Historiae Adversum Paganos

si autem regna diuersa, quanto aequius regnum aliquod maximum, cui reliquorum regnorum potestas uniuersa subicitur, quale a principio Babylonium et deinde Macedonicum fuit, post etiam Africanum atque in fine Romanum quod usque ad nunc manet,

eademque ineffabili ordinatione per quattuor mundi cardines quattuor regnorum principatus distinctis gradibus eminentes, ut Babylonium regnum ab oriente, a meridie Carthaginiense, a septentrione Macedonicum, ab occidente Romanum:

quorum inter primum ac nouissimum, id est inter Babylonium et Romanum, quasi inter patrem senem ac filium paruum, Africanum ac Macedonicum breuia et media, quasi tutor curatorque uenerunt potestate temporis non iure hereditatis admissi. quod utrum ita sit, apertissime expedire curabo. [*]( AVOTORES 6 quattuor—cardines cf. Oros. 7, 2 et Riese, Geogr. min. p. XXV ) [*]( EXPILATORES 8 a principio—9 Eomanum haec respicit additis sicut et nir eruditissimnB Orosius historiographus posnit auctor libelli De promissionibus et praedictionibus Dei 2, 33 (in opp. Proaperi ed. Paris. 1711, II col. 161 C) qui libeUus inter a. 450 et 455 uid. scriptus esse ) [*]( 1 reliquae] sic reliq; R 2 aliquod maximum cai reliquorum] aliquorum D 3 regnorum] regnoi///1 extrema euanuerunt D || quale m.d (s. 8. m. 2) B 4 babyllonium BD || machedonicum LPB1 macedonum D 5 africamnum (m linea quoque deletum) L affricanum D afiricum B || adque LPaB 6 ordine B1 || IIII B || uerba mundi cardines quattuor om. P (non om. B) 7 IIII B || pnncipiatus (i expuncto) B || fuerunt post principatns interpolauit (perperam de codd. et edd. testatus nisi quod ab Z abesse recte dicit) h item fuerunt et post princ. Vat. 7318 s. ut uid. XlI, ante principatum sed s. 8. Patauinus s. XII 8 babjlonium (o in ras.) P babyllonium B || carthaginieue] L karthaginiense PB chartaginense ÷ afiricum ÷ B carthageniensę D 9 septemtrione P septẽptrione R1 || machedonicum LPR\' || romanum (n ex m corr.) P 10 nonisimum B || inter** (er. ra) D || babylloniom B 11 ac] et B || paruum] LPBBD parunlum h || affricanum BD 12 ac] LPBD * B et v || machedonicum PRX || breui D || et] ac B 13 potestatem (m eras.) P || admissi] BD ammissi (prior m eras.) P amissi L admissa Rv (d in ras. ex m ut uid.; sa ex corr. al. m. R) )

Rex primus apud Assyrios, qui eminere ceteris potuit, Ninus fuit. occiso Nino Samiramis uxor eius, totius Asiae regina, Babylonam urbem instaurauit caputque regni Assyriis ut esset instituit.

regnum Assyriorum diu inconcussa potentia stetit; sed cum Arbatus, quem alii Arbacen uocant, praefectus Medorum idemque natione Medus, Sardanapallum regem suum apud Babylonam interfecisset, regni nomen et summam ad Medos transtulit.

ita Nini et Babylonis regnum eo anno in Medos deriuatum est, quo anno apud Latinos Procas, Amuli et Numitoris pater, auus autem Rheae Siluiae, quae mater Romuli fuit, regnare coepit.

ut autem omnia haec ineffabilibus mysteriis et profundissimis Dei iudiciis disposita, non aut humanis uiribus aut incertis casibus accidisse perdoceam, omnes historiae antiquae a Nino incipiunt, omnes historiae Romanae a Proca exoriuntur.

deinde a primo anno imperii Nini usque quo [*]( AVCTORES 1 rex-2 fuit cf. Oros. 1, 4 || 2 occiso—3 instaurauit ignotus; cf. Eus. 11, Oros. 2, 6 (et 3!) || § 2-§ 9 ignotus || § 2 cf. Iust. 1, 3 § 2—6; Eus. 119sa || § 3 cf. Eus. 1198* ) [*]( 1 asyrios B assirius D 2 samiramis] R1D symiramis PR1 semiramis L semirames B 3 babylonam] LPR* babyllonam B babillonam D babyloniam Bb cf. 1, 2 § 104 || capudque PaB caput quae (p statim ex r) D || assyrii* (eras. s) P asyrii* (eraa. s) B assyrii Lv asyrii B asiiii D 4 aayriorum B asiriorum D || ininconcussa (alterum in add. m. 2) P inconcuaa B 5 abbatus D || arbacen] LPR1D saxbaeen B arbacen B\' 6 sardanapalum B 7 babylonam] LP babyllooam B babillonam D babyllonam (pr. 1 er.; t n in ni m. 2 ut uid. corr. B II interficisset B II et] ad P 8 babyllonis BD 9 diriuatum PB || apud latinos (ud 1 in ras.) P || prochas PRB n amuli] LPB amulli B aibulii D || nometoris D 10 auus (I er.) B || \'heae (r fort. m. 1) L || siluiae] PRBD syluiae L 11 astem] sic i R 12 profundissimis P || aut] PR1BD aut (a m. l ut uid.) L autem (aic 2ant B) R2v 13 caesibus B || accedisse B || hystoriae B storiae D 14 antiq; B II || hystoriae BD || a m ras. ample (ex ap ?) P II procha PRB (a al m. in ras. in B) 15 usque in ras. P || babyllon B ) [*]( 6* )

discedente autem Arbato in Medos, partem regni penes se retinuere Chaldaei, qui Babylonam sibi aduersum Medos uindicauerunt.

