Naturalis Historia

Genera vitium numero conprehendi posse unus existimavit Democritus, cuncta sibi Graeciae cognita professus ; ceteri innumera atque infinita esse prodiderunt, quod verius[*](uineis a)[*](dicem' a) apparebit ex vini. nec omnia dicentur, sed maxime[*](maxime (DG?)v. -ma FEa) insignia, quippe[*](quippe quae va.S) totidem paene[*](pene FEa) sunt quot agri, quam[*](quod Fa) ob rem[*](quam orbem F) celeberrimas vitium aut quibus est aliqua proprietate miraculum ostendisse sa???is erit.

[*](Verg. G II 97. Col. III 2, 7–9. (Isid. XVII 5, 18 sq.). Macrob. III 20, 7.—) Principatus datur Aminneis[*](Aminneis D. amineis D2v. ammi- L. aminnos (um- F) r. cfr. XII 130) firmitatem propter[*](propter firmitatem E(?)va S) senioque[*](senioque B. -io quoque v. senique DFG. sineque Ea) proficientem vini eius[*](uim eius TsP) utique[*](ubi- que va.H) vitam[*](uitē a. (an lenitatem?)). quinque earum genera. ex iis germana[*](germina Ea. -mania D2) minor[*](minor v. -ora ll) acino melius[*](melior G2) deflorescit, imbres tempestatesque tolerat, non item maior, sed in arbore quam in iugo minus obnoxia. [*](Col. III 2, 10–12. —) gemellarum, quibus hoc nomen uvae semper geminae dedere[*](gemin et edere Fa), asperrimus sapor, sed vires praecipuae . ex iis minor[*](minus G) austro laeditur, ceteris ventis alitur, ut in Vesuvio monte Surrentinisque collibus, in reliquis Italiae partibus non nisi arbori accommodata. quintum genus lanatae[*](dist. J). ne Seras miremur aut Indos adeo, lanugo eam vestit. prima ex Aminneis maturescit ocissimeque[*](occisimae quae F. -sim eque a) putrescit.

[*](ib. 14.15. —) Proxima dignitas Nomentanis, rubente materia, quapropter quidam rubellas[*](ręgbellas F. reb- Ga) appellavere vineas[*](uineis F). hae minus fertiles , vinaceis[*](uinaceis ll. v(H). uino, acinis B) et faece nimiae[*](nimiae DFv(D). -ie dT. -ia EazH), contra pruinas fortissimae, siccitate magis quam imbre, aestu quam algore vexantur. quam ob rem in frigidis umidisque principatum obtinent. fertilior quae minor acino et folio scissa minus.

[*](ib. 17. 18. (said. XVII 5, 20). Macrob. III 20, 7. cfr. Pl infra 81.) Apianis apes dedere cognomen, praecipue earum avidae. ex iis duo genera lanugine et ipsa[*](ipsa L(J). -se ll. -sae v(S)) pubescunt. distant quod altera celerius maturescit, quamquam et altera properante. situs[*](471,1 celerius maturescit. Imbre EazSJ (prava iteratione ex v. 20)) frigidi iis[*](frigidi is ego. -dus ll.S. -dos D2d2v (D)) non respuuntur[*](respuuntur F2. -puntur DF1G. -puitur EaS. -puunt d(?)v(D). cfr. XVI 47), et tamen nullae[*](nullae Dv(D). -lle Gd. -lla FEaBrot.) celerius

