Naturalis Historia

Pliny, the Elder

Pliny, the Elder, creator; Mayhoff, Karl Friedrich Theodor, 1841-1914, editor

[*](Isid. XVI 14, 1. Th. lap. 18. (Strabo XV 1, 69 p. 718. Athen. XII 55 p. 539d).—cfr. Th. lap. 30. 31.) Principatum[*](principiatū B.) habent carbunculi a similitudine ignium appellati, cum ipsi non sentiant ignes, a quibusdam ob hoc[*](hoc BS. id rv.) acaustoe[*](acauftoe BS. -ti (B2)H. acrustes dh. curuste a. apyruste L. -tae v. -roti B1.) appellati[*](uocati dhv.a.S.). horum genera Indici et Garamantici[*](& garamantici Bdhv. om. r,), quos et Carchedonios[*](carchedonios dhv. carced- (-iuf B1) BL. calced- a.) vocavere[*](uocare a. -ant dhH Brot.) propter opulentiam Carthaginis Magnae[*](magnae om.B.cfr. V 40. XIX 152.). adiciunt Aethiopicos et[*](et (ent a) abamdicos La.) Alabandicos in[*](yn a.) Orthosia[*](orthofia B2dhB. hortho- B1 orcho- a. orchosiaca (orth- v)Lv.) Cariae[*](cariae BS. cfr. § 103. arce L. caute dhv. om.a.) nascentes, sed qui perficiantur Alabandis[*](alabandif BBas. -des adhB. abamdicos Lv.). praeterea in omni genere masculi[*](mascu- lini a.) appellantur[*](appellati acrius (sicd) H Brot.) acriores[*](& BJ. ac r. at dv.) et feminae languidius[*](languidus a. minuf B.cfr. § 94 extra.) refulgentes. [*](Isid. XVI 9, 5.—cfr. Plin. infra § 182.) in masculis