ita Babyloniae potestas apud Medos, proprietas apud Chaldaeos fuit: Chaldaei autem propter antiquam regiae urbis dignitatem non illam suam, sed se illius uocare maluerunt.

unde factum est, ut Nabuchodonossor ceterique post eum usque ad Cyrum reges, quamuis Chaldaeorum uiribus potentes et Babyloniae nomine clari legantur, in numero tamen et cardine [*]( AVCTORES § 6 Chaldaei cf. Eus. 1198 ) [*]( 1 samiramide] LB\'D simiramide PB1 semiramide B 2 ∙LX∙ et quattuor L sexaginta I quattnor D || prochae PRB 3 urbem D || rumule (ru in ro al. m.) B romolo D || aeque (aequae L) anni LPRBD anni aeque v 4 ∙LX∙ quattuor L sexaginta I quattuor D || procha PRB (a in ras. R) 5 apparet] LPRaBD apparet Rb adpareret v || prochae PRB 6 || babyllonis B babillonis D || deficit B || babyllon B babilbn D 7 discedente] L (cwius tamen librarius pro d altera scripturus erat n), P (sed te ex de corr.) , BD diecendente B\' descendente B\'h || *penes (p ai. m. ex pae ut uid.) B paenes LPB paenis D 8 retinere PR1 || chaldei PBB || babylonam] LPR1 babyllonam B babilonam D babjloniam R2 || aduersum] LD aduersus PRBv 9 babiloniae D babjlloniae B || aput P* 10 chaldeos LBBD chaldei P || chaldei PBB || pp (τ̃ ai. m. s. 8.) B 11 se om. PB1 || uocari (i-tn ras. al. m.) B || malluerunt B C maluerunt (u alt. in ras. 1 uel 2 litt. m. 1) D 12 fatum P || nabuchodonossor] L nabuchodono * sor P nabuchodonosor R nabocodonosor B nabucudonosor D || ceteriquae Ra ceteriqui D || reges usque ad cyrum B 13 chalcedeorum L chaldeorum PBBD 14 babylloniae D babiloniae D || tamen om. B || orc̣̣ạṛdine (corr. ai. m.) B )

Babylon itaque eo anno sub Arbato praefecto dehonorata, quo Roma sub Proca rege, ut proprie dixerim, seminata est. Babylon nouissime eo tempore a Cyro rege subuersa, quo primum Roma a Tarquiniorum regum dominatione liberata est.

siquidem sub una eademque conuenientia temporum illa cecidit, ista surrexit; illa tunc primum alienorum perpessa dominatum, haec tunc primum etiam suorum aspernata fastidium, illa tunc quasi moriens dimisit hereditatem, haec uero pubescens tunc se agnouit heredem; tunc Orientis occidit et ortum est Occidentis imperium.

Et ne diutius uerbis morer, committo me dentibus insanientium, sed ueritatis praesidio liberandum.

Regnauit Ninus annis LII. cui successit, ut dixi, uxor sua Samiramis: quae cum et ipsa XLII annis regnauerit, medio imperii sui tempore Babylonam caput regni condidit.

ita Babylon post annos MCLX et propemodum quattuor, quam [*]( AVCTORES § 9 Babylon nouissime snbnersa cf. Eus. 1457 || § 9 Roma—liberata eat cf. Eus. 1504, Oros. 2, 4 § 13 et 2, 6 || 13 m item Eus. p. 11 || 13 cui—14 regnauerit Oros. 1, 4 (ct. 7, 2) || 15 Babylonam .. condidit Iustin. 1, 2 § 7, cf. Oros. 2, 2 (et Augustin. VitA. D. 18, 2) II 15 ita—p. 86, 2 est cf. Oros. 1, 12; 1, 19; 2, 2 ) [*]( 1 habentur] LPRBDGa cf. Grubitz p. 41; habeantor Gbv II illmtrium (1 pr. in ras.) R || babjllon B babilon D 2 arrato D || debooorata est v || prooba PRB || haec at pr. dix. eem. est bab. om. B 8 propriae (a er.) R || babilon D || nouissime] ÷ inchoata ÷ nouisime B 4 oiro D || primo BD 5 unae D 6 con- im uen.tia (corr. al. m.) R || c*ecidit B caecidit L cicidit B 7 alienorum] PSD alienarum L alienomm dominorum B alienigenarum (-orum Vat.) Vat. 1977 s. ut uid. XII, o || tunc] PBBD tum L 8 aspernata LPRD aspernata est B || fastigium RaD || demisit B 9 haec] habet haec (haeo m. 2) L || pubescens (b ex p) R 11 conmitto B 13 LII] PBB . L et duobus L quinquaginta trib: D || dixit (t linea quoque dektum) L || sua* P 14 samiramis] R1D samirames B nmiramis PR1 semiramis L || XLII] PR XLIIbus B - XL- et duobus L quadraginta et duobus D || regnaueritj LPRBD regnaret h 15 tempori (i linea deletum) L || babylonam] LPR1 babyllonam B babillonam D babyloniam R2 || capud B || babilon D babyllon Bm babillon B1 || ∙I∙ CLX PBB mille oentum sexaginta LD || propemodũ* (du ex dns corr.) P II quattoor] LPR quatuor D IIII B )

similiter et Roma post annos totidem, hoe est MCLX et [fere] quattuor, a Gothis et Alaricho rege eorum, comite autem suo, inrupta et opibus

spoliata non regno, manet adhuc et regnat incolumis, quanmis in tantum arcanis statutis inter utramque urbem conuenientiae totius ordo seruatus sit, ut et ibi praefectus eius Arbatus regnum inuaserit et hic praefectus huius Attalus regnare temptarit; tametsi apud hanc solam merito Christiani imperatoris adtemptatio profana uacuata sit.