imbre putrescunt. vina primo dulcia austeritatem annis accipiunt . Etruria[*](etruria dT(P)H. -ubria DFG. et rubra (add. fiunt v) Eav) nulla rlagis vite[*](uitę FaDal.) gaudet. [*]((4) Col. III 2, 24. — (6) ib. 16. —) et hactenus potissima nobilitas datur[*](datur om. H Brot.) peculiaribus atque vernaculis Italiae; ceterae[*](cetere F. -ra Gd) advenere[*](aduenae P (et dist.)) . e[*](e (P)J. om. ll.v) Caio Thasove[*](Thasoue v. -sioue (ta- DF) ll) Graecula non inferior[*](inferior D2v. inte- GEa. -rio F. -rie D1) Aminneis[*](minneis D1F. amineis rv) bonitate[*](bonitatem Fa), praetenera acino et uva tam parva, ut nisi pinguissimo solo colere non prosit. eugeniam Tauromenitani colles cum generositatis cognomine misere Albano tantum agro, quoniam[*](quo a) translata[*](tralata (D?)JD) statim mutatur. namque est aliquis tantus locorum amor, ut omnem in iis[*](omnem in iis (his C)v. omne (-nē a) minus ll) gloriam suam relinquant nec usquam transeant totae. [*](cfr. Cels. IV 12 (p. 137, 14 Dar.). —) quod et in Raetica Allobrogicaque, quam supra picatam appellavimus, evenit,[*](18) domi nobilibus nec agnoscendis alibi. fecundae tamen bonitatis vice copiam praestant, eugenia ferventibus locis, Raetic .a temperatis, Allobrogica frigidis, gelu maturescens et colore nigra. [*]((18) Col. III 2, 14. (Isid. XVII 5, 19).— Col. ib. 19. 20. (Isid. ib. 22). —) ex iis quas adhuc diximus, sed etiam e nigris[*](nigris (om. gra — e ni) M), vina vetustate[*](e uetustate M) in album colorem transeunt. reliquae ignobiles , aliquando tamen caeli aut soli[*](solis Eaz. -la F) opera non[*](non ll.v. uino JD) fallunt vetustatem [*](an uetustate? cfr. Col.), sicuti Faecenia[*](faecenia MJ. fee- rv. (Faecinia Col.)) et cum ea florens Biturigiaca[*](biturigiaca (uit- M) MG2dTS. -riaca r. -rica v), acino rarior, numquam floris obnoxii, quoniam[*](quoniam non fauonium J coll. II 122 et XV 12. 13) antecedunt ventisque et imbribus resistunt, meliores[*](melior est M) tamen[*](tamen sunt a) algentibus[*](augentibus F) locis quam calidis, umidis quam sitientibus. [*](Col. III 2, 21. 22.) visulla[*](uisulla ll. J. -ula H. uix ulla dv) grandi[*](grandi MJ. om. rv) magis quam denso[*](tam denso va. H) uvarum partu, inpatiens variantis caeli[*](caeli Mv. Om. r), sed contra tenorem unum algoris aestusve constans. quae minor est ex eo genere, melior. in eligendo[*](meliori negligendo Fa. mollior in neglecto va.G) solo morosa, pingui putrescit, gracili omnino non provenit; mediam temperiem delicate quaerit, ob hoc Sabinis collibus familiaris. uva eius indecora visu, sapore iucunda. nisi matura protinus[*](pronus M) rapitur[*](rapiatur va.H) , etiam non putrescens cadit. contra grandines eam tuetur foliorum amplitudo atque duritia.

[*](Col. ib. 23. (Isid. ib. 26). Galen. ap. Athen. I 27e. cfr. Cato 6, 4. — (11) Verg. G II 95. Col. ib. Macrob. III 20, 7. —) Insignes iam colore inter purpureas nigrasque[*](nigrasque MJ. -asque medio rv(D). cfr. XIII 118. XVI 108) helvolae saepius variantes[*](uariantes MD2J. -ti rv) et ob id varianae a quibusdam appellatae. praefertur in iis nigrior; utraque alternis annis fertilis, sed melior vino, cum parcior. et praeciae[*](praeciae Mav(J). -cuae D2. -cua D1. preciae (-ie F) r C) duo genera magnitudine acini discernuntur, quibus materies plurima[*](prima M) uvaque ollis[*](collis M) utilissima; folium[*](folio va.G) apio simile[*](simile MG. -lis rv) . baliscam[*](baliscam GdTv(J). -sea M. -scham r. basilicam B e Col.) Dyrrachini[*](dyrachini (-cini a1) Fa. Durra- SJ) celebrant, Hispaniae coccolobin[*](coccolobin D2J. -lobotin M. cocolobin rv) vocant. rarior uva, aestus[*](aestus om.F) austrosque[*](autrosque F) tolerat, capiti inimica, copia larga.[*](Col. III 2, 19. (Isid. ib. 22). —) Hispaniae[*](hy- spani a. Hisp- va.C.) duo genera eius faciunt, unum oblongo acino, alterum rotundo ; novissimas vindemiant. quo dulcior est[*](est om. va.S) coccolobis[*](cocolobis Eava.J.), hoc melior. sed et austera transit in dulcem vetustatem[*](uetustatem MFa (coni. Dal.). -ate r(?)v. cfr. luc. p. 99), et quae dulcis fuit in austeritatem; tune Albano vino[*](albanū uinū Eava.G(H)) aemulantur . tradunt vesicae vitiis utilissimum ex iis potum. albuelis[*](albueris M1) summis arboribus fertilior est, visulla[*](uisulla MJ. -ula DFGv. uisu Ea.cfr. § 28) imis[*](imis om.Ea);[*](Cels. ap. Col. III 2, 24.)[*]((1) Col. ib. 31. (Isid. XVII 5, 24). —) quam ob rem circa easdem[*](ea.... sede d.uersitatem natura M) satae diversitate naturae locupletant.