quoque observant liquidiores[*](liquidioref Ba.cfr. § 130. -ris Ldhv. an liuidiores, ut § 170?) aut[*](aut B. alios rv.) flammae nigrioris et[*](& B. alios et rv.) quosdam ex alto[*](ex alto BS. ex (et a) alio adhH. om.Lv.) lucidos[*](lucios a. lucidius cod. Poll. v.a.H.) ac[*](ag B.) magis ceteris in sole flagrantes , optimos[*](optimos—5 radiantes om.a.) vero amethystizontas[*](amethysti- zontas hv. -tos d. -stozontas L. -ftontaf B.), hoc est quorum extremus igniculus in amethysti violam exeat, proximos illis, quos vocant syrtitas[*](syrtitas v (S). -ites LD. fyrtif B. sititas H.), pinnato[*](pinnato B1dhv (S). penn- B2L. innato H.) fulgore radiantes. inveniri autem ubi[*](ubi S e coni. J. ibi BD. ubicum- que rv.) maxime sit[*](fit B1S. vbi fit B2D. om.rv.) solis repercussus[*](repercussu dhv.a.S.). Satyrus Indicos[*](indicis a.) non esse claros dicit ac plerumque sordidos ac semper fulgoris retorridi[*](horridi dH Brot.), Aethiopicos pingues lucemque non fundentes [*](fundentes S. euntef B. omittentes fundentes adh. emittentis (-tes v) sed Lv. emit- tentes aut fundentes sed H.) convoluto igne flagrare. Callistratus fulgorem carbunculi debere candidum esse, ut positus[*](ut pofituf BS. positi (-itti a) G. posuit Lv.) extremo visu nubilante[*](dist. S.) sit[*](nubilante sit si ego. -ntef B. -nte se J. -ntis S. -ntes ita a. -ntem si G. -ntem et si ita Lv. -ntem ac si d.), si attollatur[*](attollatur dv. -llat BS. tollatur r.), exardescente fulgore[*](ex- ardefente fulgore BS. -centem rv.)—ob id plerique[*](pleriq. BS. a plerisque rv.) hunc carbunculum candidum vocavere[*](uocauere eum BS. uocari rv.), eum, qui languidius[*](langui- duf B1. -dos ex inuidis a. -dius ex indicis dh. -dius et (ac v) liuidius L (add. ex indicis v.a.S).) lucet[*](luc& BS. -ent rv.), lignyzontem[*](ligny- zontem S(D). -nyizontem J. -nizonte B. lithizontas (hB. liuizonias L. -icontas v. licihonias a) appellari rhv.)—; Carchedonios[*](calce- donios adh (item infra).) multo minores esse, Indicos etiam[*](etiam ego. -am in BdhG. -am minus rv.) sextarii unius mensura[*](menfura ll.hv. -ram d(?)G.) cavari. Archelaus Carchedonios nigrioris[*](nigrif B1. -ri B2. -riores a.) aspectus esse, sed igni vel sole et inclinatione acrius quam ceteros excitari; eosdem obumbrante[*](umbrante v.a.S.) tecto[*](et tecto purpureo a.) purpureos videri, sub caelo
flammeos, contra radios solis scintillare[*](et scintillare dhv.a.S.), ceras signantibus his liquescere, quamvis in opaco. [*](Th. lap. 19.) multi Indicos Carchedoni is[*](carchedoniis v. charce- donif B. carc- L. calc- a.) candidiores esse et e diverso inclinatione hebetari scripsere, etiamnum in Carchedoniis maribus stellam[*](stellas av.a.S.) intus ardere, feminas fulgorem universum fundere extra se, Alabandicos nigriores ceteris esse scabrosque[*](scabros a.). et circa Miletum [*](& circa miletum BS. et circū pletū ah.om.Ldv.) nascuntur in terra[*](in terra (-as a) BaS. in icira d. et in thracia Lhv.) coloris eiusdem, ignem minime sentientes. [*](Th. lap. 33. 18.) Theophrastus auctor est et in Orchomeno Arcadiae inveniri et in Chio[*](chlo B1. chyo L.), illos[*](illos om.B(a?). sed cfr. Theophr.) nigriores, e quibus[*](quibuf BdhB. -usdam rv.) et specula fieri; esse et Troezenios varios intervenientibus maculis albis, item Corinthios, sed[*](sed BS. et adhH.f ex Lv.) pallidiores e[*](pallidiores e ego. cfr. Theophr. et § 110. -ores et dhH. -ores BS. -ore rv(D).) candido[*](candidos Ldhv.a.S.); a[*](a BS. om.rv. (a—inportari del. H).) Massilia quoque inportari. Bocchus et in[*](i (pro in) B.om. v.a.H.) Olisiponensi[*](olyssipone (vel ulixip-) v.a.H.) erui[*](erui BdhH. herbis a.om.Lv.) scripsit, magno labore ob argillam soli[*](foli BhS. -lis a. -le Ldv.) adusti[*](adufti BS. -ti (-tis av) saltibus rv.).— Nec est aliud difficilius quam discernere haec genera; tanta est in iis[*](iis v. illif BS (ortum ex inif). eis dhC. his a. hic L.) occasio artis, subditis per quae tralucere cogantur. aiunt hebetiores[*](hebe- tioref BdhS. ab ethiopis (ethyo- L) r. ab aethiopibus hebe- tiores v.), in aceto maceratos XIII diebus , nitescere totidem mensibus durante fulgore. adulterantur vitro simillime, sed cote deprehenduntur, sicut[*](sicut—20 deprehendunt om.La.) aliae gemmae; fictis[*](fictif enim mollior BS. factitiae mollior enim dhv.) enim mollior materia fragilisque[*](fragilifq. eft BS. et fragilis et (om.d) dhv.) est. centrosas[*](centrofaf BS. -osa dhv.) cote[*](cote BS. scobe dv. scrobe h.) deprehendunt[*](dep???henduif B. deprehenduntur v.a.S. -ditur dh.) et pondere, quod minus
est in[*](in om.dv.a.S.) vitreis, aliquando et pusulis[*](pufulif B1aS. -stulis rv.) argenti modo relucentibus [*](more lucentibuf BS.).

