Naturalis Historia

[*]((6) Sol. 2, 11 extr. — §113 init.: Mela II 64.) Iungetur[*](iungentur A. -guntur F2(E2?). -gitur R2va.Brot.) his[*](his AEaG(J). hinc F. hic rv (Brot.). huic coni. H) sexta regio Vmbriam conplexa

agrumque Gallicum citra[*](citra AD. circa rv) Ariminum. ab Ancona Gallica ora incipit Togatae Galliae cognomine. Siculi et Liburni plurima[*](plurima AR2a2G. -mi.rv) eius tractus tenuere, in primis Palmensem, Praetutianum Hadrianumque agrum. Vmbri eos[*](umbri eos AF2E2V. -ricos r) expulere, hos Etruria, hanc Galli. Vmbrorum: gens antiquissima Italiae existimatur, ut quos[*](quos Av. que* F. que r)Ombrios[*](ombrios (P) G. umbrios v(D2). -ius A. -iuos r) a Graecis putent dictos, quod in[*](in ego. om. ll.v) inundatione terrarum imbribus superfuissent. trecenta eorum oppida Tusci debellasse[*](debellasse AF2R2E2v. uell- r. uall- ad2T) reperiuntur. nunc in ora flumen Aesis[*](aesis AC. esis v. aessis F2. Aessi r), Senagallia[*](senogallia va.S.), Metaurus fluvius, coloniae[*](colonia a3va.H) Fanum Fortunae, Pisaurum cum amne et intus Hispellum[*](hispellum Av. ispe- R2. spe- DFE. pe- R1d. be- a), tuder. de cetero Amerini, Attidiates, Asisinates[*](asisinates R1 (?)Brct. assisi- A2. assissi-A1. asiri- rv), Arnates, Aesinates, Camertes, Casuentillani[*](assuentillani A. casuentiniva. G), Carsulani[*](carsulani AF2 (R?) v. curs- r), Dolates[*](dolates AF2G. doia- DF1-dv. daia- R. dolactes a. doia- E) cognomine Sallentini, Fulginiates, Foroflaminienenses, Foroiulienses [*](forotulienses REaBrot.) cognomine Concupienses[*](co???npienses A. conp- F2RE2. concubi- va.Brot.), Forobrentani[*](forobrentani AdTRH.-etani F2. -brentani (-prent- F1) DF1. -enuntani a. -tiani E. -emitiani v. forodruen- tani D1. cfr. CIL XIn 6055), Forosempronienses , Iguini[*](iguini ll.G (D). iguui- S. in- ginini .v), Interamnatescognomine Nartes[*](nartes (add.R2) —17 cognomine om.R), Mevanates [*](melianates A), Mevaniolenses[*](meuaniolenses (Cluver) S. -nionenses (meliani- A) II. v. (H). -nienses F2E2G. cfr. Niss. It II p. 379), Matilicates, Narnienses, quod oppidum [*](extr.: Cato fr. 49 p. 50 Peter.) Nequinum[*](neque num DF1E1a 18 mellani A) antea vocitatum est, Nucerini cognomine Favonienses et Camellani, Ocriculani[*](ocricolani DFRE. otricul- va. G(Dal.)), Ostrani, Pitinates[*](piti- nates Niss. ll. cfr. CIL XIp. 939. 876. pitulani ll. xv) cognomine Pisuertes et alii Mergentini, Plestini[*](plestini ll.S. pele- G. pe- v), Sentinates, Sarsinates[*](sarsinates FdRaBas. cars-DE. sass- AD. fars- v), Spoletini[*](spo- lentini DFREava.Bas.), Suasani[*](suasani AH. suarrani (sarr- F2) rG), Sestinates[*](sessinates A), Suillates, Tadinates [*](tadinates AF2E2aG. ad- r. sad- B), Trebiates[*](treuiates A), Tuficani, Tifernates[*](tibernates DFREa) cognomine Tiberini[*](tiberini — 3 cognomine om.R)[*](tiburini Ava. G. tibini E1) et alii Metaurenses, Vesinicates[*](uesinicates — 4 metaurenses om.Ea)[*](uesi- nicates F2S. bes- A. uesion- DF1dv), Vrvinates[*](uruinates F1d. urbin- AF2v (S). urban- (D?)H(J). cfr. Niss. It. LI p. 396 (CIL XIp. 747)) cognomine Metaurenses et alii[*](hali Aa) Hortenses, Vettonenses[*](uettonenses (Cluver)H. uettio- B. metto- A. metio- rv), Vindinates, Visuentani[*](uisuentani AD1. uiue- rv. nise- D2coll. CILVIn. 