Naturalis Historia
Pliny, the Elder
Pliny, the Elder, creator; Mayhoff, Karl Friedrich Theodor, 1841-1914, editor
Tertia auctoritas smaragdis perhibetur pluribus[*](plurib. BFdhv. multis rD.) de causis, quippe[*](quippe BS. om. rv.) nullius[*](nulliuf Bdhv. -llus r.) coloris aspectus incundior est. nam herbas quoque silentes[*](quoque filentef BS coll. Column. IV 27, 1. 29, 1. 30, 6. XI 2, 26. XII 7, 1. quoque uirentes (-tis FD) Fdhv(D). om. r.) frondesque[*](frondesque (quoque L) uirides La.) avide spectamus[*](auide (aut de F) fpectamuf (-tam F) BFaC. haud desp- Lv. desp- dhVerc.), smaragdos vero tanto libentius, quoniam nihil omnino viridius[*](uiuidius F.om.a.) comparatum illis viret. [*](Isid. XVI 7, 1. Solin. 15, 24. 25. Plin. supra § 8.) praeterea soli gemmarum[*](mnarū a.) contuitu[*](con- tuitu Lav. collutu B. coniuitum F.) inplent[*](inplent Lav. -nti h. -l& B. -leri Fd. fatiant F. favtiat B2.) oculos nec satiant. quin et ab intentione[*](intentatione Fh. alia ll.S. alia obscurata dv.) alia aspectu[*](afpectuf B.) smaragdi recreatur[*](recreatus F.) acies, scalpentibusque[*](que om.La. fcvlpentibusq. B2.) gemmas[*](gemmis a.) non alia gratior oculorum refectio est: ita[*](in (pro ita) BSJ.) viridi[*](uiride B1.) lenitate lassitudinem[*](lassitudine a.) mulcent[*](mulcenf BSJ.). praeterea[*](prae- terea e FhD. (globosi e Solino inseri voluit U 838).) longinquo amplificantur[*](ampli- ficatur B.) visu inficientes circa se repercussum aëra, non sole[*](solū La.) mutati , non umbra, non lucernis, semperque sensim[*](sensi F.) radiantes et visum admittentes[*](et uisum (-su Fa) admittentes FLadhv. om.B. (transmittentes U 839, sed cfr. § 69).) ad crassitudinem sui facilitate tralucida [*](tralucida om.a.), quod etiam in aquis[*](qui F.) nos iuvat[*](non iuuat (fit Lv) Lav.a.H. de mendo cfr. § 31.). iidem[*](idem BaD.) plerumque concavi, ut visum conligant[*](colli- gant adhv.a.D.). quam[*](quapropter dhv.a.S.) ob rem decreto hominum
iis[*](if B1D. his B2a.) parcitur scalpi[*](scalpi uetitis om.a.) vetitis. quamquam[*](quā a.) Scythicorum Aegyptiorumque[*](fcyticorū aegyptorumque B.) duritia[*](duritiae F. -ties dhv.a. G.) tanta est, ut non[*](non om.a. ne dv.a.S.) queant volnerari. quorum vero corpus extentum[*](extensum Lav.a.S.) est, eadem qua[*](que F.) specula ratione supini[*](supini (supp- FL) rerum FLadhv(J). -nif rebuf BS. de spe- culis supinis cfr. XXXIII 129 (ceterum XXIII 1. IX 2. XI 125). an vero supinis rerum (ut vitiati rebus causa simul appareat) i. e. supinis intuentibus? cfr. XXVIII 48, praeterea XVI 174. VII 77. 171. IX 78. 85. 88. X 40. 93. XI 18. XIII 77. XVII 226. XVIII 47. XX 158. XXIII 125. XXVI 93. XXVIII 54. XXXII 41.) rerum imagines[*](imaginem BS, ut § 152. XXI 2. XXXI 86. XXVIII 64. XXXIII 130. sed cfr. § 71. 156. 166. XXXIII 128.) reddunt. Nero princeps gladiatorum pugnas[*](pugnas om.a.) spectabat[*](expectabat Fa.) in[*](in BIsid.S. om. rv.) smaragdo.[*](Isid. XVI 7, 2. Solin. 15, 23. 27. Th. lap. 35. Solin. 