Commentarii in Apocalypsin

Victorinus, Saint, Bishop of Poetovio

Victorinus Saint, Bishop of Poetovio. Victorini Episcopi Petavionensis Opera (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 49). Haussleiter, Johann, editor. Vienna, Leipzig: Tempsky, Freytag, 1916.

[*]( 14,18 ) ,B) Quod autem ait: mitte falcem acutam et uindemia botros uuae, de gentibus perituris in aduentum domini [*]( 4 ex decreto senatus] cf. Origenis in lib. Iesu Naue homil. IX: senatus populusque et principes Romani... decreuerunt legibus suis, ut non sint Christiani (PG XII 879 M) et Acta Apollonii § 23: 2G S&Yp.a r?^ auiy.XraoD Ê::nl Χριστιανοὺςp.Y] sIvai (Analecta Bollandiana Xl V 290) 8 cf. Apoc. 17, 3 9 cf. p. 118, 1 sqq. 10 cf. Apoc. 17, 5 et Esai. 21, 9 11 cf. Ezech. capp. 26—28 ) [*]( 4 consummata A 5 iam scripsi, tam A lata indulgentia scripsi, latam indulgentiam A 8 capit hae A 11 Sor (= Xdp, Tyrus) scripsi, sorech A (\'\'Sorech in tribu Dan, ubi Samson fuisse legimus\' Hieronymi de situ et nom. loc. hebr. ed. P. de Lagarde p. 152, 24) 12 sorech A 14 uindemiabo tros A 15 aduentum] item T )

133
134
dicit; et quidem pluribus speciebus hic illud ostendit, sed semel in aduentum domini, consummationem regni Antichristi et adapertionem regni sanctorum. [*]( 3 hic finitur Victorini capitum XIV et XVII explicatio )
135
136
[*](Etiam capituli XV explicatio apud Victorinum desideratur).

CAP. XIX.

[*](19, 11) Equum autem album et sedentem super eum dominum nostrum cum exercitu caelesti aduenientem [*]( 2 equum] de equo albo et cet. A in mg. sedens A )

137
138
ad regnandum ostendit, cuius in aduentu omnes colligentur gentes et gladio cadent. ceterae autem, quae fuerint nobiliores, seruabuntur in seruitutem sanctorum, quas et ipsas quidem oportet in nouissimo tempore consummato regno sanctorum ante iudicium rursus dimisso diabolo interfici. de his omnibus prophetae simili modo concinunt.

CAP. XX.

[*]( 20, 2. 3 ) \'Coccineum\' autem zabulum includi et omnes angelos eius refugas in tartarum gehennae in aduentum domini nemo ignoret (et) post mille annos dimitti propter gentes, quae seruiuerint Antichristo, ut ipsae solae pereant, quia sic meruerunt; [*]( 20,4—6 ) dein fieri catholice iudicium. ideo ait: et uixerunt, inquit, [*]( 3 cf. Commodiani carmen apologeticum u. 998 (CSEL XV 180): Et qui reseruantur, ut seruiant iustis, euadunt. inde apparet Commodiano editionem Victorini integram notam fuisse ) [*]( 4 cf. Apoc. 20, 7-9 8 cf. Apoc. 17, 3: bestiam coccineam ) [*]( 8 CoccineumJ de reclusione diaboli dic<it> in tartarum et angelos eius A in mg. 10 et addidi 12 catholice = iW.S.OMXŪH; )

139
140
mortui \'scripti in libro uitae\' et regnauerunt cum Christo mille annos. haec resurrectio prima. beatus et sanctus, qui habet partem in resurrectione prima: ad hunc mors secunda non habet potestatem. de hac resurrectione inquit: et uidi agnum stantem et cum co CXLIIII milia, id est cum Christo stantes, eos scilicet, qui ex Iudeis in nouissimo tempore sunt credituri per praedicationem Heliae, quos non solum testatur spiritus corpore uirgineo sed et lingua. ideo superius meminit maiores natu XXIIII dixisse: gratias agimus tibi, domine deus, qui. regnasti; et gentes indignatae sunt.

