Naturalis Historia
Pliny, the Elder
Pliny, the Elder, creator; Mayhoff, Karl Friedrich Theodor, 1841-1914, editor
[*](Isid. XVI 12, 3.) Minimum[*](minimum BFhv (G)S. nimium L. minio Verc. minio. minimum C. om.dH.) iidemque[*](iidemque v(C)S. ide- BFhD. ite- L.om. (Verc.)H.) plurimum ab iis differunt opali[*](op- pali BF. opioli a.an opalli (ὀπάλλιον)?), smaragdis tantum[*](tamen dhH.) cedentes. India sola[*](fola BFC. -lū rv.) et horum[*](horum est v.a.S.) mater est. qui[*](est. qui ego. eft BS. atque (adque F) rv.) ut[*](ut BS. in dH. ut ei Fha. ut eis L. ut ideo eis v.) pretiosissimarum[*](pretiosissimam Lav.a.H.) gloria[*](gloria BFS. -iam rv. gemmarum d. -rum gloria hH.) compositi[*](compositi FdhaH(J). -pof hi BS. -positores Lv.) gemmarum [*](gemmarum om.dhH.) maxime inenarrabilem difficultatem adferunt[*](adferunt BS. dederunt Fdhv. -rint r.). est[*](est FLaJ. & B. est enim dhv.) in his[*](iis dhv.a.S.) carbmnculi tenuior ignis, est amethysti fulgens purpura, est smaragdi virens mare, cuncta[*](cuncta BS. et cu- rv.) pariter incredibili [*](incredibile a. -lae F.) mixtura lucentia.[*](Catull. 52, 2.) alii[*](ali B1. aliis a.) summam[*](fummam BS. cfr. § 84. XXXIV 4. XXXIII 50. 89. -mū r. -mo dhv.) fulgoris Armenio[*](armenio J coll. XXXV 30. 47. -minio BS. augmento (-gum- v) Fdhv(H). -tu a. -tum alii L. argumento B.) colori[*](colori BS. -ris r. -res dhv.) pigmentorum aequari[*](aequari ego. cfr. II 81. 203. XVIII 220. -are BS. -auere rv. (an vero aequam vel aequare se?) credunt BS. om. rv.) credunt, alii sulpuris[*](fulgoris La.) ardentis[*](ardentem dhv.a.S.) flammae[*](flammae BS. -mas La. -ma F. -mam dhv.) aut[*](aut BS. ut L. ut ea F. ut eas a. aut etiam dhv.) ignis[*](ignis om.La.) oleo accensi. magnitude abellanam[*](auellanam B2dhv.a. S.) nucem aequat[*](aequant F. eq- a.), insignis[*](infignif BS. -ni rv(D).) etiam[*](&iam BS. om. rv.) apud nos historia[*](hiftoriaf (om. nos) BSJ.), siquidem exstat hodieque huius generis gemma, propter quam[*](pro qua L(a?).) ab Antonio proscriptus est Nonius[*](nonius—p. 417, 9 credantur om.a.) senator, filius Strumae[*](strumas F.om.L.)