15, 26.) Genera[*](gener F.) eorum duodecim: nobilissimi[*](nobilissimis F.) Scythici[*](scytici F. syrt- a. fcythicisB2.), ab ea gente, in qua reperiuntur, appellati[*](appellatif B.). nullis maior austeritas nec minus vitii; quantum[*](ut (et v) quantum dhv.a.S.) smaragdi a gemmis distant[*](distat a.), tantum Scythicus[*](syrticus a. scythici v.a.S.) a ceteris smaragdis. proximam laudem habent, sicut et[*](sicut et Fdhv. fic & B. sicut r.) sedem, Bactriani. in[*](quos in Lv.a.S.) commissuris saxorum colligere eos[*](eos om.Lv.a.S.) dicuntur etesiis[*](&efif BaD.) flantibus[*](fatib' a.); tunc[*](tunc—p. 410, 10 gemmas om.a.) enim tellure deoperta[*](deoperta BIsid.S. om. rv.) internitent[*](internitent BLv(S). inter se tenet F. tersa nitent dhBrot.), quia[*](qua F. & quia BS.) iis[*](iis dv. if B1. his rD.) ventis harenae maxime moventur. sed hos minores multo[*](multof BF.) Scythicis esse tradunt. tertium locum Aegyptii[*](aegipti B. -gyphtia F.) habent[*](habent qui Lv.a.S. -ntur (om. eruuntur) F.). eruuntur circa Copton[*](copton Lv. fco- B. captos Fdh.), oppidum Thebaidis[*](thebandis F.), collibus[*](in collibus dhv.a.S.) excavatis[*](ex- cauatif BS. ex (H. et Lv) cautibus rv.).
[*](init.: Th. lap. 25) Reliqua genera in metallis aerariis inveniuntur, quapropter [*](quia propter L.) principatum ex iis[*](if B1D. hif B2.) optinent Cyprii[*](cyprii BG. aegypis F. -ptii v. eg- Ldh.). dos[*](dosque Lv.a.S. deos F.) eorum est in[*](eft in BS. et in Fh. ut et L. est nec in C. et ut in v.) colore liquido nec diluto, verum ex[*](ex om.L.) umido pingui quaque[*](quaque BFhG. que Ld. que quaque v.) perspicitur[*](per- spicitur BFdhBrot. -ciatur LG. resp- v.) imitante[*](inmicante L.) tralucidum maris[*](mare Lv.a.Brot.), pariterque ut[*](ut BS. om. rv.) traluceat[*](transluceat B2S. -cet (tral- F) FLv. -centem dhH.) et[*](et—ut om.dhHBrot.) niteat[*](niteat BS. -tet rv.) [hoc est[*](uncos posui cum U 840.) ut[*](ut BS. om. rv.) colorem expellat[*](expellat BS. -llit Fdh. -llit et Lv.), aciem recipiat[*](recipiat BS. -pit rv. reficit dhH.)]. ferunt[*](ferunt et in Fdhv.a.G.) in ea insula tumulo reguli Hermiae iuxta cetarias[*](iuxta cetariaf (ceterieas F. catherias d) BFdhv. om.L.) marmoreo leoni fuisse[*](leo inftuiffe F. fuisse d.) inditos oculos e[*](e om.Fdh. ex v.a.S.) smaragdis ita radiantibus etiam in gurgitem, ut territi[*](territi BdhH. -iti instrumenta rv.) thynni refugerent [*](thynni refugerent BS. refugerent (-runt L) thynni (v. tinni L. inni F) rv.), diu mirantibus novitatem piscatoribus, done mutavere oculis gemmas[*](oculos (om. gemmas) L.). — Sed et[*](et om.a.) vitia demonstrari convenit[*](conuenit BFS. oportet rv.) in tam[*](in tam BFG. in tanto dh.om. rv.) prodigis[*](prodigif BS. -gi F. -gio dh. -giosis D cum U 841, sed cfr. § 15. procliui G. om. rv.) pretiis[*](pretiif BS. erepti F.om. r. erratu G. reperta v.). sunt quidem[*](quidam LVen. quaedam D.) omnium eadem, quaedam tamen nationum[*](tamen nationum om.L. dapnaticionum a.) peculiaria[*](peculiari Fa.), sicut in homine. ergo Cyprii[*](cypri BD. cipri a.), varie[*](uarie om.La.) glauci magisque[*](magisque uarie (-rii L) ac La.) ac[*](an aut (pro ac)? cfr. § 72.) minus in eodem smaragdo aliis[*](alif B1D.) partibus, tenorem[*](tenerom F. -erem L.) illum Scythicae austeritatis[*](austeritatis dhv(H). -tef B. auctoritatis rG.) non semper custodiunt. ad hoc quibusdam[*](quidem B.) intercurrit umbra[*](umbra om.a.), surdusque fit[*](fit om.L.) colos, qui[*](que F. quin L.) inprobatur
