur. uerum si illa aut propter pulchritudinem aut propter speculam frequenter adtollimus, haec quoque in helefantis probare debemus, quia magnum rebus bellicis usum ministrant. inde interpellari Persarum ferox bellis, ualida [*]( B ) sagittis omnique telorum iactu, quia de reflexos ad inferiora ualidiore nisu tela torquentur. acies eorum uelut gradientibus turribus saepta procedit. in mediis campis quasi de muro dimicant et uelut in arce quadam et specula conlocati spectant magis bella quam subeunt itaque alieni a periculo uidentur tuti molibus bestiarum. quis enim eas adire audeat, cum desuper iaculis facile figatur, inferius helefantorum conteratur incursu ? denique cedunt illis acies et[*]( C ) armatorum cunei et castra illa quadrata signorum. intolerabili namque inpetu in hostes niuntruunt. ut nullo agmine bellatorum, nulla constipatione militum, nullo clipeorum retardentur obiectu, uelut quidam mobiles montes uersantur in proeliis et ut colles alto eminent uert;ce, mugitus fragore omnium perturbant confidentiam. quid his faciat pedes, quamuis lacertis ualidus et manu promptus, cum sibi saeptus armatorum [*]( D ) populis gradienti motu murus occurrat? quid faciat eques, cum [*]( 6 Bas. 201 B (86 A) ) [*]( 1 non om. C, s. u. m2 GP possint N\' possit ΠΜet (possint m2) SB arcessant N\' arce;sat B (-ant m2) n farces.sat C) accersat MS 2 altitudinis 91 (-es m2J 1JI\' altitudines શ\'MSB 3 deficilius C dificilius PV et (corr. m2) G 4 pulchritudinem C (d in ras.) 6 helefantis C (h 8. u.) elefantis cet. 8 thelorum II 10 aepta MB septa cet. quasi II tamquam N\'S et tamquam MB 12 expectant II (corr. m2 G) itaque II ita N alieni a periculo C lex aliena pericula, ut uidelflr) 14 helefantorum CV et (h exp.) G elepljautorum S elefantoruin P (ante e pr. ras. 3 lilt.) cet. 16 intolorabili C 17 ut JISB et ON\' augmine C et (u erp.) G, (u eras.) PV 19 uelud C 21 pedites D (it cxp. m2 G) pedes tam B 22 promptus C (p alt. 8. M.) septus libri 23 gradienti MSB et 91 m2 gradiendi ?(\' ml cet. equis C (e s. i) equaes P )

itaque ut inmensa aedificia ita helefanti fundamentis ualidioribus sustinentur; alioquin inparibus fulti pedibus intra breuem laberentur [*]( E ) aetatem. nunc autem trecentis et bestiis conexione annis uitam producere, quia omnia sibi ad magnitudinem membra conueniunt. ideoque non distincti ut nobis, sed conpacti artus sunt, quo sint robustiores. quam cito hominibus, si diu steterint aut uelocius cucurrerint uel iugiter ambutaueuntambulauerint, genua uexantur et plantae! coniuncta enim et articulata facilius quam concreta atque solidata aut doloris sensum aut causam offensionis admittunt.

et quid [*]( F ) miraris, si uestiti armis timentur, quandoquidem dentibus suis tamquam naturalibus spiculis semper armati sunt? promoscide sua quidquid inuoluerint frangunt, pede uero quidquid conpresserint uelut quodam lapsu ruinae ingentis exanimant. inuoluunt promoscide nemora ad sui escam et quasi quidam altissimi dracones serpentinis quos ceperint spiris flagellant. plerumque eas in orbem colligunt, maxime cum de terra cibus legitur aut potus hauritur. documento itaque nobis sunt, quod nihil superfluum sit creatum. et [*]( 5 Bas. 201 AB (85 E, 86 A) 8 Bas. 201 B (86 B) ) [*]( 1 perterre (om. factus) C diffugiat S et B m2 difugiat B ml et M m2 defugiat M ml cet. 4 obuia 11 (-as G m2) 5 secet IIMB secet et N\'S 6 helefanti C elefanti G (e alt. ex i) cet. 8 et (eras.) trecentis B 10 distincti C (c s. u.) cumpacti C 11 quo sint robustiores s. u. C 14 concreata C et (a pr. exp.) GP creata V 17 speculis II (corr. m2 G) 18 promuscide m2 GP et (a m2 s. e) B promuscida s2l (-de m2) M\' promuschide 21\' uero om. VN 19 uelud C lapaus (s eras.) C\'P, (s exp.) G 20 promoscidi C promoscide Y (o alt. in ras.) promuscide N\' et m2 GP proboscide S eaca CV esca G (m2 ex sca) 23 auritur CPV et (corr. m2) GB aurietur 21 (haur. m2) M\' docamentu CY -tQ GP ) [*]( 15* )

Etenim quoniam de hominis creatura dicturi sumus, [*]( 126 A ) commendationem eius praestruere et praelibare debemus. [*]( B ) uidebatur nihil helefantis creatura habere robustius, nihil tam terribile uel procerum, nihil tam ferum quam leones uel tigrides sunt. et haec seruiunt homini et naturam suam humana institutione deponunt. obliuiscuntur quod nata sunt, induunt quod iubentur. quid multa? docentur ut paruoli, seruiunt ut infirmi, uerberantur ut timidi, corriguntur ut subditi, in mores nostros transeunt, quoniam motus proprios perdiderunt. [*]( c )