Naturalis Historia
Pliny, the Elder
Pliny, the Elder, creator; Mayhoff, Karl Friedrich Theodor, 1841-1914, editor
[*]((10) cfr. Sol. 21, 2. — Cato fr. 41 p. 49 Peter. —) Incolae Alpium multi populi, sed inlustres a[*](at F1. ab DRa) Pola ad Tergestis regionem[*](tergesti regiones DFRa1 fecusses DFTR2D. fec- dav. fecues AES. fecses R1) Fecusses, Subocrini, Catali[*](catali AEsH. at- rv. catili G), Menoncaleni[*](menoncaleni AEsD. menoc- Fdv(S). -len Da. -o.celenii R. monocaleni H) iuxtaque Carnos quondam Taurisci[*](taurusci R(?)Dal.) appellati[*](appellati —10 norici AEsF2v. om.r), nunc Norici. his contermini Raeti et Vindelici, omnes in multas[*](quorum R1) civitates divisi[*](diuise ADa). Raetos[*](rhetos F2in ras. retos R2. r&s R1. re Da) Tuscorum prolemarbitrantur a Gallis pulsos duce Raeto. verso[*](uerso AESv. -sus r) deinde in[*](deinde in vet. Dal. -nde ll.v) Italiam pectore Alpium Latini iuris[*](turis EsDFa) Euganeae[*](euganeae v.-nea AEs. eucaneae F. -naeae D. -nec Ra) gentes, quarum[*](quorum AEs) oppida XXXIIII enumerat Cato.[*](Cato fr. 37 p. 49 Peter.) ex iis[*](iis Rv. is F1a. his rD) Trumplini[*](trumpleni AEsp. triumpilini va.D2. cfr. § 136), venalis cum agris suis populus, dein Camunni[*](camuni R(?) G cum B e Strab.) conpluresque similes finitimis adtributi municipis. Lepontios et Salassos[*](salassos EsL. -asos rv) Tauriscae[*](tauriscae AEsv. teutrisque r) gentis idem Cato arhitratur; ceteri fere Lepontios relictos ex comitatu Herculis interpretatione[*](interpretationi AEsRS) Graeci[*](graece R. -cie F1) nominis credunt, praeustis in transitu[*](intransinu D. -inū R. intra??? F1. intra sinū (-nus v) ava. H) Alpium nive membris. eiusdem exercitus et Graios fuisse Graiarum Alpium incolas praestantesque [*](que om.AEs) genere Euganeos[*](euganeus AEs), inde tracto nomine. caput
eorum Stoenos[*](stoenos AESBrot.isteonos r. stonos B e Strab. IV p. 204. stheonos v). Raetorum[*](ratorum AES.. ret- F. reth- r) Vennonenses[*](uennoneces Dad. -etes F1RG. cfr. §137. -ones B) Sarunetesque[*](saruni???esque F1. sarunt etesque DRad. suanet- coni.H) ortus Rheni amnis accolunt, Lepontiorum qui Vberi[*](uiberi va.S) vocantur fontem Rhodani eodem Alpium tractu. sunt praeterea Latio donati incolae, ut Octodurenses et finitimi[*](finium DF1Ra) Ceutrones[*](ceutrones B e Strab. (J2).-tones AESF1.-tohes Da. cuto- nes R. teut-F2. centrones v(H). cfr. XI 240. XXXIV 3), Cottianae civitates et Turi[*](et Turi D2It. p. 36.37. etturi (ettar R) ll.J.2 eturi v(J1).. etS. caturiges et B) Liguribus[*](guribus R. caturigibus f) orti, Bagienni[*](uagienni ll. G. cfr. §47) ligures et qui[*](ut qui AEs) Montani vocantur Capillatorumque plura genera ad confinium Ligustici maris.Non alienum videtur hoc loco subicere inscriptionem e tropaeo Alpium, quae talis est:
