Naturalis Historia
Pliny, the Elder
Pliny, the Elder, creator; Mayhoff, Karl Friedrich Theodor, 1841-1914, editor
[*]((12-14) MCap. VI 650. Sol. 2, 24. (14) Mela II 68. —) A Lacinio promunturio secundus Europae sinus incipit, magno ambitu flexus et Acroceraunio Epiri finitus promunturio, a quo abest LXXV. oppidum Croto, amnis Neaethus, oppidum Thuri[*](thuri (P)H. -ium v. tyri A. tauri r) inter duos amnes Crathim[*](crathim S. -in v. -tim ll) et Sybarim, ubi fuit urbs eodem nomine. similiter est inter Sirim et Acirim[*](acirin B e Strab. VI p. 264 init. agirim AR2. acrim rv) Heraclea, aliquando Siris vocitata. flumina Talandrum[*](talandrum A. cha- D. tha- (-lend- F2) rv. aca- B e Strab. VIp. 280. Cf. Niss. l. l. p. 914 n. 1), Casuentum, oppidum Metapontum, quo[*](qua FdREa) tertia Italiae regio finitur.[*](Cato fr. 68 p. 53 Peter. Theopomp. fr. 233 Müller.) mediterranei Bruttiorum Aprustani tantum; Lucanorum autem Atinates[*](atinates Av (S). attin- r. aten- H), Bantini[*](buntini A. bantani Ea1), Eburini,
Grumentini, Potentini, Sontini, Sirini[*](syrini F2E2), Tergilani[*](tercillani R2), Vrsentini[*](sirini—ursentini om.DF1R1E1a), Volcentani[*](uolcentani AR2G. uolent- r. uolsent- v. uulcet- p. (an Volceiani?)), quibus Numestrani iunguntur. praeterea interisse Thebas Lucanas Cato auctor est, et Pandosiam[*](pandosiam B e Strab. VI p. 256. mardoniam (-dan- F2. -daon- E2) ll.v(J)) Lucanorum urbem fuisse Theopompus, inqua Alexander Epirotes occubuerit.[*](cfr. Strabo VI p. 261. — Mela II 68. — (11) Sol. 2,12.) Conectitur secunda regio amplexa Hirpinos, Calabriam, Apuliam, Sallentinos, CCL sinu qui Tarentinus appellatur[*](dit.ego) ab oppido Laconum—in recessu[*](recessū DEa) hoc intimo situm[*](situm ll. -to a3v), contributa eo[*](eo om.d1) maritima colonia, quae[*](qui DF1E1) ibi fuerat, abest CXXXVI[*](CXXXV E) a Lacinio promunturio —, adversam ei calabriam in paeninsulam[*](paeninsula A) emittens. Graeci Messapiam a duce appellavere et ante Peucetiam a Peucetio Oenotri fratre in Sallentino agro. inter promunturia C??? intersunt. latitudo paeninsulae a Tarento Brundisium terreno itinere XXXXV[*](XXXXV D It.p. 27 n. 7. XXXV ll.H. -II v) patet multoque brevius a portu Sasine[*](sasinae F2D2 -nea A. -na v. -ne RS. rasinae (-ne a) r).[*]((17) Mela-II 66. — Sol. 2, 54. — (19) MCap. VI 650.) oppida per continentem a Tarento Vria[*](uria D cum Vossio ad Melam II 4, 7 (Momms. unterit. Dial. p. 47. 61). uaria (-roa R. baria F2) ll.v ob ego. om. ll.v. ad discri- men (Cluver) D2), cui cognomen ob Apulam Messapiae[*](apulam messapiae ego. -lae messapiā (mesa- piam a) F1RE1a. -lae messapia (mesa- A) rv), Aletium[*](aletium v e Ptol. III 1,67. adium DFdR1E1. -iuum a. sarmadium AE2pD. serm- R2), in[*](in v. om.ll) ora vero Senum[*](saenum A. ren- DF1d. senonum va.H), Callipolis[*](callipolis AH. ga- rv), quae nunc est Anxa, LXXV a Tarento. inde XXXIII[*](XXXIIIll.v(D). -II G) promunturium quod Acran[*](acran v. acar- A. agar- F2E2. agr- r) Iapygiam vocant, quo longissime in maria excurrit Italia. ab eo Basta oppidum et Hydruntum
