Commentarium In Evangelium Matthaei (Lib. 12-17)
Origen
Origenes. Origenes Werke Vol 10.1-10. 2. Klostermann, Erich, translator. Leipzig: Hinrichs, 1935-1937.
Necessaria ergo res est 〈praedicando〉 praedicari Christum lesuni crucifixum; inutile autem est ipsum quidem praedicare, crucem autem eius tacere. et non sic inutilis mihi videtur
[*](5. llf Vgl. Kol. 2, 15 — 6. 9 (S.10f lat.) Gal. 6, 14 — 15 Joh. 16, 11 — 16 Joh. 12, 31 f — 21f Vgl. Marc. 10. 14Par. — 22 Vgl. Joh. 12, 32 — 28 Vgl. I. Kor. 2, 2)[*](10 τοῦ κόσμου Kl, vgl. lat. τῶ κόσμω Μ H 20 〈πρότερον〉 Kl, vgl. lat. 21 〈ἄρχοντος τοῦ〉 Diehl Kl, vgl. lat. 27 τῷ] 〈ἐν〉 τῷ Koe 29 — 31 〈ἐλλιπὲς — σιωπᾶν〉 Koe, vgl. lat .)[*](19 expellitur] vgl. das Präsens in Italahss. 28 <praedicando> Diehl, vgl. gr. | lesum Christum Pasch 30/31 praedicari Gc. r. B 32 inutilis μ inutile x)X
qui lesum quidem Christum dicit, tacet autem nativitatem eius ex virgine aut stellam ostendentem nativitatem ipsius aut angelos in nativitate eius gloriantes atque dicentes: »gloria in excelsis deo, et pax super terram hominibus bonae luntatis« aut alia miracula vel signa quae fecit, quomodo qui Christum quidem eum dicit. crucifixum autem eum abscondit. propterea volens postmodum perfectius praedicari praecepit, ut nemini interim dicant quia ipse est Christus, et praeparabat eos ut postmodum dicant, quoniam ipse est Christus qui crucifixus est et surrexit a mortuis. et vide diligenter quia non dixit: exinde coepit dicere vel docere quia oportet eum abire in Hierusalem, sed ita: exinde coepit ostendere discipulis suis. quoniam sicut corporalia ostendi dicuntur, sic ostendi dicuntur a Christo ea quae loquebatur. et non sic jjuto eis, qui corporaUter eum multa patientem viderunt. [*](3 Vgl. Matth. 1,23 - 4 Vgl. Mattli. 2, 2 — 7 Luc, 2.14) [*](1 εἰπεῖν KI, vgl. lat. εἶναι MH 1/2 σιωπουμένου Μ 11f σιωΠωμένου κτλ.] Exzerpt (vgl.lat.): ,,so kurz aber pflegte sich Orig. nicht ücken“ Koe 30 Ἰησοῦ] θῦ Μ) [*](16 interim ut nemini Pasch 20 resurrexit G)
Et tunc quidem coepit ostendere, consequenter autem postea capacioribus factis plenius demonstravit: non iam quasi rudibus incipiens ostendebat, sed proficiens in ipsa ostensione. et si rationis est intellegere, quia omnino quod coejnt lesus, hoc et perfecit, <omnino perfecit> quod coeperat ostendere discijjulis, quoniam oportet eum abire in Hierusalem et pati. quando enim de mysteriis istis perfectam scientiam ex verbo quis fuerit consecutus, tunc dicendum est ex rationabili ostensione sensu vidente, quae ostenduntur, consummatam esse ostensionem ***. quoniam »non capit prophetam perire extra Hierusalem« ea de qua etiani ahbi dicitur: »qui perdiderit animam suam propter me, inveniet eam«. oportebat eum abire in Hierusa-
[*](24f Luc. 13, 33 — 27 Matth. 10, 39)[*](1 τῶν] τοῦ M 3 δεῖξιν] λέξιν Koe, vgl. lat. 3/4 περὶ τούτου] περὶ τοῦ τοῦ 〈πάθους κοὶ τῆς ἀναστάσεως μυστηρίου οὐτοῦ〉 Koe, vgl. lat. imd Orig. in Joh. tom Χ, 35 (IV, 209, 30ff) 6 <Καὶ> Kl, vgl. lat. 7 δὲ Μ 8 γενομένοις Diehl, vgl. lat. 14 ἐτέλεσεν H 15/16 μαθηταῖς + αὐτοῦ H 16/17 τὰ γεγραμμένα αὐτὸν H 18/19 <τῶν Koe, vgl. lat.)[*](4 sermo rationabilis L 10 ostendere Koe, vgl. gr. 11 ostensione + demonstrabat L 12 si KI sic x 14 <omnino perfecit> Kl, vgl. utique et perfecit Pasch 14 15 ahquando + demonstrabat L 21 ostensione] ratione G 23 *** Koe, vgl. gr.)<> <> > <>
