Tractatus Undecim

Et ideo qui talibus credunt uel qui tali se auctore sanctificant natura fili irae et perditionis ambulantes in tenebris, non mirum est, si in se imaginem dei et similitudinem denegantes et facti zabolo similes in uitiis facturam hominis daemonibus adscribunt, de quibus bene apostolus ait: animalis, inquid, homo non percipit ea quae sunt spiritus dei; nec enim potest; stultitiae enim illi est et non potest diiudicare; I spiritalis autem disiudicat omnia, ipse autem a nemine disiudicatur, et sicut scribtum est: qui carnis sunt quae carnis sunt sapiunt, qui uero spiritus quae sunt spiritus, et prudentia carnis mors est, prudentia autem spiritus uita et pax.

Ac si uolunt scire, quid de singulis quae scribta sunt sentiamus, recte talibus cum Adam terreno et fera facto tenebrosae uitae unita cognatio est, sicut scribtum est: qualis terrenus, tales et terreni, qualis caelestis, tales et caelestes. Digni sunt [*]( 5 Apoc. 9, 11. 7 Apoc. 13, 1. 9 Eph. 2, 2. 3; cf. Prisco can. LXXXVIH et LXXXIX. 13 Apoc. 12, 9. 21 I. Cor. 2, 14. 15. 25 Rom. 8, 5. 6. 30 I. Cor. 15, 48. ) [*](S X 15 quiebllCIT, C lin. del. 29 R€CT€] scribendum esse eERtE conicias 30 TAlis 31 TAlis CAeleSTIS1 )

mater omnium uiuentium, adulterata in deum et zabolicae seductioni consentiens Saclam sibi daemonem et deum dixerit et maritum, sicut scribtum est in profeta: ecce iudicium ad matrem uestram iudicate, quia haec non est uxor mea nec ego sum uir eius et auferam fornicationem illius a facie plebis meae et moecationem eius a medio mamillarum eius; item ibi: et auferam uestimenta mea et linteamina mea, ut non cooperiat turpitudinem suam, et denudabo spurcitiam eius in conspectu amatorum ipsius; et in Hieremia I increpans dominus Hierusalem, quae facta est seruiens cum filiis suis, dicit ad eam: quomodo dicis, non sum polluta et post Bahal non abii? ecce respice in multitudine uias tuas et uide, ubi non fornicata sis. Et Ezechiel ait: haec dicit dominus \'radix tua de terra Canaam, pater tuus Amorreus et mater tua Cetthea\'; sicut et alibi: nocti adsimilaui matrem uestram, similis est plebs mea non habenti scientiam. Sicut et in euangelio talibus dicit deus: uos estis fili zabuli et patrem zabulum habetis. Nos autem non ita didicimus Christum, sed in

illo edocti, sicut est ueritas in Iesu, intellegimus quoniam lex spiritalis est, nos autem carnales uenundati sub peccato, et spiritalibus spiritalia conparantes elaboramus, ut sicut portauimus imaginem eius qui de limo est, cum uicti delictis ambulabamus in uitia, ita portemus [*]( 1 cf. Gen. 4, 24 et Hilar., comm. in Matth. 18, 10. 4 Hos. 2,2. 8 Hos. 2, 9. 10. 12 Hierem. 2, 23. 20. 15 Ezech. 16, 3. 45. 17 Hos. 4, 5. 6. 19 Io. 8, 44. 20 Nos] cf. Eph. 4, 20. 21. 22 lex] Rom. 7,14. 24 I. Cor. 15, 49. cum-uitia] cf. Eph. 2,1. 5; Col. 2, 13. 25 ita] I. Cor. 15, 49. ) [*]( 2 AbulTeRATACTSABOllCAe 8 JTetDj eistat in rasura; fuit autem et Al(ibi) 9 COOpeRIAO), CD liu. del. 17 Ab SICOU lAUI, litterae U (in CDU) pars prior lineis deleta est, ut fieret I 18 bABeMTSCiersJTIAO)1 25 UINCTI1, N lin. del. UITJA ITA pORtemUs ) [*]( 2* )

sicut scribtum est in profeta: propter hoc ecce ego, dicit dominus, concludam uiam matris uestrae sudibus et non aedificabo iter eius et semitas suas non inueniet; persequetur amatores suos et non conprehendet eos et dicet cibo etreuertar ad uirum meum priorem quia melius mihi tunc erat quam modo\'. In quo nos intellegentes, liberati sicut scribtum est ab utero matris nostrae nec adquiescentes carni et sanguini, elaboramus et sicut eramus serui peccati in mortem, ita serui iustitiae sumus ad iustitiam, I scientes quia etsi is qui a foris est homo noster corrumpitur, sed qui intus est renouatur et, [*]( 1 deponentes] Eph. 4,22-24. 6 Eph. 2, 10; praepositionem JN mero errore a librario omissam esse puto; cf. infra codicis fol. 145, ubi IN iLllS legitur. 8 Gen. 1, 27; 2, 7. 11 I. Tim. 2, 14. 15; cf. infra Prisco can. LVII. 14 Gen. 3, 16. 16 Hos. 2, 6. 7. 22 cf. Gal. 1, 15. 16. 23 sicut] cf. Rom. 6, 16. 18. 25 II. Cor. 4, 16. ) [*]( 13 PROCR £ A\'T)ON€] de oppressa in fine uocabuIorum M littera cf. Ef supra ad p. 5, 9. 14 EStpAIRJENS 21 JNqUAENOS, ex qUAe eL correxit quo man. I 23 SANQUINUABORAOIUS)

