Naturalis Historia

et in[*](in om.VR.) Hispania mulis[*](multis V.) provehunt simili de causa. tantumque [*](cantumque R. canum que E.) pabulum refert, ut mella[*](melle R.) quoque venenata fiant. Heracliae [*](heracleae dC.) in Ponto quibusdam annis perniciosissima[*](perniciosissimam R.) existunt ab iisdem apibus facta, nec dixere auctores, e quibus floribus ea fierent! nos trademus quae conperimus. herba est ab exitio et iumentorum quidem, sed praecipue caprarum appellata aegolethron[*](aegolethron dv. egolaethron V. -lephron r.). huius flore concipiunt noxium virus aquoso vere marcescentis. ita fit, ut non omnibus annis sentiatur[*](sentiantur VRE.) malum.[*](Diosc. II 103.) venenati signa sunt, quod omnino non densatur[*](densantur RE.), quod color magis rutilus est, odor alienus, sternumenta protinus movens, quod ponderosius innoxio. qui edere, abiciunt se[*](se dv.quae se VR. que se E.) humi refrigerationem quaerentes, nam et sudore diffluunt. remedia sunt multa, quae suis locis dicemus; sed quoniam statim[*](se statim V.) repraesentari aliqua in[*](29,97,32,43) tantis insidiis oportet, mulsum vetus e melle optimo et

ruta, salsamenta etiam, si reiciantur, sumpta crebro. certumque est id malum per excrementa[*](excreamenta Tf.) ad canes etiam pervenire similiterque torqueri eos. mulsum tamen ex eo inveteratum[*](ueteratum RE.) innocuum esse constat, et feminarum cutem nullo[*](cute nullo V. cutem ullo R.) melius emendari cum costo[*](casto R.), suggillata cum[*](cum sale B e Diosc. (ἁλός). sed cfr. XX 157, ubi itemἁλὸς et ἀλόηςinter se confusa sunt.) aloe.

Aliud genus in eodem Ponti[*](ponti VdTfv. potu r. Ponto (del. situ) G.) situ, gente Sannorum [*](sannonum RE. (uiget ex) annona v. a. G. Suanorum Gronov. (cfr. XXXIII 52).), mellis, quod ab insania, quam[*](quam Vdv. que E. quod R.) gignit, maenomenon vocant. id existimatur contrahi flore rhododendri, quo[*](qua RE.) scatent silvae. gensque ea, cum ceram[*](ceramdv. cera r.) in tributa Romanis praestet[*](praestet v. -ent ll.), mel, quoniam exitiale est, non vendit[*](pendit S cum Gronovio.). et in Perside et in Mauretaniae Caesariensis Gaetulia, contermina Massaesylis[*](Massaesulis G. massasyllis RE. masyllis rTv.), venenati favi gignuntur, quidamque a[*](a VREv.ad (partem) dTJ. ex coni. S. an aliqua? 13 leuiore V.) parte, quo nihil esse fallacius potest, nisi quod livore deprehenduntur [*](deprenduntur R.).[*](malvae: Geop. XV 6, 1. 5, 6. Plin. XX 223.) quid sibi voluisse naturam his arbitremur insidiis, ut ab iisdem apibus nec[*](nec - 20 apibus om.d.) omnibus annis fierent aut non totis favis? parum enim erat[*](parum erat enim V. parum erat H. an parumne ei erat?) genuisse rem, in qua venenum facillime daretur? etiamne hoc ipsa in melle tot animalibus dedit? quid sibi voluit, nisi ut cautiorem minusque avidum faceret hominem? non enim et ipsis apibus iam cuspides dederat et quidem venenatas, remedio [*](remedium... differendum v. a. G.) adversus has utique non differendo? ergo malvae[*](malbae R.) suco aut foliorum hederae[*](hederis d.) perungui salutare est vel percussos eas[*](ea TED.) bibere. mirum tamen est venena portantes ore fingentesque ipsas non mori[*](moris R.), nisi quod illa domina rerum

omnium hanc dedit repugnantiam apibus, sicut contra serpentes Psyllis[*](psyllis dv. phyllis V. hypsillis r.) Marsisque inter homines.

Aliud in Creta miraculum mellis[*](mollis R.): mons est Carina[*](carma REBrot. Carnia coni. H. Camara U 461.)VIIII passuum ambitu, intra quod spatium muscae non reperiuntur, natumque ibi mel nusquam attingunt. hoc experimento singulare medicamentis eligitur[*](exigiturVdTfS. sed cfr. XXIII 79.).

[*](Col. IX 7, 5. Geop. XV 2, 1. (Plin. XVIII 338). Varro III 16, 15. 16. Col. IX 6, 1. Pallad. I 38, 1.) Alvaria[*](albaria R. aluearia v. a. J.) orientem aequinoctialem spectare convenit . aquilonem evitent, nec favonium minus. alvus[*](aluus T. aluos rS. aluearia v.) optima[*](optima e v. -imeVdT. -ume r. -imas e S cum Gronovio (secundas... tertias).) e cortice, secunda ferula, tertia vimine; multi et e[*](et e VdTS. estis et i R. estis et E. eas et H. eaet v.) speculari lapide fecere[*](facere RE.), ut operantes[*](operantes v. sperantis ll.) intus spectarent. circumlini alvos fimo bubulo utilissimum, operculum a tergo esse ambulatorium, ut proferatur[*](pro feratur G. properatur VRE. prospiciatur dT.) intus, si magna sit alvus aut sterilis operatio, ne desperatione curam abiciant; id paulatim reduci fallente operis incremento. alvos hieme stramento operiri, crebro suffiri, maxime fimo bubulo.[*](Col. IX 14, 1. 2. 8. 9. Pallad. V 8, 7.) cognatum hoc iis innascentes bestiolas necat[*](necant V.), araneos, papiliones, teredines[*](papilione redines R.), apesque ipsas excitat. et araneorum quidem exitium facilius est; papilio, pestis maior[*](dist. S.), lucernis tollitur vere[*](uere RH. uero rTv.), cum maturescat[*](maturescit d v. a. S.) malva, noctu interlunio caelo sereno accensis ante alvos. in eam flammam sese ingerunt.