lem, ut multa passus in Hierosolymis et interfectus in eis primitias resurrectionis ex mortuis faciat in Hierosolymis illis »quae sursum«, derelinquens et et dissolvens Hierusalem quae fuerat super terram cum omni cultura eius. quamdiu enim non »resurrexerat Christus« *** discipuli eius consurrexerant ei, deorsum quaerebatur civitas dei et templum, quod erat in ea, et altare et sacerdotes eius et levitae et dona et sacrificia pro peccato et mundationes. postquam autem »resurrexit Christus primitiae dormientium« et consurrexerunt ei, qui facti sunt conformes morti eius et resurrectioni eius, tunc iam non deorsum ab eis, qui consurrexerunt ei, quaeritur hierusalem vel domus orationis in ea vel altare vel cultura vel cultores, sed sursum, et quasi qui consurrexerunt et consederunt in caelestibus Cbristo, viderunt ea quidem quae fuerant super terram destructa, quae autem erant in caelis splendentia. quae ut instituerentur, oportebat eum abire in Hierusalem, quae erat deorsum, et multa pati illic
[*](4 Vgl. I. Kor. 1.5, 20 — 5 Vgl. Gal. 4, 26 — 9. 16 Vgl. I. Kor. 15, 20 — 12 VgL Rom. 6, 5; 8, 29)[*](2 ;<Ἱεροσολύμοις—ἐν> Diehl Kl 4 ilUs < B 9 *** Koe, vgl. lat. 6f <καταλείπων καὶ> 18Vgl.gr. Ζ. 11f 19/20 iamtunc L und <Ἱερουσαλὴμ> Koe, vgl. lat. 23 culturae B)<> <>
a senioribus eiiis et principibus sacerdotum et scribis, iit glorificetur nifestatas, ut occidatur quidem ab eis, qui capiunt beneficia eius, caelestibus senioribus et divinioribus principibus sacerdotum et scribis populi, qui vacant circa litteras non atraniento scriptas sed »spiritu dei vivia main Hierosolymis quae sunt deorsum, regnet autem resurgens in »Sion monte et civitate dei vivi Hierusalem caelesti« de qua dictum est in Psalmo secundo: wego autem constitutus sum rex ab eo super Sion montem sanctum eius, praedicans praeceptum domini«. tertia autem die surrexit a mortuis, ut eripiens a maligno et a filio eius, in quo mendacium erat et iniustitia et proelium et omnia contraria eis, in quibus Christus liabetur, adhuc autem et a spiritu inmundo, qui transfiguratur in spiritum sanctum, adquirat eis qui fuerint hberati hoc donum, ut baptizentur spiritu et animo et corpore »in nomine patris et fihi et spiritus sancti«, qui tres dies simul instantes perpetue eis qui per eos facti fuerint fihi lucis.
[*](10 Vgl. II. Kor. 3, 3 - 14 Vgl. Hebr. 12, 22 - 17 Psal. 2, 6f - 22 Vgl. Matth. 6, 13 - 23 Vgl. Joh. 8, 44 - 26 Vgl. II. Kor. 11, 13 — 29f Vgl. I. Thess. 5, 23 - 30 Matth. 28, 19)[*](3 <μὲν> Koe 34 <γενομένοις> Kl, vgl. lat. 1 τοῦ <Μ)[*](29 fuerant G)Et accipiens lesum Petrus coepit eum increpare: propitius esto tibi, domine, et hoc tibi non erit. qui dixit: vade post me, satana, scandalum mihi es, quoniam non sapis quae dei sunt. sed quae hominis. Quoniam coeperat lesus ostendere discipulis suis quia oportet eum abire in Hierosolymam et multa pati, adhuc initia eorum quae ostendebantur discens Petrus indigna haec filio »dei vivi« et indigna deo patre, qui revelaverat ei (nec enim revelatum fuerat ei adhuc oportere pati fihum dei et occidi talem et tantum Christum), ideo accipiens eum et quasi oblitus dignitatem Christi, quoniam »filius dei ’i nihil dignum increpatione dicit aut agit, coepit eum increpare et quasi necessariam habenti propitiationem dicere: propitius esto tibi, domine. necenim sciebat adhuc, quoniam hunc <pro>posuit deus propitiatorem