In hac eadem prima resur[fol. 20T]rectione et ciuitas futura [*]( 1 cf. Apoc. 21, 27 5 Apoc. 14, 1 9 cf. Apoc. 14, 4. 5 10 Apoc. 11, 17. 18 ) [*]( 2 haec] de prima resurrectione A in mg. 4 ad hunc (= kxi tootov) scripsi, item Hippolytus de Antichristo c. 65: Irci todtov (codd. HER), adhuc A 5 inquit] inquit ait A 8 helie A quos scripsi., quod A )

141
142
et speciosa per hanc scripturam expressa est. hanc primam resurrectionem et Paulus ad ecclesiam Macedoniam ita dixit: hoc enim uobis ita dicimus, inquit, in uerbo dei, quia ipse dominus suscitaturus in tuba dei descendet de caelo; et mortui in Christo stabunt primi, deinde nos, qui uiuimus, simul rapiemur cum eis in nubibus in obuiam domino (in aera et ita semper cum domino) erimus. audiuimus dici \'tubam\'; obseruandum est: alio loco apostolus aliam tubam nominat. ait ergo ad Corinthios: in nouissima tuba mortui surgent — inmortales fient — et nos mutabimur. mortuos quidem [*](3 I Thess. 4, 15-17 (cf. Th. Zahn GeselL des neutestam. Kanons 1 p. 816) 10 1 Cor. 15, 52 ) [*]( 1 et scripsi, est A hanc] Paulus A in mg. 7 in aera .. domino om. A propter homoeoteleuton; cf. Tevtulliani librum de resurrectione carnis c. 41, ubi statim locus I Cor. 15, 51 sq. sequitur 10 ad Corinthios] Paulus apostolus ad corinthios de nouissima tuba A in mg. 11 quidem] homo add. A ml, deo m2 )
143
144
inmortales ad poenas sustinendas surgituros dixit, nos autem mutari et gloria contegi manifestum est. ubi esse ergo audiuimus \'nouissimam tubam\', intellegere debemus et primam; haec autem sunt duae resurrectiones. quotquot ergo non anticipauerint surgere in prima resurrectione et regnare cum Christo super orbem — super gentes uniuersas —, surgent in nouissima tuba post annos mille, id est in nouissima resurrectione, inter impios et peccatores et uarii generis commissores. [*]( 20, 6 ) merito adiecit dicendo: beatus et sanctus, qui habet partem in prima anastase: ad hunc mors secunda non habet [fol. 20v] potestatem. mors autem secunda castigatio est in infernum. [*]( 5 cf. Apoc. 20, 6 ) [*]( 1 surgiturus A 2 esse scripsi, est A 4 haec A pro hae, cf. Georges, Wortformen p. 320 uerba quotquot.. lin. 7 in nouissima resurrectione bis exstant in cod. A 9 adiec A 10 prima] Quod mors secunda non habet potestatem A in mg. anastase] cf. Commodiani Instructionum lib. II 3, 1 (CSEL XV 63) et quae adnotaui in Th. Zahn iForschungen zur Geschichte des neutest. Kanons\' quarta parte p. 163 ad hunc scripsi (cf. p. 140, 4), adhuc A )
145
146

CAP. XXI.

[*]( 21, 2 )

In regno ergo et in prima resurrectione exhibetur ciuitas sancta, quam dicit descensuram de caelo quadratam, differentium et pretiositatis et coloris et generis lapidum [*]( 21, 18 ) circumdatam, auro mundo — id est dilucido — simi-[*]( 21, 21 ) lem. cristallo, inquit, plateam eius stratam; flumen [*]( 22, 1. 2 ) uitae per medium effluensetuitaefontesaquarum; lignum uitae in circuitu, per singulos menses faciens fructus differentes; lumen ibi solis non esse [*]( 21, 23 ) propter eminentiorem gloriam. agnus enim, inquit — id est deus —, lux eius est. [*]( 3 quadratam = TSTpafiuvov Apoc. 21, 16 4 cf. Apoc. 21, 19. 20 ) [*]( 4 preciositatis A genetiuus lapidum more Graeco pro ablatiuo; an lapidum <muro) scribendum? 5 mundum Aml delucido A 6 cristallo] Victorinus legit Apoc. 21, 21 it?ó:na;).),Dç pro GaÀDç 9 lumen ibi scripsi, luminibus A 10 id est] De agno dei A in mg. 11 eius scripsi, eis A )

147
148

[*]( 21, 21. 13. 25 ) Portas uero eius de singulis margaritis, ternas ex omnibus partibus, non clausas, sed esse apertas. [*]( 21, 24. 26 ) multam rationem ostendit scriptura adferri ibi munera regum seruiturorum, regionum et gentium: de subditione nouissimorum, de quibus tractauimus, ait. sed \'ciuitas\' non ita, ut nouimus, intellegitur; nos enim nihil amplius possumus arbitrari sine duce, quam quod audiuimus et uidimus. ceterum dicitur \'ciuitas\' omnis illa prouinciarum orientalium regio promissa patriarchae Abrahae. aspice, inquit, in caelo aloco, in quo modo tu stas — id est a flumine magno Eufrate usque ad flumen Aegypti —; omnem terram quam tu aspicis, tibi dabo illam et semini tuo. deinde spiritus sanctus ait: dominabitur a mari usque ad mareid est a mari rubro usque ad Arabiae et (a mari) aquilonis usque ad mare Phoenices — et usque ad fines terrae: sunt Syriae maioris partes. [fol. 21r has igitur prouincias uniuersas aequari et mundari in aduentum domini et claritate \'descendente de caelo tamquam nebula\' superfluente lumine claritatem solis et de insuper in circuitu contegi manifestum est.