[*](Varro II 16, 28. Col. IX 14, 15. Geop. XV 4, 4.) Si cibus sentiatur[*](sentiatur VGEv(S). -iantur R.censeatur dC.) deesse apibus, uvas passas siccasve ficos[*](ficus V2dT.) tusas ad fores earum posuisse conveniat, item[*](item conueniat R.) lanas[*](laneas D. an lanae?) tractas madentes passo aut defruto[*](defruto V2dv. defrito r.) aut aqua

mulsa, gallinarum etiam crudas[*](crudas dv. nudas rS.) carnes. quibusdam et aestatibus iidem[*](etiam aestatibus Vv. a. S.) cibi praestandi, cum siccitas continua florum alimentum[*](alimentum om.d.) abstulit. alvorum[*](arborum VG.), cum mel[*](melle d.) eximatur, inlini oportet exitus melissophyllo aut genista tritis, aut medias alba vite praecingi[*](cingine om.R.), ne apes diffugiant. vasa mellaria et[*](et TfS. aut rv. an ac?) favos lavari aqua praecipiunt, hac[*](haec VG.) decocta fieri saluberrimum acetum.

[*](Col. IX 6, 1. Diosc. II 105.) Cera fit[*](fit etR. fit ex v. a. C.) expressis favis, sed ante purificatis aqua[*](aqua—9 siccatis om.RE.) ac triduo in tenebris[*](tenebris v.terebris VGd.) siccatis, quarto[*](a quarto RE.) die liquatis igni in novo fictili, aqua favos tegente, tunc sporta colatis. rursus in eadem olla coquitur cera cum eadem aqua excipiturque alia frigida, vasis melle circumlitis. optima quae Punica vocatur, proxima quam maxime fulva odorisque mellei, pura, natione autem Pontica, quod[*](quod ll. S. quam v.) constare[*](constaret RE.) equidem [*](et quidem VG.) miror inter venenata mella[*](uenena mel G.), dein Cretica, plurimum enim ex propoli[*](tropoli V.) habet, de qua diximus in natura apium. [*](11,16) post has Corsica[*](corsicam VGd.), quoniam ex buxo fit, habere quandam[*](quandam G. quantam ll. aliquantam v.) vim medicaminis putatur.[*](Diosc. II 105. Th. H. VII 9, 3.) Punica fit hoc modo: ventilatur sub diu[*](diuo Vv. a. J. diual R. dio Dal.) saepius cera fulva, dein[*](deinde Rv. a. D.) fervet[*](fruet R. feruent VG. -enti d.) in aqua marina ex alto petita addito nitro. inde lingulis hauriunt florem, id est candidissima quaeque, transfunduntque in vas, quod exiguum frigidae habeat, et rursus marina decocunt separatim , dein vas[*](uase d.) ipsum[*](ipsumREV. ipsu V2. ipso r.) aut aquam[*](aut aquam ego. antequam ll. S. aqua J. del. cfr. Diosc. an lente aqua?) refrigerant. et cum hoc ter fecere, iuncea crate[*](grate G. gratae E.gnatae R.) sub diu siccant sole lunaque. haec enim candorem facit, sol siccat[*](sol siccat et VGdTH. sic siccat et r. siccantes G. si sic siccatur v.), et, ne liquefaciat[*](liquefaciat TH. -iant ll. v.),

protegunt tenui linteo. candidissima vero fit post insolationem [*](insalationem Vd.) etiamnum[*](etiam V.) recocta. Punica medicinis utilissima. nigrescit cera addito chartarum cinere[*](geinere E. genere R.), sicut anchusa[*](ancusa R.) admixta rubet[*](rumba et RE.), variosque in colores pigmentis trahitur[*](traditur dDal.) ad reddendas[*](reddendas V2v(S). -da RE. edendas rH.) similitudines et innumeros mortalium usus parietumque etiam et armorum tutelam. cetera de melle apibusque in natura earum dicta sunt.

[*](11,11 sqq.)

Et hortorum quidem omnis fere peracta ratio est[*](ratio peractadv. a. S.);

secuntur herbae sponte nascentes, quibus pleraeque [*](pleraeque dv. -raque rD.) gentium utuntur in cibis maximeque Aegyptus, frugum[*](frugus R.) quidem fertilissima[*](fertilissimas et V. -ma et dT.), sed ut prope sola iis carere possit. tanta est ciborum ex herbis abundantia. in Italia paucissimas novimus, fraga[*](fragant RE1. flagant E2.), tamnum[*](tannum d. tamnus R.), ruscum, batim[*](battim d. batim marinam om.VT.) marinam, batim[*](battim Vd. uatim R.) hortensiam[*](hortensianam REv. a. H.), quas[*](quam Vv.) aliqui asparagum Gallicum vocant, praeter has[*](has om.VG.) pastinacam pratensem, lupum salictarium, eaque[*](eamque RE.) verius oblectamenta[*](obiectamentaVGRE.) quam cibos.