inerticulam e nigris appellavere, iustius sobriam dicturi, inveterato praecipue commendabilem vino, sed viribus innoxiam , si quidem temulentiam sola non facit.

[*](Col. ib. 25. —) Fertilitas commendat ceteras principemque helvennacam[*](heluennaicam (ael- G) EG(?). -enacam v a. S. -enaicam Brot.). duo eius genera: maior[*](maiorque F) quam[*](quam om.a) quidam longam, minor quam[*](quidam — quam om.FG) marcum[*](marcum MDFGJ. ema- H e Col. arcum Ea. -cam v) appellant, non tam fecundam, sed gratiorem haustu. discernitur folio circinato, verum utraque gracilis. furcas subdere iis[*](subdere iis Mv(D). -re his C. -rens (subte- Ea) r) necessarium[*](necessario Ea) : alioqui[*](alioquin Eava.G) ubertatem suam non tolerant . maritimo adflatu gaudent, roscida[*](ioscidam M. -do Eava Brot.) odere[*](odore FdTava.Brot.). nulla vitium minus Italiam amat, rara, parva, putrescens in ea, vino[*](uinum D2E2ava.G) quoque quod genuit aestatem[*](estate a) non exuperans[*](ex- uperans v. -ant M. exui erans (err- E. creans a) r); nec alia macro solo familiarior. Graecinus, qui alioqui Cornelium Celsum transcripsit, arbitratur non naturam eius repugnare Italiae, sed culturam avide palmites evocantium. ob id fertilitate sua[*](ferti- litate sua M (coni. Dal.) S. -atem suam rv) absumi, si non praepinguis soli ubertas lassescentem sustineat. carbunculare[*](carbunculari GE(?)va.D. cfr. luc. p. 99) negatur, magna dote, si verum est aliqua in vite[*](uitae F. -ta a) caelo non esse ius[*](eius Fd.om.a).

[*]((18) Col. ib. 27. (Isid. ib. 28). — (20) Col. ib. 2. 27. (Isid. ib. 16). Hor. sat. II 4, 71. Macrob. III 20, 7.)[*]((1. 2) Col. ib. 27. (Isid. ib. 16). cfr. Pl. infra 81. —) Aestus[*](aestus MD2D. -ta D1Fd. -tum GE(?)v. estu eius a) fert spionia[*](pionia MD. sedcfr. Col.), quam quidam spineam vocant, autumnisque [*](autumnisque ll.v(D). -que et Verc. -nique (P)J) imbribus pinguescit; quin immo nebulis una alitur, ob id Ravennati[*](rabenaati F) agro peculiaris. vennunculam[*](uennunculam MJ. uenic- rv) inter optime[*](obtume F) deflorescentes e ollis aptissimam Campani[*](campania M) malunt

surculam[*](surculam MdTJ. scircu- rv(Brot.). sircu- Bas. scirpu- B. cfr. Col.) vocare, alii scapulam[*](scapulam MJ. stacu- rv. sticu- B), Tarracina[*](tarracini ET. terr- a) Numisianam, nullas vires proprias habentem, sed totam perinde ac solum valeat, Surrentinis tamen efficacissimam[*](efficacissimam M. -ma rv) testis Vesuvio tenus. [*](Col. III 2, 27. 21. Verg. G II 99. — (9) Col. ib. 27. —) ibi enim Murgentina e[*](murgentina e D2dv. -ina est M. -in ac (hac G) D1FG. -ina Ea) Sicilia potentissima[*](potissima Eava.D), quam Pompeianam aliqui vocant, laeto[*](laeto MD2D. lacto r. Latio v) demum feracem, sicut horconia in Campania tantum. e diverso[*](e diuerso — 8 annua MD2S. om. rv) arceraca[*](arceraca MJ. (-elaca Col.). argeica D2S), Vergilio argitis dicta, ultro solum laetius facit, ipsa contra imbres et senectam fortissima, vino quidem vix annua ac[*](ac MJ. om. rv) vilitatis cibariae, sed ubertate praecipua[*](ubertatem praecipue M) . tolerat et annos mettica[*](mettica MGdTJ. meti- r S. meri- Brot. moeri- v. cfr. Col.), contra omne sidus[*](omnes situs (ictus v) Eazva. G) firmissima, nigro acino, vinis in vetustate rufescentibus[*](rubescentibus Eava.S).