decem ac novem milia passuum, ad discrimen Ionii et Hadriatici maris, qua in Graeciam brevissimus transitus, ex adverso Apolloniatum[*](appollonia (-iae G) AF2cum ras.E2va.H) oppidi[*](oppidi ll. G(S). -dum C(H). -do v) latitudine intercurrentis freti[*](i. F1. id a. C??? B) L??? non amplius.[*]((7) Mela II 66. — § 102: (14) Mela II 66. — (15) Sol. 2, 7.) hoc intervallum pedestri continuare[*](continuare AF2E2v. -uere r) transitu pontibus iactis primum Pyrrus Epiri rex cogitavit, post eum M. Varro, cum classibus Pompei piratico bello praeesset; utrumque aliae inpedivere[*](inpediere F1dRava. H) curae. ab Hydrunte Soletum desertum, dein Fratuentium[*](fratuentium (Momms.CIL IX n. 1006) D2. -ertium Av(S). fratru- r Brot.), portus Tarentinus, statio Miltopes[*](miltopes AF2aD. -paes DRE. -pae H. militop???F1. -tum a3v), Lupia[*](lupia AB. lubia F2. ???upia F1. upia r. upta a. luspia v>), Balesium[*](balesium AF2v. -essum F1dR. -laesum E1. -ssum r), Caelia[*](caelia (ce- R2) AR2S. -lium F2v. -li (ce- R1a) r),Brundisium L??? p. ab Hydrunte, in primis Italiae portu nobile ac velut certiore transitu sicuti[*](sicut E. sic utique R(?)H. sed utique vet.Dal.) longiore, excipiente Illyrici[*](illyrice A. -cae F. -ca ava.S) urbe Durrachio CCXXV traiectu. Brundisio conterminus Poediculorum [*](pediculorum FRava.S. cfr. §38) ager. novem adulescentes totidemque virgines ab Illyriis XII[*](XVI AS. XIII a3va.J) populos genuere. Poediculorum oppida Rudiae[*](ruriae A. rudia va.(P)H), Gnatia[*](gnatia AFRpJ2coll. II 240. egn- r(?)B. ingn- a. stegn- v), Barium[*](barium F2RG. uar- A. bariom r. -ion v), amnes[*](amnex Ra. -ne??? F1. ampes E2. -pe F2. ante va.H) Iapyx[*](iapyx Av. -pryx DRE1. -p??? F1. -pex F2E2) a Daedali filio[*](filio F2V. amnes filio AR2. f r) rege[*](ege A. egee R2. egi F2in ras. del.va.H), a quo et Iapygia Acra[*](Acra D2. aritan A. ami- tan r. -ta pv. amnes G. del.H. Acra, iam U 57. Acra item J2. clari iam D1.), Pactius[*](pactius Fv. -tris A. pattius r), Aufidus ex Hirpinis montibus Canusium, praefluens.[*](Mela II 66. 65.) hinc Apulia Dauniorum cognomine a duce Diomedis socero, in qua oppidum Salapia Hannibalis meretricio amore inclutum, Sipuntum[*](sipuntium R. -ritum o. -pontum Aava.D2), Vria[*](uria Ddv. -iae r. cfr. § 100), amnis Cerbalus, Dauniorum finis, portus Aggasus[*](aggassus AD2. agasus ov), promunturium montis Gargani, a Sallentino sive Iapygio CCXXXIIII[*](CCXXXIIII AG. -III rv) ambitu Gargani, portus Garnae, lacus Pantanus, flumen portuosum Fertor[*](fertor DF1dTD. -to R. -tur Ea. fer AF2. frento v). Teanum Apulorum itemque Larinum[*](lari- natum H), Cliternia[*](cliterna AF2E2. -em E1. aliternia a3Dal.), Tifernus amnis.