Historiae Adversum Paganos

exiguae habitationis sedem non ex sua electione sed ex nostro iudicio rogant, quibus subiecta et patente uniuersa terra praesumere, quam esset libitum, liberum fuit; semet ipsos ad tuitionem Romani regni offerunt, quos solos inuicta regna timuerunt.

et tamen caeca gentilitas cum haec Romana uirtute gesta non uideat, fide Romanorum inpetrata non credit nec adquiescit, cum intellegat, confiteri, beneficio Christianae religionis - quae cognatam per omnes populos fidem iungit - eius uiros sine proelio sibi esse [*]( AVCTORES § 2 Getae—Gothi cf. Hieronym. Quaest. hebr. uol. 3, 818 Vall. || Alexander — declinaoit cf. 7,34 § 5 ubi PompeiuB Corneliusque auctores laudantur u § 3 sedem — rogant cf. 7, 38 § 2 || semet ipsos sqq. cf. 7, 43 § 13 ) [*]( EXPILATORES 3 Getae-5 declinanit compilauit Isidorus Hist. Goth. 2 3 Getae — Gothi] quos Getas iam superiore (superi B) loco Gothos esse probauimus Orosio Paulo dicente Iordanis Get. 9 ) [*]( 1 adque PaB || construendo B 2 pressura (es in ras. al. m.) R presura D praesura B || depotata D 3 gaetae P 4 alezandereuitandos D If alexar B || euitandoe (e ex ae corr.) P euitando* (s al. ut uid. m.) R uitandos B n pronunciauit D || pyrrns PRB pirrua D 5 uaeuaefactisque PD uacuesuispaetieque B 6 toti] PRaBD cf. Sidon. Epist. 9, 14 extr., suis tο̌ti Rb; tuti GSNO (probauit Grubite) tot *ς Lautius h || ingresi B 7 foediris D || precibus] PRb praecibus RaBD 8 uendicare B n potuiss & D || fedem D 9 elictione D 10 presumere D || esset (t in ras. m. 2) P 11 tuicionem D 12 solus RaD n regna] regna (n m. I) D 13 uidiat D 14 impetrata PRD || nec] non B* || adquiiscit D adqaescit D || intelligat (sic) D || confitere D 15 relegionis P || cognita RbB 16 populos (o altera ex u corr.) P populus D n fide B || sibi om. B sibe (b statim corr., sed non ex u) D )

At uero ante Vrbem conditam CCCCXXX anno raptus Helenae, coniuratio Graecorum et concursus mille nauium, dehinc decennis obsidio ac postremo famosum Troiae excidium praedicatur.

in quo bello per decem annos cruentissime gesto quas nationes quantosque populos idem turbo inuoluerit atque adflixerit, Homerus poeta in primis clarus luculentissimo carmine palam fecit, nec per ordinem nunc retexere nostrum est, quia et operi longum et omnibus notum uidetur.

uerumtamen qui diuturnitatem illius obsidionis, euersionis atrocitatem caedem captiuitatemque didicerunt, uideant, si recte isto qualiscumque est praesentis temporis statu offenduntur quos hostes occulta misericordia Dei cum per omnes terras instructis copiis bello persequi possint, pacis gratia praetentis obsidibus per omnia maria sequuntur; et, ne forte haec quietis amore facere credantur, se ipsos ac pericula sua pro Romanorum. pace aduersum alias gentes offerunt. [*]( AVCTORES cap. 17 cf. Eue. 826f. 835; Oros. 2, 4 8 Homerus poeta Iliade § 8 hostes (Gothi) et q. sq.] cf. Orosius 7, 43 § 11 H 13 ) [*]( EXPILATORES 8 ante - anno .. 6 Troiae excidium exscripsit Seuerus Chron. p. 452 9 per ordinem .. retexere compilauit Isidorus Hist. Goth. 2 ) [*]( 1 snbiectus D || faeminae P femine D || maiorum B 3 quadragentissimo tricensimo D 4 elenae B || cdnioratio (~ eras., nia m ras.) R II grecorum RBD II et om. B II mile B1 6 a verbis Decem annos incipit L || decim B || cruentissime (e fin. in ras.) B 7 quas] quantas RbB || nacionis D || populus D || inuuluerit B || adque PaRaB 8 afflixerit (f prior in rasura) R || omerus D 9 texere B 10 uiditar D || uirumtamen D 12 dedicernnt BD || uidiant. Ra nedeant D || rectę D 13 presentis D || host*es (er. a ?). B hoetia D 15 possent D || pretentis D 16 sequntur B1 se∗∗cuntur (c al. m. ?) R secuntur B m. rec. || uerba et ne forte-credantur om. B 17 seipsus D seipso L || ac in ad al m. R || pericola D || pacem L )

