Expositio Evangelii secundum Lucan

Nec uos moueat quod formam praetendere uidentur [*]( E ) humanam; etsi foris homo cernitur. intus bestia fremit. et ideo eos lupos esse non dubium est iuxta domini Iesu diuinam sententiam, qui ait: adtendite uobis a falsis prophetis, qui ueniunt ad uos in uestitu ouium, intus autem sunt lupi rapaces. ex fructibus eorum cognoscetis eos. si quis ergo specie mouetur, fructum interroget. audis aliquem sacerdotem dici, rapinas eius cognoscis: uestitum ouis habet, facta praedonis: tons ouis, intus lupus est qui modum non [*]( F ) habet rapinarum, qui tamquam in nocte Scythico membra duratus gelu, cruentus ora circumuolat quaerens quem deuoret. nonne uobis uidetur lupus, qui humanae necis insaturabilis cruditate fidelium morte populorum rabiem suam desiderauit explere?

ululat iste, non tractat qui negat uocis auctorem et sacrilego sermone bestiale murmur interstrepit, qui non confitetur tetur dominum Iesum aeternae praesulem uitae. audiuimus [*]( 1423 A ) eius ululatus, cum in orbem gladius mitteretur. dentes asperos, ora tumida praeferebat et putabat quod uocem omnibus abstulisset. quam solus amiserat. et ideo ut hos lupos effugere possimus, docet dominus quid sequamur dicens:

nolite [*](10,4) portare sacculum neque peram neque calciamenta. [*]( 6 Matth. 7, 15 sq. 9 sqq. cf. sermo contra Auxentium 15-17. 22. 24 12 cf. Ferg. Georg. 111 197. 349 13 I Petr. 5, 8 19 Matth. Matth.16,34 22 Luc. 10, 4 ) [*]( 4 fremet A 7 ueniunt (i a. M.) A uestmientis y 10 cognoscis AC n agnoscis / agnoscia C6<. 11 domum P (modum m3) BL 12 noctis PBC\'L scyticho A scyttco PL schytico C cytico B 14 insaturabiHs (a craa.) P insaturabili )( inBatarabit C 15 cruditate APLX crudelitate B (etitate tM r<M.) cc<. (π m2) fidelium A (um add. m3) a (um s. M. m2) fideli jPBCLF . morte PBCγL, mortem otT et (m exp.) A, (eras.) EG, morum (s. m2 morte) F, <wt. J\'\'07E desiderauit P (uit in faa.) desiderabit G (derabit s. M. m2) F (v s. b) ΕγΟΤ cet., desiderat Costerius 19 ulalatus (v N. a pr. m2) F orbem (o ex u) ct urbem PBL 21 ut om. X lapos s. M. P )

non sic apostolus Petrus, qui primus dominicae [*]( c ) exsecutor sententiae, ut ostenderet non in uacuum domini effusa mandata, cum posceretur a paupere, ut ei aliquid pecuniae largiretur, ait: argentum atque aurum non habeo. ille gloriatur quod non habeat argentum atque aurum, uobis pudori est minus adhuc habere quam cupitis? est ergo et pauperies gloriosa, quia est et beata paupertas, sicut scriptum est: beati pauperes spiritu; tamen non tam hoc gloriatur Petrus quod argentum et aurum non habeat quam quod seruet [*]( D ) domini mandatum, qui praecepit: nolite aurum possidere, hoc est dicere: uides me Christi esse discipulum et aurum a me requiris? aliud nobis multo pretiosius auro donauit, ut in nomine eius operemur. itaque non habeo quod non dedit. sed quod dedit habeo: in nomine domini Iesu surge et ambula.

sicut ergo qui horrea uult congerendis aedificare [*]( 3 Matth. 10, 9 6-10 Rom. 2, 21—24, 9; cf. Esai. o2, 5 13 Act. 3, 6 17 Matth. 5, 3 19 Matth. 10, 9 23 Act. 3, 6 24 Luc. 12, 16 sqq. ) [*]( 4 auferre conamur y auferre possumus EGT habes )( et (es esc eas m2) F 5 praeceperis PBCLX (i a. e alt. m2 F) et (e alt. <KE i) ml A, m2 E quaeammodum A non habeas L possidere prohiberis x 7 moechandum moecharis (h bis s. M. m3) P 9 blasfematur A 10 sic et (et s. M. m3) JL sicut E (ut eras.) T qui primus om. J\'jBL primum X (-us m2 πV) X 11 sententiae fuit /, sententiae est m 15 pndoris X (s eras. V) X adhuc ottt. jPZ 16 pauperies (u a. <t. m2) J. aicat] de qua X 18 habet PBL 19 praecipit ct(7C )