2381b, 6. 2383,11) . in hoc situ interiere Feliginates[*](feligenates A) et qui Clusiolum tenuere supra Interamnam[*](interamna R. -ne E2. -nani va.G. inamnam F1. -na DE1) et Sarranates[*](sarsenates AR) cum oppidis Acerris quae Vafriae[*](fabriae A. uatriae H) cognominabantur, Turocaelo[*](turocelo Rdv a. D. turio- a) quod Vettiolum[*](uettiolum AF2Rv(S). uetuo- a. uettuo- r. uetrio- C. netrio- H), item[*](itē AF2in ras.R. inē DE. ē a) Solinates, Curiates[*](suriates Ava.H(D). sed cfr. Biicheleri Vmbri cap. 141), Falinates[*](falinates AF2D. fallien- rv), Sapinates [*](sapinates F2J.2 sapp- AD. apien- r. apienn- d(?)v). interiere et Arinates[*](arinates D1. aria- AJ2. aren- a. arien- rv) cum Crinivolo[*](criniuolo AD. crinou- rv) et Vsidicani et Plangenses, Paesinates[*](pefinates Rd. paefi- E. pefi- a. pisi- va.S), Caelestini. Ameriam supra scriptam Cato ante Persei[*](persaei F. -sici D) bellum conditam annis DCCCCLXIII[*](DCCCCLXIII AF2D. -XIIII rv(J2)) prodit[*](prodidit dava.S).

[*](Mela II 64. 60.) Octava regio determinatur Arimino, Pado, Appennino . in ora fluvius Crustumium[*](crustumum DF1. -timum R. -tunum Ea), Ariminum colonia cum amnibus Arimino et Aprusa[*](aprusa AF2v (S). pru R1. prusa rBrot.), fluvius[*](flu- uius D. -ius is (iis A) ll. -ius his dT. -ius hinc v. (an Rubico, is?)) Rubico, quondam finis Italiae. ab eo Sapis et Vtis[*](utis Cluver. uitis (-tes A) ll.v. cfr. Niss.It.II p. 250) et Anemo, Ravenna Sabinorum oppidum cum amne Bedese, ab Ancona CV, nec[*](ne DE) procul a mari

Vmbrorum Butrium[*](butrium v e Strab. Vp. 214. buut- A. brutium r). intus coloniae Bononia, Felsina vocitata tum[*](uo- citata tum ego. -tum AJ. -ta rv(D2)) cum princeps Etruriae esset, Brixillum, Mutina, Parma[*](parma Av. -rua r), Placentia.[*](Cato fr. 44 p. 50 Peter. —) oppida Caesena, Claterna, Fora[*](fora J. foro (-re A) ll.D1 -rū a3v) Clodi[*](clode A), livi, Popili[*](populi DFREva.B), Druentinorum[*](druentinorum Niss. It. II p. 268 n.10. tru- ll.v. (cfr. CILXIn. 1059)), Corneli[*](licinii cornelii F2), Licini[*](licini om.DF1REaHBrot. lac- cini L), Faventini, Fidentini , Otesini, Padinates, Regienses a Lepido, Solonates saltusque Galliani qui cognominantur Aquinates, Tannetani[*](tannetani AH. tanet- G. tannit- rv), Veleiates[*](ueleiates RBrot. uelegi- A. ueli- rv. cfr. § 47. VII 163) cognomine Vetti[*](ueti Fd. ueteri Brot. e coni. H. uecteri C. ueteti v) Regiates, Vrbanates[*](urbenates Ea. urbin- (um- bran- G) va.H). in hoc tractu interierunt Boi[*](bai DEa), quorum tribus CXII fuisse auctor est Cato, item Senones, qui ceperunt[*](ceperunt AadTS. -rant (coep- DF) r) Romam.