[*]((17) cfr. Col. XII 47, 6.) Et hactenus publica sunt genera, cetera regionum locorumque aut ex iis inter se insitis[*](insitis MD. -to DFav. -tu r(?)C) mixta: si quidem Tuscis[*](an in Tuscis ... Tuder- tibus?)[*](dist. ego) peculiaris est Tudernis, atque[*](adque M. aeque Eazva. G) etiam[*](etiam eius va.S. -mnum J) nomen iis[*](nomen iis ( sc. peculiare est) MD. nominis rv. om. J) Florentiae [*](florentiae MD. -ia est rv. -iae in iis J) sopina[*](sopina MJ. opima r C. opti- zv), Arretio[*](arretio Mv. -entio r. de mendo cfr. III 52) talpona[*](talpano F1. -pana ava.S) et[*](et — 15 talpona om.M) etesiaca[*](etesiaca v. tesi- ll) et conseminia[*](conseminia EC. -mina DFv(S). -simina G. -sem a.cfr. Col. III 21,7. XI 2, 83). talpona[*](talpana v a.S) nigra candidum facit mustum. etesiaca[*](ctesiaca Md. et tes- a) fallax: quo plus tulit[*](tollit Eas), hoc laudabilius fundit, mirumque[*](nimirumque M. miroque E. -raque az), fecunditate pariter et bonitate[*](pariter et bonitate MJ. om. rv) cessat. conseminia[*](conseminia MEaC. -mina rv(S)) nigra, vino minime

durante, uva maxime, post XV dies quam ulla alia metitur[*](metitur D2G. me???ti- M. miti- D1F. mitti- r. minus v), fertilis, set cibaria. [*]((4) cfr. Col. III 2, 28. —) buius folia sicuti[*](sicuti Mdv (J). -ut r G) labruscae prius quam decidant sanguineo colore mutantur. evenit hoc et quibusdam aliis, pessimi geneeis argumento. itriola[*](itriola J cum Andr. Baccio (ap. H) coll. Athen. XIV 646d. ytriciae M. irtiola GE(?) v e Col. irci- D1Fa. hirci- D2) Vmbriae Mevanatique et Piceno agro peculiaris est, Amiternino[*](amiterno M) pumula. isdem bananica[*](bananica M. banna- rv) fallax est, adamant[*](adamant MD. am- rv) tamen eam. municipii[*](municipi MdTVerc.(G). munitis r. Mutinam v. Murgentinara C (coll. § 35)) suam[*](suam MdT. uuam rv. sui uuam D) Pompei nomine appellant, quamvis Clusinis[*](Clusinis v. -ni M. glusinis FGd. -ni Ea.an Clusini (sc. municipii uua) copiosiore (abl. abs.)?) copiosiorem ; municipii[*](munici M. Mutinam va. Verc.(C)) et Tiburtes appellavere, quamvis[*](uis (pro quamuis) M) oleagineam nuper invenerint a similitudine olivae. novissima haec uvarum ad hoc tempus reperta est. vinaciolam soli noverunt Sabini[*](sabina FG)[*](a Eava.S), calventinam Gaurani[*](Gauranas va.S). scio e[*](ac (et S) Laurenti, nam va.J) Falerno agro tralatas[*](tralatas MJ. transla- rv) vocari Falernas, celerrime ubique degenerantes. nec non Surrentinum[*](surrentinum MJ. taren- rv) genus fecere aliqui[*](fecere aliqui MD. al-fec- rv) praedulci uva.[*]((1) Verg. G II 91. Col. III 2,24. (Isid. XVII 5, 25). cfr. Hor. od. I 37, 14. Strabo XVII 799. Athen. I 33d. Macrob. III 20, 7. —)[*]((13) cfr. Ar. G IV 4, 770b 20. Th. II 3, 2. (C 7 3, 1). Athen. I 31e.) capnios[*](capnias va.S) et et buconiates[*](buconiates D2D. -nates M. -cuniates v. -coniatis D1Fa. bucco- (GE?) G) et tharrupia[*](tharrupia D. tharpu- M. tarru- rv) in Thurinis collibus non ante demetuntur[*](demetuntur Mv. demitt- DG. dimitt- r) quam gelaverit. Pariana[*](pariana MdTJ. paria r S. Pharia v) gaudent Pisae[*](gaudet pice M), Mutina Perusinia[*](Perusinia Verc.( (D). -niae M2. -nie M1. prusiniae rv(C). -nia L) nigro acino, intra quadriennium albescente vino. mirum ibi[*](ibi M (coni. Dal.)S. ubi rH. ubique v) cum sole circumagi uvam quae ob id streptis[*](streptis MTJ. -tos Bas. -pitis DFGd. -pitus Eav. -pita Vecr.) vocatur, et in Italia Gallicam[*](gallica EadS) placere, trans Alpis vero Picenam[*](picenam MD2v(J). -na r S). dixit Vergilius Thasias et Mareotidas et Lageas compluresque externas, quae non reperiuntur in Italia.

