Adversus Marcionem

[*](Ad Colossenses) Soleo in praescriptione aduersus haeresis: omnes de testimomio temporum compendium figere, priorem [*](1] cf. Eph. 6, 12. 4] cf. Eph. 6,11. 17] cf. Gen. 3, 5. cf. Gen. 8, 3. 18] cf. Eph. 6. 12. 20} ci Gen. 6, 4. 24] cf. Eph. 6, 19-20. ) [*]( 1 dii B, dl Jf, dei Pam 9 sioot MSP&, si Rl dii MR, dei JPam 12 M ambo M, ei iam BI, si ambo iam R3 nulgo nott et scripsi: et non MR 14 delatura: cUabohts = delator 19 sigmfleabnnt MR, signiflcftbant Pem 21 erit M, erat R ftulgo 21 scandalizatorum, in Ekg: aeandalizatorum in uulg» 22 creatori M 28 quo del. R* 25 sibi ecripsi: ibi MR expostnlari matmlt JEng 26 AD LAODICENOS EXPLICIT M (m mg. add. m. 1: ad colosenses) de epistola ad Colossenses RF haeresis M, haereses R )

uindicans regulam nostram omni haeretica posteritate. hoc nunc probabit et apostolus dicens: de spe reposita ia caelis quam audistis in sermone ueritatis euangelii, quod peruenit ad uos sicut et in totum mundum. nam si iam tunc traditio euangelica ubique manauerat, quanto magis nunc? porro, si nostra est quae ubique manauit, magis quam omnis haeretica, nedum Antoniniani Marcionis, nostra erit apostolica. Marcionis autem cum totum impleuerit mundum, ne tunc quidem se defendere poterit de apostolica. eam enim et sic constabit esse, quae prior mundum repleuit, illius scilicet dei euangelio, qui et hoc cecinit de praedicationibus eius: in omnem terram exiit sonus eorum et in terminos orbis uerba eorum. Inuisibilis dei imaginem ait Christum. sed nos enim inuisibilem dicimus patrem Christi, scientes filium semper retro uisum, si quibus uisus est, in dei nomine, ut imaginem ipsius; ne quam et hinc differentiam scindat dei uisibilis et inuisibilis, cum olim dei nostri sit definitio: dominum nemo uidebit et uiuet. Si non est Christus primogenitus conditionis, ut sermo creatoris, per quem omnia facta sunt et sine quo nihil factum est, si non in illo condita sunt uniuersa in caelis et in terris, uisibilia et inuisibilia, siue throni siue dominationes siue principatus siue potestates, si non cuncta per illum et in illo sunt condita, — haec enim Marcioni displicere oportebant — non utique tam nude posuisset apostolus: et ipse est ante omnes. quomodo enim ante omnes, si non ante omnia? quomodo ante omnia, si non primogenitus conditionis, si non sermo creatoris? unde (autem) ante omnes probabitur fuisse qui post [*]( 2] Col. 1, 5-6. 12] Pa. 18, 5. 18] cf. Col. 1, 15. 18] Exod. 33, 20. 19] cf. Col. 1, 15. 20] cf. Ioh. 1, 3. 21—23] cf. Col. 1, 16. 23] cf. Col. 1, 17. 25] Col. 1, 17. ) [*]( 4 uos (n ex n a m. r) M 5 si iam GR, aaam M tunc M, tum R3G, om. Rl 7 Antoniniani R, antoniani MF 11 eoangeliam Iun hoc M, haec Ruulgo 14 et nos fort. 15 est om. R1 est in uulgo 18 deum Pam 24 oportebant MF, oportebat R uulgo 28 autem addidi ) [*]( 41* ) omnia apparuit? quis scit priorem fuisse quem esse nesciit? Quomodo item boni duxit omnem plenitudinem in semetipso habitare? primo enim, quae est ista plenitudo, nisi ex illis, quae Marcion detraxit, conditis in Christo in caelis et in terris, angelis et hominibus, nisi ex illis inuisibilibus et uisibilibus: nisi ex thronis et dominationibus et principatibus et potestatibus? aut si haec pseudoapostoli nostri et Iudaici euangelizatores de suo intulerint, edat plenitudinem