[*]((8. 9) Sol. 2, 10.-) inde regio Frentana[*](frentana AFv. ferent- F2in marg. fret- r). ita Apulorum genera tria: Teani a[*](a AF2v (S). om.r Dal.) duce e[*](e Aa2G. om.rv) Grais; Lucani subacti a Calchante, quae nunc loca tenent Atinates[*](atinates AFG. etin- rv); Dauniorum praeter supra dicta coloniae Luceria, Venusia, oppida Canusium, Arpi[*](carpi F2), aliquando Argos Hippium[*](hippium Av. -idium (hypp- E. ypp- a) r) Diomede condente, mox Argyripa[*](argyrippa G. argir- R2) dictum[*](diomede — dictum om.DF1R1Ea). Diomedes ibi delevit gentes Monadorum Dardorumque et urbes duas, quae in proverbii ludicrum vertere, Apinam et[*](et AREB. met rv) Tricam[*](tricam B. aicram DFdRv. aior- Ea. atr- A).[*]((14) Liv. IX 27, 14. Fest. p. 34. 340.) cetera[*](cetero dH. -rum o) intus in secunda region Hirpinorum colonia una Beneventum auspicatius mutato nomine , quae quondam appellata Maleventum, Aeculani[*](aeculani AG(S). ecu- E. ausaecu- F. ausecu- rv(H). auscu- D1), Aquiloni , Abellinates cognomine Protropi, Compsani, Caudini, ligures qui[*](et qui—17 uescellani om.DF1d1RE1a) cognominantur Corneliani et qui Baebiani[*](baebiani D. beb- Il. v), Vescellani. Ausculani[*](ausculani D2. cfr. Momms. ad CIL IXp. 62. Niss. It.IIp. 845 n. 4. aeul- A. ecul- E2. decul- rv. aecul- H. aecl S), Aletrini[*](aletrini F2V. alit- AE2. aletri r), Abellinates cognominati Marsi, Atrani, Aecani, Alfellani, Atinates[*](atinates DdS. anti- A. atti- rv), Arpani, Borcani[*](borcani om.a. uorga- A. uorca- va.B), collatini, Corinenses[*](corinenses dv. cari- A. corri- (carri- F2) r) et nobiles clade Romana Cannenses, Dirini, Forentani, Genusini, Herdonienses[*](herdonienses Aa3H. hord- G. herdori- (erd- R) rv), Irini[*](irini ll.v (D). yr- a. hyr- d(?) B ex Herod. VII 170), Larinates cognomine Frentani, Metinates[*](metinates AF2a3G. etin- (etm- R) rv. meri- H. cfr. Niss. It. II p. 838 n. 2) ex Gargano, Mateolani, Neretini[*](neretini (-rat- F) ll.v (D). nerit- G. net- H), Natini[*](natini D. mat- ll.v. del. H), Rubustini[*](rubustini AF2E2G(H). -sini r. tubustini v. rob- Dal.), Silvini, Strapellini, Turnantini[*](turmantini (-men- G) dva.D), Vibinates, Venusini, Vlurtini. — Calabrorum mediterranei Aezetini[*](aezetini (M Pt p. 332a)D2. aeget- DREG. eget- av. agaet- F. aelit- A.cfr. Niss. It. IIp. 858), Apamestini, Argetini[*](argentini EB. om. v), Butuntinenses, Deciani, Grumbestini[*](grumbestini AF2H. brum- rv), Norbanenses[*](narbonenses Ava. G), Palionenses[*](palionenses AG(S). balto- r. palto- H. om.v), Stulnini[*](stulnini ll.v(D). sturn- B e Ptol. II 1,68), Tutini. — Sallentinorum Aletini[*](alentini AF2E2a), Basterbini, Neretini, Vzentini[*](uzentini D cumn Mommes. unterit. Dial. p. 52 (CIL IX p. 3). ulent- ll.v(J). uxent- H. ualent- B), Veretini.