De Gubernatione Dei

quis enim cinis non inuidet ciui? quis plenam uicino exhibet caritatem? omnes quippe a se, etsi loco non absunt, affectu absunt, etsi habitatione iunguntur, mente disiuncti sunt. atque utinam hoc, licet sit pessimum malum, utinam ciues tantum atque uicini: illud est grauius, quod nec propinqui quidem propinquitatis iura conseruant. quis enim se proximis suis proximum reddit? quis soluit caritati quod se agnoscit debere uel nomini? quis est hoc animo, quod uocatur P quis tam propinquus corde quam sanguine, in quo non luridus maliuolentiae zelus ardet, cuius non sensum liuor inuasit, cui non prosperitas aliena supplicium est P quis non bonum alterius malum suum credit? cui ita sufficit felicitas sua, ut etiam [*]( 11 Ioh. 13, 35\' ) [*]( 1 pariter uita B 2 ipse (sed s. e scr. a) quondam heresis A 3 fhixef (sed - ex parte eras. et add. m. 2 it A proinde Rittershusius 13 ferre alt. r punct. A qui] qao* (eras. ut uid. d) d rigięf in fin. e m. rec. add. A 14 se A m. 2 s. U persecuntar B quia enim pienam B 21 caritate d 22 uel in A eras. sed ita ut adhuc legi posait nomine A fort. recte hoc est B quia] qaas d s. scr. i m. 2 23 laridas ut AB ha- bent diuinauit Rittershusius (liuidas rell.) 24 cui) cuius A (ortum ex anteced. cuius) 26 ut] aut punct. a d )

iam uero illud quale, quam saeuum quam ex hac ipsa impietate descendens, quam alienum a barbaris quam familiare Romanis, quod se inuicem exactione proscribunt: immo non inuicem: nam hoc tolerabilius ferme esset, si pateretur quisque quod fecerat: illud est grauius, quod plurimi proscribuntur a paucis, quibus exactio publica peculiaris est praeda, qui fiscalis debiti titulos faciunt quaestus esse priuatos, et hoc non summi tantum, sed paene infimi, non iudices solum, sed etiam iudicibus obsequentes.

quae enim sunt non modo urbes sed etiam municipia atque uici, ubi non quot curiales fuerint, tot tyranni sunt ? quamquam forte hoc nomine gratulentur, quia potens et honoratum esse uideatur. nam et latrones ferme omnes gaudent et gloriantur, si atrociores admodum quam sunt esse dicantur. quis ergo, ut dixi, locus est, ubi non a principalibus ciuitatum uiduarum et pupillorum. uiscera deuorentur et cum his ferme sanctorum omnium? nam et hos quasi uiduas ac pupillos habent, quia tueri se aut pro studio professionis suae nolunt aut pro innocentia atque humilitate non possunt. nemo itaque horum tutus est neque ulli admodum praeter summos uastatione latrocinii populantis immunes, nisi qui ipsis latronibus pares. in hanc condicionem immo in hoc scelus res deuoluta est, ut nisi quis malus fuerit, saluus esse non possit.

.V. Sed uidelicet cum tot sint, qui bonos uastant, sunt for- : [*]( 1 implarimis d 4 hac om. B 8 scribuntur A s. scr. m. 2 pro 12 quot ex quod d corr. m. 2 .18 e.int d quanquam hoc loco d 14 honoratũ A: honoratus B Halmius uidetar B 19 mens ea ut 1 d m. (sic) 22 uastatione d quoA Hal- mium fugit: a uastatione B latrocinii ex latroeinio d corr. m. 2 23 immunis B post qui A add: m. rec. fuerint pares] partes B (\'parea in hac condicione. immo uulgo interpungitur* Halmius) \'fort. in hanc condicionem\' Halmius, quod recipere non dubitaui, quia aW. ferri non posse uidetur; (ceterum eundem errorem habes infra §. -44: in hac necessitate) in hac condicione AB )

