Historiae Adversum Paganos

nam cmn sex et trecenti Fabii, uere clarissima Romani status lumina, speciale sibi adnersum Veientes decerni bellum expetiuissent, spem temere sumptae expeditionis primis successibus firmauerunt: dehinc inducti in insidias circumuentique ab hostibus, omnes ibidem trucidati sunt, uno tantum ad enuntiandam cladem reseruato, ut miserius audiret patria perditos, quam perdidisset.

ad haec noa Romae tantum talia gerebantur, sed quaeque prouincia suis ignibus aestuabat et, quod poeta praecipuus in una urbe descripsit, ego de toto orbe dixerim:

1. crudelis ubique
2. Luctus, ubique pauor et plurima mortis imago
.

Igitur eodem tempore Cyrus, Rex Persarum — quem [*]( AVCTORES § 8 et § 9 Liu. 2, 48 et 50 (ef. 2, 45 § 16), sed flosculo illo 4 porta quae misit ex Floro 1, 12 §2 decerpto et illis 10 ad enunt. cl. reseruato proprio Marte temere additis || 13 poeta Verga. Aen. 2, 368 sq. || cap. 6 § 1 Orosius 1, 19 et 2, 2 ) [*]( EXPILATORES 17 eodem — Cyrus .. p. 95, 2 cum Tarquinius—3 Vrbem .. 5 Babyl. excerpsit Seuerus Chron. p. 453 ) [*]( 1 gloriosissema (a in ras. m. 1) D illa] illa cohors B 2 familia om. B || ueientanum] pro u altero scripturus a erat L uegea- tanum PB uehientanum B || quanti (1 ex ?ei al. m.) R quantã (ta in ras. m. 1) D 3 reip. L || intulerint Bm || usque (us m. 2b, fort. 1%) L 4 ad nunc] adhuc D || uocabulie (ul in ras.) B 5 q;nae B || amisit P2R || sex et occ PB sex et CCC∙ B || clarisima B clao rissimi D 6 status (sta nonprorsus erasae) P decus (c ex t) B || ue- gentes PB uehientes B 7 expitiuissent Ra || sumptåexpeditroḋnis (e 8. 8. m. 2; d linea quoque del.) L \' sumtae expeditionis P 9 ab] quae ab (ted quae erasum) P || hostėιbus (e linea quoque del.) L || una (a linea deletum) L 10 ad (d m ras. m. 2) B || enuntiandam] LB enunc. D nuntiandam PB || patria* R 11 at B 13 describsit LB 15 sq. carmina h. I. ut ubique non suis uersibus peracripta sunt in codd. 16 ymago B 17 eodem (dem m. 2) L || quam D )

Cyrus, ut dixi, cunctis aduersum quos ierat perdomitis, Assyrios et Babylonam petit, gentem urbemque tunc cunctis opulentiorem; sed impetum eius Gyndes fluuius, secundae post Euphraten magnitudinis, intercepit.

nam unum regiorum equorum candore formaque excellentem, tranameandi fiducia persuasum, qua per rapacem alueum offensi uado uertices attollebantur, abreptum praecipitatumque merserunt.

rex uratus ulcisci in anmem statuit, contestans eum, qui nunc praeclarum equum uorauisset, feminis uix genua tinguentibus permeabilem relinquendum. nec peragendo segnior totis copiis perpeti anno Gynden fluuium per magnas concisum deductumque fossas in quadringentos sexaginta alueos [*]( AVCTORES § 2—10 ignotus, certe non ipse Herodotus (1, 178. 189.190.202; 5, 52; 1, 180.191.178 —130) adhibitus; illorum u. 6 Gyndes — 7 magnitudinis, § 5 eo — foseoribus totiusque § 7 ne fons qui- dem Herodotus ) [*]( 1 qui] quia D 2 asyam B || scytiam L scythiamque B || et totum B 3 urbem|∗∗∗∗∗∗ uel rei (rasura m. 1) B || uel hostis (el host m ras.) P 4 praemebat P*R*B || aduersus (a in ras.) B 5 asyrios B asirius D || babylonam] LR* babyllonam B babilonam P babyloniam Rbv abilonam D 6 gyndes] LPR* gyndis B gendes D ganges Rb 7 euphraten] R eufraten LPD eufratem B || nam cum unum RB (sed s. s. ctl in R) 8 equorum] LPD ∗equorum sed equitS 8. s. B aequitum B || candore formaque] re f in ras. m. 1 D 9 fiduciam L || quo B qua P 10 uortices B || adtollebantur PR*BD || merserunt] LPRBD merserat ςh (mersisset et supra nam cum edd̃. quaedam uelut Colon. 1542) 11 amne PR* ? con*testanB (t prior m ras. m.1 ex st) D 12 nunc om. B || praeelaram] LPBD tam praeclarum (& in ras. m. 1 R) Rh II equum] h equitem LRbD aequitem PR*B || uorauisset (ui ex bi) R || ∗∗feminis f in ras. al. ?) R || genuΔt|ting∗entibus (t alt. ex corr. add., in atr. obscuriore) R genuactinguentibus D || tinguentibus] LB tingentibus PRD 13 segn1or fuit B 14 anno s. lin. add. m. 1 P || gyndem (m inn corr.) P ginden D gangen Rb 15 fosas B || CCCLX PRB 1|| alueo\' P )