dei sui Marcion. qui nihil condidit. ceterum quale est, ut plenitudinem creatoris aemulus et destructor eius in suo Christo habitare uoluerit? cui denique reconciliat omnia in semetipsum, pacem faciens per crucis suae sanguinem, nisi quem offenderant uniuersa, aduersus quem rebellauerant per transgressionem, cuius nouissime fuerant? conciliari enim extraneo possent. reconciliari uero non alii quam suo. Ita et nos quondam alienatos et inimicos sensu in malis operibus creatori redigit in gratiam, cuius admiseramus offensam colentes conditionem aduersus creatorem. sicubi autem et ecclesiam corpus Christi dicit esse - ut hic ait adimplere se reliqua pressurarum Christi in carne pro corpore eius, quod est ecclesia —, non propterea et in totum mentionem corporis transferens a substantia carnis. nam et supra reconciliari nos ait in corpore eius per mortem. [*]( 2] cf. Col. 1,19. 4] cf. Col. 1.16. 5-7] cr. ib. 11] cf. Col. 1, 20. 15] cf. Col. 1,21. 17] cf. Rom. 1, 25. 18] cf. CoL 1,24. 22] cf. CoL 1, 22. ) [*]( 2 item MF, autem R 3 est (B. u. a m. T) M 7 pseudoapostoli MR\\ pseudapostoli EPwilgo 8 edat scripsi: et ad MR 9 condidit. ceterum uulgo 13 uniuersa Rl mg., una ipsa MR 14 nouisse JR1 20 uerba quod est-per mortem (l. 22) in MRX bis leguntur, sed hoc modo uariata: quod est in ecclesia, non propterea et in totum mentionem corporis transferes (-eos M) a substantia carnis. nam et supra reconciliari nos ait in corpore eius morte \'I quod est ecclesia, sed non prospere et in totum... transferes... eius per mortem: quae secundo loco m- uemuntur scioli cuiusdam emendatoris esae mihi quidem persuatum est, tantum quod recipiendum mihi uidetur per mortem (= sia to5 davccroo) pro morte et ecclesia pro in ecclesia. quapropter exemplum Rhenani et ceterorum inter uerba haec recipientium sequi nolui. intellego autem: etsi apostoluB corpus Christi ecclesiam dicit esse, non tamen ita, ut \'mentionem ("den Begriff") corporis\' in totum semoueat a substantia carnis. ) utique in eo corpore, in quo mori potuit, per carnem mortuus et non per ecclesiam, plane propter ecclesiam corpus commutando pro corpore, carnale pro spiritali. At cum monet cauendum a subtililoquentia et philosophia, ut inani seductione, quae sit secundum elementa mundi, — non secundum caelum aut terram dicens, sed secundum litteras saeculares et secundum traditionem, scilicet hominum subtililoquorum et philosophorum - longum est quidem et alterius operis ostendere hac sententia omnes haereses damnari, quod omnes ex subtililoquentiae uiribus et philosophiae regulis constent, sed Marcion principalem suae fidei terminum de Epicuri schola agnoscat, deum inferens [nec] hebetem, ne timeri eum dicat, collocans et cum deo creatore materiam de porticu Stoicorum, negans carnis resurrectionem, de qua proinde nulla philosophia consentit. cuius ingeniis tam longe abest ueritas nostra, ut et iram dei excitare formidet et omnia ilium ex nihilo protulisse confidat et carnem eandem restituturum repromittat, et Christum ex uulua uirginis natum non erubescat, ridentibus philosophis, et haereticis et ethnicis ipsis. stulta enim mundi elegit deus, ut confundat sapientes, ille sine dubio, qui ex respectu huius suae dispositionis perditurum se sapientiam sapientium praeminabatur. hac simplicitate ueritatis contraria subtililoquentiae et philosophiae nihil peruersi possumus sapere. Denique si nos deus cum Christo uiuificat donans delicta nobis, non possumus credere ab eo donari delicta, in quem admissa non fuerint, ut retro ignotum. Age iam, cum dicit: nemo uos iudicet in cibo et potu et in parte diei festi [*]( 3] cf. Col. 2, 8. 