Noni eius[*](eius Lv. eus r. ensis dh.), quem[*](quem n??? F.) Catullus[*](catullus dhv. -uliuf B. -ulus r.) poeta in sella curuli visum indigne tulit, avusque[*](absque F.) Servili[*](seruili FS (-lii v). cer- B. serrullii L.) Noniani, quem consulem vidimus. ille[*](illeque Lv.a.H.) proscriptus fugiens hunc e fortunis[*](fortunis suis dv.a.S.) omnibus anulum abstulit[*](apftulit BD.) secum[*](fecum BFhS. -um quem Ldv.). certum est sestertio[*](feftertio BS. -tium H. -tiis Lv. hoc F.) vicies[*](uicief BS. xx L. xx mil F. xx millibus v. tum B1hD. tum F.om.B2Lv.) tum aestimatum, sed mira Antoni[*](antonii B2v.a.S(D).) feritas atque luxuria propter gemmam proscribentis[*](proscribentibus F.), nec minus[*](minor dhv.a.S.) Noni[*](nonii B2v.a.S(D). non in F.) contumacia[*](contumatia B.) proscriptionem suam amantis, cum etiam ferae[*](ferae BLv. om.Fdh.) abrosa[*](abrofa B2S. -offa B1. -osas rv.) parte[*](parte BS. -tes rv.) corporis[*](corporif BS. -ris relinquant rv.), propter quam periclitari se[*](quas se periclitari (perecl- F) FLdhv.a.S.) sciant[*](fciant & B. sciant (sciunt F) rv.), et relicta[*](relicta—9 credantur BS. om. rv.) redimere se credantur.Vitia opalis[*](opalis (opp- BF) BFa. -li Lv. cfr. XIV 125. XXI 33.) sunt[*](funt fi BD. si Lv. om. r.), si color in florem [*](fiore dhv.a.Bas.)herbae, quae vocatur heliotropium, exeat aut in[*](in BS. om. rv.) crystallum aut grandinem [*](grandine a.), si sal interveniat aut scabritia[*](scabraorma F.) aut puncta[*](puncta BG. pugta Fh. cuncta rv.) oculis occursantia. nullos[*](nul- losque Lv.a.S.) magis fraus[*](frauf BS. nisi india Fha. india Lv.) indiscreta similitudine vitro[*](uitro Lahv. -rio F. ultro B.) adulterat. experimentum in sole tantum: falsis enim contra radios libratis digito ac[*](ac BFaG. a Lhv.) pollice unus atque[*](adq. B.) idem tralucet[*](an uerif?) colos in se consumptus; veri fulgor subinde variatur[*](uariatur BS. -iat Lav. -ias Fh.) et modo ex hoc[*](modo ex hoc BFhS. mundo a.om.Lv.) plus, modo ex illo[*](modo ex illo BFhS. hoc illo a. huc illucque Lv.) spargit, fulgorque lucis in digitos[*](in digitos (dignos Fh) LaFhv. indicio B.) funditur[*](fungitur B.). [*](cfr. Orph. Lith. 283. Plin. infra § 129.) hanc gemmam propter
eximiam gratiam plerique appellavere paederota. qui[*](sunt et qui v.a.S.) privatum genus eius faciunt, sangenon[*](sangenonque v.a.S.) ab Indis vocari tradunt . nasci dicitur[*](tra- dunt nafci dicitur BS. tradunt (-tur a) nasci Fha. dicunt traduntur (-unt Brot.)nasci -Lv.) in[*](in BFS. et in rv.) Aegypto et in Arabia, et vilissima[*](uiliffima BS. -mū ahBrot. -mi Lv. umlisimum F.) in Ponto, item in Galatia[*](gra- tia F.) ac Thaso[*](ac thaso om.a.) et Cypro[*](cyppo B.). qui praecellit ex his[*](qui praecellit ex hif BS. qui perfecit F. quippe Lv. om.a.), opali[*](oppali BF.) quidem[*](qui- dem BS. om. rv.) gratiam habet, sed[*](habent fed B1. -bet et a.) mollius nitet, raro non scaber[*](raro non scaber om.a.). summa illi[*](illi BS. om. rv.) coloris ex aëre[*](aere & Bv. aere F. ere a.om.L.) et purpura constat, viriditas smaragdi deest. melior[*](melior BFdhS. constatque (-tat a) melior rv.) ille[*](ille color cuius Lv.a.H.), cuius fulgor vini colore[*](unicolor L.) fuscatur[*](puscatur F.), quam[*](quam—aquae om.a.) qui diluitur aquae.[*](cfr. Martial. epigr. II 29, 2.) Hactenus de principatu[*](principatum conuet F.) convenit mulierum maxime senatusconsulto[*](senat' consultu a. iudicio B.cfr. XXXIII 40.). minus certa sunt de quibus et viri iudicant[*](iudicatur B1.); singulorum[*](singulas facit F.) enim libido pretia singulis facit praecipueque [*](praecipueq. BS. -pue a.praem. et rv.)aemulatio[*](aemulatio (em-B) uelut BS. om. rv.), velut cum[*](cum BS. regum rv.) Claudius Caesar smaragdos induebat vel[*](uel BS. et dv. aut r.) sardonyches[*](fardonyche vfuf B2v. -chef ifuf B1. -cheus Fh. -nicus ad. -ces L.). primus autem Romanorum sardonyche usus est[*](eft Bdhv. om. r.) Africanus prior, ut[*](ut in historia tradit dhBrot.) tradit Demostratus[*](demonftratuf Ba. -tur F.), et inde Romanis gemmae huius auctoritas[*](gemmae huius auctoritas (coni. J. -tatif B) BS. hanc gemmam fuisse celeberrimam rv.). quam ob rem et[*](et B2S. e B1. om. rv(D).) proximum[*](proxinum F.) ei dabimus locum.
