Tusculanae Disputationes

interea, unde isti versus? non enim adgnosco.[*](adgnosco KR1 (d exp. 2) V1 (d eras.) an. G1 )

Dicam hercle; etenim recte requiris. videsne abundare me otio?

Quid tum?

Fuisti saepe, credo, cum Athenis esses, in scholis philosophorum.

Vero,[*](ante vero Vrec ) ac libenter quidem.

Animadvertebas igitur, etsi tum nemo erat admodum copiosus, verum tamen versus ab is admisceri orationi.

Ac[*](ac hac G dyonisio X) multos quidem a Dionysio Stoico.

Probe dicis. sed is quasi dictata, nullo dilectu, nulla elegantia:[*](delectu K nulla elegantia a e in r. Vc ) [*](eligantia KRc ) Philo et †proprium nrt[*](sic G et proprium nrt V (exp. 1) et proprium noster R etpũ nr K ( add. 1 au 2, propriŭ ss. 2) et proprio numero Sey. et pronuntiabat numero (cf. div. 2, 117) Po. ) et lecta poëmata et loco adiungebat. itaque postquam adamavi hanc quasi senilem declamationem, studiose equidem utor nostris poëtis; sed sicubi illi defecerunt—verti enim[*](enim exp. Vvet etlam Ha. ) multa de Graecis, ne quo ornamento in hoc genere disputationis careret Latina oratio.

Sed videsne, poëtae quid mali adferant?

lamentantis inducunt fortissimos viros, molliunt animos nostros, ita sunt deinde dulces, ut non legantur modo, sed etiam ediscantur. sic ad malam domesticam disciplinam vitamque umbratilem et delicatam cum accesserunt etiam poëtae, nervos omnis virtutis elidunt.[*](elidunt i ex a Kc )

Sed quid poëtis irascimur?

virtutis magistri, philosophi, inventi sunt, qui summum malum dolorem dicerent. at[*](ad in at corr. V1 ) tu, adulescens, cum id tibi paulo ante dixisses videri, rogatus a me, etiamne maius quam dedecus, verbo de sententia destitisti. roga[*](rogo X) [*](roga V1 aut 2 cf. ac. fr. 20 ) hoc idem[*](idem ex quidem R1? ) Epicurum: maius dicet esse malum mediocrem dolorem quam maxumum[*](quamaxumum X) dedecus; in ipso enim dedecore mali nihil esse, nisi sequantur dolores. quis igitur Epicurum sequitur dolor, cum hoc ipsum dicit, summum malum esse dolorem? quo[*](quo G1 ) dedecus maius a philosopho nullum expecto. quare satis mihi dedisti, cum respondisti maius tibi videri malum dedecus quam dolorem. hoc ipsum enim si tenebis, intelleges quam sit obsistendum dolori; nec tam quaerendum est, dolor[*](dolori ... est do scr. Vc partim in r. partim in mg. (n&tā)) malumne sit, quam firmandus animus ad dolorem ferendum.

Concludunt ratiunculas Stoici, cur non sit malum;

quasi de verbo, non de re laboretur. quid me decipis,[*](decepis GRV1 (corr. 1 ) ) Zeno? nam cum[*](nam cum bis V) id, quod mihi horribile videtur, tu omnino malum negas esse, capior et scire cupio, quo modo id, quod ego miserrimum existimem, ne malum quidem sit.

nihil est

malum nisi quod turpe atque vitiosum[*](viciosum ex vit- V1 ) est.

numquam quicquam

ad beate quidem vivendum, quod est in una virtute positum; sed est tamen reiciendum.

asperum est, contra naturam, difficile perpessu,[*](perpesso K (-u in r. G1)) triste, durum.

haec est copia verborum, quod omnes uno verbo malum appellamus, id tot modis posse dicere. definis tu mihi, non tollis dolorem, cum dicis asperum, contra naturam, vix quod ferri tolerarique[*](tollerarique G() RV) possit; nec mentiris; sed re succumbere non oportebat verbis gloriantem.

dum[*](du in r. Vrec del. Lb. ) nihil bonum nisi quod honestum, nihil malum[*](si quod ... malum add. Vc ) nisi quod turpe—

quare si, ut[*](sin ts sunt si ut ex sicut G1K2 ) [*](ut si V (trp. m. rec.) ) initio concessisti, turpitudo peius est quam dolor, nihil est plane dolor.[*](nihil...24 dolor add. G1 ) nam dum tibi turpe nec dignum viro videbitur gemere, eiulare,[*](ad eiul. add. Rc (sed iterum eras.) K2 ) lamentari,[*](lamentare GR1V1 (corr. RcVrec)) frangi, debilitari

Aut enim nulla virtus est aut contemnendus omnis dolor.[*](dolor est H) prudentiamne vis esse, sine qua ne[*](ne om. H neç K) intellegi quidem ulla virtus potest? quid ergo? ea patieturne te quicquam facere nihil proficientem et frustra [*](add.Lb.cf.p.351,3;356,17) laborantem? an temperantia sinet[*](sinet V (t in r. et Vc)) te inmoderate[*](inmodate V1 ) [*](imm. KRH) facere quicquam? an coli iustitia poterit ab homine propter vim doloris enuntiante commissa, prodente conscios, multa officia relinquente?[*](relinquentem K1R1V1H) [*](relinquente˜ (sign. interr.) G) quid? fortitudini comitibusque eius, magnitudini[*](magnitudini G) animi, gravitati,[*](gravitate X corr. K2RcV1 ) patientiae, rerum humanarum despicientiae, quo modo respondebis?

adflictusne[*](audieris Gr audiens X (de mendo cf. 1. 2) ) [*](audies s cf. Lebreton, Et. sur la langue et la grammaire de Cicéron p. 201 ) et iacens et lamentabili voce deplorans audieris:

o virum fortem!