[*]((cfr. Plin. infra § 189). Isid. XVI 14, 2.) Est et anthracitis[*](antracitif B.) appellata, in Thesprotia[*](thefphorotia B.) fossilis , carbonibus similis. falsum arbitror quod et in Liguria nasci prodiderunt[*](prodi- derunt BS. tradi- Ldhv. tur adi- a.), nisi forte tunc nascebantur. esse in iis[*](iis dhv. if B1D. his r.) et praecinctas[*](praecinotaf BaS. -tae dhC. -ti Lv.) candida vena tradunt[*](tradunt BS. -tur rv.). harum[*](harum BdhaG. horumque (har- Verc.) Lv.) igneus color ut[*](color est ut L.) superiorum, sed[*](fed BS. est dhv. est quod a.om.L. peculare B1.) peculiare quod[*](quod BLdhS. sed a. quidem quod v.) tactu[*](tactu B. iactatu a. -atae (Verc. -ti B)in ignem (-ne h) dhIsid.B. lacte Lv(D). lacte in igne cod. Poll.) velut intermortuae[*](intermortue a. -tui Lv.a.Verc.) extinguntur, contra aquis perfusae[*](perfusa a. -si Lv.a.Verc.) exardescunt .

[*](Isid. XVI 14, 3.)[*](& BS. om. r. huic dhv.) Cognata est et sandastros[*](san- dastros Lv(S). cfr. index. -sirus Isid. scandafirof B1. -darefvs B2. sandari sa a. -resus dhB.), proxima[*](proxima ego. cfr. § 93. 110. XXXVI 198. pro BD. om. rv.) natura eius[*](natura eius ego. -ra ut BaD. om.Ldhv. cfr. § 92.), quam aliqui[*](cūaliqua a.) Garamanticam[*](garamanticam BJ. -titen dhv. -titimr.) vocant. nascitur in Indis[*](in indis LaS. in india dhisid.v. om.B.) loco eiusdem nominis. gignitur et in Arabia ad meridiem versa. commendatio summa quod veluti[*](uelut hv.a.S.) in tralucido[*](intra lucida a.) ignis optentus[*](ignif optentuf (-tu B2) BadhH. om.Lv.) stellantibus[*](ftellantibuf BS. -tes (still- a) rv. celantesque se (om.d) dhH.) fulget intus[*](fulg& intuf BS intus (trans dhH) fulgent rdhv.) aureis guttis[*](aureif guttif BS. aureae (-ree L. -re a) guttae (-tte r) rdhv.), semper in corpore[*](& BS. om. rv.), numquam in cute. accedit et religio narrata[*](narrata a dhv.a.S.) siderum cognatione[*](cognatione ll.S. -one ab inspectori- bus cod. Poll. v.), quoniam fere pliadum[*](pliadū BS(D). stellarum rv. del. J.) hyadumque[*](hyadum- que ll.S(D). -dum v(J). om.dh.)

dispositione ac numero stellantur, ob id Chaldaeis in caerimoniis[*](cerimonia adh.) habitae. [*](Isid. XVI 14, 3.) et hic mares austeritas distinguat[*](diftinguat B. -nit dhB. -ncta rv. an distingunt?) et quidam[*](& quidam BS. siquidem dh. qui- a. quodam Lv.) vigor[*](uigore Lv.a.S.) adposita tinguens; Indicae quidem etiam hebetare visus dicuntur. blandior feminis flamma, allucens [*](allucenf BS. alliciens rv.) magis quam accendens. sunt qui praeferant Arabicas Indicis fumidaeque[*](fumidaeque B(S). cfr. § 127. -doque dh.H. numidaeque Lv. -dieq, a. in B lac. usque ad dicant. chrysolitho dhv. cryso- lito L. crisolitis a.) chrysolitho similes[*](similes (miles a) illas a)D. similis L. illas similes dhv.) illas dicant[*](dicant dhH. -cunt Lav.). Ismenias negat[*](smenias negant a.) poliri sandastros[*](sandastros Lv(S). -daricos a. -dareson dhH. fardarfirof B.) propter teneritatem, et ob id magno venire[*](magno uenire ll.v(S). in magno errore dhB.). sunt qui has[*](haf BS. om. rv.) sandrisitas[*](sandrisitas (and-B) BS. sandasitas r. -ta v. -areson B. -aricas dhH.) vocent[*](uocant aB.). inter omnes constat, quantum numero stellarum accedat, tantum et pretio accedere. [*](Nicand. fragm. 102 (O Schneider).)—Adfert aliquando errorem[*](errorem aliquando av.a.S.) similitudo nominis sandaresi[*](sandaresi (and- B) BS. -daser rv. -dasel dH.). Nicander[*](nicander LS. quod nicander (H. -ancer a. -anor v. meander d) adv. inBlac. usque ad illam sandaresum (v. 12.13).) sandaserion[*](sandaserion L(a?)B(S). -dareseon dhH. -sion J. -depherion v.) vocat[*](uocat dhH. -ant a. -auit Lv(D).), alii sandareson[*](alii sandareson (-rareson L) Ldhv(H)J. om.a. alii sandaseron B(S).), quidam vero hanc sandastrum[*](san- dastrum LaD. -stron hv. -sereon d.), illam sandaresum[*](sandarcesum a.), in India nascentem[*](nascentum a. -tis (propter omissionem) B.) illam[*](illam—14 custo- dientem om.B.) quoque[*](an ipsam quoque? om.d.) et loci nomen custodientem, mali colore aut[*](magni B. colori aut a. color iam ut Lv.a.B.) olei viridis, omnibus inprobatam.