[*](cfr. infra § 105. Isid. XVI 8, 4.—(cfr. Solin. 33, 19. Plin. supra § 68).) Sardonyches olim, sicut[*](ficut BS. om.a. ut rv. (deinde inFlac. usque ad p. 427, 3).) ex ipso nomine apparet, intellegebantur
candore in sarda[*](in candore farda B.), hoc est veluti[*](ueluti BS. -ut dhv. uel etiam (om. carne—2 inposita et) r.) care ungui[*](care ungui BS. -nibus ungue dhv.) hominis inposita[*](inpofita BS. -to dhv.), et utroque tralucido. talesque[*](tralucido talesque iteravitB1. tales dH Brot.) esse Indicas tradunt Ismenias, Demostratus[*](demonftratuf Ba.), Zenothemis, Sotacus, hi quidem duo reliquas omnes, quae non[*](non BB. con dh.om. rv.) traluceant [*](dist. ego.), caecas appellantes[*](appellant BSJ.). [*](Isid. XVI 8, 4. cfr. Plin. infra § 197.—cfr. Psellus de lap. p. 24.) quae nunc abstulere nomen, nullo sardarum vestigio Indicarum[*](indicarum BS. om. rv (J).), Arabicae sunt, coeperuntque [*](ceperunt a.) pluribus hae gemmae[*](gemma ad.) coloribus intellegi, radice nigra[*](an nigro (sc. colore)?) aut caeruleum imitante et ungue[*](unguem Lav.a.H.) minium[*](minium dh(B)H (sc. imitante). nimium B.om. rv.), redimitum[*](redimitum BS. cfr. IV 18. incretum H. creditum adhBrot. -tum enim Lv. (an fed cin- ctum? cfr. §90. 151. 187. XII 123).) candido pingui, nec sine quadam spe[*](nec—spe om.a.)[*](specie vet. Dal.) purpurae candore in minium transeunte. has Indis non habitas in honore[*](has—honore om.a.) Zenothemis scribit, tantae alias magnitudinis, ut inde [*](Isid. XVI 8, 4.—extr.: cfr. Solin. 33, 19.) capulos factitarent—etenim constat ibi[*](ibi om.Ld.) torrentibus detegi —, placuisse[*](et placuisse v.a.S.) in nostro orbe initio, quoniam solae prope[*](prope om.L. pompe a.) gemmarum scalptae ceram[*](certam B.) non auferrent[*](auferrent (auff- L) Ldhv. -ferunt BS. afferant a.). persuasimus [*](an persuasum esse?) deinde Indis, ut ipsi quoque iis[*](iis dhv. his LaS. om.B.) gauderent[*](gaudere a.). utitur[*](utiturque hv.a.D.) perforatis vulgus[*](uulguf BdhD. utique uulgus rv.) in[*](in BS. tantum (tamen h) in Ldhv. in—estom.a.) collo; et hoc nunc est Indicarum argumentum. Arabicae excellunt[*](excel- lant a. excellunt—18 atque om.B.) candore, circulo[*](circulo aD. -li Ldhv.) praelucido atque non gracili neque in recessu gemmae aut in deiectu[*](aut deiectu (dele- a) La.) renidente[*](renidente B1LBrot. -itente B2v. -tes a. ridente H.), sed in ipsis umbonibus nitente, praeterea substrato nigerrimi coloris[*](nigerrimo colore dhH Brot.). [*](Solin. 33, 18.) hoc[*](et hoc dv.a.S.) in Indicis caeruleum [*](caeru- leum BD. cereum rv.)[*](dist. ego.) aut corneum invenitur. item[*](item a. iam rdhS. etiam v.) circuli[*](circuli—13 item om.a.) albi quaedam in iis caelestis arcus anhelatio est, superficies[*](fuperficief—4 cruftif Bdhv. locustarum uero maris crustis superficie L.) vero locustarum maris, crustis rubentibus[*](ru- bentibuf B. -tior rv.). nam[*](nam BhS. iam Ldv.) melleae[*](melleae dv. melle Lh. illę B.) aut[*](haut L.) faeculentae [*](faeculentae dv. feculente Bh. -to L.)