[*](cfr. Diosc. II 128.) In Aegypto nobilissima est colocasia, quam cyamon aliqui vocant. hanc e Nilo metunt, caule, cum coctus est, araneoso in mandendo[*](madendo VG.), thyrso autem, qui inter folia emicat, spectabili[*](spectabilis REv. a. G.), foliis latissimis, etiam si arboreis conparentur , ad similitudinem eorum, quae personata in nostris amnibus[*](amnibus B. manibus ll. v.) vocamus, adeoque[*](adeoque v. adeque VG. adaequeRE. at aeque d.) Nili sui dotibus gaudent, ut inplexis colocasiae foliis in variam speciem vasorum potare gratissimum habeant. seritur iam haec in Italia.

[*](Th. H. VII 11, 3. IV 8, 12. (I 1, 7. 6. 11).) In Aegypto proxima auctoritas cichorio[*](cicori R. cicorio v. a. C.) est, quod[*](quod TRES.quam rv.)

diximus intubum erraticum. nascitur post vergilias, floret[*](19,129) particulatim[*](particula eius RES.). radix ei lenta, quare[*](quare Vdv. quar G. qua r.) etiam ad vincula utuntur [*](an non (vel paulo) longius? (οὐ πόρρωTheophr.).) illa. anthalium longius a[*](a dTVen.et r. om. v.) flumine[*](lumine RE.) nascitur, mespili magnitudine et rotunditate, sine nucleo, sine cortice, folio cyperi. mandunt igni[*](igne VdT.) comparatum[*](comparatum (conp- V)ll. cfr. XI 22. paratum v. (mandunt in bryto paratum coni. S e Theophir.).). mandunt et oetum[*](cetum GR.), cui pauca folia minimaque, verum radix magna.[*](Th. H. I 6,12. VII 7, 1.3. 4.) arachidne[*](arachidna B. -chnide VRE2. -ncdeE1. anachnide G. -cnide d.) quidem et aracos[*](aracos dv. -chos r. aracoides B.), cum habeant radices ramosas ac multiplices , nec folium nec herbam ullam aut quicquam aliud supra terram habent[*](habeant VR.). reliqua volgarium in cibis apud eos herbarum nomina: chondrylla[*](chondrylla B. candryala (-riala E)ll. Brot. (cfr. index). condriala v.), hypochoeris[*](hypochoeris B. hypocaris ll.hippocratis v.), caucalis[*](caucalis B. caucaris ll. v.), enthryscum [*](enthryscumD cum J coll. XXII 81 et Theophr. entriscum G. anthriscumdREB. antr- V.), scandix[*](scandix dv. -drix V. -dryx R. scam dryx E. sandix G.), come,[*](come S cum B e Theophr. et coll. XXVII 142. om. ll. v. (G. D).) quae ab aliis tragopogon[*](tragopagon VGRE.) vocatur, foliis croco simillimis, parthenium, trychnum, corchorus et ab[*](ab om.REv. a. S.) aequinoctio nascentes aphace[*](aphace B. apace VGdT (an recte?). -cae v. apache r.), achynops[*](achynops Salm. prol. ad hylen p. 2 e Theophr. VII 11, 2 et coll. § 101. achynopos V. acynopos GdTindex. acyno r. acinos v. cynops J cum B e Theophr. VII 7, 3. an ac cynops?). epipetron vocant quae numquam floret. at e[*](at e REv. adeo r.) contrario aphace[*](apace ll.) subinde marcescente flore emittit alium tota hieme totoque vere usque in aestatem.

[*](Th. H. V 14, 5.3. Diosc. III 197. (IV 187).) Multas[*](multa RE.) praeterea ignobiles habent, sed maxime celebrant cnecon[*](necun VGd. cnicon v. a. S.) Italiae ignotam, ipsis autem oleo, non cibo gratam[*](gratum VG.). hoc faciunt e semine eius. differentia prima:

silvestris et mitior[*](satiuae (pro mitior) v. a. S.). silvestrium duae species. una mitiori[*](mitiori codd. Salm. U 463.mitior est Vv. -ore rS.) similis[*](similis U 463. -li ll. v. a. D.), caule tamen rigido; itaque et colu antiquae[*](antiquae mulieres B.) utebantur exili[*](exili ego. ex illis ll. G. exilis v.) , quare quidam[*](qui- dem REv. a. B.) atractylida[*](atractylida B. (-ctillida v). atraylide VGd. atrailide r.) vocant. semen eius candidum et grande, amarum. altera hirsutior, torosiore[*](torsiore Vd.) caule et qui paene humi serpat, minuto semine. aculeatarum generis haec est, quoniam distinguenda sunt et[*](et om.VG.) genera.

[*](Th. H. VI 1, 2. 3. 4,1. 1,3. (I 10,6). 4,1. 5,1. 1,3. 5, 2. Diosc. IV 160.) Ergo quaedam herbarum spinosae sunt, quaedam sine spinis. spinosarum multae species. in totum spina[*](spinae sunt coni. S.) est asparagus, scorpio, nullum enim folium[*](folium dREv. forum r. -rem T.) habent[*](habet REv. a. S.(asparagus scorpio pro una herba accipi voluit B).). quaedam spinosa[*](hi spinosa V.) foliata sunt, ut carduus[*](candus R.), erynge[*](erynge S cum B. -gion v. erunge ll. D.), glycyrrhiza[*](glycyrrhiza fH. -zon v. glyciriza R. glic- E. gelyzicyrici G1.gelycy- G2. lycyricia V. licy- d.), urtica; his enim omnibus foliis inest[*](inest dREv. id est r.) aculeata mordacitas. aliqua et secundum spinam[*](spinam v. -na REVen. -nia d. hispaniam G. -nia V.) habent folium, ut tribulus et anonis. quaedam in folio non[*](non om.dREv. a. S.) habent et in caule habent[*](caule habent ll. S. caule v.), ut pheos [*](phleos v. a. H.), quod aliqui stoeben[*](sthoen VG. stheon d.) appellavere. hippophaes[*](hippophaes GdREG. cfr. index et Diosc. hippohae V. hippophyes B. hippophes v. an hippopheos e Theophr.? cfr. XXII 29.) spinis geniculatum. tribulo[*](tribulo Cagnat. -uto RE. -utu VG. -uti dT. -uta v. a. H.) proprietas, quod et fructum spinosum habet.