Paucis praeterea annis interuenientibus, Aeneae Troia profugi aduentus in Italiam quae arma commouerit, qualia per triennium bella exciuerit, quantos populos inplicuerit odio excidioque adflixerit, ludi litterarii disciplina nostrae quoque memoriae inustum est.

horum praeterea temporum medio interiacent exilia naufragiaque Graecorum, Peloponnensium clades Codro moriente fractorum, ignoti Thraces noua in bella surgentes, et generalis tunc per totam Asiam Graeciamque commotio.

Anno ante Vrbem conditam LXIIII nouissimus apud Assyrios regnauit Sardanapallus, uir muliere corruptior: qui inter scortorum greges feminae habitu purpuram colo tractans a praefecto suo Arbato, qui tunc Medis praeerat, uisus atque exsecrationi habitus, mox etiam excitis Medorum populis ad [*]( AVCTORES § 1 cf. Eua. 839 || Troia profugi sec. Vergil. Aen. 1, 1 sq. || 4 ludi litterarii disciplina § 2 cf. Eus. 948. 1009 cap. 19 § 1 Anno—Sardanap. cf. Eus. 1197 || nouissimus sgq. Iustin. 1, 3; cf. Oros. 3, 2 et 2, 3 ) [*]( EXPILATORES 10 anno — Sardanapallas (sic) compQauit Seuerus Chron. p. 452 ) [*]( 1 preterea D || aenaeae P aenaeae in aen∗e∗a corr. R || troia (i in rae.) B 2 etaliam B || conmouerit B || quae] q: D 8 exciuerit L1aPRaBD exercuerit in marg. L1b excitauerit Rbv || quantus populus inplecuerit D 4 afflixerit RD (f pr. in ras. in R) || litte*rarii (eras. r) P || disciplinae PR 5 preterea D || media BD 6 interiacente. D || exilia] LPRBD || grecoram PRB gregorum D || petoponnensium] LPa peloponensium PbRD pylopentium B 7 chodro PR || nioriente B || fractoram] LPB (sic fr- actorum P) fractorum R factorum D fatoram coniunct. cum seqq. male v; recte Grubitz || ignoti] LPRBD; ignari v || thraces (thra in ras. ampliore) P trhaces R 8 greciamque RBD 9 commucio D conmotio B 10 anno autem ante B || LX · mo · quarto L sexagesimo quarto D; txvn corr. Scaliger Can. isag. p. 321 med. || nouisimus B || apud] ante L1a aput L1bP (t in d corr. in P) || asyrios B asirius D 11 sardanapalus B 12 greges] grecis D || f*eminae (er. a) R femine D || hubitu R1 || collo PaB 13 prefecto D || moedis B || usus LB || adque P*B 14 execrationi P et post ras. R exsegratione D || excitis ad bellum medoram populis prouocatus L || excitatis Rb || moedorum B )

deinde multis proeliis undique scatescentibus, quae per ordinem disserere nequaquam aptum uidetur, per uarios prouentus ad Scythas Chaldaeosque et rursus ad Medos parili uia rediit.

in qua breuitate pensandum est: quantae ruinae cladesque gentium fuere, quanta bella fluxerunt ubi totiens tot et talia regna mutata sunt.

post haec Medis Fraortes imperitauit, qui creberrimis Assyriorum Persarumque bellis XXII regni sui annos consumpsit.

post hunc Diocles regnauit, uir armis experientissimus semperque bellis immoratus; qui auctum late imperium moriens Astyagi dedit.