etiam dilutior. [*](cfr. Isid. XVI 15, 28.—extr.: Isid. XVI 7, 2. Solin. 15, 27.) hinc[*](hincque Lv.a.G. inalac. usque ad p. 413, 11 et alios.) genera distinguntur[*](generandis tunguntur F.), ut[*](ut BFS. om.LG. et dhv.) sint[*](fint BS. sunt rv.) aliqui obscuri, quos vocant caecos, alii[*](ali B1D.) densi nec e[*](e om.B. ae F.) liquido tralucidi[*](translucida L.), quidam[*](quidam om. J (errore).) varii[*](uarii B2S. -ri B1 (F?). -ria dhv. fo- carii L.), quidam[*](quidam om.dhv.a.S.) nubecula obducti[*](obducti BS. inprobati (-bat F) rv.). aliud[*](quod aliud L.) est haec[*](hec d. hoc hv.a.J. om.L.) quam umbra, de qua diximus. nubecula[*](nebula F.) albicantis est vitium, cum[*](uitium cum cod. Poll.v. -tii cum L. -ti cum F. -tium dh. uti (om. cum—6 intus oc) B. (an albicantibus est uitio, ut omissionis causa appareat?).) viridis non pertransit aspectus, sed[*](sedant F.) aut intus occurrit[*](currit B.) aut excipit in fine visum candor. haec[*](hec L. hic BSJ (cum antecedd. iungentes).) coloris sunt vitia[*](sunt uitia item corporis ego. sunt item uitia BS. uitia ista (illa G) corporis Lv(D). om.Fdh.), item corporis capillamentum[*](capillimentum F.), sal, plumbago[*](falpium bago B1. alpium vago B2.), quae communia fere[*](quae—fere (-rae B) funt BS. om. rv.) sunt.Ab his[*](iis dhv.a.S.) Aethiopici[*](ethiopi F. ab BFS. a Lv.) laudantur ab Copto[*](corto B1. cvrto B2.) dierum itinere[*](itenera F. trium itinere Lv.a.S.), ut auctor est luba, xxv[*](xxv BS. om. rv.), acriter[*](alacriter dhBrot.) virides[*](uidef B.), sed non facile puri aut concolores. Democritus in hoc genere ponit Thermiaeos[*](thermiaeof BD. her- FJ. -ieos h2v. cfr. § 66. -iceos h1. -icos L. -ineos C(S). -mos d. -meos H.) et Persicos, illos intumescentes[*](intumefcentef BS. extu- (-tis r)rdhv.) pinguiter[*](pinguiter om.dH Brot.), Persicos vero non tralucidos, sed[*](fed BLdv. sed non Fh.) iucundi tenoris visum[*](uisu Fd.) inplere, quem non admittant[*](admittant (am- FL) FLdhv. -ttunt B.), felium[*](filium F. felicum L.) pantherarumque oculis similes, namque et illos[*](et illos FLdhv. eof B.) radiare nec perspici, eosdem in sole hebetari, in umbra[*](umbris (om. in) Lv.a.H.) refulgere et[*](fulgere BSJ, ut § 106. 128. XXXIII 58. 81 al., sed cfr. § 92. 123. 173. 182 al.) longius quam
ceteros nitere. omnium horum etiamnum vitium, quod fellis[*](dist. S.) colorem aut acris[*](acrif BdhS. saris F. aeris Lv. (an ueteris?).) olei habent[*](olei habent (-eat B1. -et d) BFdhS. habent (-et G) in sole Lv.), dilucidi quidem ac liquidi[*](liquidis sed F. lucidi f& B2. -def & B1.), sed non virides. haec vitia in[*](in ll.S. et v.) Atticis maxime sentiuntur[*](dist. ego.) in argentariis metallis repertorum[*](repertorum ll. -ti eorum D. -tis dhv. de structwra cfr. XVII 221. XIX 58. (XVIII 135. 