[*](Diosc. IV 92.) Ex omnibus his generibus urtica maxime noscitur [*](nascitur VVen.) acetabulis in flore purpuream[*](purpureum VGd.) lanuginem[*](lanugine RE.) fundentibus, saepe altior binis (ubitis. plures[*](plures dv. flores V. eius flores G.om. r.) eius differentiae: silvestris

, quam et[*](et om.REv. a. H.) feminam vocant, mitiorque; et silvestri[*](in siluestri VGdv.an in siluestri genere?) quae dicitur canina[*](cania REv. a. Brot.) acrior, caule quoque mordaci, fimbriatis foliis; quae vero etiam odorem fundit[*](funditur VG.) Herculanea vocatur. semen omnibus copiosum, nigrum. mirum sine ullis spinarum aculeis lanuginem ipsam esse noxiam et tactu tantum levi[*](leni R.G sed cfr. XI 279. XXIII 110.) pruritum pusulasque confestim adusto similes existere. notum est [et[*](uncos ego posui. eidTS.)] remedium olei[*](oleo VG.an ei remedio oleum (sc. esse)?). sed mordacitas non protinus cum ipsa herba[*](herba om.dT.) gignitur, nec nisi solibus roborata. incipiens quidem ipsa nasci vere non ingrato[*](ignato G. ignoto d. grato E.fortasse ingrata... religiosa in cibo; cfr. § 90. XI 106. XXX 45. XIX 73. X 168. an in delendum est?), multis etiam religioso in cibo est ad pellendos totius anni morbos. silvestrium quoque radix omnem carnem teneriorem facit simul cocta. quae[*](que R.) innoxia[*](noxia VG.) est, morsu carens, lamium[*](lamium VGdB. aonymium r. aononium v. a. Bas.) vocatur. de scorpione dicemus inter medicas.

[*](23,39)

[*](Th. H. VI 1, 3. 4, 3. 4.) Carduus et folia et caules[*](caules dTfRH.caulae E. (-le v). cautelae V. cauteile G.) spinosae lanuginis habet, item acorna[*](acorna v. acora V. accora d. macora G. machora RE2. -chyora E1.), leucacanthos, chalceos,[*](chalceos B. chald VGd.om. rv.)cnecos[*](cnecos S cum P. enecos VG. onecos d.om. rv. a. B. cnidos B. cnicos Turneb. G.), polyacanthos [*](polyacanthos om.REv. a. B.), onopyxos[*](onopyxos B. -pygos REv. conopygos r.), helxine[*](helxine v. helsine VGd. elsine r. ixine Theophr.), scolymos. chamaeleon in foliis non habet[*](haberet VG.) aculeos. est et illa differentia, quod quaedam in his multicaulia[*](multiscaulia VGd.) ramosaque sunt, ut carduus, uno autem caule nec[*](nec v. a. B. ne VGRE.om.dTB.) ramosum cnecos. quaedam cacumine tantum spinosa sunt, ut erynge[*](erynge B. -gel d. -geli V. cyyngeliG. eryncae r.). quaedam aestate florent, ut[*](ut om.RE.) tetralix[*](tetralix RB. -lem E. -lism G. -lismi V. -lisim d.) et helxine[*](helxine B. helsine Gd. -syne V. elixine r. (ixine coni. B e Theophr.).).[*](Th. H. VI 4, 6.) scolymos quoque sero floret et diu.

acorna[*](acorna dB. acrona rv.)a cneco[*](a cneco ego e Theophr. om. ll. v.) colore tantum rufo distinguitur et pinguiore suco. idem erat atractylis[*](atractyllis VRE. -tillis G.) quoque, nisi[*](nisi om.RE.) candidior esset[*](esse RE.) et nisi sanguineum sucum funderet, qua de causa phonos vocatur a quibusdam, odore etiam gravis, sero maturescente semine nec[*](nec - 6 semine om.VG.) ante autumnum, quamquam[*](quam quam dv. quam RE.) id de omnibus spinosis dici potest. verum[*](an ceterum (pro uerum)?) omnia haec et semine et radice[*](radici VG.) nasci possunt.[*](Th. H. VI 4, 7. 8. 9. (Plin. XII 72).) scolymus carduorum generis ab his distat, quod radix eius vescendo est decocta[*](an decocta et cruda? cfr. Theophr.). mirum, quod sine intervallo tota aestate aliud floret in eo genere, aliud concipit, aliud parturit[*](aliud parturit om.RE.). aculei arescente folio desinunt pungere. Helxine[*](helxine v. helsine (-lisi- E) ll. ixine B e Theophr.) rara visu est neque in omnibus terris, a[*](a VGdTJ. e ES. est e R. est a H. est v.) radice foliosa, ex qua[*](qua Ev. aqua R. satiua rT.) media veluti malum extuberat contectum[*](contactum RE. -ta v. a. B.) sua fronde[*](sua fronde VGdB. sua floret r. suaue olet v.). huius vertex summus lacrimam continet iucundi saporis, acanthicen mastichen [*](mastichen C. cfr. XII 72. -icen VGREv(D). -iten d.) appellatam.

