Expositio Evangelii secundum Lucan

uolucres quoque caeli, quae frequenter ad nequitiae spiritalis similitudinem deriuantur, ueluti nidos quosdam struunt in pectoribus [*](9,58) improborum, et ideo filius hominis, quia abundauit iniquitas, non habet ubi caput suum reclinet. etenim dominante uersutia cum simplicitati locus nullus sit, nulla potest in affectibus singulorum diuinitatis esse possessio. caput enim Christi [*]( B ) deus est, . qui ubi mentem probarit innoxiam, supra ipsam quodammodo uim suae maiestatis reclinat, quod esse uidetur indicio quia profusior quaedam gratia bonorum pectoribus inseratur. [*]( 2Tit.3,10 41oh.4,34 6 Cant. 2, 15 SIadd.15,4 14 Ephes. 6, 12 16 Matth. 24, 12; 8, 20 19 I Cor. 11, 3 ) [*]( 2 hereticum post (m et p in ras.) P 3 illi L et (a s. i pr.) J.P illius C ullius E (ua erM.) yr usus y de hoc om..FOF (solum s. M. m2 V) 4 dixit χ 5 caelis Χχ has] eas )f 6 relegat ΑαCχ religat cet. 7 hoc est] capite nobis A quae] quod y (quae m2 JT) 8 samson (n N. M. m2) A sampson jFy (p <- M. G) binas (s. M. m2) faces A 10 alienoa conentur v latrantibus A (n s. M. m2) <x et (n cros.) Οπ 11 expoliati X (a eras. πV) excitati αΕγΤ 12 uincti / uicto BX 15 deriuantur CEGγ diriuantur cet. uelut P struaat AC instruunt ce<. in s. M. P 20 quia ΕγΤ 22 profusior PBL profusiore ce<. quaedam ΑΡΒγL quadam αCGπΤ quodam (quedam m2) E quosdam v (m2 quorundam) FO )

Itaque ut aduertas deum non cultus aspernaDtem esse, sed fraudis, qui repudiauerat fraudulentum eligit innocentem dicens: [*](9,59) sequere me. sed hoc dicit ei cuius patrem iam sciebat mortuum, illum utique patrem, de quo dictum est illi: obliuiscere domum patris tui. uide igitur quia dominus quos [*]( c ) miseratur etiam inprudentes aduocat et postulanti paternae ueniam sepulturae respondit:

sine mortui sepeliant [*](9,60) mortuos suos. tu autem uade adnuntia regnum dei. itaque cum religiosum humandi acceperimus officium, quemadmodum hic paterni quoque funeris sepultura prohibetur nisi ut intellegas humana posthabenda diuinis? bonum studium. sed maius [*]( D ) inpedimentum; nam qui partitur studium deriuat affectum, qui diuidit curam differt profectum. ergo prius obeunda quae maxima; nam et apostoli, ne occuparent studium disputandi,

ministros pauperibus ordinarunt et ipsis, cum a domino mitterentur, neminem in uia salutare praescriptum est, non quo beniuolentiae displiceret officium, sed quo persequendae [*](10,4) deuotionis intentio plus placeret. quomodo autem mortui sepelire [*]( E ) mortuos possunt nisi geminam hic intellegas mortem, unam naturae, alteram culpae? est etiam mors tertia, in qua peccato morimur, deo uiuimus sicut Christus. qui peccato mortuus est; quod enim mortuus est peccato mortuus est semel, quod autem uiuit uiuit deo. [*]( 4Ps.44,n 6 Rom. 9, 18 et 24 STob.2,3aqq. 14Act. 6,2sqq. 22Rom.6,TtO ) [*]( 2 quia P (a eras.) X repudiauerit AGγΧ fraudilentum P eligit ABGγΤ et (ras. a. i) P elegit jH (e alt. ex i m2) cet. 8 adnuntiare P (re e.ep.) L 13 qui] et (s. M. m3) qui P diuidet P (-it m3) ABG prius sunt PL 14 maxima sunt / dispenaandi Cos<frn<s 15 ipsi OLBC-Y 16 uiam ji perscribtum A 17 quod PI. quo a (s. m3 quod) quod PL ]9 nisi geminam hic (hic om. JFOF) intellegas (tDtellegamus π) mortem] nisi cum ab infidelibus humatur cadauer, cuius ita cor (corpus Pm2) animam perdidit, ut illoratn animae deum, siue quia duplex hic intellegenda est mors PL unam naturae, alteram culpaej una naturalis altera culpae JPZ 20 tertia mors P 21 deo] et deo PL 22 enimj autem ΡΒΕγLT mortuum (pr.) FOV )

