Commentarii in Apocalypsin

Victorinus, Saint, Bishop of Poetovio

Victorinus Saint, Bishop of Poetovio. Victorini Episcopi Petavionensis Opera (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 49). Haussleiter, Johann, editor. Vienna, Leipzig: Tempsky, Freytag, 1916.

[*](12, 4 a )Quod autem dicit draconis caudam traxisse tertiam partem stellarum, bifarie hoc accipitur. multi autem hoc arbitrantur, tertiam partem hominum credentium posse eum seducere; sed quod uerius intellegi debet, angelorum sibi sub- [*]( 12, 18 ) ditorum, cum adhuc princeps esset, cum \'descenderet a constitutione\'. ergo (quod) superius dicebamus, ait apocalypsis: stetit super arenam maris.

CAPP. XIII et XVII.

[*]( 13, 1. 2 ) Et uidi de mare ascendentem bestiam similem pardo: regnum illius temporis regnum Antichristi cum uarietate [fol. 17v gentium et populorum commixtum significat. [*]( 13, 2 ) pedes eius tamquam pedes ursi, fortis et spurcissimae bestiae; duces autem eius pedes eius dixit. os autem eius tamquam ora leonum, id est ab sanguine madente armatum. os enim iussio illius est et lingua eius, quae ad nihil aliud processura est nisi ad sanguinem effundendum. [*]( 5 cf. ludas u. 6 6 cf. pag. 114, 10-12 ) [*]( 5 discenderet A 6 quod om. A 7 ante arenam exstant uocis oblitae uestigia 10 cum sic uarietate A 15 nichil A )

117
118

[*](17, 9-10 )Capita VII VII montes, super quos mulier sedet: id est ciuitas Romana: et reges VII sunt: V ceciderunt, unus est, et alius nondum uenit; et cum uenerit, [*]( 17,8.11 ) breui tempore erit. et bestia quam uidisti de VII estetoctaua est. intellegi igitur oportet (tempus), quo scribitur apocalypsis, quoniam tunc erat Caesar Domitianus. ante illum autem fuerat Titus frater ipsius et Vespasianus pater ipsorum, Otho, Vitellius et Galba. hi sunt \'V qui ceciderunt\'; \'unus est\', ait, sub quo scripta apocalypsis dicitur, scilicet Domitianus. \'alius nondum uenit\': Neruam dicit. qui \'cum uenerit,[*]( 17,8.11 ) breui tempore erit\'; biennium enim non impleuit. et bestiam quam uidisti, inquit, de VII est: quoniam ante istos [*]( 17, 11 ) reges Nero regnauit. et octaua est, ait, modo illa cum aduenerit, computans loco octauo. et quoniam in illo fiet con- [*]( 17, 12 ) summatio, adiecit: et in interitum uadit. nam decem reges accepisse regalem potestatem; cum ille mouerit ab oriente, mittentur ab urbe Romana cum exercitibus [*]( 16 cf. Commodiani carm. apolog. u. 909 sqq. et Instruction. I 41, 6 sqq. (CSEL XV 174 et 54), ubi modo consentanea huic explanatio, modo ab hac diuersa legitur ) [*]( 5 tempus addidi 8 hii A 9 scripta] scriptura A 12 numquid Aml, linea deleuit et inquit add. in marg. Am2 14 computans A recte, item T 17 mittentur scripsi, mittetur A )

119
120
suis. [fol. 18\'] haec \'cornua X\' dicit et (X zadematas\'. et Danihel ostendit: tria eradicabuntur de prioribus, hoc est, tres duces primarios ab Antichristo interfici. ceteros septem dare illi \'gloriam et honorem et solium et potestatem\', [*]( 17, 16 ) de quibus ait: hi odient meretricem — urbem scilicet dicit —, et carnes eius comburentur igni.