—hoc enim nomen est vitio—inprobantur, aut[*](aut BS. et Ldhv.) si zona alba fundat se, non colligat, simili modo si ex alio colore admittat in se aliquid enormiter. nihil[*](nihil enim in dhv.a.D.) in sua sede interpellari alieno placet. sunt et Armeniae[*](armeniae dhS. arenia B. armeniace ut L. -cae v(D).), cetera[*](cetera B1G(S). -rif B2. -rae dhv. -re L. -ro H.) probandae[*](improbande L. -dae v.a.G.), sed pallida zona.[*](cfr. Plin. XXXVI 59. Isid. XVI 8, 3. (cfr. Th. lap. 31).—extr.: cfr. Martial. epigr. IV 61, 6.) Exponenda est et onychis ipsius natura propter nominis societatem. hoc aliubi[*](hoc aliubi (-ibi B2)—gemmae (-me B)—12 eft S exB (qui praeterea add. fiue partif eiuf qua ad unguif fimilitudinem refertur. de hoc ita fcriptum eft). hoc in gemma (-am v) transiit (Brot. -ilit Lv) a (Brot. et L. ex G. et a v) lapide carmaniae (ex camania L) dhLv. (cfr. XXXVI 59).) lapidis, hic gemmae[*](36,59) vocabulum est. Sudines dicit[*](digiti L.) in gemma esse candorem unguis humani similitudine[*](fimilitudinem BSJ. cfr. XII 30. (in praem. Isid.).), item chrysolithi[*](chryfoliti B (item infra)a.) colorem et sardae et iaspidis[*](lafpidif B1 (item § 115).), Zenothemis Indicam onychem plures habere varietates, igneam, nigram, corneam[*](nigram corneam dhv. nigram La.om.BD.), cingentibus candidis venis oculi[*](oculis a.) modo, intervenientibus quarundam et obliquis[*](et obliquif ll.Brot. oculis obl- cod.Poll. v.) venis. Sotacus et Arabicam tradit onychem[*](onychem BLS. sed eū (eam a v) ceteris dhv. dfcende a.) distare[*](instare a.), quod Indica igniculos habeat albis cingentibus
zonis singulis pluribusve aliter quam in sardonyche[*](sardonyche Bas. -yce Bav. -niche dhC. -nice L.) Indica[*](indica om.a.); illic enim[*](eni B.) momentum[*](omentum B.an punctum, ut § 83?) esse, hic circulum; Arabicas onychas nigras inveniri candidis zonis; Satyrus carnosas esse Indicas, parte carbunculi, parte chrysolithi et amethysti, totumque id genus abdicat[*](abdicauit BSJ.); veram autem onychem plurimas variasque cum lacteis[*](lacteif BadhS. -eis et zonis L. -eis zonis v(D).) habere venas, omnium in transitu colore inenarrabili et in unum redeunte concentum [*](conceptu La.) suavitate grata.Nec sarda[*](farda BS. sarde (-dae v) natura rv.) differenda[*](differenda om.BS.) est, huic[*](huic—10 nomine BS. diuidue (-uae v) ex- eodem nomine rv. dist. ego.) gemmae dividua ex[*](105) eodem et ipsa nomine, obiterque omnium[*](quapropter om- nium obiter gemmarum ardentium dhv.a.G.)[*](omnium del. G.) ardentium gemmarum[*](gemma B1.) indicanda natura[*](indicanda natura BS. -canda rG. natura indicanda dhv.).