Una est igitur mors, qua copula corporis et animae [*]( F ) separatur, non formidabilis, non timenda, cum discessio quaedam nostri uideatur esse. non poena, non metuenda fortibus. desideranda sapientibus, miseris expetenda, de qua dictum est: quaerent homines mortem et non inuenient eam.

est et alia, quae saecularium adferat interitum uoluptatum, in qua non natura. sed delicta moriuntur. hanc mortem subimus consepulti in baptismo et mortui cum Christo ab elementis [*]( 142OA ) huius mundi, cum actus patimur prioris obliuia. hanc mortem mori uoluit, cum prophetaret, Balaam, ut deo uiueret, et ideo dixit: moriatur anima mea in animis iustorum et fiat semen meum ut semen eorum.

est et tertia mors. quando Christus, qui est uita nostra, nescitur; scire autem Christum uita est sempiterna, quae nunc iustis praesto est in umbra, in futurum autem erit faciem ad faciem; spiritus enim ante faciem nostram Christus dominus, de quo dixit: in [*]( B ) umbra eius uiuemus in gentibus. in umbra alarum eius sperauit Dauid, in umbra eius concupiuit et sedit ecclesia.

si tantum, domine Iesu, confert umbra tua, quantum utique ueritas adferet? quemadmodum uiuemus, quando iam non erimus in umbra, sed in ipsa uita? nunc enim uita nostra abscondita est cum Christo in deo; cum autem Christus apparuerit, uita nostra, tunc et nos inquit cum eo apparebimus in gloria. dulcis illa uita est, quae non [*]( 5 Apoc. 9, 6 8 Rom. 6. 4, Coloss. 2, 12 11 Num. 23, 10 12 Coloss. 3, 3 13 lob. 17, 3 14 Coloss. 2, 17, I Cor. 13, 12 15 I Cor. 13, 12, Thren. 4, 20 16 Thren. 4, 20 17 Ps. 56, 2 18 Cant. 2, 3 21 Coloss. 3, 3 sq. 24 Apoc. 21, 4 ) [*]( 2 formidabi.lia (s ef<n.) P 4 desideranda (in mg. m3 al. et desidera-uilis) A, et desideranda M expetenda (peten in rM. m2) G expectanda P (expetenda m3) Zn 5 inueniant jEr ean! (a ex u m2) P 6 uoluntatum (p s. n m2) A in ont. PL 8 baptismate PL 9 patimur pristinos oblmiaci C 10 mori ow. PL 11 in animis] morte C 15 faciem P (m Mp.) facie M<. 16 quo dx ex quod m2 A 17 aiuemus ΑαCLχ uiuimus M<. 20 adfert X 21 enim] autem x 22 dno ET )

Ad hanc uitam, fratres, festinemus, maesti in saeculo, quia peregrinamur a domino; qui enim non peregrinatur a [*]( D ) corpore peregrinatur a domino. multo autem melius dissolui a corpore et adhaerere deo, ut et nos unum simus aput omnipotentem deum et unigenitum dei filium uideamus per resurrectionis gloriam in naturae claritatem adsumti et inuiolabili concordia animorum foedere sempiterno unitatem diuturnae pacis imitati, ut conpleatur id quod de -nobis dei filius patri orando promisit. ut et ipsi unum sint, sicut et nos unum sumus.

non ergo patrii funeris sepultura [*]( E ) prohibetur, sed necessitudini generis diuinae religionis pietas antefertur; illud consortibus relinquitur, hoc mandatur electis. aut quia sepulchrum patens guttur est inpiorum, memoria eorum abolenda praescribitur quorum simul cum corpore meritum occidit, nec reuocatur ab officio patris filius, sed fidelis a perfidi communione secernitur.