[*]((7) Col. III 2, 1. (Isid. ib. 15. 17). Verg. G II 95. —) Sed sunt etiamnum insignes uva, non vino, ambrosia[*](ambrosia e MS. -iae Gd. -ioce F1. -iacę Ea. -iace F2. -iaca v) e duracinis[*](durrhacinis M. duracina va.S)[*](dist. ego), sine ullis vasis in vite servabilis [*](seruabiles D2.—lis ē a2. seruatur MJD)— tanta est contra frigora, aestus tempestatesque firmitas, nec [orthampelos [*](hortampelos Fa. orthampelo Ven. glossema damn. Müller em. II p. 33)] indiget arbore aut palis, ipsa se sustinens, non item dactylides digitali gracilitate —, columbinae e racemosis [*](e ra- cemosis M. -osissimis (e nac- Fa) r H. acinosissimae v), et magis purpureae[*](pur- puree F. -rae MVen. (P)), cognomine bimammiae[*](bibmammiae FG. bibna- Ea. biba- P), quando non racemos,[*](Col. III 2, 1. (Isid. XVII 5, 15). — (15) Isid. ib. 28. —) sed uvas alias gerunt, item tripedanea[*](tripedanea E(?)B. -nia M. trepidanea r. crep- v), cui nomen a mensura est, item scripula[*](scribula F1E2a) passo acino et Raetica[*](reticae Fa. -iace G) in maritimis Alpibus appellata, dissimilis laudatae illi. namque[*](26) haec brevis, conferta acino, degener vino, sed cute omnium tenuissima, nucleo (quod[*](quod ll D. quem v) chium[*](chium Mv. chii r) vocant) uno ac minimo , acinum praegrandem[*](praegrande FEa) unum alterumve habens. est et[*](et Mv. om. r) nigra[*](nigram Fa) Aminnea[*](aminnea MD. minnea F. in ea a. aminea r(?)v), cui Syriacae[*](syriace Mv a. C. sir- Fa) nomen inponunt, item Hispana ignobilium probatissima.

[*](Verg. G II 102. Col. ib. 1. 2. (Isid. ib. 15). Macrob. III 20, 7.)[*]((5) Macrob. ib. —) In pergulis vero seruntur escariae[*](escariae Mv. est ea- r) appellatae e duracinis [*](e dura- cinis ll.zVerc.(H). -rae acinis v(C). ederae aci- G), albae, nigrae[*](ni- grae MJ. -aeque rv(D)) , et bumasti totidem coloribus, ac nondum dictae Aegia et[*](egia et rhodia M. egi trodia Fa) Rhodia et uncialis, velut a pondere acini[*](acinis F),