[*](Th. H. VI 4, 10. 11.) Et cactos[*](et cactos B. ectatos (-tus d) ll. v.) quoque in Sicilia tantum nascitur, suae proprietatis et ipse. in terra serpunt caules a radice emissi[*](missi VGdT.), lato folio et spinoso. caules vocant cactos[*](cactos v. cactus RE. cattus VG. cattis d.), nec fastidiunt in cibis inveteratos quoque[*](inueteratos quoque v. -ratosque ll. excidisse condiunt muria coni. P e Theophr. an recentes in ueteratosque?). unum autem[*](unum autem VGS. autem unum dT. unum cautem r. unum v.) caulem rectum habet[*](habet Schneider. habent ll. v. a. S.), quem vocant pternica[*](pternica B. tunica RE. tinica r. tenica v.), eiusdem suavitatis, sed vetustatis inpatientem. semen ei lanuginis[*](an spinosae (densae) lanuginis (cfr. § 94.101.) vel in lanugine (cfr. XIX 119)?), quam pappum

vocant, quo detracto et cortice teneritas similis cerebro palmae est. vocant ascalian[*](ascaliari VGRE. ( σκαλίανTheophr.).).

[*](Diosc. IV 15. Th. H. IV 9, 1. VI 5, 3. 4.) Tribulus[*](tribolus V1R.) non nisi in palustribus nascitur. dura[*](dura V2. dira rv. (σκληρόςTheophr. et Diosc.). an durior est alibi?) res alibi, iuxta Nilum et Strymonem amnes recipitur[*](recipitur vet. Dal. excip- ll.v. cfr. XXII 20. 86 et XXI 128.) in cibos[*](cibos vet. Dal. D. cibus VG. cibis rv.), inclinatus[*](inclinatos VG.) in vadum, folio lato[*](lato ego e Theophr. om. ll. v.) atque effigie[*](atque effigie (-giem G) VGdT. ad effigiem (effug- R) rv. cfr. § 23. 117 extr. XIX 67. XXII 60.) ulmi, pediculo longo. at in reliquo orbe genera II,[*](II uni ego. uicini V. uni r. duo uni B. tria v.) uni cicerculae folia[*](folia dv. folio r.), alteri aculeata. hic et serius floret magisque saepta obsidet villarum. semen ei rotundius, nigrum, in siliqua, alteri harenaceum[*](harenaceum v. (-cium D).aculum R. -atulum VGd. heraenaculum E.). spinosorum etiamnum aliud genus anonis[*](anoninus R.ononis v. a. Brot.). in ramis[*](rarinis R. rariis E.) enim spinas[*](spinis RE.) habet adposito folio rutae simili, toto caule foliato[*](foliatoll.TD. -ata fH. -atum v. an delendum est?) in modum coronae. sequitur arata[*](arata (rarata Gd. arra V2) frugibus VGdS. a frugibus aratro rv.), frugibus inimica vivaxque[*](uix quae VGd.) praecipue.

[*](Th. H. VII 8, 3.) Aculeatarum caules aliquarum per terram serpunt, ut eius, quam coronopum[*](corononum VR.) vocant. e[*](e G. et ll. et ex v.) diverso stat[*](stat S cum Gronovio. stant ll. G. stans v.) anchusa inficiendo ligno cerisque radicis[*](radice v. a. S.) aptae, stant e[*](aptae stant e S cum Gron. apta est ante VGRE. apta et e dG. apta est autem v.) mitioribus[*](mitior iis v. a. G.) anthemis et phyllanthes[*](phyllanthes B. -thos ll. D. -thus v.) et anemone et aphace[*](aphace v. apace (-cae E) ll.). caule foliato est[*](foliato est et dTv. a. S. -atae est E. -atae R.an foliatae sunt?) crepis et lotos[*](apate (pro lotos) B.).

[*](Th. H. VII 9, 1.2. 10, 3. (Plin. XIX 100). Th. H. VII 3, 1. 10, 3. 5.) Differentia foliorum et hic[*](an his?) quae[*](quae et in RES.) in arboribus,

brevitate pediculi ac longitudine, angustiis[*](angustiis dv. -stis rD.) ipsius folii[*](folii G. foliis ll. (ipsis) folio rum v.), amplitudine[*](an aut amplitudine?), iam vero[*](iam uero om.REv. a. D.) angulis, incisuris, odore, flore. diuturnior hic quibusdam per partes florentibus, ut ocimo, heliotropio, aphacae[*](aphacae dv. apacae V. -ce G. -che r.), onochili.[*](onochili H. -chite VRE. -chitae G. -cichle B. onechite dT.)

multis inter haec aeterna folia, sicut quibusdam arborum, inprimisque heliotropio , adianto, polio[*](polio Gronov. pholia VdR. folia r. del. v. a. H.).

[*](Th. H. VII 11, 2. 3. (Plin. XXI 88).) Aliud rursus spicatarum genus, ex quo est achynops[*](achynops Salm. D. cfr. § 89. stanypsa d. -nipsa VG. -nypi r. cynops B. stannios v.), alopecuros, stelephuros[*](stelephuros B. -phyros VG. -phiros d. -pyros r.),—quam quidam ortygem vocant, alii plantaginem, de qua plura dicemus[*](25,80) inter medicas —, thryallis[*](thryallis B. phryallis VG. phria- d. pria- r.). ex his alopecuros spicam habet mollem et lanuginem densam, non dissimilem vulpium caudis, unde et[*](ei et Rv. a. D.) nomen. proxima[*](proxime V.) ei est et[*](ei est et S. et est et RE. est et rf. est ei J. est ei et v.) stelephuros [*](stelephyrus (-elle- G) VG. -pyrus RE.), nisi quod illa particulatim floret. cichorion et similia circa terram folia habent; germinant[*](germinant C. -antibus ll. G. -antia J. -antes v.) ab radice post vergilias.