Ac sicut secundus homo de caelo caelestis, ita manifesta sunt opera spiritus, quae sunt caritas gaudium pax patientia longanimitas bonitas mansuetudo fides continentia castitas benignitas et dilectio; in qua Christus apparens deus templum suum esse nos dixit et in eo, quod in nobis ipse sibi fecerat, habitare in nobis uoluit, sicut et profeta Iob ait: manus tuae finxerunt et fecerunt me; posthaec demutans deiecisti me; memor esto quoniam de luto finctum a terra iterum reuocasti me et sicut lac me mulsisti et coagolasti sicut caseum; pelle et carne me induisti, ossa et ner disposuisti; uitam uero et misericordiam posuisti aput me et uisitatio tua custodiuit spiritum meum.

Et ideo repetito semper sermone: anathema sit qui negat Iesum Christum in carne uenisse, quia hic antechristus [*]( 1 primus] I. Cor. 15, 47. manifest.] Gal. 5, 19-21. 8 I. Cor. 15, 47. 9 manif.] Gal. 5,19. 22.23. 12 cf. I. Cor. 3,16.17; 6,19; II. Cor. 6,16. 14 Iob 10, 8-12. 21 cf. I. Io. 2, 22 (et Prisco can. LXXXVII). ) [*](3 ibolATRJA] ita codex; cf. Koffmane, Gesch. d. Kirchenlat. p. 37, alios; sed uide infra fol. 47b, ubi occurrit ibololATRAS BetaeplCIA, 6 lin. del.; uid. Thielmann, Archiv f. lat. Lex. ed. Wolfflin I, 79 6 SIROILIAQUAEINTER, INtER (post qUAE) lin. del. 10 IONQIA1 NlmltAS, I (in Ql) lin. del. 12 JNquAe, eras. del., scribendum esse iNquo suspiceris, cf. enim supra ad p. 20, 21. 13 qUOOJNNOBIS INNOBIs\'] haec uerba (post bA0ItARE) fortasse delenda sunt N 15 O. eCDUTAS 16 plNCTUCT)] uid. Roensch, It. et Uulg. p. 295 21 ANbeTAfDA] uid. supra p. 7, 23. 26 22 CARNE] uid. supra 7, 18 )

mitte manus in fissuras plagarum manum mearum, et scribtum in euangelio legimus: et acceperunt spungiam plenam aceto et felle et potauerunt eum et dixit \'consummatum est\'. Quae omnia secundum institutum suum scismatici uel heretici interpolantes scribturas et sensum infelicitatis suae diuinis sermonibus inserentes falsa ueris et catholicis mendacia miscuerunt.

Anathema sit qui Manetem et opera eius doctrinas adque instituta non damnat; cuius peculiariter turpitudines persequentes gladio, si fieri posset, ad inferos mitteremus ac si quid I est deterius gehennae tormentoque peruigili, ubi neque ignis extinguitur neque uermis emoritur. Quorum diuino iudicio ut inpuritas non lateret, etiam saecularibus iudiciis mala prodita sunt. Extra enim ea quae erraticis sensibus adserentes Solem et Lunam rectores orbis terrarum deos [*]( 2 Es. 53, 4. 3 I. Cor. 2, 2. 6 Io. 20, 25. 27. 8 Io. 19, 29. 30. 16 Marc. 9, 43; Es. 66, 24. ) [*]( 5 cf. Tertull., adu. Marcionem lib. III, 18: negantes passionem crucis et argumentantes insuper non esse credendum, ut in id genus mortis exposuerit creator filium suum quod ipse maledixerat. ) [*](bm 1 ., bm . bi . 7 mAN um] cf. Neue, Formenlehre d. lat. Spr., I, !.Ae p. 360, alios 11 SeNSUoVllvipellCITATISSUUa), INf. in marg. man. I, sed litteris paullo minoribus; litt. U, ubi secundo loco occurrit in SAbque suum, lin. del. 13 mANetet boCTRINAINSTITUTACJUe, que post INSTITUTA lin. del. (etiam supra initium insequentis uersus NATCUIUS erant superscripta haec: SAbqUGINSTITUTANONb, sed rasura rursus deleta sunt) 15 QlAblUODSI, cui opp. p. 24, 5 16 Q £ bENNAE] facile conicias legendum esse QebeNNA 19 beRRA. TICIS, b lin. del. )