[*]( 13, 3 )Unum autem de capitibus occisum in mortem et plaga mortis eius curata est: Neronem dicit. constat enim, cum eundem insequeretur equitatus missus a senatu, ipsum sibi gulam succidisse. hunc ergo deus suscitatum mittere regem dignum dignis, Iudeis et persecutoribus Christi, (et Christum) talem em, qualem em meruerunt persecutores et Iudei. et quoniam alium nomen afferturus est, aliam etiam uitam institurus est, ut sic eundem tamquam Christum excipiant. ait enim Danihel: desiderium mulierum non cognoscet — cum sit ipse spurcissimus — et nullum deum patrum suorum cognoscet. non enim poterit seducere populum ad circumcisionem, nisi legis sit uindictor. denique sanctos non ad aliud compellet nisi ad circumcisionem accipiendam, si quos poterit seducere. ita demum fidem faciet sibi, ut ab eis Christus esse [*]( 1 cf. Apoc. 13, 1 2 Dan. 7, 8 (εξεριζωϑϥTheodotion) 4 cf. Apoc. 17, 13 9 cf. Sueton. Nero c. 49: iamque equites appropinquabant... quod ut sensit,.. ferrum iugulo adegit 15 Dan. 11, 37 ( £ v STufroiJua γυναιϰός οὺ μὴ TtpovoYjt)\'-/] LXX) ) [*]( 1 zadematas A, cf. Georges, Wortformen p. 212: diadema, ae et analogiam nominum zabulus (zabuli p. 132, 8), zaconus pro diabolus, diaconus 5 hi odient meretricem scripsi, hodie meret meretriceni A dici A 9 missus scripsi, suus A senatum A 10 deus] scil. dicitur 11 et Christum om. A 13 alium A recte, item D afferturus scripsi cum TFHS, allaturus A 16 deum scripsi, dum (= dominum) A 18 uindictor A recle, item T )

121
122
appelletur. de inferno autem illum resurgere et supra diximus uerbis Esaiae: aqua, inquit, nutriuit illum et abyssus auxit illum. qui tamen licet nomine mutato ueniat, ait spiritus [*]( 13, 18 ) sanctus: numerus illius DCLXVI; ad literam grecam hunc numerum explebit. [*]( 1 cf. pag. 100, 8-15 2 Ezech. 31, 4 ) [*](1 resurgere A recte, itern S 4 DCLXVI scripsi, est A post gre- cam additum est signum f, sub quo signo in margine scriptum legimus: sexcenti sexagies sexies, cura ominem (= hominem?) enim adtulerit ad literam grecam Am2 explebit] finitur huius uersus explanatio Victorini )
123
124
[*]( 13, 18 ) [numerus enim hominis est, et numerus eius sic habet [*]( II = (I) ) ex litteris grecis computatus — in compluribus inueniuntur numeri DCLXVI —; quantum enim attinet ad litteram grecam, hunc numerum nomenque explebit. interpretatur enim \'Teitan\', quem gentiles Solem Phoebumque appellant, computaturque grece sic: tau CCC, e breue V, iota X, tau CCC, alfa I, ni L, qui simul ducti fiunt DCLXVI. quod nomen si uelis in latinum conuertere, erit \'Diclux\': D quippe quingentos figurat, I unum, C centum, L quinquaginta, V quinque, X decem, qui computati fiunt similiter DCLXVI. id enim quod sonat Teitan grece, si uelis interpretatum dicere, latine Diclux, quo nomine per antiphrasin expressum intellegimus Antichristum; qui cum a luce superna priuatus sit atque abscisus, transfigurat tamen se in angelum lucis, audens se dicere lucem.l [*]( 4 cf. Hieronymum de monogramma XPI (Germanus Morin, Anecdota Maredsolana, uol. III pars III, Maredsoli 1903, p. 196 lin. 27 sqq.): Victorinus autem ex altero exemplari (quod non numerum = 616, sed Z.;S\' = 666 exhibuit) aliud profert nomen, quod iuxta eum solem sonat, ad superbiam eorum uel eius qui sibi indidit referens, quod est Titan, id est DCLXVI; cuius tractatus auctorem quoniam alteram recensionem Victorini (I)) post Hieronymi tempora exortam ipsi Victorino attribuit, nequc Hieronymum — id quod editor clarissimus suspicatus est — neque coaequalem fuisse apparet 11 Diclux .. lin. 16 lucem] cf. Beatum p. 442 14 II Cor. 11, 14 Diclux] \'Huiusmodi deductio ) [*]( 1 Beati editor, II. Florez, tabulas computationis nominum omisit \'adeo inconsulte factas, ut ipsissima semel littera pro centum, iterum pro ducentis atque iterum pro trecentis ueitatur\', cf. p. XXXII nr. 59 et p. 443 2 exJ et II computatum H 3 enim om. FH 4 explebit IK, expleuit FHMSQ enim om. H tytan K, titan 1M; hoc nomen Antichristi in medium protulit Irenaeus adu. haereses V 30, 3 et Ilippolytus de Antichn\'sto c.. 50 propagauit 5 quem] quod IK 6 sqq. FH duas tabulas numerorum supersa-iptas Graece Latine et iuxta positas addunt atque ita explicant, ut F nomen Teitan, H nomen Teltan, uterque codex nomen Diclux praebeat; M litteras graecas haud intellegens praetermisit breue I, btie K 7 fiunt om. F quod] id K 8 uertere F erit om. F 10 similiter om. F 11 tytan K, titan IM iuterp. dicere latine] in latinum interpretari IK 12 expresso IK 14 abscissus H sese F se tamen I 15 sese F lucem] lumen IK )
125
126