138).). in loco, [*](4,24) qui Thoricos[*](toricos F. thyri- Lv.a.B.) vocatur, semper minus pingues, sed[*](fed ex BS. et e rv.) ex longinquo speciosiores[*](longi quo specio res F.). frequens est[*](eft in hif & BS. et his (iis v) r v.) in his et plumbago, hoc est ut in[*](in om.F.) sole[*](solo dBrot.SJ. illuc F. -udque Lv.a.G.) plumbei videantur. illud peculiare[*](peri- culare F.), quod quidam ex his[*](iis dhv.a.S.) senescunt, paulatim viriditate evanida, et sole[*](solae F.) quoque[*](quoque BS. om. rv.) laeduntur[*](leduntur F. legu- L.). [*](Solin. 15, 23. 27. (cfr. Isid. XVI 7, 2).) post hos Medici[*](medicis F.) plurimum habent varietatis[*](uarietatis (Brot. uiridit- Lv) habent FLdhv.a.D.), interdum aliquid[*](aliquid BS. om. rv.) et[*](et de L.) e sappiro. hi[*](ii dhv.a.S.) sunt fluctuosi ac rerum imagines complexi, papaverum verbi gratia[*](ut uerbi gratia dhv.a.S (sed ante papauerum).) aut avium catulorumque[*](catulorumque uel pinnarum BS. itemFL,sed add. et similium (-liter F). pinnarumque uel (-rum et d) capillorum (H. catulo- v) et (aut v) similium dhv.) vel pinnarum. quidam[*](uidam ego. qui ll.v.) tamen[*](tamen ll.v(S). non omnino B. uirides Lv. uirif BF. ueri dh.) virides nasci videntur[*](nafci uidentur BFdhS. nascuntur Lv.), quoniam[*](quoniam ll.v(S). uino et B e Solino. lac. indicavit D. an quoniā uino &?) oleo meliores fiunt, neque[*](neque om.B.) est aliorum amplitudo maior[*](amplitudo maior BD. magnitudo amplior r v. cfr. § 27, sed contra § 13. 110. 113. 139. 172 et XIX 93. VI 67. XXII 54. XXXIV 43; de mendo XXXIV 100.). [*](Solin. 15, 23. cfr. Th. lap. 25. Phaedr. III 18, 7.) Calchedonii[*](calchedonii BLhH. cald- d. carched- v. chal- chaedo F.)—nescio an in totum—exoleverunt[*](exoleuerunt BF2S. -leo erunt F1. exoleuerint (exso- L) Ldhv. dist. ego.), postquam metalla aeris ibi defecerunt, et[*](an et delendum?) semper tamen vilissimi[*](uiles dhH Brot.) fuere minimique[*](minimeq. B.), iidem[*](idem BD.) fragiles et[*](et hJ. set L. ed F. fed Bdv.) coloris[*](colorif BS. -ri F. -res d. -re Lhv.) incerti[*](certi L.) et virentium[*](an uirentibus?) in caudis pavonum columbarumque e[*](e BS. in dh.om. rv.) collo plumis similiter[*](fimiliter BFS. -les Ldhv.) ad inclinationem magis aut[*](ac (pro aut) h.cfr. § 67.) minus lucidi, venosi iidem[*](iidem J. idem BS(D). quidem rv. an quidam?) squamosique . [*](Th. lap. 25.) erat[*](erat et om.dhv.a.S) et peculiare in iis[*](in if (hif B2) BD. eorum dh. erat in his v.a.S.) vitium sarcion[*](farcion (-om B) BFv. car- L.) appellatum , hoc est quaedam gemmae[*](gemma ex caron L.) caro. mons est[*](monf eft BS. mons G. mox rv.) iuxta Calchedonem[*](calche- donem dhH. calchad- BD. calcid- F. carched- Lv.), in quo[*](qua (quo B) legebatur BFv.a.G.) legebantur, Smaragdites vocatus[*](uocatuf BS. -tus est rv.). Iuba auctor est[*](est om.F.) smaragdum, quam[*](quam BFS. quem rv.) chloran[*](chloran J. cloram BS. cholan rv(H). -lon G.) vocent[*](uocent S. -cant ll.v(D).), in Arabia aedificiorum ornamentis includi et lapidem, quem alabastriten[*](ala- batritena F.) Aegyptii[*](aegypti B1FD. om.L.) vocent[*](uocent BS. -cant rv (D).), complures vero e proximis[*](e proximis (G. -mo dhv[H]) FLdhG(D). sc. auctoribus: cfr. XV 62. XXVII 67. XXI 48. praef. 