Naturalis Historia

Transpadana appellatur ab eo regio undecima , tota in mediterraneo, cui marina[*](marina ego. -ia ll.v) cuncta fructuoso alveo inportat[*](inportat a3v a. Brot.). oppida Vibi Forum, Segusio, coloniae ab

Alpium radicibus Augusta Taurinorum — inde navigabili Pado — antiqua Ligurum stirpe, dein Salassorum[*](salaforum DR. -aforum F. -anorum Ea) Augusta Praetoria iuxta geminas Alpium fores[*](foras F1a. fauces va.H), Graias atque Poeninas — his[*](hi E. hys a) Poenos[*](toenos a. floe- E1 ioe- DR. -nas F), Grais Herculem transisse memorant —, oppidum Eporedia[*](oporedia F1dRa. ypo- o) Sibyllinis a[*](all.H. libris a ov(S)) populo Romano conditum[*](condi iussum ov a. H(S). prob. Rück 3 p. 240) iussis. eporedias[*](eporedias (-icas v)E2H. sepore- A. sepure- (-use- R) r) Galli bonos equorum domitores vocant. [*](Cato fr. 40 p. 49 Peter. —) Vercellae[*](uercelle A. uergellae R1. -gillae DF1E1a) Libiciorum[*](lybiciorum a. libyco- B. libico- H) ex Salluis[*](salluis E2D1. -uuiis H. saluis Av(D2). -lyis B. aluis R. all-r) ortae, Novaria ex Vertamocoris [*](uerta- mocoris AD2. -macoris r Ven. (D1). -acomacoris R(?)v(C)), Vocontiorum hodieque pago[*](paga AE2), non, ut Cato existimat, Ligurum, ex quibus Laevi[*](Leui va.Brot.) et Marici condidere Ticinum non procul a Pado, sicut Boi Transalpibus[*](trans Alpes va.Brot.) profecti[*](prouecti Dal.) Laudem Pompeiam, Insubres Mediolanum. Oromobiorum[*](oromobiorum A. -ouiorum E2p. orumbi- uiorum R. orumboui-(mor- Ea) rD. orboui- d. orobi- v) stirpis esse Comum atque Bergomum[*](atque bergomum AF2E2v. om.r) et Licini Forum aliquotque[*](aliquotque F2D2. -otAR2S. -od r. et aliquot v) circa populos auctor est Cato, sed originem gentis ignorare se fatetur, quam docet Cornelius Alexander ortam a[*](a R(?)a3v. om.rD2) graecia[*](greciam A) interpretatione etiam nomiuis vitam in montibus degentium[*](degentium AS. -ibus rv).[*](extr.: Nepos fr. 53 Halm.) in hoc situ interiit oppidum Oromobiorum[*](oromobiorum ego. cfr. v.11. orub-p. orobouiorum R. orumb- rD. boui-a. orobi- v) parra[*](para F1. barra va.S. cfr. M Pt p. 339b), unde Bergomates Cato dixit ortos, etiamnum[*](an etiamtum?) prodente[*](prodente se AF2v. prudentes r) se altius quam fortunatius situm[*](situ F. -tos va. H). interiere et Caturiges[*](caturiges B. -gens Rd. careges A. eaturi (eacri F2inras.) gens rv), Insubrum exsules, et Spina[*](spira F2va.B) supra dicta, item[*](120) Melpum opulentia praecipuum, quod ab Insubribus et Bois et[*](est (esse a3G) eo va. S) Senonibus deletum eo die, quo Camillus Veios ceperit[*](cepit ut va. G), Nepos Cornelius tradidit.