est enim propria quaedam sepultura iustorum, qualis illa de qua dictum est: [*]( 2 Apoc. 9, 6 3 Ezech. 18, 4 8 II Cor. 5, 6 9 Philipp. 1, 23 lOICor.6.17 Ioh.17,21 lllob.1,14 151ob.l7,21 16Luc.9,60 19Pa.5,10 20Pa.9,7 ) [*]( 1 enim] autem L aorte] praeuaricatione PL 6 carpet A, carpit X 9 a deo A autem] enim )( 11 uerba per...assumti e.cp. M<3 et in mg. adscr. at in claritatp nature celestis adsumti A 12 post claritatem add. in naturae caelestis a, caelestis C\'j\' et (ow. claritatem) ET 13 inuiolabitis concordiae PBL animorumque A (que N. u. MtJ) χ 14 diurnae a, diuinae L 16 patrii jP (-ris m3) Y (i alt. a. M m2) pati L pat π patri a (i in ras.) cet. paterni Erasmus funeri PL 17 ṇẹc̣ (sed m3) P necessitudine P (i a. e tert. m2) Z necessitudini (i ult. ex 6) G necessitudinis X (s ult. del. π V) diuina FOY 18 relinquetur FOY 20 perscribitur Αχ 21 reuocatur (u pr. s. M.) P 22 quaedam propriae P (e eras.) L )

est et illa prophetica, ut supra sepulchra maiorum quaedam ponamus, quae lector agnoscis, infidelis intellegere non debet, non quo cibus imperetur aut potus, sed sacrae oblationis ueneranda communio reueletur. non ergo interdictum est muneris, sed religionis mysterium conmunionem [*]( 1421A ) nobis cum gentilibus mortuis non futuram; nam cum sacramenta uiuorum sint, non uidentur mortui qui habent uitam.

ecce ego mitto uos sicut agnos inter lupos. ad LXX [*](10,3) discipulos dicit hoc, quos designauit et misit binos ante faciem suam. qua ratione binos misit? quia bina missa. sunt animalia in arcam, hoc est cum mare femina, inmunda per [*]( B ) numerum, sed mundata ecclesiae sacramento. quod conpletum est oraculo, quod Petrus sanctus accepit dicente sibi sancto spiritu: quod deus mundauit tu conmune ne dixeris. et aduertit dictum esse de gentibus, qui corporeae magis generationis successionem quam spiritalis gratiae sequebantur. hos mundauit dominus et passionis suae fecit heredes.

mittens ergo discipulos in messem suam, quae licet uerbo dei insita tamen culturae laborem et sollicitum munus operari [*]( c ) requirebat, ne aues caeli sparsa semina dissiparent, ait: ecce ego mitto uos sicut agnos inter lupos.

contraria sunt ista sibi animalia, ut alia ab aliis deuorentur. sed bonus pastor lupos gregi suo timere non nouit, ideoque isti discipuli non [*]( 1 Matth. 26, 12 2Rom.6,5 CTob.4,17 13 Gen. 7, 2 14 Philo Quod deus immut. 18 (I 285, 11 Jtf.) 17 Act. 10. lo 23 Luc. 8, 5 25loh.l0,12sq. ) [*](1 mittens enim haec PBL 4 sepulturam malorum χ 6quodPL inpetretur PBL 9 gentibus αΒΧ incramenta (sa a. in m3) A 12 hoc] hos PetBCLA\' 13 qua] et qua PBL 15 mundaf (ta s. e m2) A 16 acs petrus / sibi spu sco Χχ sco spu sibi PL .17 ne (cr<M.) conmune ne J\', ne commune JBCy 21 quia (quap m2) A 22 munis (v 8. i m3) P operari 0 e< (-rii m2) AF operarii cet. 28 ne (m2 mc) A. asparsa G aspersa ΕγΤ 24 ista] pa P )

Et quoniam proxime de uulpe nobis non ingratus tractatus euasit, si iudicium uestrum fidele in figura minusculi animantis expertus sum, praesumo quod profunda mysteria, quae luporum specie uelantur, studiorum uestrorum possim aperire suffragio. in specie uulpium haereticos significari supra expressimus, qui promittunt nomine quod Christum sequantur, sed studio fraudis abiurant. hos non suscipit dominus. sed a suo [*]( E ) nido arcet et prohibet. lupi quid significare uideantur debemus aduertere.

