Tusculanae Disputationes

Cicero, Marcus Tullius

Cicero. M. Tulli Ciceronis. Scripta Quae Manserunt Omnia. Pohlenz, M, editor. Leipzig: Teubner, 1918.

Socrates, in pompa cum magna vis auri argentique ferretur,[*](ferretur in mg.add.G2 ut v. )

quam multa non desidero!
inquit. Xenocrates,[*](sqq. cf. Val. Max. 4,3 ext. 3) cum legati ab Alexandro quinquaginta ei talenta attulissent, quae erat pecunia temporibus illis, Athenis praesertim, maxuma, abduxit legatos[*](legata K)
p.446
ad cenam in Academiam; is apposuit tantum, quod satis esset,[*](esset est et K1 ) nullo apparatu. cum postridie rogarent eum, cui numerari iuberet,[*](luberet G)
quid? vos hesterna
inquit
cenula non intellexistis[*](intellexisti KR1 ) me pecunia non egere?
quos[*](quos sR2V3 quod X) cum tristioris vidisset, triginta minas accepit, ne aspernari regis liberalitatem videretur.

at vero Diogenes liberius, ut Cynicus, Alexandro roganti, ut diceret, si quid[*](quid ex quis V3 ) opus esset,

nunc quidem paululum
inquit
a sole.
offecerat videlicet apricanti. et hic quidem disputare[*](disputari KR1 ) solebat, quanto regem Persarum vita fortunaque[*](fortuneque V1 ) superaret; sibi nihil deesse, illi nihil satis umquam fore; se eius voluptates non desiderare, quibus numquam satiari ille posset, suas eum consequi nullo modo posse.

Vides,[*](fr. 456) credo, ut Epicurus cupiditatum genera diviserit, non nimis fortasse subtiliter, utiliter tamen:[*](tamen, asserens p. H)

partim esse naturales et necessarias, partim[*](partlm esse ... 18 et in r., non necessarias partim in mg. Vc ) [*](partim naturales et non necessarias om. K) naturales et non necessarias, partim neutrum; necessarias satiari posse paene nihilo; divitias enim naturae esse parabiles; secundum autem genus cupiditatum nec ad[*](ad a K) potiendum difficile esse censet nec[*](nec ne G) vero ad carendum; tertias,[*](tertia H) quod essent plane[*](plena K1 ) inanes neque necessitatem modo, sed ne[*](ne om. H) naturam quidem attingerent, funditus eiciendas putavit.[*](Epicurus...24 putavit H)

hoc[*](hęc V1 ) loco[*](hodoco K1 ) multa ab Epicureis[*](fr. 440) disputantur, eaeque[*](eaque V1 ) voluptates singillatim extenuantur, quarum genera non contemnunt, non [*](add. Bentl. (non ante contemnunt del. Mdv. ad fin. 1, 45). agitur de volup- tatibus quae natura adpetuntur, non difficiles tamen ad caren- dum sunt (cf. v. 447, 5 cum 446,21). de copia voluptatum cf. Hort. fr. 74 Aug. civ. 19,14 al. (non valet idem atque copia facilis)) quaerunt tamen

p.447
copiam. nam et obscenas voluptates,[*](et obscenas voluptatesrespondet v. 24 victum eqs. (in §§ 95. 6 Cic. longius evehitur)) de quibus multa ab illis habetur oratio,[*](una et obscenas ... 2 habet oratio Non. 357, 11 ) facilis communis in medio sitas esse dicunt, easque si natura requirat, non genere aut[*](genere aut generavit V1 ) loco aut ordine, sed forma aetate figura metiendas[*](mentiendas V1 ) putant, ab isque[*](-que -qui V1 quae K) abstinere minime esse difficile, si aut valetudo[*](valitudo ) aut officium aut fama postulet, omninoque genus hoc voluptatum optabile esse, si non obsit, prodesse numquam.

Totumque[*](fr. 439) hoc de voluptate sic ille praecipit, ut voluptatem ipsam per se, quia voluptas sit, semper optandam et [*](et add. s cf. p. 423, 4 de orat. 1, 231 al. (asyndeton ipsum tolerari potest cf. exsibilatur exploditur parad. 26) ) expetendam putet, eademque ratione dolorem ob id ipsum, quia dolor sit, semper esse fugiendum; itaque hac usurum compensatione[*](conpensatione K) sapientem, ut et[*](ut et s ut om. X et om. ) voluptatem fugiat, si ea[*](eam ) maiorem dolorem effectura sit, et dolorem suscipiat maiorem efficientem voluptatem; omniaque iucunda,[*](iocunda GR1 ( ss. 1) ) quamquam sensu corporis iudicentur, ad animum referri tamen.

quocirca corpus gaudere tam diu, dum praesentem sentiret voluptatem, animum et praesentem percipere pariter cum corpore et prospicere venientem nec praeteritam praeterfluere sinere. ita perpetuas et contextas[*](contestas ex contentas Kc ) voluptates in sapiente fore semper, cum expectatio[*](expectatione G1 ) speratarum voluptatum cum [*](cum add. Lb. ) perceptarum memoria iungeretur.