19] I Cor. 1, 27. 21] cf. Es. 29, 14. 24] cf. Col. 2,13. 27] Col. 2, 16-17. ) [*]( 1 mori potuit, per carnem mortuus et scripsi: mori potuit per carnem, mortuua est MR 3 ad M 5 parenthesm indicatti 11 scola M 12 deum F, dominum MR nec secl. RS ne R3, nec MRl eum dicat M, dicat eum R uulgo 15 (ab) ingeniis fort. 19 philosophis et uulgo hethnicis M 22 hac R, hanc M 23 et R, est M 25 donari delieta M, delicta donari Ruulgo ) et neom-eniae et sabbati, quae est umbra futurorum, corpus autem Christi, quid tibi uidetur, Marcion? de lege iam non retractamus, nisi quod et hic quemadmodum exclusa sit, edocet, dum scilicet de umbra transfertur in corpus, id est de figuris ad ueritatem, quod est Christus. ergo et umbra eius, cuius et corpus, id est et lex eius, (cuius) et Christus. «egrega alii deo legem et alii deo Christum, si potes aliquam umbram ab eo corpore, cuius umbra est, separare. manifeste legis est Christus, si corpus est umbrae. Si autem et aliquos taxat, qui ex uisionibus angelicis dicebant cibis abstinendum — ne attigeris, ne gustaueris - uolentes in humilitate sensus incedere, non tenentes caput, non ideo legem et Moysen pulsat. quasi de angelica superstitione constituerit interdictionem quorundam edulium. Moysen enim a deo accepisse legem constat. denique hanc disciplinam — secundum praecepta, inquit, et doctrinam hominum - deputauit in eos, qui caput non tenerent, id est ipsum, in quo omnia recensentur [in Christum] ad initium reuocata, etiam differentia escarum. cetera praeceptorum, ut eadem, satis sit iam alibi docuisse quam a creatore manarint, qui, cum uetera praedicaret transitura noua facturus uniuersa, mandans etiam: nouate uobis nouamen nonum, iam tum docebat exponere ueterem hominem et nouum induere.

[*](Ad Philippenses)Cum praedicationis enumerat uarietatem, quod alii ei fiducia uinculorum eius audentius sermonem enuntiarent alii per inuidiam et contentionem, quidam uero et per [*]( 9] cf. Col. 2, 18. 11] Col. 2, 21. 12] cf. Col. 2, 18-19. 15] CoL 2, 22. 20] cf. Es. 43, 19; II Cor. 5, 17. 21] Hier. 4, 8. 22] cf. Epb. 4, 22. 24. \'24-647, 2] -of. Phil. 1, 14-17 secundum receDlionem Marcionia. ) [*]( 6 lex Urs: lui MR cuius addidi 7 segrega R, aegregat MF 13 interdictionem R, interdictione M, in cendicione F 17 ipsum ftm: in ipsam MR 18 in Christum seclusi differentia gcripsi: indifferentU MR 20 manarit M 22 exponere MRI, deponere RauuJgo 24 AD COLOSSENSES EXPLICIT M (in mg. add. m, 1: ad philippensea), de epistola ad Philippenses RF 25 aodentias R, aadientius MF )