[*]((8-10) Mela II 65.) Sequitur regio quarta gentium vel fortissimarum Italiae. in ora Frentanorum a Tiferno flumen Trinium portuosum, oppida Histonium, Buca, Hortona[*](hortona AJ. -tana (ort- Fd) r. Ortona veStrab.V p. 242), Aternus amnis. intus Anxani cognomine Frentani, Carecini[*](carecini Nipperdey opusc. p. 203. -etini 11. J. carent- v. cfr. Niss. It. IIp. 790) Supernates et Infernates, Iuanenses[*](iuanenses (Monvms. CIL IXp. 274) D2. lanuenses ll.v). — Marrucinorum Teatini[*](teatini ve Ptol. III 1,53. teacini (taea- AF) ll) . — Paelignorum Corfinienses[*](corfinien- ses v. coruini-A. cornifici- r), Superaequani, Sulmonenses . — Marsorum Anxatini[*](anxatini DF1ED. anaxt- a. anaxat- AF2J. anxant- dv. hanc sat- R), Antinates[*](antinates D cum Momms.l.l. p. 321 (CIL IXp. 362). ati- Av. atti- r), Fucentes, Lucenses, Marruvini[*](marruini A. -ubini F2. maruuii dva.S). — Albensium Alba ad Fucinum lacum.— Aequiculanorum Cliternini, Carseolani. — Vestinorum Angulani, Pennienses[*](pennienses ll.v. pinnie- a. penne- D. pinne- B. cfr. Ptol. III 1,52), Peltuinates, quibus iunguntur Aufinates Cismontani. — Samnitium, quos Sabellos et Graeci Saunitas dixere, coloniae[*](coloniae Momms.CIL IXp. 239. -nia ll.v) Bovianum[*](bouianum v. -nium AF2. uouianum F1. uobi- R. -nium r) Vetus et alterum
cognomine Vndecumanorum, Aufidenates, Aesernini[*](aesernini (-rrini E) AED. ese- v. ase- r), Fagifulani [*](fagifulani AG. -ugali rv), Ficolenses, Saepinates[*](saepinates H. sep- l. v), Tereventinates[*](tereuentinates S. ter- cuen- A. treuen- G. teuen- da. teren- R. teuentiates r. treuen- v). — Sabinorum Amiternini, Curenses, Forum Deci, Forum Novum, Fidenates, interamnates, Nursini, Nomentani, Reatini, Trebulani qui cognominantur Mutuesci[*](mutuesci TD. -uesti DdEav. -usti R. -taei B. -usci AF2in ras.S. -caei G) et qui Suffenates[*](suffenates Av. sufe- r), Tiburtes, Tarinates [*](tarinates a3B. parin- (paren- A) ll.v).[*](Gelli[an]us: cfr. Peter hist. Rom. fr. P. 94.- Sol. 2, 6. — Varro ap. Fest. p. 343.) in hoc situ ex Aequicolis interiere Comini, Tadiates[*](tadiatestes R. -tester DEa), Caedici[*](cedici Ea. cned- D. aced- F2a3va.H), Alfaterni. Gellianus[*](gelbianus R. gella- E1. Gellius Peterhist.Rom. fr.p. 94. cfr. index) auctor est lacu Fucino haustum Marsorum oppidum Archippe, conditum a Marsya: duce Lydorum; item Vidicinorum[*](uidicinorum AG(J). uitic- (uic- F1) rH. urtic- v) in Piceno deletum a Romanis Valerianus[*](Valerius Antias coni. Münzer p. 376 n. 1). Sabini, ut quidam existimavere, a religione et deum cultu Sebini[*](saebini F2. saeuini F1a. seu- R1dTva.J) appellati, Velinos accolunt lacus, roscidis[*](roscidis F2v. royc- A. prosc- r) collibus.