item picina[*](pucina va. H), omnium nigerrima, et coronario naturae lusu[*](lusus Fa) stephanitis, acinos foliis intercursantibus, et quae forenses vocantur, celeres proventu, vendibiles aspectu, portatu faciles . contra damnantur etiam visu cinerea et rabuscula[*](rabuscula GE(?)Bas. rhab- v. rabucu- r) et asinusca[*](asinisc, va.H), minus tamen caudas vulpium imitata alopecis. [*](Th. III 17, 6. — (10) cfr. Pl. supra 18. III 36. —) Alexandrina appellatur vitis circa Phalacram[*](Phalacram B. palacraiae (-ie GE) ll. -raiam v) brevis, ramis cubitalibus, acino nigro fabae magnitudine, nucleo molli et minimo, obliquis racemis praedulcibus, folio parvo et rotundo, sine divisuris. septem his annis[*](septem his annis ll.G(S). add. Sep- timo hinc anno Ea. septimo ab (om. H) hinc anno v(H)) in Narbonensis provinciae Alba[*](Alba G. albo ll. aruo szv)Helvia[*](Heluia H. El- G. oluia DF. oliua GE1a. -iuia E2sz.del. Verc. olina v) inventa est vitis uno die deflorescens, ob id tutissima[*](tutissimā Fa); carbunicam[*](carbunicant DF. carbonicam (Nar- C) va.D) vocant, quam nunc tota provincia conserit.

Catonum ille primus, triumpho et censura super cetera insignis, magis tamen etiamnum[*](etiamnunc Ea) claritate litterarum praeceptisque omnium rerum expetendarum datis generi Romano, inter prima vero agrum colendi, ille[*](ille D1FGdTS. ille uero Eau. illius D2(Rh)G. -ius uero v) aevi confessione optimus ac sine aemulo agricola, pauca attigit vitium genera, quarundam ex iis[*](ex iis (his C) iam v. exisiam FG. ex asia Ea) iam etiam nominibus abolitis . separatim toto tractatu sententia eius indicanda est[*](est (GE?) v. om. rTauz), ut in omni genere noscamus quae fuerint celeberrima anno DC urbis, circa captas Carthaginem ac Corinthum, cum supremum is diem[*](his diem ob id F) obiit, et quantum postea CCXXX[*](CC Ea) annis vita profecerit[*](profecerit v. -rit scripsit a. -ficerit (-re Eu) r) . [*]((24–478, 5) Cato 6, 4. (Varro I 25).)[*]((5–10) Cato 7, 2. (Varro I 58. 59). —) ergo dc vitibus uvisque ita prodidit: Qui locus vino optimus dicetur[*](dicitur Eava. G) esse et ostentus solibus[*](soli Cato) ,

Aminnium[*](aminnium Cato. -inium D1FG. -ineum D2Eav(item infra). aminneum Varro) minusculum et geminum eugenium[*](eugeneum Cato (Varro)), helvium [*](heluinum Gd(?)va.S. heluolum Cato) minusculum conserito. qui locus crassior aut nebulosior, Aminnium maius aut Murgentinum, Apicium, Lucanum serito. ceterae vites miscellae maxime in quemvis agrum conveniunt. in olla[*](olla— 7 musto in MJ. om. r v) vinaceis[*](in olla in uinaceis Cato) conduntur Aminnium[*](amminium M) minusculum et maius et Apicium, eadem in sapa et musto[*](in sapa, in musto Cato), in lora recte[*](recto M) conduntur. quas suspendas duracinas, Aminnias maiores[*](ammineas minores M), vel ad fabrum ferrarium pro passis hae[*](eae Cato) recte servantur. [*](Varro I 58.—) nec sunt vetustiora de illa[*](ulla M) re Latinae linguae praecepta[*](praecepta v. rece- M. praeci- piam (-puam G2) r). tam prope ab origine rerum sumus. Aminneam[*](ammineam MDF. ami- rv) proxime dictam Varro Scantianam vocat.

In nostra aetate pauca exempla consummatae huius artis fuere, verum eo minus omittenda, ut noscantur etiam praemia [*](pri- mia FG. -ma Ea), quae in omni re maxime spectantur[*](spectantur Mv. exp- rau). summam ergo adeptus est gloriam Acilius Sthenelus[*](helenus M) e plebe libertina LX iugerum non amplius vineis excultis in Nomentano agro atque CCCC[*](CCCCMH. CCCC G. ecce FG. eque Ea. aeque CCCC v) nummum venumdatis[*](uenundatis Mava.H (J). cfr. XIII 92) . [*]((19) cfr. Sen. ep. 86, 14. 3.) magna fama et[*](et om.M uetulaeno G. -lano ava.G) Vetuleno Aegialo, perinde libertino[*](fuit — Liternino om.F) , fuit in Campania[*](cam- paniae GEava. J) rure Liternino[*](Veliternino (Lint- B) va. H), maiorque etiam favore hominum, quoniam ipsum Africani colebat exilium; sed maxima, eiusdem Stheneli opera[*](pera Eau), Remmio Palaemoni[*](remmio palaemoni DFG(Rh)G. -mi -onis M. -miū -onē Eauv), alias grammatica[*](grammaticae M) arte celebri[*](celebrem va. G) , in hisce viginti