[*](8ff Vgl. Orig. hom. in I. Regn. 28 (III, 291, 19f): μεγάλα ᾔδει περὶ Χρισιοῦ, οὐκ ἠθέλησεν παραδέξασθαι τὸ ταπεινότερον περὶ αὐτοῦ. — 15. 24 Vgl. Matth. 16, 16 - 29 Rom. 3, 25)[*](30 ἑαυτοῦ Μ)[*](3 tibi esto B 4 qui] cui B L 4/5 sathanas B 12 dicens L 20 dei < G | eti] ac B 30 posuit Diehl | propitiatorem B (G) propitiationem L (Pasch))per fidem in sanguiiie «. cuius adfectuin quidem suscipiens Christus, ignorantiam autem exprobrans dixit ei: vade post me, quasi desistenti per ignorantiam et per ea, quae non recte dicebat, ire post Christum. satana autem dixit ei quasi per ignorantiam aliquid habenti contrarium deo, quod Hebraei interpretantur contrarius. si autem non per ignorantiam dixisset neque increpasset fihum »dei vivi« dicens: esto tibi, domine, et hoc tibi non erit, numquam dixisset ei: vade post me, quasi desinenti ire post eum et sequi eum. et si non dixisset contraria eis, quae dicta fuerant ab eo, non ei dixisset satana. nunc autem praevaluerat in eo satanas, ut desineret ire post eum et sequi eum, et fecit eum per ea quae in ignorantia dixit dignum, ut audiat satanas et scandalum filii dei et: non sapis quae dei sunt, sed quae hominis. quoniam autem <antea> fuerat post fiUum dei Petrus antequam peccaret, manifestum est ex eo quod [*](1–11 Vgl. Β (Matthaei) I, 139, 13–16 An. — 9f Vgl. Hieron. 126 D: satanas interpretatur adversarius sive contrarius — 10 Vgl. Wutz, Onom. sacra 747 — 13 Vgl. Matth. 16,16 –16 —118, 13 Vgl. Β (Cramer) I, 348, 1–8, (Matthaei) I, 139, 20—26) [*](6 [τὰ] Kl 7 <τὸ> + καὶ? Μ 12 ἐπετετιμήκει Μ 13 τοῦ θεοῦ τοῦ ζῶντος Μ 14 τὸ < 17 εἶναι] 1. ἰέναι Diehl Kl, vgl. lat. | ἀπίσω οὐτοῦ Koe) [*](3 xps y Pasch ihs L 10 interpretati sunt L 13 filio G 14 tibi esto B L 28 <antea> vgl. gr.)
Simul autem considera differentiam verbi, quoniam ad Petrum quidem dixit: vade post me, satana. ad diabolum autera dicentem sibi: »haec omnia dabo tibi, si procidens adoraveris «, dicit: »vade « sine additamento ijost me. nam esse ’post lesum bonum est. propterea secundum Marcum sic dicit: »vidit Simonem et Andream fratrem eius et dixit eis: venite post me, et faciani vos piscatores scatores tale est ilhid quod dicit: »si quis non tolht crucem suam et sequitur me, non est me dignus«. et (ut dicam) considera. ubicumque dicitur verbum jjost me, in bono dicitur. bonum est enim quando quis post dominum *** vadit, contrarium autem quando ahquis reicit sermones domini post se, vel qui transgreditur ilhid mandatum: »post concupiscentias tuas ne vadasc item Ehas in tertio
[*](3 Matth. 4, 19 — 5f Matth. 4, 20; 19, 27 — 7ff Vgl. Hieron. in Matth. 127 A: diabolo dicitiir: i-ade retro, Petrus audit: vade retro me, hoc est: sequere sententiam meam — 10 Matth. 4, 9f — 19 Matth. 4, 19 — 21 Matth. 10, 38 - 25 Vgl. Hos. 11, 10 ? - 27 Vgl. Esra ’ 19, 26? - 30 Sap. Sir. 18, 30)[*](3 ἡμᾶς Μ 10 εἰπόντα οὐτῶ < M 21 οὐχ αἵρει Μ)[*](11/12 tibi dabo L 15 iesum] ipH G 21 tollat G a 27 *** Kl Koe, vgl. gr. 31 concupiscentiam tuam y 32 ne] non L <B)<>