[*](Isid. XVI 14, 4. Solin. 52, 58. Prisc. perieg. 1071. (cfr. Orph. Lith. 271 sqq. κηρ. p. 141. Damig. 28).— Solin. 52, 59.) Ex eodem genere ardentium est lychnis[*](eft BS. om. rv. lychnis dhman.Dal.. cfr. index et § 104; item Isid. et cod. Guelf. Solini. licnif B. lychnites (lich-a)rv (D). aliter XXXVI 14.) appellata

a lucernarum adsensu[*](ab LD. adsensu ego. abf- B1. af- B2S. assensū a. accensu dhH(J). -sarum Lv.), tum[*](tum BaS. tamen dhH. om.Lv.) praecipuae[*](praecipua gratia v.a.H.) gratiae. nascitur circa Orthosiam[*](orthosia a.) totaque[*](totamque L.) Caria[*](caria BdhB. cana a. carmaniam L. -ia v.) ac vicinis locis, sed probatissima in Indis[*](india a.). quidam remissiorem carbunculum esse dixerunt, secundam[*](secunda dhv.a.S.) bonitate[*](bonitatem B1.) quae[*](quae BS. om. rv.) similis esset[*](eff& BS. esse a. est Ldhv.) Iovis[*](iouif ll.S coll. XXI 59. 61. -uia h. ionia dH. -nis v.) appellatis[*](appellata a praelatis floribus dhv.a.S.) floribus. et[*](et—8 rapere om.a.) alias[*](aliaf BLv(S). inter has dhH.) invenio differentias[*](differen- tiam dhH Brot.): unam quae purpuram[*](purpuram BS. -ra Ldhv. (an recte? cfr. § 93. 133. 169).) radiet[*](radiat dhH Brot.), alteram quae coccum[*](cocco Ldhv.a.S.); has[*](haf BS. a Ldhv.) sole excalfactas aut attritu digitorum paleas et chartarum[*](cartharum BVen.) fila[*](fila B2Lv (S). cfr. Solin. Isid. filia B1. folia dhH.) ad se rapere. [*](Isid. XVI 14, 5.—ibid. 4. 5. Solin. 52, 60.)— Hoc idem et Carchedonia[*](carchedonia (charce- B) S. calce- adh. carcedonius (carche- v)Lv.) facere dicitur, quamquam multo vilior praedictis[*](praedictuf B.). nascitur apud[*](ad BSJ.) Nasamonas in montibus, ut[*](ut om.BJ.) incolae putant, imbre[*](ymbre L.om.BJ. cfr. Isid.) divino[*](diuinae B1. -na B2. -ne J.). inveniuntur[*](inuenitur dhv.a.S.) ad repercussum lunae maxime plenae[*](plane a. -neque L.), Carthaginem [*](carthagine BU 844.) quondam deportabantur[*](deportabatur dhv.a.S.). Archelaus et in Aegypto circa[*](circha B.) Thebas nasci tradit[*](tradit BdhH. -idit rv.) fragiles, venosas, morienti[*](morienti om.a. -tibus [carbonibus] dhH Brot.) carboni similes. potoria ex hac[*](ex (et ex dh) hac & BdhS. et ex hac parte a. uasa ex (et ex v) hoc lapide et Lv.) et ex lychnide[*](lychnide S. licnide (lign- B1) B. lychnite (lich- a) rv(D).) factitata invenio , omnia autem haec genera contumaciter[*](contumaciter fcalpturae (fcvl- B2) B(L?)Solin.S. scalpturae (scul- dh) contumaciter adhv.) scalpturae resistunt partemque in signo[*](in figno cerae (-ra B) BadhS. cerae in signo Lv. re??? (pro tenent) B. retinent U 844. sed cfr. § 148.) cerae tenent.