Nam et per Esaiam ita testatus est spiritus sanctus: tamquam fumus lucis in ignem ardentem omni [*](5 cf. p. 138, 2 sq. ciuitas] cf. Apoc. 21, 2 9 Gen. 13, 14 10 Gen. 15, 18 11 Gen. 13, 15; cf. Irenaei aduersus haereses V 32, 2: Sic ergo et promissio dei quam promisit Abrahae firma perseuerat; dixit enim etc. (sequitur Gen. 13, 14. 15 et Gen. 15, 18) 13 Ps. 71 (72), 8 17 aequari] cf. Esai. 40, 4 18 cf. Ps. 71 (72), 6 21 Esai. 4, 5 ) [*]( 4 subditionem A; de ui nominis cf. Hebr. 5, 8 cod. Claromont.: didicit.. subditionem = jjjiaitev rJjv unaxo-rjv 6 nichil A 10 id est, quod post usque praebet A, transposui 11 egipti A 12 deinde] Quid agit spiritus sanctus A in mg. 14 a mari addidi aquilonis scripsi coll. p. 139, 1, lenonis A 15 fenicis A 16 sirie A maiores A, maioris T (cf. p. 139, 2) 19 in circuitu = ta ZY wixXo) (cf. Esai. 4, 5: jcavxa ta TCep;xuxXa>) 20 Esiam A in textu, Esaias add. A in mg. Itajprctestatus A 21 omni scripsi (cf. ndo-rj rg δόξη LXX), omnis A )

149
150
gloria contegetur; et alio loco ait: inluminare. Hierusalem; uenit enim tua lux et gloria domini tibi orta est. non enim sol inluminabit tibi (die neque. luna tibi) nocte; erit enim tibi dominus deus tuus lumen aeternum. et Dauid ait: et erit firmamentum in terrasuper cacumina montium, et exaltabitur super Libanum fructus eius, et florebunt de ciuitate tamquam faenum terrae. Danihel autem dixit lapidem sine manibus excisum percussisse statuam habentem quattuor in se — id est aurum et argentum, aeramentum et ferrum et in nouissimo testum — et ipsum lapidem, postquam statuam in puluerem redegerat, factum esse montem magnum, implens totam terram et ipse regi interpretatus est somnium et ait: tu es, inquit, aureum caput et gens tua. surget, inquit, regnum aliud humilius te, et tertium regnum erit, quod dominabitur totae terrae. quartum autem regnum durissimum et fortissimum tamquam ferrum. quod domat omnia et omnem arborem excidit. et in nouissimo tempore, inquit, tamquam testum ferro [fol. 2P] mixtum miscebuntur homines et non erunt concordes neque consentanei. et in illis temporibus suscitabit dominus deus regnum aliud, quod suscipient, inquit, sancti summi dei regnum. et [*]( 1 Esai. 60, 1. 19. 20 5 Ps. 71 (72), 16 8 cf. Dan. 2, 34. 35 13 Dan. 2, 38-40 18 Dan. 2, 40: omnem arborem excidit = uav oEvopov ev.v.07sti»v LXX (aliter Theodotion) 19 Dan. 2, 43 21 Dait. 2, 44 22 Dai;. 7, 18 23 Dan. 2, 44 ) [*]( 1 contegetur scripsi, contegitur A et alio loco] de hierusalem celestem dic (— dicit) A in mg. 3 illuminabit A die neque luna tibi om. A propter homoeoteleuton 4 erit enim scripsi, enim erit A 5 aeternum] Dauid A in mg. 7 florebunt] Visio danielis A in mg. 11 testum (= testam) A, cf. Georges, Wortformen p. 680 12 implens accus. neutr., quasi saxum, non lapidem scripsisset Victorinus totam terram] interpretatio somnii A in mg. 15 et] est A tertium] de tercio regno A in mg. 16 terrae] de quarto A in mg. 18 excidit scripsi, excidet A 19 ferro scripsi, ferrum A 21 in illis scripsi, michi A )
151
152
regnum hoc alia gens non indagabit; namque deus percutiet et indagabit omnia regna terrae, et ipsud manebit in perpetuum.