nam aut tacent plurimi eorum aut similes sunt tacentibus, etiamsi loquantur, et hoc multi non inconstantia sed consilio, ut putant, atque ratione. exertam enim ueritatem proferre nolunt, quia. eam aures improborum hominum sustinere non possunt, nec solum refugiunt sed etiam oderunt et execrantur, et non modo auditam non reuerentur aut metuunt sed maiore etiam superbientis peruicaciae perduellione contemnunt. et ideo tacent etiam qui loqui possunt, dum ipsis interdum malis u parcunt, ; nec uolunt eis uim apertae promere ueritatis, ne faciant eos ingesta acrius ueritate peiores.

-inter haec uastantur pauperes, uiduae gemunt, orfani proculcantur, in tantum ut multi eorum, et non obscuris natalibus editi et liberaliter instituti, ad hostes fugiant, ne persecutionis publicae. adflictione moriantur. quaerentes scilicet apud barbaros Romanam humanitatem, quia apud Romanos barbaram inhumanitatem ferre non possunt, et quamuis ab his, ad quos confugiunt, discrepent ritu discrepent lingua, ipso etiam, ut ita dicam, corporum atque induuiarum barbaricarum foetore dissentiant, malunt tamen in barbaris pati cultum dissimilem quam in Romanis iniustitiam saeuientem.

itaque passim uel ad Gothos uel ad Bacaudas uel ad alios ubique dominantes barbaros [*]( 1 Psal. 81, 4 2 Psal. 13, 3 ) [*]( 1 qui (ante m) om. B m. 1 nasiaitipne hac A sed adiacta sunt trans- positionis signa m. X 4 dizi B 6 aclaborantibug non adabo*., ttt apud Halmium, A: atque lab. B ut quidem uidetwr 10 exhertam sed h eras. A 14 superbieates peraigatiae sed super g add. c tII. 2 Å perduellionem B 15 male B \' 16 aperte A apertQ B 17 in iesta d sed in marg. add. m. rec. ingesta 20 fugiunt B m. 1 23 discrepent ritu om. A 25 induriarum sed super r scr. m. B n Å 28 Abagaudas B )

et quod esse maius testimonium Romanae iniquitatis potest, quam quod plerique et honesti et nobiles et quibus Romanus status summo et splendori esse debuit et honori, ad hoc tamen Romanae iniquitatis crudelitate compulsi sunt, ut nolint esse Romani ? et hinc est, quod etiam hi, qui ad barbaros non confugiunt, barbari tamen esse coguntur, scilicet ut est pars magna Hispanorum et non minima Gallorum, omnes denique, quos per uniuersum Romanum orbem fecit Romana iniquitas iam non esse Romanos.

VI. De Bacaudis nunc mihi sermo est, qui per malos idices|idices et cruentos spoliati afflicti necati, postquam ius Romanae libertatis amiserant, etiam honorem Romani nominis perdiderunt. et imputatur his infelicitas sua, imputamus his nomen calamitatis suae, imputamus nomen, quod ipsi fecimus: uocamus rebelles uocamus perditos quos esse compulimus criminosos.

quibus enim aliis rebus Bacaudae facti sunt nisi iniquitatibus nostris nisi improbitatibus iudicum, nisi eorum proscriptionibus et rapinis, qui exactionis publicae nomen in quaestus proprii emolumenta uerterunt et indictiones tributarias praedas suas esse fecerunt? qui in similitudinem immanium [*]( 1 cflmigrasse A sed sub cu add. lineola m. 2 (ct. infra g. 30 cummendentur): migrasse B (quod librarius propter migrant mutauit nesciens apud Saluianum nihil frequentius esse quam permutationem uerborum simplicium et compositorum; cf. ut unum tantum adferam exemplum IIII 42: qui agrum excolit ad hoc colit et ibid.: qui initia gregum praeparat ad hoc parat) maluit sed i punct. et s. scr. m. 2 n A 4 noncultro super o add. m. 2 u A 5 abhominabile sed h puncta A 8 splendore A item 9 romane 10 nolint ex nolent A corr. m. 2 et] etiam B item hii 15 bacgaudis B 16 cruentis super i scr. o m. 2 A affiicti A s. I. m. 2 23 exactionis ex eiactiones A corr. m. 2 24 emulamenta A super a med. scr. u m. 2 tributaritas B 25 esse B s. I. )