Non peram neque calciamenta. utrumque de corio mortui animantis confici solet; nihil autem in nobis dominus Iesus mortale uult esse. denique ad Moysen dicit: solue calciamentum pedum tuorum; locus enim in quo stas terra sancta. est. mortale igitur atque terrenum calciamentum iubetur soluere, cum mitteretur ad populum liberandum; huius [*]( F ) enim minister muneris timere nihil debet nec a suscepto officio mortis periculo retardari. ipse etenim cum defensionem fratrum, hoc est Iudaeorum, uoluntarius recepisset, calumniae terrore reuocatus est ab incepto et fugit ex Aegypto. et ideo [*](1424 A ) cum dominus adfectum eius probasset, condicionem autem uidisset infirmam, animi eius mentisque uestigium mortalibus uinculis censuit exuendum.

quod si quem mouet, qua ratione in Aegypto calciati iubentur edere agnum, apostoli autem sine calciamentis ad praedicandum euangelium diriguntur, is considerare debet, quia in Aegypto positus debet adhuc morsus cauere serpentis — multa enim uenena in Aegypto — et qui in [*]( B ) typo pascha celebrat patere potest uulneri, qui autem minister est ueritatis hebetat uenena, non trepidat. denique momordit Paulum uipera in Melita insula. et uidentes pendentem de manu eius uiperam incolae loci illius putabant eum esse moriturum, sed ubi inoffensum stare uiderunt, deum esse [*]( 6Exod.3,5 HExod.2,llsqq. 16Exod.l2,ll 22Act. 28, 3 aqq. ) [*]( 1 deprehenditur (r N. d jpr. m2) J. 2 saeculum A (sac. m2) LT seculum (ac s. e m2) P scim G 4 neque] nec G non ΕγΤ animaUs X 7 calciamenta jB-LK 10 suscoepto Aa 11 etenim ΑαΒC euim cet. 12 uolantarioa (u N. o alt.) A uoluntarie C recipiaset A et (coiT. m2) P 13 ?t Αα. OM. X (8. M. m2 F) 17 aegipto P edere agnam iubentur X 18 calciamento C bis P 21 pasca A 22 hebetat (e att. e.c i m2) P eaitat aX (hebetat m2 V, hebitat m2 F) χ momordit N. M. <n3 .P, OM. L 23 acm paulum PL in mileto insula uipera C meleta aX (mileta m2 Fπ) de] in XL ) [*]( XXXn.Ambr.pMo4. ) [*]( 20 )

Non uirgas in manu iubentur tollere apostoli; sic enim Matthaeus scribendum putauit. quid est uirga nisi prae. ferendae potestatis insigne et ulciscendi instrumentum doloris? ergo humilis domini — in humilitate enim iudicium eius sublatum est - humilis inquam domini praeceptum discipuli eius humilitatis officiis exsequuntur; eos enim misit ad seminandam fidem, qui non cogerent, sed docerent nec [*]( D ) uim potestatis exsererent, sed doctrinam humilitatis adtollerent quo loco humilitati putauit etiam patientiam copulandam, quia ipse quoque iuxta testimonium Petri, cum malediceretur, non remaledixit, cum percuteretur, non repercussit. hoc est ergo dicere: imitatores mei estote, ultionis studia deponite, insolentias uerberantum non iniuriae relatione, sed magnanimitate patientiae uerberate. nemo ipse debet quod in alio reprehendit imitari; grauiora contumacibus mansuetudo [*]( E ) uulnera. refert. hoc pugno repercussit dominus uerberantem dicendo: qui te percutit in maxilla, praebe ei et alteram. fit enim ut iudicio suo ipse se damnet et quodam [*]( 5 Matth. 10, 10 8 Esai. 53, 8 14 1 Petr. 2, 23 16 Philipp. 3,17 21 Matth. 5, 39 ) [*]( 3 supra pt\'.] super χ 5 tollere iubentur P (re s. M.) L sic et mattheus scribsit (matheus scripsit Z) quid PL 6 est] est autem PL 7 proferendae A Mj! 8 dns ΡαCLχ (s ac i\')\') 9 sublι̣ṃatum P humilis (-le m2) P humile CET 10 exsequantur X 12 uim om. PBL, se (s. M. Mt3) nitn (m acp. m3) J. potestatis (-es w3) P exererent AP, exercerent αΧχ 14 ipse (ip <. M., s in t\'<M.) JL 17 insolentias A et (a alt. a. M.) a insolentiam cet. uerberaatmm PLX (in Y i N. M.) 18 uerberante (n erM.) A reuerberate (re s. M. m2) n BQpportate (subp. ET) / ipse] in se αFΟχ, ipse r (s. ip ras.) debet quod ipse PBL 19 deprehendit (r a. d pro m2) A 21 percussit P (corr. percntit) L maxilla aC (et cod. A archetypus, M< vid.), maxillam cct. praebe ei alteram N. M. m3 J. eij illi χ 22 ipse oHt. X (a. «. m2 F) )