sermonis existimationem, plerique ex dilectione, nonnulli ex aemulatione, iam aliqui et ex simultate Christum praedicarent, erat aliqui uel hic locus taxandae ipsius praedicationis de diuersitate sententiae, quae\' tantam efficeret etiam animorum uarietatem. sed causas solas animorum, non regulas sacramentorum in diuersitate proponen, unum tamen Christum et unum eius deum quocumque consilio praedicatum confirmat et ideo: nihil mea, inquit, siue causatione eine ueritate Christus adnuntietur, quia unus adnuntiabatur siue ex cauastione siue ex ueritate fidei. ad fidem enim praedicationis retulit mentionem ueritatis, non ad regulae ipsius, quia una quidem erat regula, sed fides praedicantium. quorundam uera, id est simplex, quorundam nimis docta. quod cum ita sit, apparet eum Christum praedicatum, qui semper adnuntiabatur. nans si alius longe at apostolo induceretur, fecisset diuersitatem nouitas rei. nec enim defuissent qui praedicationem euangelicam nihilominus in Christum creatoris interpretarentur, eum et hodie maior pars sit omnibus in locis sententiae nostrae quam haereticae. quo nac hic apostolus de diuersitatis denotatione et increpatione tacuisset. ita, cum diuersitas ne taxatur quidem, nouitas non probatur. Plane de substantia Christi putant et hic Marcionitae suffragari sibi apostolum, quod phantasma carnis fuerit in Christo, cum dioit quod in effigie dei constitutus. n.on rapinam existimauit pariari deo, sed exhausit semetipsum accepta effigie serui, non ueritate, et in similitudine hominis, non in homine, et figura inuentus homo, non substantia, id est non carne. [*]( 7] Phil. 1, 18. 23—27] Phil. 2, 6-7. ) [*]( 1 sermonifl esistiiiiationem MR (cf. 1.13: qaornndam nimis doctft): bonl eiistimationein Iun 2 simnltat» Rs, simulate MR* 8 taxandae R3-, taxaadi MRl 4 tantam (a ex xt a fII. 1) M 8 caasationAa M 13 nimie docta R3, animis docta MRl 16 noniten rei R3, non ita spei MR* 19 nec JER, ne Pam 22 riM apostolum M, apostolum sibi Rwtigo 24 rapiaMn R, rapina MF 26 ezhansit вa, et haec sit MR1 26 homiwia (factus) (= yBvo[ievo() fori. ) quasi non et figura et similitudo et effigies substantiae quo. que accedant. bene autem, quod et alibi Christum imaginem dei inuisibilis appellat. numquid ergo et hic, qua in effigie eum dei collocat, aeque non erit deus Christus uere, si nec homo uere fuit in effigie hominis constitutus? utrobique enim ueritas necesse habebit excludi, si effigies et similitudo et figura phantasmati uindicabuntur. quodsi in effigie et in imagine (dei,) qua filius patris, uere deus, praeiudicatum est etiam in effigie et imagine hominis, qua filius hominis, uere hominem inuentum. nam et \'inuentum* ratione posuit, id est certissime hominem. quod enim inuenitur, constat esse. sic(ut) et deus inuentus est per uirtutem, sic et homo per carnem, quia nec \'morti subditum\' pronuntiasset non in substantia mortali constitutum. plus est autem, quod adiecit: et mortem crucis. non enim exaggeraret atrocitatem extollendo uirtutem colluctationis, quam imaginariam (in) phantasmate scisset, frustrato potius eam quam experto nec uirtute functo in passione sed lusu. Quae autem retro lucri duxerat? quae et supra numerat: gloriam carnis in nota circumcisionis, generis Hebraei ex Hebraeo censum, titulum tribus Beniamin, Pharisaeae candidae dignitatem. haec nunc detrimento sibi deputat: non deum, sed stuporem Iudaeorum. haec et si stercora existimat, prae comparatione agnitionis Christi, non prae reiectione dei creatoris, habens iustitiam non suam iam, quae ex lege, sed quae per [*]( 2] cf. Col. 1,15. 14] Phil. 2,8. 18] cf. Phil. 8,7. 19] cf. Phil. 3, 3. cf. Phil. S, 5. 22] ct. Phil. S, 8. 