22. & in proximif BS.) et in Taygeto monte[*](et in taygeto monte ego. montibuf & in tayg&o BS. et (del. v)laconicos (-cis L) in taygeto (tapgeto F. tag- L) monte rv(D). cfr. XXXVI 164.) erui Medicis similes et alios in Sicilia.[*](Isid. XVI 7, 3. Solin. 15, 26. Th. lap. 24.) Inseritur smaragdis et quae vocatur tanos[*](tanor F.) e Persis veniens gemma, ingrate viridis atque intus sordida, itidem[*](itidem BS. idem L. item rv.) chalcosmaragdos e Cypro, turbida aereis venis. Theophrastus tradit in Aegyptiorum commentariis reperiri regi eorum[*](rega eorum F.) a rege Babylonio muneri[*](muneri BS. -ris F. -re rv.) missum smaragdum quattuor cubitorum longitudine ac trium latitudine
, et fuisse apud eos in lovis delubro obeliscum[*](obeliscum—11 certe om.a.) e quattuor smaragdis quadraginta cubitorum longitudine[*](longitudine om.BF.), latitudine vero in[*](in una et in altera Lv.a.G.) parte quattuor,[*](Th. lap. 25.) in parte duorum, se autem scribente esse in Tyro Herculis templo stelen amplam[*](ftelen amplam BS. stantem pilam B. cfr. Theophr. stetenam palam F. stente- nam planam Lv. pilam dh.) e[*](e om.Fh.) smaragdo, nisi[*](nisi Ldhv. nifi fi BFD.) potius pseudosmaragdus[*](ipfeudofmaragduf B.) sit, nam et hoc genus reperiri[*](repperiri B.), et in Cypro inventum ex dimidia parte[*](parte—7 dimidia om.F.) smaragdum, ex dimidia iaspidem, nondum umore[*](umorem (hu- F) B1F.) in totum transfigurato. Apion cognominatus Plistonices paulo ante scriptum reliquit[*](reliquid B.) esse etiam nunc in labyrintho Aegypti[*](egyptio L.) colosseum[*](colosseum (-luse- F) FLv (D). -ffum BdhS.) Serapim[*](serapim FL. -pem BD. -pin v. -phis d. -pis hS.) e[*](e om.B.) smaragdo novem cubitorum.[*](Diodor. II 52, 3. Strabo XV 1, 69 p. 718. Isid. XVI 7, 5. 6. Solin. 52, 61. 62. (cfr. Dionys. perieg. 1011 sqq.).) Eandem[*](eadem F.) multis naturam aut certe similem[*](simili F.) habere berulli[*](berilli B2a (ut ubique). berylli v.a.S.) videntur. India eos gignit[*](india eof (eoy F) gignit BFdhH. indiae ori- gine a. in india originem habentes Lv.), raro alibi repertos[*](repertos ll.(Ven.)H. -ti v.). poliuntur[*](potiuntur L.) omnes sexangula figura artificum ingeniis, quoniam [*](quoniam—14. 15 excitetur om.a.) hebes unitate[*](hebef unitate BS. -escunt ni (ine F) rv.) surda color[*](furda color BFS. color surdus Ldv.) repercussu angulorum excitetur [*](excutetur F.). aliter[*](aliter adhS. -ter enim Lv. alter F.om.B.) politi non habent fulgorem[*](fulgorem BS coll. Isid. -rem eundem rv.). probatissimi ex iis[*](if B1D). his adh.) sunt qui viriditatem maris puri imitantur, proximi[*](proxime a.) qui vocantur chrysoberulli[*](chryfoberilli B2F. crysioboelli L. chrisiobelli a.), paulo[*](et sunt paulo Lv.a.S.) pallidiores, sed in aureum colorem exeunte[*](exeuntef BS. -unt a.sed cfr. § 83. 93.) fulgore[*](ful- gorem a.). [*](Isid. XVI 7, 7. 9, 4. (cfr. infra § 113). Solin. 52, 62. 63. cfr. Damig. 35.) vicinum huic genus[*](huic genur B. genuf huic rv.) est, sed[*](fed BS. om. rv.)