[*]((7) Mela II 61. —) Sequitur decima regio Italiae, Hadriatico mari adposita, cuius Venetia, fluvius Silis ex montibus Tarvisanis[*](taurisanus a.-nis va.H), oppidum Altinum, flumen Liquentia ex montibus Opiterginis et portus eodem nomine, colonia Concordia, flumina et portus Reatinum[*](reatinum A2in ras.F2R2J. romat- rv), Tiliaventum Maius Minusque, Anaxum[*](Anas- sum va.Brot.), quo[*](quod DE2a) Varamus[*](uarianus EzBrot. -nius a) defluit, Alsa, Natiso[*](natis A) cum Turro[*](turno A. tarro Ea), praefluentes[*](praefluentae DR. -t??? F1. -te E1a. profl- va.G) Aquileiam coloniam XV[*](XII Rva. H) p. a[*](aAv. om.r) mari sitam. [*](Mela II 61. 57. — (17) cfr. Mela II 63. — Nepos fr. 54 Halm.)Carnorum haec regio iunctaque Iapudum[*](iapidum (-pyd- H) ava. D (item infra)), amnis Timavus[*](timauos AS. -aius DF1Ea), castellum nobile vino Pucinum[*](pu- cinum F2R2e corr.v. punicum AE2. puinic- DF1d. puuinic- a1. puicinic- a2. pinic- E1. cfr. XIV 60. XVII 31), Tergestinus sinus, colonia Tergeste, XXXIII[*](XXXIII ll.v(Brot.). XXIII B e Strab. V p. 215 extr.) ab Aquileia. ultra quam sex milia p. Formio amnis, ab Ravenna CLXXXVIIII[*](CLXXVIIII A2), anticus auctae Italiae terminus, nunc vero Histriae. quam cognominatam a[*](aom.A) flumine Histro, in Hadriam[*](hadrio A) effluente e[*](ae D. a E) Danuvio[*](danubio AF2Eava.S (semper)) amne eodemque[*](eadem qui (que F1) DF1Ea) Histro exadversum[*](exaduerso a3v. ad- uersum EH) Padi fauces, contrario eorum percussu[*](percussū DRE. -sso a) mari interiecto dulcescente, plerique dixere falso, et Nepos etiam Padi accola; nullus enim ex Danuvio amnis in mare[*](in mare — 21 flu- mine om.R1) Hadriaticum effunditur. deceptos credo, quoniam Argo navis flumine in mare Hadriaticum descendit[*](discendit AF) non procul Tergeste, nec iam constat quo flumine. umeris travectam Alpis[*](alpices DREa. ap- F) diligentiores tradunt, subisse autem Histro,

dein Savo[*](sauo dfH. sabo ll. sao v. cfr., § 147) dein Nauporto, cui nomen ex ea causa est inter Emonam[*](emonam AFaD2. aem- r B. hem- v. cfr. Momms. CIL III p. 488) Alpisque[*](alpisque F1a1S. -pesque rv) exorienti.

[*]((11) Mela II 57.—) Histria ut paeninsula excurrit. latitudinem eius XL, circuitum[*](circuitum AS(uero add. v). -to R. -tu r)CXXV[*](CXXII va.H) prodidere quidam, item adhaerentis Liburniae[*](et—liburniae Av. om.r) et Flanatici[*](planatici A) sinus, alii CCXXV[*](CCCXXV alii A1. om. va. S), alii Liburniae CLXXX. nonnulli in Flanaticum[*](fanaticum DFEa) sinum Iapudiam promovere a tergo Histriae CXXX, dein Liburniam CL fecere. Tuditanus, qui domuit Histros, in statua sua ibi inscripsit: AB AQVILEIA AD TITIVM[*](ticium a. titum S e Ptol. II 16,2. tityum J. cfr. § 139. 140 extr. Florus II 5,1) FLVMEN STADIA[*](stadio A) MM[*](MM (M Pt p. 306a) D2. M ll.H. CC v). oppida Histriae civium Romanorum Agida[*](agyda F. aegida Verc.cfr. Niss.It.II p. 240), Parentium, colonia Pola, quae nunc Pietas Iulia[*](iulia om. DF1R1E1a), quondam a Colchis[*](colchis F2v. colhis A. colcis r) condita; abest a Tergeste CV[*](CVD. cū (cum Ea) ll. CM p. v). mox oppidum Nesactium[*](ne- sanctium DF1RE. -inū a) et— nunc finis[*](finis Aa3v.-nis in r) Italiae — fluvius Arsia[*](arsia v. mirsie a. myrsiae ADF. -ie RE). ad[*](ad Aa. a DF.om.REv) Polam ab Ancona traiectus CXX[*](CXXAv(S). CXXXr H) p. est.