[*](cfr. Plin. II 229. — Sol. 2, 25. MCap. VI 640. Mela II 62. cfr. Isid. or. XIII 21, 26.)Padus, e gremio[*](gremio AF2R2ov. gem- r) Vesuli montis[*](motis DF1E. -tus ao) celsissimum in cacumen Alpium elati finibus Ligurum Bagiennorum[*](bagiennorum D2.. cfr. §47. uagi- AG. gabi- rv) visendo fonte profluens[*](profluens AF2(R?)v. fluens r) condensque se cuniculo et in Forovibiensium agro iterum exoriens, nullo amnium claritate inferior, graecis[*](a graecis ova.G) dictus Eridanus ac poena[*](poena Av. pae- F2. pe- o. paene (pene Ra) r) Phaethontis[*](phaethontis C.-tontis v. -tantis A. pheton- o. paethon- D. pethon- r) inlustratus, augetur ad canis ortus liquatis nivibus, agris quam navigiis [*](quam nauigiis (-gis AD) AF2av(S). -naugis R2. -nauiis DF1. -nauis R1. quamuis EodTH) torrentior, nihil[*](nihil AS. nil rv) tamen ex rapto sibi[*](sibi AF2E2o(R?) v. ibi r) vindicans[*](uendicans F2aTozva.G) atque, ubi linquit[*](linquit (-idR1) ARE2oS. liquit (-u& F) rv. (add. agros v, sed sc. raptum)), ubertate[*](ubertate R2S) largitor[*](largitor ADF1R1J. -itur R2aS(D). -ior ropv).[*]((280, 3) Sol. 2, 25 extr.)CCC p. a fonte addens

meatu duo de LXXXX nec amnes tantum Appenninos Alpinosque navigabiles capiens, sed lacus quoque inmensos in eum sese exonerantes, omni numero XXX flumina in mare Hadriaticum defert[*](defert AR2Sol.v. ref- rao), celeberrima ex iis Appennini latere Iactum[*](Iactum S. ia- v), Tanarum, Trebiam Placentinum, Tarum, Inciam[*](ciaam R. nic- va.H), Gabellum[*](capellum A), Scultennam[*](scultennam A2F2G. -enam A1v. -elnam r), Rhenum[*](rhenum AF2v. re- r), Alpium vero Sturam, Orgum[*](orgam Ra. morgum va.H), Durias duas, Sesitem[*](sesitem D. -te A. ses. Item r. sessi- v), Ticinum, Lambrum, Adduam[*](aduam DFE1), Ollium, Mincium.[*]((12) cfr. Mela II 62. —) nec alius amnium tam brevi spatio maioris incrementi est. urguetur quippe aquarum mole et in profundum agitur, gravis terrae, quamquam diductus[*](diductus (P)S. cfr. VI 120. ded- ll.v(J)) in flumina et fossas inter Ravennam Altinumque per CXX, tamen, qua largius[*](longius A) vomit, Septem Maria dictus facere. Augusta[*](angusta ava.H .) fossa Ravennam trahitur, ubi Padusa vocatur , quondam Messanicus appellatus. proximum inde ostium magnitudinem portus habet qui Vatreni[*](uatreni AF2v. -terni ao. -tereni (-terr- R) r) dicitur, qua[*](quae DF1. que Ra. quo va.S) Claudius Caesar e[*](e om.E1o) Britannia[*](britan- niam E1ao) triumphans praegrandi illa domo verius quam nave intravit Hadriam.