IMP · CAESARI DIVI[*](diuo DFRa) FILIO AVG · PONT[*](ponti. AEs. -tifex DFa). · MAX · IMP XIII · TR[*](ter. DFRa) · POT · XVII[*](XVII om.va.Brot.) · S · P · Q · R · QVOD EIVS DVCTV AVSPICIISQVE GENTES ALPINAE OMNES QVAE A MARI SVPERO AD INFERVM PERTINEBANT SVB IMPERIVM P · R · SVNT REDACTAE[*](redacti AEs) · GENTES ALPINAE DEVICTAE TRVMPILINI [*](triumpilini AEsv. -phi- a. -fi- r. cfr. p. 286,14) · · CAMVNNI[*](caumunni R1. camuni AEsG. cfr. §134) · VENOSTES · VENNONETES[*](uenostes AEsH. uenno- r. -otes v. del. G uennonenses S coll.§135) · ISARCI[*](isarci dG. his- v. isarchi ll.D1) · BREVNI · GENAVNES[*](genaunes Hcoll.Hor.carm. IV 14,10. Strab. IV p. 206. caen- AEs 2F2. -auces ES 1. om.r. naunes v) · FOCVNATES · VINDELICORVM GENTES QVATTVOR · COSVANETES[*](cosuanetes D. cons- dv. cus- R. cosuanetis AEs. -nates (cons- F) r irucinates (-tis A) AEs. uiru- va.H) · RVCINATES · LICATES · CATENATES[*](cattena;es Fava.G) · AMBISONTES[*](abisontes va. H) · RVGVSCI[*](rigusci Fa) · SVANETES · CALVCONES [*](calucones AEsG. allu- r. collu- v) · BRIXENETES[*](brixenetis AEs. -xentes rva.D2) · LEPONTI · VBERI · NANTVATES · SEDVNI · VARAGRI[*](uaragri AEsF2v(S). uer- G. uaua- gri r) · SALASSI · ACITAVONES[*](agitabones DFRa) · MEDVLLI ·
VCENNI[*](ucermi R. -eni F2dG) · CATVRIGES[*](carituriges DFR. -usiges a) · BRIGIANI · SOGIONTI[*](so- gionti AEsG. songi- F2. sonti- DF1dv. sonthi- a. sconti- R) · BRODIONTI[*](brodionti ll.H. -iunti v. bodionti B1coll.§37. ebroduntii B2) · NEMALONI · EDENATES[*](edemnates (eed- a) DFRava.G. adanates CIL Vn. 7231) · VESVBIANI[*](Vesubiani Niss. It. II p. 149 n. 3. cfr. CIL l.l. esu- ll.v) · VEAMINI · GALLITAE[*](gallitae AEsG. -icae v. -itre (-ri R) r) · TRIVLLATI[*](triulacti DRa. -atti va.D. tiulacti Fd) · ECDINI[*](ectini dva. S) · VERGVNNI · EGVI · TVRI[*](Egui. Turi Momms. CIL Vp. 906. eguituri ll.v) · NEMATVRI[*](nementuri C). ORATELLI · NERUSI · VELAVNI[*](uelauri DFa) · SVETRI.[*]((12) cfr. Plin. XXXIII 78. —) Non sunt adiectae Cottianae civitates XV[*](XII va.D), quae non fuerant[*](fuerunt R (?)G) hostiles, item adtributae municipiis lege Pompeia.
Haec est Italia[*](italiae DF1Ra. -ia e??? F2) diis sacra, hae gentes eius, haec oppida populorum. super haec Italia, quae L. Aemilio Paulo[*](Paulo del. U 58) C. Atilio Regulo cos[*](regulo cus. AEs. Co???s. regulo r. cōs. regi lacus F2). nuntiato Gallico tumultu sola sine externis ullis auxiliis atque etiam tune sine Transpadanis [*](dist. CFW Müller p. 13) equitum LXXX[*](???XXX F1. XXX DRa), peditum DCC armavit, metallorum omnium fertilitate nullis cedit terris; sed interdictum id vetere consulto patrum Italiae parci iubentium.
[*]((15) Mela II 55. Callimachus fr. 392. — (19) Mela II 56.) Arsiae gens Liburnorum iungitur usque ad flumen Titium[*](titiū AESF2v. titi???ū F1. ticium a. tittum D. titum RS. -tyum J. cfr. §129.140). pars eius fuere Mentores, Himani[*](hymani dva.D.cfr. M Pt p. 310a), Encheleae[*](enceleae AEs. en- chaeleae DF), Bulini[*](bulini (Tom. 1 p. 700) D2. cfr. M Pt l.l. buni AH. budini EsDF(R?). bund- a. dud- dv) et quos Callimachus Peucetios[*](peucetias Ava.D. paucetios DF) appellat, nunc totum uno nomine Illyricum vocatur generatim. populorum pauca effatu digna aut facilia nomina. conventum Scardonitanum[*](scardonitanum Av. -arum Es. -atum r ) petunt lapudes et Liburnorum civitates XIIII, ex quibus Lacinienses, Stulpinos[*](stulpinos AEsF2R2G(D). cfr. Ptol.116,6. stulti- r. sculti- v. stlupi- H), Burnistas, Olbonen-[*](Albonenses B)