24] cf. Phil. 8,9 secandum receaaioiiemMarcionis ) [*]( 1 non et JlI, et non MR1 2 Christum B*, Christi MRl 4 deus Pam: dei MR uere B3, uero MRl 5 utrubique M 7 uindicabuntur M, uindicabitur R uulgo 8 dei addidi patris 22s, in patris MRl dens, praeiudicatum est Oehlerus: dei praeiudicatus est MR etiam in R*, et iam ne MRl 11 вio(ut) et scripvi: sic et MIi, sicut EfIg 12 sic et seripsi: sicut MR 14 crucis R3, crucem MRl 15 exaggeraret Lat: exaggerat MR colluctationis (= Todeskampf) Eng: collectionis MBt, subiectionis R3 uulgo 16 in addidi 17 uirtute R, uirtutem MF 18 doxerat, quae ttulgo 19 in notaMlil, notam R3uulgo 21 nunc lun: nonMB1, modo R* reliqui 22 haec etsi stercora M, haec existere cor J21, haec ac si stercora JS3 uulgo existimat prae uulgo; eed inde a uoce prae incipit apodosis ) ipsum, scilicet per Christum, ex deo. \'ergo,\' inquis, 'hac distinctione lex non ei deo erat Christi.\' subtiliter satis. accipe itaque subtilius. cum enim dicit: non quae ex lege, sed quae per ipsum, non dixisset (per ipsum\' de alio, quam cuius fuit lex. N Noster, in quit, municipatus in caelis. agnosco ueterem ad Abraham promissionem creatoris: et faciam semen tuum tamquam stellas in caelo. ideo et stella a stella differt in gloria. quodsi Christus adueniens de caelis transfigurabit corpus humilitatis nostrae conformale corpori gloriae suae, resurget ergo corpus hoc nostrum, quod humiliatur in passionibus, et in ipsa lege mortis in terram deiectum. quomodo enim transfigurabitur, si nullum erit? aut si de eis dictum, qui in aduentu domini deprehensi in carne demutare habebunt, quid facient (qui primi resurgent\'? non habebunt de quo transfigurentur? atquin cum illis, dicit, simul rapiemur in nubibus obuiam domino. si cum illis sublati, utique cum illis et transfigurati.\'

Soli huic epistolae breuitas sua profuit, ut falsarias manus Marcionis euaderet. miror tamen, cum ad unum\' hominem litteras factas receperit, quod ad Timotheum duas et unam ad Titum de ecclesiastico statu compositas recu sauerit. adfectauit, opinor, etiam numerum epistolarum interpolare.

Memento, inspector, quod ea, quae praetractata sunt retro, de apostolo quoque probauerimus, et si qua in hoc opus dilata erant expunxerimus, ne aut hic superuacuam existimes itera- [*](Ad Phiemonem ) [*]( 3] Phil. 8, 9lsecundam recensionem Marcionis 5] Phil. 3, 20. 6] Gen. 22, 17. 7] I Cor. 15, 41. 8] cf. Phil. 8, 21. 12] cf. I Cor. 15, 51-58. 14] cf. I Thesa. 4, 16. 15] I ThesB. 4, 17. ) [*]( 1 per Christum M, Christum B uulgo 7 et stella MR3, stella Bl 8 transfigarabit B3, tranafigurauit MS1 12 tranBfigurauerit Big 18 domini scripsi: dei MS demutari Lat: deputari MR reliqui 15 traDsfigurentur. atquin uulgo 18 AD PHILIPPENSES EXPLICIT M (m mg. add. m. 1: ad philemonem), de epistola ad Philemonem BF 20 hominem (e ex u m. 1) M thimotheum M 24 ea quae MBS, aeque Bl ) [*]( 41** )

tionem, qua confirmauimus rem pristinam, aut illic suspectam habeas dilationem, qua eruimus tempori ista. si totum opusculum inspexeris, nec hic redundantiam nec illic diffidentiam iudicabis. [*]( 1 qua MB*, quam 221 rem Eng (qt. 647, 16 not. et 644, 13 tIOt): gpem MB 2 tempori (= suo ita teeepore) ista Bcripri: tempora ista ailt, tempore ista Iun, ipsa ista F Oehlerus, temporins ista Eng 4 AD- YERSYS MAECIONEM LIBER QVINTVS EXPLICIT M, Explicit liber quintus aduersus marcionem F )