habet tamen quos et cum uirga apostolos miserit, sicut Paulus testificatur dicens: quid uultis? in uirga ueniam ad uos an in caritate [*]( F ) spirituque mansuetudinis? hanc uirgam etiam Timotheo dedit apostolus dicens: argue obsecra increpa. aut fortasse ante [*]( 1425 A ) passionem domini, quae nutantium populorum corda firmauit necessaria sola fuerit mansuetudo, post passionem correptio. certe mulceat dominus, increpet Paulus; suadeat qui potest etiam pectora dura mollire, arguat qui non potest uniuersa suadere. uirgam igitur Paulus ex doctrina legis adsumserat. legerat enim: qui parcit baculo odit filium suum. legerat etiam quia agnum manducantes baculum in manibus habere praecepto prophetico iubebantur. et ideo dominus in ueteri testamento ait: uisitabo in uirga iniquitates eorum: in [*]( B ) nouo autem se ipsum obtulit, ut ignosceret uniuersis dicens: si me quaeritis, sinite hos abire. et alibi habes quia cum apostoli ignem de caelo petere uellent, ut consumeret Samaritanos, qui Iesum dominum intra ciuitatem suam recipere noluerunt, conuersus increpauit illos et ait: nescitis cuius spiritus estis; filius enim hominis non uenit animas hominum perdere, sed saluas facere.

perfectiores ergo sine uirga diriguntur, infirmiores cum baculo manducant. sed [*]( c ) et Paulus uirgam quidem minatur, sed in spiritu [*]( 3ICor.4,21 6 II Tim. 4, 2 100aid.Met.Xmi693 12Prouerb. 13, 24 13 Exod. 12, 11 15 Pa. 88. 33 17 loh. 18, 8. Lnc. 9, 54 aqq. ) [*]( 2 quos (ḍ <. Mt3) A 3 apoatotus A 4 spuque BCF e< (a ex s) m2 V, m3 0 spsque A (u 8. a alt. et punctum a. q\'> m3) em aps et PL et spu χ; cf. epist. 41, 4, de paen. I 59 8 correctio PL 9 increpat A (s. a r<M.) P (e 8. ạ m3) aZT 10 pectora etiam Xy 12 baculo aao / 13 etiam] enim yL quia (a s. M.) E qui A (s. m2 quod) T quod ΡαΒL manducantes (es <. «. m2) A 14 uetere PL 13 ait] id. (s. m2) ait A in] et in X (et axp. F) 16 ig... nosceret (er in f<M.) A 17 habire P 18 samaritanos A 20 increpans illos ait y 22 perdere hominum PL 24 sca paulus P quidem airgam (airga COF) -Yx mansuetnnis A ) [*]( 20* )

Et neminem salutaueritis in uia. fortasse quibusdam [*](10,4) hoc durum et superbum nec mansueti et humilis domini praecepto conuenire uideatur, quod ille qui etiam accubitionis loco [*]( E ) praecepit esse cedendum hoc loco mandet discipulis: neminem salutaueritis in uia, cum iste conmunis sit usus gratiae. sic inferiores superiorum sibi fauorem conciliare consuerunt, gentiles quoque cum Christianis habent huiusmodi officiorum conmercia. quomodo dominus hunc usum humanitatis auellit?