[*]((17) Varro LL V 71. Sol. 2, 23. cfr. Plin. II 209. XXXI 10. 59.) Nar amnis exhaurit illos sulpureis aquis[*](dist.D) Tiberim ex his petens, replet e[*](e AF2v.aa2. om.r) monte Fiscello Avens[*](Auens D cum Prellero. cfr. Serv. Aen. VII 657. aues ll. labens v) iuxta Vacunae nemora et Reate in eosdem conditus. at ex alia parte Anio[*](anio AF2v. annio r), in monte Trebanorum ortus, lacus tris amoenitate nobiles, qui nomen dedere Sublaqueo, defert in Tiberim. in agro Reatino Cutiliae[*](cutiliae Av. -tiniae Fd. -ni ac r) lacum, in quo fluctuetur[*](fluctuet va.S) insula, Italiae umbilicum[*](umbiculum FR2a. uerb- R1) esse M[*](M om.A). Varro tradit. infra Sabinos Latium[*](atium DR1E1. ??? F1) est, a latere Picenum, a tergo Vmbria[*](umbriam A), Appennini iugis Sabinos utrimque vallantibus.[*](Mela II 65. 64. —)[*]((4) cfr. Paulus Festi p. 212 (117).) Quinta regio Piceni est[*](est Av. et r), quondam uberrimae multitudinis. CCCLX Picentium in fidem p. R. venere. orti sunt a Sabinis voto vere sacro. tenuere ab Aterno[*](aterno av. att- ll) amne, ubi nunc ager Hadrianus et Hadria[*](adrianus et adria DFREaC(item infra)) colonia a mari VI[*](IIIEa.VIIFva.S) . flumen Vomanum, ager Praetutianus[*](praetuttianus DF1RE (fere semper)) Palmensisque [*](palmesisque R. palam- DF1Ea), item[*](idem DFE) Castrum Novum, flumen Batinum[*](batinum Av. ???uat- F2. uiuat- DE. -annū a. iuuatium R), Truentum cum amne, quod solum Liburnorum in Italia relicum est, flumina[*](flumina v(D2). -men ll. H) Albula, Tessuinum[*](albula tessuinum E2D -lates suinum Av. -la teruinum r. -la teruium dTH), Helvinum[*](heluinum AF2v(D2). om.rH), quo[*](quo AF2E2v. quod r) finitur Praetutiana regio et Picentium[*](picentium v. -tum ll. D2cfr. v. 2) incipit.[*]((12) Sol. 2, 10.) Cupra oppidum, Castellum Firmanorum et super id colonia Asculum, Piceni nobilissima[*](dist. Momms. Herm., XVIII p. 192. n) intus, Novana[*](nobana ADE.del.D2It. p. 16). in ora Cluana, Potentia, Numana a Siculis condita, ab iisdem colonia Ancona[*](ancon va.G. -co dT), adposita promunturio Cunero[*](Cumero va.S) in ipso flectentis se orae cubito, a Gargano CLXXXIII[*](CLXXXIII Av(S). -IIII E2Brot. -XXX r). intus Auximates, Beregrani[*](beregrani AG. uer- rv), Cingulani, Cuprenses cognomine Montani, Falerienses[*](falerienses D2. falar- II. v. cfr. Niss.It.II p. 423), Pausulani, Planinenses[*](pleninenses G), Ricinenses, Septempedani[*](septempedani Av. -ales F2. -ates r), Tolentinates[*](tolentinates ego. cfr. CIL IXp. 530. tolenses A tollen- tinas DF1RE1a. -nates v. -nias E2. -ni uel tolenses Fa), Trai- enses[*](traienses ego coil. CIL IX n. 5646. 5647. trace- ll. traice- dT. triace- v treie- H. tree- D2. cfr. CIL IXn. 5832.VI n. 2413,1. 2379a34)), Vrbesalvia Pollentini[*](polentini Ava.G).