bestiae nempe sunt quae insidiantur ouilibus, circa pastorales uersantur casas, habitacula domorum intrare non audent, somnum canum, absentiam aut desidiam pastoris explorant, ouium guttur inuadunt, ut cito strangulent. feri et rapaces idemque natura corporis rigidiores, ut se facile non possint inflectere, inpetu quodam suo feruntur et ideo saepe [*]( F ) luduntur. tum praeterea si quem priores hominem uiderint, uocem eius quadam naturae ui feruntur eripere: si autem homo prius eos uiderit, exagitare memoratur. et ideo cauendum mihi est ne, si in hodierno tractatu spiritalium mysteriorum gratia non potuerit refulgere, lupi me prius uidisse credantur et sollemne uocis extorsisse suffragium.

nonne lupis istis haeretici conparandi sunt, qui insidiantur ouilibus Christi, fremunt circa caulas nocturno magis tempore quam diurno? [*]( 1422 A ) semper enim perfidis nox est, qui lucem Christi scaeuae nebulis [*]( 3 Esai. 65, 25 6 cf. sect. 30 17 cf. Plin. N. H. XI, 177 19 cf. Plin. N. H. VIII 80 26 Verg. Aen. 9, 60. ) [*]( 2 nil ΡγL 6 fidele (-li m3) P in om. PBL 8 posaem A 9 significare A aapra significari ET 10 sequuntur Er secuntur T . 16 feri et A feri ac ΕγΤ feF C 18 posait PL flectere FOVEGT 19 eludantur X tum A (c N. t w3) tunc foLBL dum X (in E corr. m2) hominem (e tM ras.) J.. (e M a) E hominQm T 21 exagitari YL et (ri ex re m2) πV exagitare B (e att. ex i) memorantur YjL << (n &. M.) PjPF, OM. n 22 tractatu (u ex duel Q) F )

explorant pastoris absentiam et ideo pastores ecclesiarum uel necare uel in exilium agere contendunt, quia praesentibus pastoribus oues Christi incursare non possunt. spoliare ergo gregem domini raptores conantur, qui corporea quadam mentis intentione duri ac rigidi nequaquam solent a suo errore deflectere. [*]( c ) et ideo apostolus ait: haereticum hominem post unam correptionem deuita sciens quia subuersus est qui eiusmodi est. hos scripturae uerus interpres Christus inludit, ut inanes suos in uanum effundant inpetus et nocere non possint.

qui si quem uersuta disputationis suae circumscriptione praeuenerint, faciunt ommutescere; mutus est enim qui uerbum dei non eadem qua est gloria. confitetur. caue ergo ne tibi [*]( D ) uocem tollat haereticus, si prior eum non ipse deprehenderis. serpit enim, dum latet eius perfidia; si autem conmenta inpietatis eius agnoueris, iacturam piae uocis timere non poteris. caue igitur uersutae disputationis uenena; animam petunt, guttur inuadunt, uitalibus \'}\' adfigunt. graues sunt morsus [*]( 5 Luc. 10, 30 sqq. 15 Tit. 3, 10 ) [*]( 1 obfuscare C 4 introducere C 7 sammaritanus AP 10 negare A (c a. g m2) PBX (c 8. g, etas. V) 12 expoliare PB 13 raptores] et diripere )r 14 dari ac] duritie F (et M.3 a. tie) duritiae L duri X ac - OM. X (s. M. m2 7) 16 huiusmodi PBL 17 xpi ETX 20 ommutescere (b s. m pr.) m3 A, m2 P enim est -ET 21 qua ΑαΒC quae GγΤ e< (e exp.) PF, (e eras.) EOV que L et (qua corr.) π 22 ipse non Y 23 impietatis (im a. M. m3) P pietatis L 26 ante adBgant (inQgunt JST) add. uulntis αCΕχΤ et 8. M. w3 A, m2 F, se Engelbrecht; num officiunt? )