ostensa in scribturis cum discipulis et doctoribus suis daemonia non damnat uel qui eorum opera sectantur. Pereant qui Ofitarum in se perfidiam receperunt et fili uiperarum facti similem sibi deum suum et dominum confitentur. Et quia longum est ire per singula, omnes hereses, quas sibi homines mente corrupti et naufragi a fide uel ex canonicis scripturis uel ex apocrifis fabricarunt supra ea quae scripta sunt, unus aduersus alterum inflatus pro alio, et quidquid aut Saturnina heresis induxit aut Nouatiana protulit aut Basilide docente I monstrauit aut Arriana collegit aut Patrepassiana erudiit aut Homuncionita mentita est aut Catafriga persuasit aut arripuit Borborita: catolico et deo Christo credenti ore cum omnibus, qui haec sequuntur aut docent aut uoluerint adserere, damnamus; quorum dogmata omnia diuinorum testimoniorum apud nos luce dissoluimus, non quod sufficientes simus cogitare aliquid nobis tamquam ex nobis ipsis, sed sufficientia nostra ex deo est.

Inter quae tamen nouum dictum et non dicam facto, sed et . relatione damnabile nec ullo

ante hoc heretico auctore prolatum sacrilegii nefas in aures nostras legens Itacius induxit [*]( 1 Sirac. 17, 30. 10 II. Tim. 3, 8; I. Tim. 1,19. 19 II. Cor. 3, 5. ) [*]( 24 De Itacio cf. quae congessimus in libello: \'Priscillian, ein neuaufgef. Schriftsteller\', p. 6.15 (ubi inprimis ratio habetur Sulpicii Seueri, chron. II, 47 sqq.). ) [*]( 3 CA6CITATI meNtES, E ex I correctum est NefA1 U RJUS] cf. Drager, hist. Syntax d. lat. Spr., I, 34 17 setJUNTUR t 20 sulmus, ex U (in SU) I corr. 22 £ T (ante NON) erat S€b\', S et b lin. del. pACTO ex fACTU corr. 23 bAfnNABlle, e perperam duabus lin. del. et l superscr. 24 \'tAlaus, I in C inscripsit man. I )

Et si uolunt infelices ipsi nosse, qualis sit deus eorum cui credunt: ipse est, sicut scribtum est in profeta, fera quae sub omni arbore dormit secundum siluam et papyron et butomon; ipse est secundum quod scribtum est in Iob dicente domino: in gyro dentium eius timor, uiscera eius aspedes aereae et uinculum eius sicut myritis lapis; non transiet eum spiritus; in aesternutatione eius adaperietur splendor; oculi eius similes Lucifero; de ore eius exeunt lampades [*]( 4 I. Cor. 16, 22. 6 Exod. 22, 18. 12 cf. Num. 23, 22 sec. Italam; Deut. 33, 17. 14 Amos 5, 8; Iob. 5, 10. 16 pluuiam] cf. Ioel 2, 23. 19 Iob. 40, 16; Septuaginta: r.apa 7:07:upov zai xaXajj-ov zat pouiojxov; pro \'siluam\' H. Roenschius litteris ad me datis coniecit uluam1 = xaXafjLOv. 21 Iob. 41, 5-7. 9-13. ) [*]( 3 be\'flCIAT, A lin. del. 6 AblNUeNTIONeO), (D lin. del. 11 paUjTEfvJT ex peTUNT corr. 14 SeASABOll, A (in SeA) lin. del. IpSI 17 INBRtS, falso E ex I corr. INfellCeSNJOSSe 22 ASpebeS] facile conicias scribendum esse ASpibeS )

quod inludatur ab angelis meis; omnem excelsum uidet et ipse est rex omnium quae in aquis sunt. Nobis autem deus Christus Iesus est qui dixit: omne meum est quod est sub caelo, et testis fidelis primogenitus ex mortuis in medio candelabrorum aureorum similis filio hominis apparuit uestitus tunica talari et praecinctus ad ubera zona aurea et capilli capitis eius albi tamquam lana et tamquam nix et, sicut scriptum est, oculi eius tamquam flamma ignis et pedes eius similes aeramento turino eiecto furnace et uox eius I sicut uox aquarum multarum et in dextera manu sua tenet stellas septem et de ore eius exit gladius ex utraque parte acutus et facies eius sicut sol lucens in uirtute sua. Hic est qui habet claues mortis et inferni; hic est cuius nomen in [*]( 5 Iob. 41,20-25. 14 cf. Matth. 28, 18; Io. 16, 15. testismortuis] Apoc. 1,5; Col. 1, 18. 15 in medio] Apoc. 1,13—16. 24 habet] Apoc. 1, 18. cuius] Apoc. 2, 17. ) [*]( 2 ARbENteS\' 6 teRRe ante uerbum eST et post uerbum ACUTAe nigriore atramento posterior manus tales lineas adpinxit: tesi C ACUTAeJ i 10 qUlblqUAffi, b lin. del: 12 omrvjem] recte conicias aeque atque in Uulg. scribendum esse 0(T)N€, cum praesertim in Septuag. legatur r.&\'/; cf. quae in praef. cap. II de litt. M parasitica diximus 20 TURINO] cf. quae de hoc uocabulo dixi in Arch. f. lat. Lex. III, p. 328 22 SEptEI cf. supra ad 5, 9; 20, 13. )