eo opere praedoctis fossoribus, etiam Euphraten longe ualidissimum et mediam Babyloniam interfluentem deriuauit.

ac sic meabilibus uadis siccum etiam patentibus aluei partibus iter fecit, cepitque urbem, quam uel humano opere exstrui potuisse uel humana uirtute destrui posse utrumque paene incredibile apud mortales erat.

namque Babylonam a Nebrot gigante fundatam, a Nino uel Samiramide reparatam multi prodidere.

haec campi planitie undique conspicua, natura loci laetissima, castrorum facie moenibus paribus per quadrum disposita. murorum eius uix credibilis relatu firmitas et magnitudo, id est latitudine cubitorum quinquaginta, altitudine quater tanta.

Geterum ambitus eius quadnngentis octoginta stadiis circumuenitur. murus coctili latere atque interfuso bitumine conpactus, fossa extrinsecus late patens uice amnis circumfluit.

a fronte murorum centum portae aereae. ipsa autem latitudo in consummatione pinnarum utroque latere habitaculis [*]( AVOTORES § 7 Nebrot gig. cf. Genes. 10, 9 sq. || fandatamprodidere cf. ad Oros. 2, 3 § 1 (et SynceU. p. 66 sq. Bonn) ) [*]( EXPILATORES 6 Babyl.-7 rep., 13 murus—bitumine fort. adhibuit Isidorus Orig. 15, 1, 4 8 campi — p. 97, 5 subaersa est adhibuit laudato Orosio (ubi Horos. Naz.) Gregorius Turon. 1, 6 9 castrorum—10 disposita, 11 latitud.-12 stadiis .. centum.. aereM, p. 97, 2 domus .. quatergeminae compHauit Seuerus Chron. p. 458. ) [*]( 1 eufraten LPBJB eufratin D 2 mediam] edi in ras. m. 1 D || babyloniam] LRbBD (-yllo- B -ilo- D) babylonam PR* || diriuauit e PBlB 3 sicd P 4 i*ter (er. n) B || coepitque (oe in ae dl. m.) B || extrui PD 5 **pene (p in ras.) B 6 babylonam LPR* babyllonam B babilonam D babyllonem a babillonem 8 babylonem || nebrot] L nebroth PRBDD nebrod a nembroth 8 7 gygante B || ue1 (1 m. 1) D || samiramide] LR2B samiramidae D simiramide PR1 || paratam L 8 planiciae (c ex t) B 10 dispossita B 11 L PBB || altidudine (e ex 3) B || quater] XL Bm 12 tantum L || cqterum B* || quadringentis octoginta] LD COOCLXXX PBB OCCCLXX Gregor. cuius inspexi codicem Nae. Pal. 864 saec. 8-9; CCCLX Herodot. 1, 189 sq. 13 coctili] cocto D || adque P*R*B || interfuso] infuso Gregor. 14 co*pactus (ex con-) Bb 15 c PB || aer∗∗eae P aureae B 16 consumatione LD )

et tamen magna illa Babylon, illa prima post reparationem humani generis condita, nunc paene etiam minima mora uicta. capta subuersa est.

ibi tnnc Croesns rez Lydorum famosus opibus cum ad auxiliandum Babyloniis uenisset, uictus sollicite in regnum refugit. Cyrus autem posteaquam Babylonam ut hostis inuasit ut uictor euertit ut rex disposuit, bellum transtulit in Lydiam; ubi conterritum superiore iam proelio exercitum nullo negotio superauit. ipsum etiam Croesum cepit captumque et uita et patrimonio donauit.