[*]((19) Strabo V p. 214.) hoc ante Eridanum ostium dictum est, ab aliis Spineticum[*](spineticum F2v. spen- A. pin- r) ab urbe[*](urbi F1E1. urhi D. uri R1) Spina[*](hispina E1. spana ARE2. yspania a. spira va.B), quae fuit iuxta, praevalens, ut Delphicis[*](deluicis A. delfi- r) creditum est thesauris[*](thensauris DF1E1), condita a Diomede. auget ibi Padum Vatrenus amnis ex Forocorneliensi agro. proximum inde ostium Caprasiae, dein Sagis, dein Volane[*](uola- nae DFE), quod ante[*](quod ante olane om.DF1d1RE1a) Olane[*](olane B e Polyb.1116,10. 11. eol- AE2D. uol- d2. alane F2. -ne v) vocabatur, omnia ea[*](ea ll.v. exD2. ea e coni.S. an excidit exonerata?) fossa Flavia[*](fossa fluuia (flu- A) quam AE2. fossas fluminaque (flumina fossasque C) va.S), quam primi a Sagi fecere[*](facere Aa) Tusci egesto[*](egesti AF2E2) amnis impetu per[*](pe DR) transversum[*](trauersum DF1REa) in Atrianorum[*](hadrianorum A) paludes quae Septem Maria appellantur, nobili portu oppidi[*](oppidi AF2E2v. om.r) Tuscorum Atriae[*](arriae A. assiae E2inras. adriae F2), a quo Atriaticum[*](triaticum AE2inras. adri- a) mare ante appellabatur[*](appellantur D(F1)R1. -atur a) quod nunc Hadriaticum[*](adriaticum F2R2aC. atri- F1R1). inde ostia plena[*](plena AE2p(R?)B. a pl- rv) Carbonaria, Fossiones[*](Fossiones D2. fo- v. cfr. Niss. It. I p. 206. II p. 215) ac[*](ac om.d(?)S, ante fossiones pos.v)Philistina[*](philistina (fi- 11) ll.S. -nae v), quod alii Tartarum vocant, omnia ex[*](ex om.DF1dE1a) Philistinae fossae abundatione nascentia[*](ex- nascentia DRE1a. ??? na- F. ena- z), accedentibus Atesi ex Tridentinis Alpibus et Togisono[*](togisoro F) ex Patavinorum agris. pars eorum et proximum portum facit Brundulum[*](bru- dulum DF1E1), sicut Aedronem[*](edronem Radva.D) Meduaci duo ac fossa Clodia. his se[*](nis se R. isse A) Padus miscet ac per haec effundit[*](effunditur va.D2), plerisque, ut in Aegypto Nilus[*](nihilus A) quod vocant Delta, triquetram figuram inter Alpes atque oram maris facere proditus , stadiorum[*](stadiū Fa)II[*](IIv. V??? ll. D1) circuitu.[*](Metrodor. fr. 8 Müller.) pudet a Graecis Italiae rationem mutuari, Metrodorus tamen Scepsius[*](scepsius AF2E2Bas. -ptius raov) dicit, quoniam circa fontem arbor multa sit picea[*](pice A), quales Gallice[*](gallie o. -ici a) vocentur padi, hoc[*](ob hoc o) nomen accepisse, Ligurum quidem lingua amnem ipsum Bodincum[*](bodincum ve Polyb. I 16,12. -icum AVen. -ingum r) vocari, quod significet fundo carentem. cui argumento adest oppidum iuxta Industria[*](industrial AFED1) vetusto nomine Bodincomagum[*](bodincomagum Av. bodingo- r), ubi praecipua altitudo incipit.