[*]((cfr. Plin. XIX 99). Th. H. I 6, 11. Diosc. II 173.) Perdicium et aliae gentes[*](aliae gentes RG. aeliae (aeoliae v) gentes Ev. aeliaegenes VG. eli genes d. helig- T.) quam Aegyptii edunt. nomen dedit avis id maxime eruens. crassas plurimasque habet radices. item ornithogale[*](ornithogalae E. -gala J e Diosc. Sed cfr. index.) caule tenero[*](tenero dv. temero VG. tenedo r.), candido, semipedali[*](semipedali v. datu VdE. -data R. sempadatu G. sesquipedali U 464 e Diosc.), molli, tribus aut quattuor agnatis, radice bulbosa [*](radice bulbosa in ll. v. legitur post semipedali; transposui cum U 464 coll. Diosc. an vero post ornithogale ponendum (μετ᾽ ἄρτου συνοπτώμενον)?); coquitur in pulte.

[*](Th. H. VII 13, 5. 14, 2.) Mirum[*](mirum—2 nasci om.Gd.) loton[*](lothon VR.) herbam et aegilopa[*](aegilopa v. lonpan VR. aegylonpan E.) non nisi post annum e semine suo nasci. mira et anthemidis natura, quod a summo florere[*](flore VGEv. a. G. et H. sed cfr. index.) incipit, cum ceterae omnes, quae particulatim florent, ab ima sui parte incipiant.

[*](Th. H. VII 14, 3. I 7, 3.) Notabile et in lappa, quae adhaerescit, quod[*](quod VGES. quoniam rv.) in ipsa flos nascitur non evidens [*](nonne uidens V.), sed intus occultus, et intra se germinat[*](se germinat v. cfr. XVI 94. seminat VGREH. -ina dT. se semen dat Salm.) velut animalia, quae in se pariunt. circa[*](circa om.dT.) Opuntem[*](opontem Vd.om.T.)e>st[*](est S. si ll. Opuntia est v (cfr. index).) herba etiam homini dulcis, mirumque[*](mirum VGE.) e folio eius radicem fieri ac sic eam[*](sic eam VGdVerc. sim eam r. semina Ven.) nasci.

[*](Th. H. I 13, 2. VII 11, 4. (cfr. XXII 91).)Iasine[*](iasine Salm. Lasine VGdv. L.asine r. iasione B (Tin indice) e Theophr.) unum folium habet, sed ita implicatum, ut plura videantur. chondrylla[*](chondrylla B. achendrylla RE. -dylla Vd. achemd- G. cindrilla v.) amara est et acris in radice suci. amara et aphace[*](apace GRE. apate coni. B.) et quae picris[*](pigris d.) nominatur, et ipsa toto anno florens; nomen ei amaritudo inposuit.

[*](Th. H. VII 13, 5. 6.) Notabilis et scillae crocique natura, quod, cum omnes herbae folium primum emittant[*](emittunt R.), mox in caulem rotundentur, in his caulis prior[*](proprior VGRE.) intellegitur quam folium. et in croco quidam flos inpellitur caule, in scilla vero caulis exit, deinde[*](inde d.) ex eo flos emergit, eademque ter floret, ut diximus, tria tempora arationum ostendens.

[*](18,244)

[*](Th. H. VII 12, 3.) Bulborum generi quidam adnumerant et cypiri[*](cyperi V. cypri RE.), hoc est gladioli, radicem. dulcis ea est et quae decocta panem etiam gratiorem faciat ponderosioremque[*](an spongiosioremque? (γλυκὺν καὶ ἀσινῆTheophr., et cfr. XXII 56. XVIII 76. 105).) simul

subacta. non dissimilis est et[*](est et dv. et est r. ei est D.) quae thesium vocatur, gustu aspera.

[*](Th. H. VII 13, 1. 3. 4. Hesiod. ἄργα κ. ἡμ. 41.) Ceterae[*](cetera Vd.) eiusdem generis folio differunt: asphodelus [*](aspodelus R.) oblongum et angustum habet, scilla latum et tractabile , gladiolus simile nomini[*](nomine VGE.). asphodelus[*](aspodelus R.) manditur et semine[*](et semine GREv. eo sem- r.) tosto[*](toto Dal.) et bulbo, set hoc in cinere tosto[*](toto V.), dein sale et oleo addito, praeterea tuso[*](tosto (pro tuso) d.) cum ficis, praecipua voluptate , ut videtur Hesiodo. tradunt[*](tradunt ut et RE. -ditur et v. a. S.) et ante portas villarum satum remedio esse contra veneficiorum noxiam[*](ueneficorum noxam dTv. a. G.). asphodeli mentionem et Homerus fecit.[*](Homerus λ 538. ω 13. Th. H. VII 13, 2. Diosc. II 199.) radix eius napis[*](natis RE.) modicis similis est, neque alia numerosior LXXX simul acervatis saepe bulbis. Theophrastus et fere Graeci princepsque Pythagoras caulem eius cubitalem et saepe duum cubitorum, foliis porri silvestris, anthericum vocavere , radicem vero, id est bulbos, asphodelum. nostri[*](nostri—16 asphodelum om.R.) illud albucum vocant[*](uocant om.d.) et asphodelum hastulam[*](hastulam v. cfr. index et Scribon. Larg. 254. assulam VdD. -lum G. asylam E1.assy- r.) regiam, caulis acinosi, ac duo genera faciunt. albuco scapus cubitalis [*](cubitalis Tv. -ali r.), amplus[*](amplius dv. a. C.), purus levisque[*](leuisque VGdT. leuis rv.), de quo Mago praecipit exitu mensis Marti et initio Aprilis, cum[*](cum Vv. om. r.) floruerit, nondum semine eius intumescente, demetendum findendosque scapos et[*](et om.VG.) quarto die in solem proferendos, ita siccati manipulos faciendos. idem oiston[*](oiston Osc. Weise in Fleckeis. ann. 1881 p. 512. pistana V2RED. -nam v. tustana r.) adicit[*](adicit ego. dicit ll. v.) a Graecis vocari, quam inter ulvas sagittam appellamus. hanc ab idibus Maiis[*](maiis dS. maii Vv. maius G. magis r.) usque[*](usque VGdv. que R. quae E.) in finem Octobris mensis decorticari atque leni sole