sed considera non hoc solum esse: neminem salutaueritis, sed non frustra additum in uia. denique et Helisaeus, cum [*]( F ) mitteret seruum suum, ut baculum eius poneret supra corpus pueruli defuncti, mandauit ei, ne in uia aliquem salutaret; [*]( 2 I Cor. 4, 21 7 II Cor. 1, 23 14 Lnc. 14, 7 sqq. 21 Reg. UU4,29. ) [*]( 3 inquit om. J? uirgam Aa spuque C et m2 V spsque A (a alt. del.) a et spu FΟπχ et m1 F et eps B sps et PL 4 maDSuetndinis ... adiciena om. L 5 menitatuB (i a. e) V minatus jPfCyLO minhtor r 6 eet] <wt. E, est airgam v exibuit F in OM. -X (a. M. m2 F) epistula AG epistola cct. 7 chorintios J. 8 parcens (n 8. M.) P parces L corintum A ultra (8. w. m2) corinthum F 10 triBtitiam aGLO et (m eras.) ΡπV 14 uidetur Cf 15 mandat C 17 consueaerunt L 20 solum hoc esse C hoc esse solum X 22 ut baculam] in baculum <t cum baculo FO eius... mandauit] iubet<ur X (tf* V iubetur del et suum poneret... mandauit in mg. 23 pueruli ACV pueroli a pueri cet. per uiam X )

cuius mora culpa sit. iam illud [*]( 10,7-9 ) uirtus alia, ne de domo ad domum quis uaga facilitate demigret, ut seruemus etiam hospitali in amore constantiam nec coalitam amicitiae necessitudinem facile resoluamus, pacis praeferamus nuntium, ut ipse primus ingressus pacis benedictione celebretur, cibo potuque oblato oportere nos esse contentos, uexilla fidei non premenda et regni caelestis euangelium praedicandum, [*]( B ) excutiendum de pedibus puluerem, si quis recipiendos ciuitatis hospitio non putauerit.

Docet etiam grauiori poenM obnoxios fore qui euangelium non sequendum quam qui legem iudicauerint esse soluendam, [*]( 10, 13 20 ) eo quod Tyrus et Sidon, si tanta operationum caelestium uidissent miracula, non despexissent remedium paenitentiae. istam quoque uel afluentiam uel insolentiam saecularem neque caelesti muneri conparandam neque rursus sine remedio [*]( c ) [*]( 10 Matth. 10. 11-13 16 Matth. 10, 14 ) [*]( 1 festinantem PL iuuebat A contendere ΑαΒC pergere PL conscendere V (t s. sc) M<. 2 obbii (v a. b alt. m3) P obmi a (uii in ras.) F (i alt. ea? am) obuiam 0 (i s. am m2) Fπ 3 reflecteretur (c s. M.) A 4 atilitaa αΒCEGT auferetur Αγ 6 pulcrior P eo pulchrior C quo maturior] matura -PCL 8 Bollemms (t pf. 8. M. m2) P 9 et officii A officii et ce<. cuius a. M. m2 ji iam illud nirtua alia] OM. ET iam illud scire G iam iam ilia moralia illtid uirtus alia r et (in ras.) F 10 alienae A (eon*. m2) 11 hospitalitati A (tati N. M. m2) a conlatam PBL 12 preferamus (p 8. M. Mt3) P referamus L 14 cibus potusque A 18 obnoxius A 19 iudicauerit A 22 aSuottiam AB adSaentiam P deBnentiam (oM. uel) X (in F corr. m2) cet. 23 munere yLx << (-ri m3) AP, (m2) r derelinquit P (t c.cp) derelinquis L )

paruulum ergo acci- [*](p )piamus, qui se exaltare non nouerit et faleratis sermonibus artem suae iactare prudentiae, quod philosophi plerique faciunt. paruulus erat qui dixit: domine, non exaltaui cor meum neque elati sunt oculi mei neque ingressus sum in magnis neque in mirabilibus super me. et ut scires paruulum hunc non aetate, non sensu fuisse, sed humilitate sui et quadam declinatione iactantiae, addidit: sed exaltaui animam meam. uides quam excelsus fuerit hic paruulus, quanto uirtutum sublimis uertice? tales nos paruulos uult esse [*]( E ) apostolus, cum dicit: si quis uidetur sapiens esse inter uos in hoc saeculo, stultus fiat, ut sit sapiens; sapientia enim huius saeculi stultitia est aput deum.