Regnoruin ad popnluin dicit: »usquequo clandicatis voh utrisque pedibns vestris? si est dominus deus, ite post euni; si autem Baal dominns est, ite post «. haec autem diximus, propter quod dictum est ad diabolum, quia »vade, satana«, et non: vade me, satana, ad Petrum autem: vade ’post me, satana. et lioc dicit Petro lesus conversus ad eum; nam et hoc prodificans ei fecit. et beatus ad quem convertitur Christus, etiam si corripiendi causa convertitur, sicut est conversus ad Petrum. et tu qnidem poteris plura huiusmodi congregare exempla, in quibus positum est conversus, et invenies plerumqne ad utilitatem eorum positum esse, ad quos convertitur lesus. milii autem proferre sufficit in praesenti illud propheticum dicens: »convertere, domine, aliquantuluma, item: »conversus respexit Petrum«, ubi et conversione eins inluminatus Petrus cognovit peccatum sunm et amarissime flevit. [*](1 III. Regn. 18, 21 - 9 Matth. 4, 10 — 26 Psal. 6, 5 - 28 Vgl. Luc. 22, 61 f) [*](1 φησὶ H 13 <γὰρ> Kl, vgl. lat.) [*](1 regnorum + libro B L 7 diximus y* dicens L 8 dictvim est y* divertebantur L | quia < 9 vade satana y* ipse sathanas L ipse est sathanas μ | post y* ante L 10 autem y* ait: sed L 29 ubi ad conversionem B)
Adhuc autem requiro quare dixit ad Petrum: scandalum mihi es, maxime cum in centesimo decimo octavo Psahno propheta pronuntiet dicens: wpax multa dihgentibus legem tuam, et non est ilhs scandaluma. dicet enim ahquis, quoniam proprium est eorum qui perfectam habent dilectionem erga deum, ut non scandahzentur ahquando »caritas« enim »omnia suffert, omnia credit, omnia sperat, <omnia sustinet> caritas numquam excidit«), quomodo ergo ipse dominus, qui confirmat omnes qui infirmantur et erigit omnes ehsos, dicit ad Petrum: scandalum mihi es? sed ita est respondendum, quoniam non solum lesus non scandaliza-
[*](4 Joh. 1, 38 –13 —121,9 Vgl. Β (Matthaei) I, 140, 3–10 — 16 Psal. 118, 165 ὄνομα hier wie XIII, 21 u. 29; lat.: legem = νόμον XII, 23 u. XIII, 17.29, dagegen: nomen [legem B] XIII, 21) - 21 I. Kor. 13, 7f — 21f (lat.) Vgl. I. Joh. 4, 18 - 25 Psal. 144, 14)[*](10 τὸ < H 13 i. m. ἀπορία H | μετὰ ταῦτα M 19 *** Diehl Kl Koe, vgl. lat. 27 κατηραγμένους Μ 29 i. m. λύσις H 32 <πᾶς> Diehl, vgl. lat.)[*](4 illos] eos L 5 eis < L 8 ei < 24 suffertDiehlKoe, vgl. gr. sustinet x 26 <omnia sustinet> Koe 29 dixit Diehl, vgl. gr.)tur, sed nec omnis liomo qui in dilectione dei perfectus est; sed quantuni ad se, qui tale aliquid vel agit vel loquitur, scandaluni est alteri, licet ille inscandalizabilis sit. aut certe omnem discipulum peccantem <esus> scandalum appellat, sicut et Paulus de huiusmodi discipulis dicit: «quis infirmatur, et ego non infirmor? quis scandalizatur, et ego non «? si ergo Petrus (propter hoc soluni quia dixit: propitius tibi esto, et hoc tibi non erit) scundalum a Christo est dictus, quasi qui non saperet quae dei erant sed quae hominis, quid est dicendum de omnibus ilhs, qui profitentur se discipulos Christi, non autem sapiunt quae stint dei nec aspiciunt ea quae non videntur aeterna, sed quae hominum sunt <sapiunt > aspiciunt, quae videntur et temporalia sunt? sine dubio multo magis huiusmodi homines scandala Christi sunt appellandi. sed et qui fratrem suum in scandalum mittit, scandalum Christi est, secundum quod ipse dicit: »esurivi, et non dedistis mihi manducarea, et cetera. [*](7 II. Kor. 11, 29 — 23ff Vgl. II. Kor. 4, 18 — 31/32 Matth. 25, 42) [*](4 πάντα < H 15 ἵλεος H 22 δὲ < Ha 28 ιυ] θυ M) [*](7 <Iesus> Diehl, vgl. gr. 9 dicit] dicebat B < L 21 omnibvis Kl hominibus x 22 non < R G 25 et> Koe 29 Christi] a Diehl 33 non dedistis] dedisti GL)