siccari iubet; idem et gladiolum alterum, quem[*](quam d.) cypiron[*](cypiran V1d.) vocant, et ipsum palustrem, Iulio mense toto[*](tosto d.om. v. a. G.) secari iubet ad radicem tertioque die in[*](die in REv. dein r.) sole siccari[*](secari V.), done candidus fiat[*](fit dT.), cotidie autem ante solem occidentem in tectum referri , quoniam palustribus desectis nocturni rores noceant.

[*](Th. H. IV 12, 1. 2. 3. Diosc. IV 52.) Similia praecipit et de iunco, quem mariscum appellant[*](appellatdH.), ad texendas tegetes et ipsum lunio mense eximi ad Iulium medium praecipiens, cetera desiccando eadem, quae de ulva suo loco diximus. alterum genus[*](111) iuncorum facit, quod marinum et a Graecis oxyschoenon vocari invenio. tria genera eius: acuti[*](acuti dv. acute VRE. -tae G.), sterilis, quem marem et oxyn[*](oxyn dv. oxi G. oxim V. onxyn RE2. onxym E1. oxym S.) Graeci vocant; reliqua feminini, ferentis semen[*](dist. ego.) nigrum: quem melancranim[*](melancranim v e Theophr. melacrantam VG. -cratam d. -crantan E. -cranran R.) appellant[*](appellant GdfES. uocant rv.), crassior hic et fruticosior, magisque[*](magis RS.) etiamnum tertius, qui vocatur holoschoenus [*](holischoenus R. holoscenus d. oloschoenus V2. olyscoenus V1.). ex his melancranis[*](melanchranis G. melacranis RE.) sine[*](siue VGE.) aliis generibus nascitur , oxys autem et holoschoenus eodem caespite. utilissimus [*](utilissimum d.) ad vitilia holoschoenus, quia mollis et carnosus est; fert fructum ovorum cohaerentium modo. nascitur autem et[*](et autem et VG. autem v. a. S.) is[*](hiis R.), quem marem appellavimus, ex semetipso, cacumine in terram defixo, melancranis autem suo semine. alioqui omnium radices omnibus annis intermoriuntur. usus ad nassas marinas, vitilium[*](uitilium nexus v. a. G.) elegantiam[*](elegantiam dG. -ium rv.), lucernarum lumina, praecipua medulla, amplitudine iuxta maritimas Alpes tanta, ut inciso ventre inpleant paene unciarum latitudinem, in Aegypto vero cubitorum[*](cubitorum ego. cimbrorum Vd. umbro- G. cribrorum rv. cymbiorum J.) longitudinem[*](longitudine J.) non aliis[*](alias v. a. Brot.) utiliorem[*](uiliorem E. utiliore J.).

[*](Diosc. IV 20. Scribon. 82.)quidam etiamnum unum genus faciunt iunci trianguli —cyperon vocant—, multi vero non discernunt a cypiro vicinitate[*](uicinitatem VGR.an ob uicinitatem?) nominis. nos distinguemus utrumque.

Cypirus[*](cyperus Vd.) est gladiolus, ut diximus, radice bulbosa, laudatissimus[*](107) in insulis Creta[*](cretae d.), dein Naxo et postea in[*](in RG. om. rv.) Phoenice . Cretico candor odorque vicinus nardo[*](nardio d.), Naxio acrior, Phoenicio exiguum spirans, nullus Aegyptio, nam et ibi nascitur. discutit duritias corporum; iam remedia[*](enim remedia dv. a. S.) enim dicemus[*](dicimus VG.), quoniam et[*](quoniam et Vv. et quo- niam r.) florum odorumque generi est magnus[*](magnus om.dT.) usus in medicina, quod ad cypiron[*](cyperon RC.) attinet, Apollodorum quidem[*](an equidem?) sequar[*](sequimur v. a. G.), qui negat[*](negat ego. negabat (ortum ex nega tat) ll. v.) bibendum, quamquam professus efficacissimum esse adversus calculos[*](calculos (cauc- R) os ll. H. -ulosos v. -ulos G.-ulos hos D.). os eo fovet[*](eos fouet RE. eo mouet D. an calculos et potu? possunt etiam alia conici, ut uuluas eo fovet; sed dubia omnia.). feminis quidem abortus facere non dubitat; mirumque, tradit barbaros suffitum huius herbae excipientes ore lienes consumere et non egredi domibus[*](domibus ll. v. die omni H.) nisi ab[*](ab dRv. ad r.) hoc suffitu[*](suffito VG.), vegetiores enim firmioresque sic etiam in die[*](in die VGf. in dies dTH. om.rv. in diem S.) fieri; intertriginum et alarum vitiis perfrictionibusque cum oleo inlitum non dubie mederi.