ses nominare non pigeat. ius Italicum habent ex eo[*](ex eo CFW Müller p. 21. haec DF. hec a. eo rv) conventu Alutae, Flanates, a quibus sinus nominatur, Lopsi, Varvarini[*](uar- uarini H e Ptol. l. l. uaruabrini AEs. -ubarini v. barbari r) inmunesque Asseriates[*](As- sesiates Ge Ptol.), et ex insulis Fertinates[*](festinates a. fulsi- B. cfr. Momms. CIL IIIp. 398. M Pt p. 318b), curictae[*](curictae dB. -ittae v. -itae F2. cur- rictae RD. -ittae (corr- a) ADF1a. -itae Es. add. insulis falso iteratum DFRa).[*]((9) Mela II 57. —) cetero per oram oppida a Nesactio[*](nesacsio AEs) Alvona, Flanona[*](flanona H e Ptol. II 16,2. flamno- AEs. flamo- rv. flauo- B), Tarsatica, Senia, Lopsica, Ortoplinia[*](ortoplinia AEsF2daD. -pula B e Ptol.l.l. -plyma v. orthoplinia (-phi- R) r), Vegium[*](Vegium B. reg- ll.v), Argyruntum[*](dist.H), Corinium, Aenona, civitas Pasini[*](pausinus va.H), flumen Telavium[*](telauium (Tom. p. 701) D2. -aulum ll.v. tedanium B e Ptol. II 16,2), quo[*](quo v. quod ll) finitur Iapudia. insulae eius sinus cum oppidis praeter supra significatas Absortium[*](ab- syrtium R(?)va.D), Arba, Crexi[*](arba AEsDv. arb r crexi AEsJ. crexa B coll.Ptol. eraexi F. ere.xi r.om.v), Gissa[*](gissa ll.B. issa v. cissa U 60 coll. § 151), Portunata[*](portunata AEsF2B. -tu nota r. pharos paros ante v) . rursus in continente colonia lader[*](iadera AF2a3va.D), quae a Pola CLX abest, inde XXX Colentum insula, XLIII[*](XLIII M Pt p. 306a. XVIII ll.va.D2) ostium Titii[*](titii dv. ticii a. titi S. tityi (titt- DF) ll.J.cfr. §139) fluminis.[*]((15.17. 290, 5) Mela II 57.) Liburniae finis et initium Delmatiae[*](dalmatiae AEva.S(semper)) Scardona [*](scardena DF1Ra1) in amne eo[*](mamne eo Ra. mannae eo AEs. mamnea F2)XII[*](XV F1.LXX AEs. LXII va. G) passuum a mari. dein Tariotarum[*](Autariatarum (Wesseling)S) antiqua regio et castellum Tariona, promunturium Diomedis vel, ut alii, paeninsula Hyllis[*](hillis ARa. illis Es. hilis va.C) circuitu C???, Tragurium civium Romanorum, marmore notum, Siculi[*](siculi ll.v(D).sicum B e Ptol.), in quem locum Divus Claudius veteranos misit, Salona colonia ab Iader[*](iadera da3va.D)CXII[*](CCII d1. CCXII d2T. -XXII va. H). petunt in eam iura viribus[*](uiribus ADFRD. iur- EsdTv(S). om.aG. V tribus Warde Fowler (class. review 1894 I p. 11)) discriptis[*](discriptis ll.D. desc- dav(S)-ti G (Warde. Fowler)) in decurias
CCCXLII[*](CCCXLII AEaRdBrot. CCCLXII DFv. -LXXII C. -LXXXII H) Delmatae, XXV[*](XXV AEsD. -VI r. XXII v) Deuri[*](deurici RaS. decuni va.J), CCXXXVIIII Ditiones[*](ditiones AEsv. dedit- r), CCLXVIIII[*](LXIX va.H) Maezei[*](maezei ADRa. -zaei EsFB(D1).mezaei dG. maz- v(H)), LII Sardeates[*](sardeates AEsD. -diates rv). in hoc tractu sunt Burnum, Andetrium[*](andetrium R(?)H. mand- rv. cfr. Strab.VII p. 315. Ptol. II 16,7), Tribulium[*](triburium AEs. tilurium coni. M Ptp. 315b), nobilitata proeliis[*](P.R. aeliis DF1R. prolis AEs. pop. Rom. proeliis Bas.) castella. petunt et ex[*](et ex - 5 pe- tuntium om.DF1Ra) insulis Issaei[*](issaei G. staei AEsB. stati F2v), Solentini[*](solentini (Tom. 1 p. 654)D2.col- AEsv. coll- F2), Separi, Epetini. ab his castella Petuntium[*](petuntium M Ptp. 307.a petunt in eam (ea p) AEsp. ine F2. ??? F1.ne r. peguntium Brot. piguntiae v), Nareste, Oneum[*](nareste, oneum (Hirschfeld CIL IIIp. 1499) D2 nerate, oneum M Ptl.l. rateoneum AS. -num Es. raut- p. rata- eoneum (-nium a) r. rataneum v). Narona colonia tertii conventus a Salona LXXXV[*](LXXXVAEsD.