Pulcherrimus conectitur de fide locus, quando omnia sibi [*](10,22) tradita dicit a patre suo. cum omnia legis, omnipotentem agnoscis, non decolorem, non degenerem patris; cum tradita legis, filium confiteris, cui per naturam omnia unius substantiae [*]( F ) iure sint propria, non dono conlata per gratiam. addidit: nemo M scit quis est filius nisi pater et quis est pater nisi [*]( 2 Matth. 11, 25 4ICor.I,20sq. 11 Pa. 130,1 15 Ps. 130, 2 17 Verg. Aen. VJIII 682 (Hor. Carm. I 36) 18 I Cor. 3, 18 aq.\' ) [*]( 4 pleniore (ur 8. len m2) A pleniori )( (-re m2 jE*) 5 deus fecit X 6 dei sapientiam (in om.) X 7 deam OM. -Y stnltiam A stulticiam (ci s. M.) P 11 est exaltatum PBL exaltatum X (est s. M. 0) 12 ingresaua sum] ambulaui PL 14 sua PBCL 15 addidit (dit add. m3) X 17 uertice (e pf. &B i) P 20 aaecoli] mnndi CT 21 palchemmna (h a. M. m3) P 23 traditam legem filio r (in gMO corr, m2) BL )

quem locum in his quos de fide scripsi libellis memini non esse praeteritum. ut scias autem quia sicut filius patrem quibus uult reuelat etiam pater reuelat quibus uult filium, audi dicentem ipsum dominum Iesum, cum laudaret Petrum quod eum filium dei esse confessus sit: beatus es. Simon Bar Iona, quia non caro et sanguis reuelauit tibi, sed pater meus, qui in caelis est.

adhaeret his lectio, qua eiponuatnr hi qui sibi legis periti 1427 [*]( A ) [*]( 10,25 sqq. ) uidentur, qui uerba legis tenent, uim legis ignorant. et ex ipso primo legis capitulo docet esse legis ignaros probans quod in principio statim lex et patrem et filium praedicauerit, incarnationis quoque dominicae adnuntiauerit sacramentum dicens: [*](10,27) diliges dominum deum tuum et: diliges proximum tuum sicut te ipsum.

unde dominus ait ad legis peritum: [*](10,28) hoc fac et uiues. at ille qui nesciret proximum suum, quia [*]( B ) [*](10,29) non credebat in Christum, respondit: quis est meus proximus? itaque qui Christum nescit, nescit et legem. quomodo enim potest scire legem, cum ueritatem ignoret, cum lex adnuntiet ueritatem?

Homo quidam ex Hierusalem descendebat in [*]( 10. 30 ) Hiericho. ut eum locum qui propositus est nobis planius [*]( c ) possimus absoluere, ueterem ciuitatis Hiericho repetamus historiam. meminimus itaque quod Hiericho, sicut legimus m libro qui inscribitur Iesu Naue, magna ciuitas fuerit muralibus saepta [*]( 1 cf. de fide IIII 6 6Matth.l6,17 13Deat.6.5.Lemt. 19,18 231os.6,l ) [*]( * 1 quem... praeteritum in mg. inf. M.? JP, OM. L his P (h s. M.) 8 quae P (e e.cp.) J. (e, ut uidetur, eras.; m2 qup) GL qae B quia a (i er<M.) X (i exep. 0, eras. πV) 10 legia primo PL 11 praedicaaerint P (n acp.) L incarnationes (-is m3) P 12 quoque OMt. PL 13 utrobique diligis ΑαL et (corr. ia in es m3) P, (m2) P\' 15 ad JLP. et ΕγΤ 16 proximaa mene X 17 itaque P (que 8. M. m3) ita BCΧχ 21 ut... historiam in mg. inf. m3, nunc eras. P, om. L 23 itaque ont. PL legitur in libro (otn. qui inacribitur) PL 24 scribitur ΒΟπχ (inscribitur corr. -,\') )