[*](Diosc. I 4.) Cyperos iuncus est, qualiter diximus, angulosus, iuxta terram candidus, cacumine niger pinguisque. folia[*](115) ima porraceis[*](queraceis d.) exiliora, in cacumine minuta, inter quae[*](inter est quae RE.) semen est. radix olivae nigrae similis, quam, cum oblonga est, cyperida vocant, magni in medicina usus. laus cypero prima Hammoniaco, secunda Rhodio[*](rhodia R.), tertia[*](tertio R.) Theraeo[*](theraeo VTSalm. thereon Gd. thechreon E. thaechreon R. Thracio v. a. H.), novissima

Aegyptio. qui[*](qui ego. que VGRE. quod d(?)G. quae v.) et confudit[*](confundit REv.) intellectum, quoniam et cypiros[*](cyperos R.) ibi nascitur. sed cypiros[*](cyperos VdRB.)radice[*](radice ego. om. ll. v.) durissima vixque spirans, cyperis[*](cyperis ego. ceteris ll. v.) odor et ipsis nardum imitans. est et per se Indica herba, quae cypira vocatur, zingiberis[*](ginziberis V. ingiberis R. ging- v. a. Dal.) effigie; commanducata croci vim reddit. cypero[*](cypirae dT.) vis in medicine psilotri. inlinitur[*](illinitur Vdv. a. S. inuenitur RE.) pterygiis[*](fterygis R.) ulceribusque genitalium et quae in umore[*](in numero VG.) sunt omnibus, sicut oris ulceribus. radix adversus serpentium[*](serpentesdT.) ictus[*](ictus VGfv. cuius RE.om.dT.) et scorpionum[*](scorpionum ictus dT.) praesentis[*](praesentis GdTS. -enti rH. -ertim v.) remedii[*](remedii TE. -di GRS. -dio rv.) est. vulvas aperit pota[*](tota d.); largiori tanta vis, ut et[*](ut et dT. ut VGG. om. rv.) expellat[*](expellit v. a. G.) eas. urinam ciet et calculos[*](cauculos R.), ob id utilissima hydropicis. inlinitur et ulceribus, quae serpunt, sed his praecipua[*](praecipue G.), quae in stomacho sunt, e vino vel aceto inlita.

[*](Diosc. IV 52.) Iunci radix in tribus heminis aquae decocta ad tertias tussi medetur. semen tostum et in aqua potum sistit[*](sistit dv. sistitit VG. sistit et in r. sistit et S.) alvum et feminarum menses[*](an menses, sed? cfr. Diosc.). capitis dolores facit. qui[*](qui dTH. om. rS. at qui v. at eius qui coni. Dal.sed qui uocatur holoschoenus videtur ad initium § 119 post iunci pertinere; cfr. index et Diosc. an vero glossema est ex § 113?) vocatur holoschoenus.... quae[*](lac. ego indicavi coll. Diosc.; exciderunt folia eius (eius quae v. a. S).) proxima sunt radici [*](radici dT. -icis rv.), commanducantur adversus araneorum morsus. invenio etiamnum unum iunci genus quod Euripicen[*](Euripicen B e Diosc. tripicen d. trepicen VGE. -cem R. tropicen v.) vocant; huius semine somnum allici[*](allici et d. alios etR. dlio set E.), set modum[*](in odum R.) servandum[*](serunt dum RE.), ne sopor fiat.

[*](Diosc. I 16.) Obiter[*](obiter P. obit G. ob id r v. a. S.) et odorati iunci medicinae dicentur, quoniam

et in..... Syria Coele, ut suo loco[*](lac. ego indicavi; exciderunt remediis locum obtinet. in (Syria); cfr. XII 104. dicentur, qui in India et in Syria coni. S. unguentis nascitur coni. J. plura transponi voluit U 465.) rettulimus,[*](12,104) nascitur. laudatissimus ex Nabataea cognomine teuchitis[*](teuchitis C. -tes G. theucitis VGdv. teucitis E. teuticis R.), proximus Babylonius, pessimus ex Africa ac sine odore. est autem rotundus, vinosae[*](uirosae D cum U 465. sed cfr. nov. luc. p. 19 n. 6. XIII 113. XXIII 106. XXVII 28.) mordacitatis ad linguam; sincerus in confricando odorem rosae emittit rubentibus fragmentis . discutit inflationes, ob id stomacho utilis bilemque [*](ibidemque RE.) reicientibus. singultus sedat[*](sedat dv. sed et r.), ructus movet, urinam ciet, vesicae medetur. ad muliebres[*](mulieres GRE. -rum d.) usus decoquitur. opisthotonicis cum resina arida inponitur excalfactoria vi.

[*](Diosc. I 130.) Rosa[*](ui rosa S. ut rosa VGf. ute rosa E. utros R. rosa dT Brot. ute ros v. et rosa uteros B. et rosa H.) adstringit[*](abstringit R.), refrigerat. usus eius dividitur in folia[*](dist. H.) et flores, capita[*](capitata G. et capita H. sed cfr. Müller de stilo p. 69.). foliorum partes[*](partesque v. a. H.), quae sunt[*](sunt om.REv. a. H.) candidae , ungues vocantur. in flore aliud est semen, aliud capillus, in capite aliud cortex, aliud calix. folium siccatur aut tribus modis exprimitur: per se, cum ungues non detrahuntur—ibi enim umoris plurimum—, aut cum detractis unguibus reliqua pars aut oleo aut vino maceratur in sole vasis vitreis. quidam et salem[*](salem VTv. sale GRE. sal d.) admiscent, nonnulli et anchusam[*](et anchusam nonnulli Rv. a. S.) aut aspalathum aut iuncum odoratum , quia talis maxime prodest vulvae ac dysintericis. exprimuntur eadem folia detractis unguibus trita per linteum spissum in aereum vas, lenique igni sucus coquitur, donec fiat crassitudo mellis[*](mullis RE.). ad haec eligi oportet odoratissima quaeque folia.