ac sic actum est, ut latrociniis iudicum strangulati homines et necati inciperent esse quasi barbari, quia non permittebantur esse Romani. adquieuerunt enim esse quod non erant, quia non permittebantur esse quod fuerant, coactique sunt uitam saltim defendere, quia se iam libertatem uidebant penitus perdidisse. aut quid aliud etiam nunc agitur, quam tunc actum est, id est, ut qui adhuc Bacaudae non sunt esse cogantur? quantum enim ad uim atque iniurias pertinet, compelluntur ut uelint esse, sed inbecillitate impediuntur ut non sint. sic sunt ergo quasi captiui iugo hostium pressi: tolerant supplicium necessitate non uoto: animo desiderant libertatem sed summam sustinent seruitutem.

VII. Ita ergo et cum omnibus ferme humilioribus agitur: una. enim re ad duas diuersissimas coartantur. uis summa exigit ut adspirare in libertatem uelint, sed eadem uis posse non sinit quae uelle compellit. sed imputari his potest forsitan, quod hoc uelint homines, qui nihil magis cuperent, quam ne cogerentur hoc uelle; summa enim infelicitas est quod uolunt. nam cum his multo melius agebatur, si non compellerentur hoc uelle.

sed quid possunt aliud uelle miseri, qui adsiduum, immo continuum exactionis publicae patiuntur excidium, quibus imminet semper grauis et indefessa proscriptio, qui domus suas deserunt, ne in ipsis domibus torqueantur, exilia petunt, ne supplicia sustineant? leniores his [*]( 1 deuorarent A super e scr. m. 2 u 8 etiam et B: Etiam puncto post laceratione posito A et iam Halmius 4 iudicium B homines R 8. 1. 7 uerba quod fuerant coactique sunt d habet ante quod non erant saltim uitam B 8 iam se B 10 cogantur] agantur A 12 inbecillitate A: imb. B ut uidetur 19 sinit ex sina d corr. m. 2 imputare A 21 quam in marg. v add. Brassicanus: om. AB nisi suspicatur Hartelius 22 multo cum his B 23 **mp***rentur sic A sed in marg. m. recentissima alias non obuia add. cο̃p*** aliud uelle] aliud fieri B 24 adsiduum sed m. 2. super a add. s d (unde in T ad assidium) 26 domos ex domus d corr. m. 2 )

res diuersissimas dissimillimasque patiuntur, inuidiam et egestatem. inuidia enim est in solutione, egestas in facultate. si respicias quod dependunt, abundare arbitreris: si respicias quod habent, egere reperies. quis aestimare rem huius iniquitatis potest? solutionem sustinent diuitum et indigentiam mendicorum. plus multo est quod dicturus sum. adiectiones tributarias ipsi interdum diuites faciunt, pro quibus pauperes soluunt.

sed dicis: cum ipsorum maximus census sit et ipsorum maximae pensiones, quomodo fieri id potest, ut ipsi sibi augere debitum uelint? neque ego id dico, quod sibi augeant; nam et ideo augent, quia non sibi augent. dicam quomodo. ueniunt plerumque noui nuntii noui epistolarii a summis sublimitatibus missi, qui commendantur inlustribus paucis ad exitia plurimorum. decernuntur his noua munera decernuntur nouae indictiones. decernunt potentes quod soluant pauperes, decernit gratia diuitum quod perdat turba miserorum; ipsi enim in nullo sentiunt quod decernunt.