annis mercato rus[*](mercato rus (Rh. G. -torus DFG. -turus M. -torum Eau. -tum v)DC nummum in eodem Nomentano decimi[*](decunu a. decū F) lapidis ab urbe dverticulo. [*]((7) cfr. Suet. gramm. 23 extr. —) est autem usquequaque nota vilitas[*](nota uilitas (GE?) Rh. notabi- (nut- M1) MDF2au2. nobi- F1du1v a. G) mercis per omnia suburbana, ibi tamen maxime[*](maxime MD. -ma rv), quoniam et neglecta indiligentia[*](indeli;enti M. per indiligentiam va.H. an iidiligenti (sc. homini)?) praedia paraverat ac ne in pessimis quidem elegantioris[*](elegantior M) soli. haec adgressus excolere non virtute animi, sed vanitate primo, quae nota mire[*](nota mire MFd (Rh) G. -ine Eau. -inare G. notata mira v) in illo fuit, pastinatis[*](pastinatis MG. fast- r. pastinatas v) de integro vineis[*](uineas va.G) cura Stheneli, dum agricolam imitatur, ad vix credibile miraculum perduxit, intra octavum annum CCCC nummum emptori addicta pendente vindemia. [*]((11) cfr. Pl. XVIII 41. — (12) cfr. Col. III 3, 3. —) cucurritque non nemo[*](non nemo Mv(D). non (om.a) neme r. nemo, non (Gron.) H) ad spectandas uvarum in iis[*](iis Mv (J). his rS) vineis strues, litteris eius altioribus contra id pigra vicinitate sibi patrocinante, novissime Annaeo Seneca, principe tum[*](principe tma MG. -patum r. -patu v) eruditorum[*](eru- ditorum MD. -tionis G. tra ditionis rv) ac potentia[*](potentiae MdTzva. B (H)) , quae postremo nimia fruit[*](ruit M (coni. Gron.) J. fuit rv) super ipsum, minime utique miratore[*](miratori M. -ture Fau. -turi va. G) inanium[*](in animum M) , tanto praedii[*](praedit FG. -ito Eau) huius[*](huius MJ. eius rv) amore capto, ut non puderet inviso alias et ostentaturo[*](ostentatur Fu. -nderetur a. -nto future va.G) tradere [*](ad (pro earn) M) palmam eam, emptis quadriplicato[*](quadruplicando M. -cato ava.S) vineis illis intra decimum fere curae annum[*](annuū F) . [*]((19) Col. ib. — (21) Cato (orig. II fr. 10 Iord.) ap. Varr. I 2, 7.) digna opera quae in Caecubis[*](ecubis Fau) Setinisque agris proficeret, quando et postea saepenumero septenos culleos singula iugera, hoc est amphoras centenas quadragenas, musti dedere! ac ne quis victam in hoc antiquitatem arbitretur[*](arbitretur MJ. -raretur rv) , idem Cato denos culleos redire ex iugeribus scripsit, efficacibus exemplis non maria plus temerata conferre mercatori, non in Rubrum litus Indicumve merces petitas quam sedulum ruris larem.