[*](cfr. Solin. 11, 27. Isid. XVI 8, 2.—Th. lap. 30.— extr.: cfr. Ctesias Indic. ap. Phot. bibl. 72 p. 145 (fragm. ed. Baehr p. 248 § 5). Orph. Lith. 614.) E diverso ad[*](ad om.B.) haec[*](hec a. hoc H Brot.) sarda utilissima, quae nomenl cum sardonyche[*](fardonychem B1.) communicavit. ipsa[*](ipfa BS. -sa gemma rv.) volgaris et[*](et om.L.) primum Sardibus[*](dist. S.) reperta est[*](est ego. in B. sed rv.); laudatissimae[*](laudatissimae D cum U 845. -ma Ladhv. datissime F (hic rursus incipiens). utilissimae B.) circa Babylona[*](babylona B1J. -nia B2. -nam S. -niam dhv. -bilonia F. -niam r.). cum lapicidinae[*](lapi- cidinae hH. -pidine a. -dicinae rv(D).) quaedam aperiantur[*](aperiantur ego coll. Theophr. appellantur BS. aperirentur (apar-F) rv(D).), haerentes[*](haerens dhv.a.S.) in saxo cordis[*](saxi corde v.a.H.) modo[*](modo om.Lav.a.H.) reperiuntur[*](reperiun- tur BS. -rtae D. om. rv. ). hoc[*](hoc BFdhH. hocque (hoc a) modo rv.) metallum apud Persas defecisse tradunt[*](tradunt BS. -ditur rv.), sed inveniuntur[*](inuenitur La.) compluribus aliis locis, ut[*](ut—7 asso om.a.)[*](ut BS. sicut rv.) in Paro[*](paro ll. G. ephiro dh. epiro B. ephyre v.) et Asso[*](et ossa F. eta L.); in India trium generum: rubrae[*](rubrae & quaf BS. -bri (-brum dhv) et quod rdhv.) et quas pionias[*](pioniaf B2S. -iuf B1. dionium FdhBrot. -num (dyo- L) rH. demium v.) vocant ab pinguitudine[*](pinguitudine (-tude B1) BFS. -guedine rh2v. magnitudine dh1H.); tertium genus[*](genuf eft BS. om. rv.) est quod argenteis bratteis sublinunt[*](sublinitur dhv.a.S.perlucente Lav.a.B.).[*](cfr. Th. lap. 30. Menand. fragm. inc. 347 (Meineke).) Indicae perlucent, crassiores[*](croffioref B2.) sunt Arabicae. inveniuntur et circa[*](circa aegyptum dhv. a.S.) Leucada Epiri et in Aegypto quae brattea aurea sublinuntur. et in his autem mares excitatius[*](excitatus av.a.B.) fulgent[*](fulgent—pigriores om.B.), feminae pigriores[*](an pinguiores?) et[*](& B (– etiam). om. r. sunt et dhv.) crassius nitent. nec fuit alia gemma apud antiquos usu frequentior —hac[*](hac Bdhv. ac F.om.r.) certe apud Menandrum et Philemonem[*](& file- monem Ba.om.L.) fabulae superbiunt—, nec ullae[*](ulla (illa d) est e (ex h.om.dH) FdhH Brot.) tralucentium[*](translucentium (G. -ti v) B2Lv.a.J.) tardius[*](quae tar- dius dhH Brot.) subfusae

[*](et p. 428, 1 subfufae BS. suffusa a. -so rv.) umore hebetantur[*](hebetetur dhH Brot.), oleoque[*](oleaeque BS.) magis quam alio[*](olio B1.) liquore[*](umore BS.). [*]((cfr. Orph. Lith. 280. κηρ.. p. 142). Isid. XVI 7, 9. Agatharch. peripl. mar. Erythr. p. 54. Diodor. III 39, 4. 5. Strabo XVI 4, 6 p. 770.)damnantur ex iis melleae ac[*](ac FLa. et dhv.) validius[*](ualdius J. cfr. XXXIV 178.) testaceae.