Exaggerare hoc loco mutabilium rerum mstabiles status non opus est: quidquid enim est opere et manu factum, labi et consumi uetustate, Babylon capta confirmat; cuius ut primum imperium ac potentissimum extitit ita et primum cessit, ut [*]( AVCTORES § 10 citas quadrigas Vergil. Aen. 8,642 || § 11 Orosius? || § 12 Iustin. 1, 7 § 3—5.7 || § 13 quidquid—uetastate Cicero pro Mareello 4 § 11\' ) [*]( EXPILATORES 3 Babjlon.. 5 capta adhibuit Seuerus Chron. p. 453, 3 || 7 Cyrus.. 11 Croesum cepit uidetur adhibuisse Seuerus Chron. p. 436 sub fin. ) [*]( 1 dispositia B || intercapidine R2B intercapitine D || sui dtaa] nicanas crant LPR1 niceoas B sui citas (corr. ai. m.) B seiunctas D 2 quater geminae (erant s. s. m. 2) PB || habitationes P || minaei proceritate nn. m. 1 in mg. add. al. m. B 3 t∗am B || babyllon B babiatq; lon D 4 pęne (q radendo in e) B poenae D 5 muro B || capta (I. s. al. m.) B || est om. D || cbroesus LD 6 lidorum D || babiloaiis D babyllonis B 8 babylonam] L babyilonam B babilonam D babylonem P babylonS B || ut hostis (ut a lin. add. m. 2) P || at uictor (in ras. angust.; fuit uictor sinc ut) P 9 in] ut in B || lidiam D || conteritum B || superiore (u ex o ut uid. corr.; itemque u m marg.) B 10 proelium D 11 chroesum LD || coepit P caepit sed a in ras. B 13 quioquid (c ex d) R quitquit B 14 babyUon B babilon D 15 extitit PB || ut] PBlB et LR2D ) [*]( V. ) [*]( 7 )

ita ad proxima aduentantis Cyri temptamenta suooubuit magna Babylon et ingens Lydia, amplissima Orientis cum capite suo bracchia unius proelii expeditione ceciderunt: et nostri incircumspecta anxietate causantur, si potentissimae illae quondam Romanae reipublicae moles nunc magis inbecillitate propriae senectutis quam alienis concussae uiribus contremescunt.

Igitur idem Cyrus proximi temporis successu Scythis bellum intulit. quem Thamyris regina quae tunc genti praeerat cum prohibere transitu Araxis fluminis posset, transire permisit, primum propter fiduciam sui, dehinc propter opportunitatem ex obiectu fluminis hostis inclusi.

Cyrus itaque Scythiam ingressus, procul a transmisso flumine castra metatus, insuper astu eadem instructa uino epulisque deseruit, quasi territus refugisset. hoc conperto regina tertiam partem copiarum et [*]( AVCTORES cap. 7 Iustinus1, 8 ) [*]( EXPILATORES 10 Cyrus—11 regina .. p. 99, 8 cum — delenit excerpsit Seuerus Chron. p. 453 ) [*]( 1 uelut PRb om. R* II hereditas traderetur BD 2 eamdem B || famnlam B 3 temtamenti P timtamenta D || sucoubuit (c pr. in ras.) B 4 babyllon B babilon D II ingens (ng in ras. al. m.) B II is onente P 5 brachia PR || expedione B || caeciderunt P cicideruiit B 6 annaetate P anczietate BB (sed c er. in B) 7 romae B II reip. L II inbicillitate B imbecillitate RbD 9 cotremesonnt B 10 successus| sed s finalis a 1 m. del. L successu∗ (eras. s in P certe et ut uid. in R) PB || schytis L sc.ythis (eras. ut wid. h) B 11 intulit∗∗∗| B II quem] quam D || thamyris] LPB thamiriB RD 12 proibere. (er. t) D II transitum (-9 B) RB || azaris D || posset (t al.) R 13 propter] sic pp R II oportunitatem LPBB opurtonetatem D 14 ciras D II ingresus B 15 a om. D || metatns] metatus estB 16 astu] astu castra B castra B éII in structa. B structa P II aepulisque P ∗epulisque B 17 conperto LPR*B cο̃∗ perto Rb II reginam D )

barbari ueluti ad epulas inuitati ebrietate uincuntur, mox reuertente Cyro uniuersi cum adulescente obtruncantur.

Thamyris exereitn ac filio amisso uel matris uel reginae dolorem sanguine hostium diluere potius quam suis lacrimis parat. simulat diffidentiam desperatione cladis inlatae, paulatimque cedendo superbum hostem in insidias uocat.