[*](Hom. ι 197. — (7) cfr. Pl. VII 199. — Hom. ι 208. —) Vino antiquissimo[*](antiquissimo (-mmo M) U coll. v. 17. -ma rv(D)) claritas Maroneo in Thraciae[*](trecie F) maritima[*](maritimae MJ) parte genito, ut[*](ut Mv. ue r) auctor est Homerus. neque enim fabulosa[*](fabulosa aut v. aut fab- M. fab- ut r) aut de origine eius[*](eius MJ. om. rv) varie prodita consectamur, praeterquam[*](praeter quod Ea. ppter quam G) Aristaeum primum omnium in eadem gente mel miscuisse vino, suavitate praecipua utriusque naturae sponte provenientis[*](preuenientis E) . Maroneum vicies tanto[*](tantum Mv a. C. -tu a) addito aquae miscendum Homerus prodidit. [*](Mucian. fr. 9 Brunn. — (15) Hom. κ 235. λ 639. cfr. Athen. I 31e. —) durat etiam nunc[*](nunc ego. cfr. v. 16. -num MJ. om. rv) vis in eadem terra generi rigorque[*](uigorque va.Brot.) indomitus, quippe cum Mucianus ter consul ex iis[*](iis Mv(J). his rC) qui nuperrime prodidere sextarios singulos octonis[*](octonis MB(J). -oge- nis rv(H)) aquae misceri compererit[*](comperit Eava.G) praesens in eo tractu, esse autem colore nigrum, odoratum, vetustatepinguescere . et Pramnio, quod idem Homerus celebravit, etiam[*](etiā tune F1) nunc honos durat. nascitur Zmyrnae[*](zmirneę Ea. zimi- F. Smyrnae va. S) regione[*](regione B. religi- ll.v) iuxta[*](iuxta om.F) delubrum Matris deum. [*]((17) Cic. Brut. 287. Petron. 34. Martial. II 40, 5. III 26, 3. Pl. infra 94.)[*]((1) Veil. II 7, 5. — cfr. Pl. XXIII 40 extr.) in reliquis claritas generi non fuit alicui: anno fuit omnium generum bonitate[*](bonitate (U 235) D. -ati DFGaJ. -as E(?)v) L. Opimio cos., cum C. Gracchus tribunus plebem[*](tri- bunus plebem (-bis C) G. tripliciter ll. tri. pl. v) seditionibus agitans[*](agitatis va.G)est[*](est D e coni. J (sed ante ea)) interemptus. ea caeli temperies fulsit (cocturam[*](quam cocturam ava.S) vocant) solis opere natali urbis DCXXXIII[*](DCXXXIII H. DC (de DF) XXXIIII rv) , durantque[*](durantque B. -atque ll.v) adhuc vina ea[*](uina ea D. -nea ll.v. -na B)

ducentis[*](dist. ego) fere annis, iam in speciem redacta mellis asperi — etenim[*](·C· (pro ē) F) haec natura vinis[*](uini Ea) in vetustate est —, nec[*](nec ll.B. ne v(U)) potari per se queant[*](queant DFGdEv(S). queunt aB) pervincive[*](peruinciue (coni. S)J. prouinciae (-ntię GE) ll. sine prou- v. si non peruincat B) aqua, usque in amaritudinem carie indomita; sed ceteris vinis commendandis minima aliqua mixtura medicamenta sunt. quod[*](quod ll. H (J). quo v (S). quo fit B) ut eius temporis aestimatione in singulas amphoras centeni nummi[*](centenis nummis acuantur (acc- a) Eaz) statuantur, ex his tantum[*](tantum (tm???) ego. tamen (tn???) ll.v) usura multiplicata semissibus, quae civilis ac[*](caulis ac (a E1) Ea) modica est, in C. Caesaris Germanici fili principatu anno[*](anro EaH (U). annis rv(S). nummis P) CLX singulas[*](singulas ll.v(G). -l???s (sc. nummis) B) uncias vini[*](uini v. uinee F. -neae DG. -ni ex Ea. -ni eo U. tanti CFW Müller p. 17. (loc. corr.)) constitisse[*](constitutis (-utus F1) se (e D2) DFG), nobili exemplo docuimus referentes vitam Pomponii Secundi vatis cenanmque quam principi illi dedit. tantum pecuniarum detinent[*](detinent d(?). dei inueni F. -nuini r. det:nent uini v. cfr. § 94.118. XXIII 40) apothecae ! nec alia res maius incrementum sentit ad vicensimum annum maiusve ab eo dispendium, non proficiente pretio; raro quippe adhuc fuere, nec nisi in nepotatu[*](in nepotatu G. -tua FGd. uini potatus Ea. importatis v), singulis testis milia nummum. Viennenses[*](Viennenses v. uienses ll) soli picata[*](pacata F. pecc- G) sua, quorum genera diximus pluris permutare, sed inter sese[*](18) amore patrio, creduntur; idque vinum frigidius reliquis existimatur in frigido potu.

[*]((2. 3) cfr. Pl. XXIII 43. XXV 152. — Sen. ep. 83, 19. —)