[*]( 13, 11 )Aliam bestiam magnam de terra: falsum prophetam [fol. 18v], qui facturus (est) signa et portenta et mendacia ante illum (in conspectu hominum\'; quem dicit habentem [*]( 3 cf. Apoc. 13, 13 ) [*]( 1 Victorini editio continuatur (cf. p. 122) 2 est om. A 3 con- spectum A )

127
128
cornua quasi agnum — id est speciem quasi iusti hominis-, loquentem quasi draconem: diaboli malitia plenus. hic enim facturus est (in conspectu hominum\', ut mortui surgere uideantur — namque in conspectu hominum haec etiam magi [*]( 13, 14. 15 ) faciunt per angelos refugas —, et hoc etiam faciet, ut imago aurea Antichristi in templo Hierosolymis ponatur et intret ibi angelus refuga; et deinde uoces et sortes reddet. faciet etiam [*]( 13, 16. 17 ) ipse, ut serui et liberi accipiant notam in frontibus autinmanu dextera — numerum nominis eius —, ne quis emat uel uendat, nisi qui notam habuerit. de hac autem euersione hominum, aspernatione dei et exsecratione Danihel ante dixerat: et statuet, inquit, in templo suo inter montem maris et duo maria, id est Hierosolymis; et imaginem auream, sicut fecerat rex Nabochodonosor, tunc [*]( 12 Dan. 11, 45, cf. LXX: ttva p.ecrov W wv ϑαλασσω̃νnat TO5 opooç rrjs $eXaaeo>s (pro ϑελήσεωςinterpres legisse uidetur ϑαλάσσης14 cf. Dan. 3, 1 ) [*]( 4 magi scripsi, magna A 9 ne quis emat uel uendat scripsi, neque seminat uel undat A 11 aspernationes A exacrationes A )
129
130
hic statuet. hoc dominus recolens ad omnes ecclesias de nouissimis temporibus ait: cum uideritis aspernationem euersionis, quod dictum est per Danihel prophetam. stantem in loco sancto, ubi non licet, qui legit intellegat. \'aspernatio\' dicitur, quando exasperatur deus, quod idola colantur; \'euersio\' autem, quod instabiles homines (signis) falsis et portentis euertantur seducti de salute.

CAPP. XIV et XVII.

[*]( 14,6 )[fol. 19r] Angelum autem uolantem medio caelo, quem dicit se uidisse, et supra tractauimus eundem esse [*]( 14,8 ) Heliam, qui anticipat regnum Antichristi. alium autem a angelum sequentem eundem comitem praedicationis suae prophetam significat. sed quia, ut diximus, \'composito consilio\' duces illius ciuitatem hanc magnam Babylonem sunt expugnaturi. ruinam illius est testatus.

[*]( 17, 1 )AIAitenim: ueni, ostendam tibi damnationem [*]( 2 Matth. 24, 15 et Marc. 13, 14; cf. Dan. 9, 27 11 cf. p. 114, 8 14 cf. Apoc. 17, 13 15 cf p. 120, 5 )[*]( 2 ait scripsi, Ait enim A 3 euersionis scripsi coll. lin. 6, uastationis A 4 uerba ubi non licet = oitoo ou osl ex lIlarc. 13, 14 deprompta cum textu lIlatthaei coniuncta sunt 6 in stabiles A 7 signis om. A seduci A 10 post uolantem add. in Am2 14 ut scripsi, hoc A 15 duces scripsi, ducis A 17 quae sequuntur particulae A-i-B, in recensionibus mutato ordhte atque additamentis adiunctis ponuntur )

131
132
[*]( 17,6 ) meretricis, quae sedet super aquas multas. et uidi, inquit, mulierem ebriam de sanctorum sanguine et de sanguine testium Iesu Christi. omnes enim passiones sanctorum ex decreto senatus illius semper sunt consummatae, et omne contra fidei praedicationem iam lata indulgentia ipsa dedit decretum in uniuersis gentibus.

[*]( 17,3 )Sedere autem mulierem super bestiam roseam, actricem homicidiorum, zabuli habet imaginem. ibi etiam \'capita\' haec, de quibus meminimus et tractauimus. hanc quidem \'Babylonem\' propter diffusionem populorum dicit in apocalypsi et in Esaia, Ezechiel autem \'Sor\' nominauit. denique autem si compares, quae de Sor dicta sunt et quae de Babylone Esaias et apocalypsis dixit, unum omnia esse inuenies.