[*]((17) Mela II 60.—Cato fr. 42 p. 49 Peter. cfr. Plin. VI 5.)In mediterraneo regionis decimae[*]([deci]mae — 16 ceno om.R1) coloniae Cremona, Brixia Cenomanorum[*](cenomanorum R2v. cero- Ea. caero- D. ro- F. co- A) agro, Venetorum[*](uenatorum DFEa) autem Ateste et oppida Acelum[*](acaelum DE. acc- F), Patavium, Opitergium[*](opiterigum a. -rgum R. -rium A), Belunum[*](belunum G. -nium v. uelunum ll. D. cfr. CILV p. 192.1068), Vicetia[*](uicentia Ava. B). Mantua Tuscorum trans Padum sola reliqua. Venetos Troiana stirpe ortos auctor est Cato, Cenomanos[*](cenomannos DFREava.H) iuxta

Massiliam habitasse in Volcis[*](uolscis AEava. G). Feltrini[*](feltrini Ven.(D2). fertini ll.v(G). cfr. Niss. It. II p. 223 n. 6) et Tridentini et Beruenses[*](beruenses (berbe- F2) ll.v(S). berune- H.berne-Verc.) Raetica oppida, Raetorum et Euganeorum Verona, Iulienses[*](ueronam rilienses A) Carnorum. dein, quos[*](quo AR) scrupulosius[*](scrupulosius AS. -ose a3dv. scropulos r) dicere non attineat, Alutrenses, Asseriates, Flamonienses[*](flamminienses larnienses A2in ras.) Vanienses et alii[*](et alii B. tali p. tuli (iuli A2in ras.F2) ll. tulli v) cognomine Carici[*](carici D2Herm. XXI p. 545. curici A2. ???urici A1. culici rv), Foroiulienses cognomine Transpadani, Foretani, Nedinates[*](neni- dates (ueni- C) va. H taruisani A2D. tarus- A1. tauris- rv. cfr. § 126), Quarqueni, Tarvisani, Togienses[*](togienses AB. cog- rv), Varvari[*](uaruani ava.H. -rbari dH). in hoc situ interiere per oram Irmene[*](irmene AJ. iramine rv), Pellaon, Palsicium[*](palsicium AEsG(J). pas- v. pal- sacium Da. -atium r H), ex Venetis Atina et Caelina, Carnis[*](carnis a3Bas. -nes ll. -nos v) Segesta[*](segeste DRava.D) et Ocra, Tauriscis Noreia. et ab Aquileia ad XII lapidem deletum oppidum etiam invito senatu a M. Claudio Marcello L. Piso auctor est.

In hac regione et undecuma[*](undecuma (-cima R2) FRaBrot. -ecum D. XI. rv(H). X. C. XI S) lacus incluti sunt amnesque eorum partus aut[*](aut Av. om.r) alumni, si modo[*](simili modo AES) acceptos reddunt, ut Adduam[*](adduam v. aduam Aa3. adiam r) Larius, Ticinum Verbannus, Mincium Benacus, Ollium Sebinnus[*](uerbanus det sebinus F2dva. S), Lambrum[*](labrum AEs) Eupilis, omnes incolas Padi.

[*](Caelius fr. 13 p. 101 Peter. Timagenes fr. 10 Müller. Nepos fr. 52 Halm. Livius fr. 57 Hertz.)Alpis in longitudinem X???[*](X??? S. X??? ll.v) p. patere a Supero[*](super oram AEs) mari ad Inferum Caelius tradit, Timagenes[*](timagenes v. im- FR. timagines (im- D) r)XXV[*](XXIIva.D) p. deductis[*](deductis AEsv. ducti sunt r), in latitudinem autem Cornelius Nepos C???, T. Livius III stadiorum, uterque diversis in locis. namque et centum

milia excedunt aliquando, ubi Germaniam ab Italia summovent , nec LXX inplent[*](explent FdRava.S) reliqua sui parte graciles, veluti naturae providentia. latitudo Italiae subter radices earum a Varo per Vada Sabatia[*](sauitia DF1Ra), Taurinos, Comum, Brixiam, Veronam, Vicetiam, Opitergium, Aquileiam, Tergeste, Polam, arsiam DCCXLV[*](DCCXLV AEsF2H. -XIII DRa. -X???F1. -XLII v. DCCII L) p[*](p. om.AEsD). colligit[*](egit DF1Ra).