pallidius[*](pallidi a.) et a quibusdam[*](et a (om.F) quibufdam BFdhv. om.a. quod L.) proprii generis existimatum[*](exiftimatum BaS. -tur rv.) vocatumque [*](uocaturque dhv.a.S.) chrysoprasum[*](chryfoprafum BFLS. -asus B. -pylon v. chrisiopilum a.). quarto loco numerantur hyacinthizontes , quinto[*](quintof (om. quos) BS.) quos aëroidis[*](aeroides G. her- v. froi- h.) vocant, postea[*](post eos dhv.a.S.) cerini ac deinde oleagini, hoc est colore olei, postremi[*](postremo a.) crystallo[*](chryftallo B. cristalli (crys- a) Fa. crystallis fere dhv.a.S.) similes. hi fere[*](hi fere (fecere B) Bcod. Poll. S. ferre hi F. et fere r. hi hv.) capillamenta habent sordesque, alioqui[*](aliquiqui L. alioq'q' a.) evanidi[*](aeuanidi B. uan- F.), quae sunt omnia[*](funt omnia (-ium Fdhv) BaJ. omnia sunt LS.) vitia. [*](Solin. 52, 64.) Indi mire gaudent longitudine [*](longitudinem F. -utidem B.) eorum solosque gemmarum esse praedicant, qui carere auro malint; ob id[*](ob id LadG. ob B. et ob id Fv.) perforatos[*](perforato B. fora- tos F. et (ex L) elephantorum (elefa- a) FLa.de mendo cfr. § 31. XXXIII 80. [XXXIV 19. XXXV 50].) elephantorum saetis subligant[*](fubligant BS. relig- rv.). convenit[*](conuenit BS. et alios (Lav. et alias F. aliis dhH) convenit rdhv.) non oportere perforari quorum sit absoluta bonitas, umbilicis[*](umbilicif Bv. -lici La. -li F.) tantum[*](tantum BdhH. statum Fa. statim Lv.) ex auro capita conprehendentibus [*](conprehen- dunt B.). ideo cylindros ex iis[*](if B1D. hif B2a.) malunt facere[*](facere malunt FLav.a.S.) quam gemmas, quoniam est summa commendatio in longitudine. [*](Solin. 52, 64.—cfr. Sidon. Apoll. carm. 11, 22.) quidam et angulosos statim putant[*](putant statim FLv.a.S. putant a.) nasci et perforatos gratiores fieri medulla candoris exempta[*](exempla B.) additoque auri[*](auri BS. -ro rv.) repercussu[*](repercuffu BS. -ssa dhv.. -sso (ra perc- a) r.) aut omnino[*](aut om.La.) castrata[*](castrata J. -raca F. conftrata BS. causa L. castigata dh. -gata causa v. om.a.) perspicuitati[*](perspicuitati ego. -atis ll.v.) crassitudine[*](crassitudinem a. ad cra- Lv.a.H.). vitia praeter iam dicta[*](dicta iam BS.) eadem fere, quae in smaragdis, et pterygia. in nostro orbe aliquando circa Pontum inveniri putantur. Indi[*](inde B.) et alias quidem[*](quidem om.a.) gemmas crystallum tinguendo[*](crystallo inuento Lav.a.B.) adulterare invenerunt, sed[*](sed—3 iidemque om.a.) praecipue berullos.