et [*]( 15 A ) fortasse dicant: cur enim deus - sicut dixit et facta sunt non simul ornatus congruos surgentibus donauit elementis, quasi non potuit caelum insignitum stellis subito ut creatum est refulgere et floribus ac fructibus terra uestiri? potuit utique, sed ideo primo facta, postea conposita declarantur, ne uere increata et sine principio crederentur, si species rerum uelut ingeneratae ab initio, non postea additae uiderentur. [*](B ) inconposita terra legitur et isdem a philosophis, aeternitatis quibus deus priuilegiis honoratur: quid dicerent si ab initio [*]( 4 Bas. 29 BC, 83 C, 36 A (12 E, 14 DE, 15 AB) 13 Psalm. XIII 2 14 Psalm. LXXV 9 18 Psalm. XXXII 9 20 Bas. 29 B (12 D) ) [*]( 2 profundum CGP uisu CP et (corr. m2) G 3 praetereant B 4 extimatione ml CG eiitimatione P ml existimatione C m2 V aestimatione GP m2 cet. 13 poH hominum add. ut uideret S in mg. mX 15 malim es (ὴϰόντισας LXX) 17 acciperat C (corr. m3) G (corr. *»2) 19 rebus assurgentibus Gm2 (I. ras., fuit surgentibus) UU\'M et (rebus eras.) S adsurgentibus M\'B 20 qu.aвi (i eras.) CGP potuerit Erasmus, recte puto 21 fulgere V 25 hisdem CPU\' et (h 8. u.) G et 8 m2 M iisdem V (i alt. a. u.) fllosofis CG )
26
eius conseruatione uemasset? demersa aquis describitur uelut cuidam principiorum suorum addicta naufragio et adhuc a nonnullis facta non creditur: quid si decorem primogenitum uindicaret? accedit illud quod imitatores nos sui deus esse uoluit, ut primo faciamus aliqua, postea uenustemus, ne dum
[*]( C ) simul utrumque adorimur, neutrum possimus inplere. fides autem nostra quodam gradu crescit. ideo primum fecit deus, postea uenustauit, ut eundem credamus ornasse qui fecit et fecisse qui ornauerit, ne alterum putemus ornasse, alterum creauisse, sed eundem utrumque esse operatum, ut primum faceret, postea conponeret, ut alterum altero crederetur. habes in euangelio huius rei euidens testimonium. consueuerint suscitaturus
[*]( D ) Lazarum dominus iussit, ut Iudaei remouerent lapidem de sepulchro, ut mortuum uidentes postea resuscitatum crederent. deinde uocauit Lazarum, et resurrexit et ligatis manibus et pedibus exiuit foras. nonne poterat remouere lapidem qui poterat mortuum contendunt? et qui potuit defuncto uitam reddere non potuit nexus soluere uinculorum? cui uinctis pedibus gressum dedit, huic non potuit ruptis uinculis incessum reddere ? sed utique aduertimus quod uoluit primum
[*]( E ) demonstrare mortuum, ut oculis suis crederent, deinde resuscitaresuscitare, tertio iubere, ut ipsi uincula funeris soluerent, ut inter ista fides infunderetur infidelibus et per gradus quosdam credulitas nasceretur.
Fecit ergo primum deus caelum et terram, ea tamen non[*]( F ) quasi perpetua, sed quasi corruptibilis creaturae consummationi uoluit subiacere. unde in Esaiae libro ait: tollite in caelum oculos uestros et aspicite in terram deorsum, quia [*]( 12 loh. 11, 41 sqq. 27 Esai. 51, 6 ) [*]( 6 adoremus C et (corr. m2) P adoremur (corr. m2) G 7 primo MS 8 fort. fecerit (sic Cant.) 10 primo N 11 ut] ne N\'; ne alterum altero (.ri Cant.) deesse crederetur G m2 Cant. 15 uocabit C post Lazarum ras. 7 litt. C ligatus PVM\'S et (us m2 ex is) M 17 resuscitare CGFJf suscitare cet. 20 primo VN 21 et oculis Cttl 23 grados (corr. m2) CGP 28 in om. MS )
27
caelum ut fumus solidatum est, terra autem ut uestimentum ueterescet. haec terra est, quae ante erat inconposita. nondum erant enim maria suo fine distincta, et
[*]( 16 A ) ideo uago fluctu et profundo gurgite terra inundabatur. considera quia etiam nunc palustri uligine terra inhorrere consueuit nec patiens est uomeris, ubi infusus terris umor exundat. erat ergo inconposita, utpote sollertis agricolae inarata culturis, quia adhuc deerat cultor. erat inconposita, quia nuda gignentium nec toris herbosa riparum nec opaca nemoribus nec laeta segetibus nec umbrosa superciliis montium nec odorata floribus nec grata uinetis. merito inconposita,
[*]( B ) quae ornatibus indigebat, cui deerant uitium serta gemmantium. ostendere enim uoluit deus quia nec mundus ipse haberet . gratiam, nisi eum uario cultu operator conuersura. caelum ipsum intextum nubibus horrorem oculis, maestitiam animis excitare consueuit, terra imbribus madefacta fastidio est, maria procellis turbata quos non incutiunt metus ? pulcherrima est rerum species: sed quid esset sine lumine, quid sine temperie, quid
[*]( C ) sine aquarum congregatione, quibus ante demersa poli huius habebantur exordia? tolle solem terris, tolle caelo stellarum globos: omnia tenebris inhorrescunt. sic erat, antequam lumen huic mundo dominus infunderet. et ideo scriptura ait quia tenebrae erant super abyssum. tenebrae erant, quia splendor deerat lucis, tenebrae erant, quia aer ipse tenebrosus est. aqua ipsa sub nube tenebrosa est, quia tenebrosa aqua
[*]( D ) m nubibus aeris. erant ergo tenebrae super abyssos aquarum. non enim malas intellegendas arbitror potestates, quod dominus earum malitiam creauerit, cum utique non
[*]( 4 Bas. 36 A (15 B) 6 Uerg. Georg. II 223 9 Sall. bell. Iug. 79, 6 Uerg. Aen. VI 674 10 Uerg. Georg. I 1 23 Gen. 1, 2 Bas. 36 BC 37 A (15 C—E, 16 A) 27 Baa. 37 B-D (16 A-D) ) [*]( 2 ueterascet B 3 enim erant N\'B 6 umor N\'MB humor cet. 11 odorata II odora N 15 animi GV 16 terram i. madefactam C 18 sed quid si G (si 8. u. m2) Cant. 21 erant G m2 N\'S 27 intellegendum N ) 28
substantialis, sed accidens sit malitia, quae a naturae bonitate deflexerit.