Atque[*](Epic. fr. 459) his similia ad victum etiam transferuntur, extenuaturque magnificentia et sumptus epularum, quod parvo cultu natura contenta sit. etenim quis hoc non videt, desideriis omnia ista condiri?[*](etenim ... 27 condiri H) Darius in fuga cum aquam turbidam

p.448
et cadaveribus inquinatam bibisset, negavit umquam se bibisse iucundius. numquam videlicet sitiens[*](sitiens ex sentiens R1 ) biberat. nec esuriens Ptolomaeus[*](ptolomeus GRV (pth.) ptoloms K) ederat; cui cum peragranti Aegyptum comitibus non consecutis[*](secutis Non. K1 (corr. ipse)) cibarius in[*](in cibariis K1 cibariis GRV cibarius s Non. ) casa panis datus esset, nihil visum est[*](est om. Non. ) illo pane iucundius.[*](cui cumcum om. KR1 peregrinanti 6 iucundius Non. 93,12 ) Socraten ferunt, cum usque ad vesperum[*](vesperum epyrum Non. ) contentius ambularet quaesitumque esset ex eo, quare id faceret,[*](Socraten 7 cur id facere Non. 264, 17 ) respondisse se,[*](se add. G1 ) quo melius cenaret, obsonare[*](obsanare GR1V1 ) ambulando famem.

quid? victum Lacedaemoniorum in philitiis[*](philiciis K philitus V) nonne videmus? ubi cum tyrannus cenavisset Dionysius,[*](dionisius X (dyon. R)) negavit se iure illo nigro, quod cenae caput erat,[*](caput erat capuerat X (corr. V3)) delectatum. tum is qui illa coxerat:[*](delectatum ... coxerat add. Vrec mg. )

minime mirum; condimenta enim defuerunt.
quae tandem?
inquit ille.
labor in venatu, sudor,[*](sodor GR1V) cursus ad Eurotam,[*](ad eurotam Bentl. ab eurota) fames, sitis. his enim rebus Lacedaemoniorum epulae[*](aepulae X (ut singuli codd. saepe)) condiuntur.
atque hoc non ex hominum more solum, sed etiam ex bestiis intellegi potest, quae, ut quicquid obiectum est, quod modo[*](quod modo R2V2 quomodo) a natura non sit alienum, eo contentae non quaerunt amplius.

civitates quaedam universae more doctae parsimonia delectantur, ut de Lacedaemoniis paulo ante diximus. Persarum[*](Cyrup. 1,2,8) a Xenophonte victus exponitur, quos negat ad panem adhibere quicquam praeter nasturcium.[*](quos... 23 nasturcium Non. 550, 21 ) quamquam,[*](Epic. fr. 459) si quaedam etiam suaviora natura desideret, quam multa ex terra arboribusque gignuntur cum copia facili, tum

p.449
suavitate praestanti![*](praestantia s corr. Lb. (facilia ... praestantia Bentl.)) adde siccitatem, quae consequitur hanc continentiam in victu, adde integritatem valetudinis;[*](valitudinis K) confer sudantis ructantis refertos epulis tamquam opimos boves:

tum intelleges, qui voluptatem maxime sequantur, eos minime consequi, iucunditatemque victus esse in desiderio, non in satietate.[*](Persarum ... 449, 6 satietate H) Timotheum, clarum hominem Athenis et principem civitatis, ferunt, cum cenavisset apud Platonem eoque convivio admodum delectatus esset vidissetque[*](vidisseque V) eum postridie,[*](posttridie GRV) dixisse:

vestrae quidem[*](vestreae quidem G vestrae equidem KRV cf. Hand Turs. 2,422 ) cenae non solum in praesentia, sed etiam postero die iucundae sunt.
quid quod[*](qui quod X (corr. R2 s)) ne mente quidem recte uti possumus multo cibo et potione completi? est praeclara epistula[*](epistola KR1 (ex -ula) V) Platonis[*](Plato ep. 7 p.326 b) ad Dionis propinquos, in qua scriptum est his fere verbis:
quo cum venissem, vita illa beata, quae ferebatur,[*](beataque fer. X) plena Italicarum Syracusiarumque[*](syracusyriarumquae G1 ) mensarum,[*](mensuram G) nullo modo mihi placuit, bis in die saturum fieri nec umquam pernoctare solum ceteraque, quae[*](quae ex qua R2 ) comitantur huic vitae, in qua sapiens nemo efficietur umquam, moderatus vero multo minus. quae enim natura tam mirabiliter temperari potest?

quo modo igitur iucunda vita potest esse, a qua absit prudentia,[*](prudentiae V1 ) absit moderatio?[*](cetera quae ... 22 moderatio H) ex quo Sardanapalli, opulentissimi Syriae regis, error adgnoscitur,[*](adnosc. G1 agn. R2 ) qui incidi[*](incidi in illa re, Cic. de rep., cum de Sardanapalo diceret, 'ea incidi iussit in busto' Arusian. GL. 7, 487,16 ) iussit in busto:[*](busto haec. habeo X)

  1. Haec[*](Arist. fr. 90 (cf. fin. 2, 106) Anth. Pal. 7,325 ) habeo, quae edi, quaeque exsaturata libido
  2. Hausit;[*](ausit GR1V1 ) at illa iacent multa et praeclara relicta.
p.450
quid aliud
inquit Aristoteles
in bovis, non in regis sepulcro inscriberes? haec habere se mortuum dicit, quae ne vivus quidem diutius habebat quam fruebatur.