-II Brot. LXXV r. -II v) p., adposita cognominis[*](cognomini S) sui fluvio[*](fluuio (o in ras.) a F2. -io ca R. -ii ca Da. lunio a AEs) a mari XX[*](X??? M Pt p. 317a) p. M. Varro LXXXVIIII[*](LXXXVIII A) civitates eo ventitasse auctor est; nune soli prope noscuntur Cerauni[*](ce- rauniAEsB. -uriv. cernaurni r) decuriis XXIIII[*](XXIIII AEsv.om.r), Daversi[*](dauersi M Pt p. 311b.duersi AEsp. diue- v. dauue- d. daucie- a. -ciaersi DF. dacim eyssi R. daursi B1 (D1).daorizi C cum B2e Strab.VII p. 315) XVII, Desitiates CIII[*](CVIIIDFa. CVIIIIR docleatae G. -teAEs. -tes (decl-a) rv(D). cfr. Ptol. II 16,5), Docleatae XXXIII, Deretini XIIII[*](deretini- XXXIII om.Rp), Deraemistae[*](derae- mistae FD2. -te D. -remiste a. -tae v. -raemeste A. -tae D.1 -raeineste Es) XXX, Dindari XXXIII, Glinditiones[*](gunditiones AEsp) XLIIII, Melcumani[*](melcumani AEsD.-ati p. -comani rv) XXIIII, Naresi CII[*](CII- 12 XXIIII om.DF1Ra), Scirtari LXXII, Siculotae XXIIII populatoresque quondam Italiae Vardaei[*](uardaei C. -dei AEsF2pv.-dae Dd. -d??? F1. -de Ra) non amplius quam XX decuriis. praeter hos tenuere [*](tenue AEs) tractum eum Ozuaei[*](ozuaei om.AEs. oenei B), Partheni, Cavi[*](caui (Tom. 1 p. 701) D2.auii F2. aui r. cfr. Liv. XLIV 30,7. 9), Haemasi[*](haemasi DD2. hem- FRav. aem- AES 2. -mau??? Es 1. hemasini G), Masthitae [*](masthitae AEsD.2marth- r. marsth-v. arth- G), Arinistae[*](aniristi a. armistae R (?) va.D2 naro- nae AEsF2).[*]((10. 13. 15. 292, 2. 7) Mela II 55-57. — (292, 4) cfr. Plin. II 237.) a Narone amne C??? p. abest Epidaurum colonia. ab Epidauro sunt[*](ab-sunt om.DF1Ra.va.H) oppida civium Romanorum Rhizinium[*](rhizinium (-num Es) AEsF2dv. hiz- r), Acruium[*](acruium D. -uuium S. caruium AEs. agrutum r. acrutum M Pt p. 308b. ascriuium v), Butuanum[*](butuamum A1Es. -anium va.B. butua B(D2) e Ptol.II 16,3. Butua, latinum coni.D2), Olcinium[*](olchinium dva.S), quod antea Colchinium[*](cholcinium DFR. colci-AEsa) dictum est, a Colchis conditum, amnis Drino[*](drino ego. cfr. XX 140. Vib.Sequ. dir- llv(D).drilo B) superque eum oppidum civium Romanorum Scodra ab[*](ab a. abc DF1. Abē a rv) mari XVIII[*](XVIIIAEsC. -IIII rv), praeterea multorum Graeciae oppidorum deficiens memoria nec non et civitatium validarum: eo namque tractu fuere Labeatae[*](labeatae AEsG. -tees F2. -tes v(D2). laebaeatae F1. lebeatae D. -betae d. -bete Ta. libeata R.cfr. Liv. XLV 26,15), Senedi[*](senedi AEsadT. senae- D. saene- R. saenae- Fet rudini AEsF2R2. ruid- r. sic duobusnominibus M Ptp. 317b, Enedi, Rudini (Tom. 2 p. 662) D2, uno no-mine Endirudini J. Ender- G. Eneder- v. Enderoduni Dal. Ende- rini Scoll.Ptol), Rudini, Sasaei[*](sasaei AEs 2S. -sei Es 1. -stri r. sassei G. fa-v), Grabaei[*](grambaei DF1R. ambrei a); proprieque dicti Illyri et Taulanti[*](taulenti F1. aul- D) et Pyraei[*](pyrei Aa. piraei EsD) retinent[*](retinent FdTaU 59.-net rv. dist.FU) nomen. in ora Nymphaeum promunturium. Lissum oppidum civium Romanorum ab Epidauro[*](epiro DF1. epyro Ra) C??? p.