Astyages, uirili prole uacuus, Cyrum nepotem apud Persas genitum habuit. sed Cyrus mox ut adoleuit congregata Persarum manu auo certamen indixit.

porro Astyages oblitus sceleris sui quod in Harpalum dudum admiserat, cum filium eius unicum et paruulum interfecit epulandumque patri [*]( AVCTORES § 2 et 3 ignotus § 4 et 5 ignotus (Pompeius Trogus ? cf. Ruehl, Iahrb. f. Philol. Suppl. 6 p. 158) § 6 ignotus (cf. Iustin. 1, 4 et 5) § 7 Porro — admiserat Iustin. 1, 6 § 8 || filium -adposuit Iustm. 1, 5 § 6 ) [*](1 et oictus om. D || uictus om. B || ardente D || exim B 2 asyriorum B assiriorum D || moedos B 3 scatiscentibus D || di.serere (fr. s) R disserire D 4 uiditur D n uarius D || schytaa L || chaldeosque LR2BD caldeosque PBl 5 moedos B midus D || rediit B 6 quantae ėl̇ȧd̈ėṡ L quante D || ruine D 7 tociens D || regna om. B 8 moedis B || fraortes L fraortis D fraorthes: P frahortes B froartes B froartes regnauit ann XXII index marginis fc (saec. IX) L || imperitauit (corr. ipsa m. 1) P || assyriorum persarumque] L persarum assyriorumque (assir. D asyr. B) PRBDv 9 ΧΧΙΙ· A P ·ΧΧΙΙ· R uiginti et duo LD xx et duos B || consumsit D || post w ras. add. m. 2 P 11 inmoratus P B || astiagi B astiage D 12 astiages BD || uacuus ex uaciuus corr. B || cirum B || aput P* 13 genitum] uagentium D || cirus B || adolauit Pa 14 auo in ras. ampl. P || astiages BD astyges Ra 15 scelerus Ra || harpalamJ PR arpalum LBD harpagum v (item 6 8) || admisserat B 16. pp.ruolum D || interficit B || adpossuit B apposuit (ap ex ad al. m.) B )

properauit — huius ergo facti immemor, ipsi Harpalo summam belli committit, qui acceptum exercitum statim Cyro per proditionem tradit. quo conperto Astyages raptis secum copiis in Persas ipse proficiscitur acriusque certamen instaurat, proposito suis, metu si quis e proelio cedere moliretur, ferro exciperetur.

qua necessitate instanter Medis pugnantibus pulsa iterum Persarum acies cum paulatim cederet, matres et uxores eorum obuiam occurrunt, orant in proelium reuertantur; cunctantibus sublata ueste obscena corporis ostendunt quaerentes, num in uteros matrum uel uxorum uellent refugere.

quo facto erubescentes in proelium redeunt et facta inpressione quos fugiebant fugere conpellunt. ibi tunc Astyages capitur, cui Cyrus nil aliud quam regnum abstulit, eumque maximae Hyrcanorum genti praeposuit. in Medos uero reuerti ipse noluit. is finis [*]( AVCTORES § 7 ac ne-inproperauit ignotus § 8 Iustin, 1, 6 § 8-10 §. 9 et 10 Iustin. 1, 6 § 12-17 ) [*]( 1 infelicidsime (-ile- D) BD || orbitate D orbitatis B || felez BD || Bubtraherit D 2 infamis D || aepolas B || ostenses D || improperauit D inproperabit P1R2 inproperabat P\' 3 immemori D inmemor PBB || ipse Bm || harpalo] LPB arpalo BD 4 conmittit B || qui in ros. P quia B || captum B coeptum in ras. P || cypro L ciro B || pditionem (p 8. s.) B prodicionem D 5 tradidit R2B traditur B1 || quod D || conperto] LPRaB cö∗perto Rb comperto D || astiages BD || copies D 6 acriusquae P* || propossito B proposeto D 7 post metn interpungebatur v; correxi ego || n si quis B || e B om. B || moleretur D || ezceperetnr D 9 cederit D || matris D || uxoris D 10 in] ut in RbB || proelio D 11 obscena] LPBD et obscenas B || querentes D 12 num] numquid B || nterns D || nellent refugire (sic) quo bis scripta D 11 reffagere B 13 erubiscentis D || proelio D || mpraessione P inpraesione B 14 fngire D || conpellunt] LPRBD || aastyges B astiages BD || cirus B 15 nil] L\' et L\' hinil L* nihil PBBDv || abstullit D || maxime L2D || hircanorum B bircanorum D 16 preposait D praepossuit B || ipse reuerti PB || his La (aut L2) is. (s.s. t hic) B )

sed ciuitates, quae tributariae Medorum erant, a Cyro defecerunt: quae res Cyro multorum bellorum causa et origo exstitit.

Ea tempestate Phalaris Siculus Agrigentinos arrepta tyrannide populabatur.

qui crudelis mente, commentis crudelior, omnia nefarie in innocentes agens, inuenit aliquando quem iuste puniret iniustus.