De Sancto Athanasio, Liber I-II

Conuocasti nos ad dei sacerdotem iugulandum, ad eum interimendum, per quem te praecepta sua audire sanxerit deus. et scripsit Moyses uerba legis huius in libro, et dedit eum sacerdotibus et leuitis qui tollunt arcam testamenti domini et presbyteris Israel. et mandauit eis Moyses in illa die dicens: post septem annos in tempore anni remissionis in die festo scenopegiae in coeundo omnem Israel apparere in conspectu domini dei tui in loco quem elegerit legetis hanc legem in conspectu Israel in auribus eorum, conuocatis in ecclesiam uiris et mulieribus et natis et proselyto qui fuerit in ciuitatibus uestris, ut audiant et discant timere dominum deum [*]( 6 Deut. 28, 15—20 23 ib. 31, 9—13. ) [*]( 1 orfani 6 audimus] uocem add. m. ec. Moysi fort. I. 11 apothaecae 13 gregem (\' m. rec.) 17 suorum (\' m. rec.) 18 idolatrjam m. 1 22 sancxerit 25 pbiteris V, presbyteriis v 27 quoeundo m. 1 29 couocatis m. 1 30 proselito )

uestrum et audiant facere omnia uerba legis huius. et filiieorum, qui nesciunt, audientes discent dominum deum uestrum omnibus diebus quibus ipsi uiuunt super terram. persequeris eum, per quem te audire praeceperit dominus; agente eo in rebus humanis cohaereticum tuum Georgium successorem, cum, tametsi fuisset liberatus iam Athanasius ex corpore, tibi non licuerit mittere, sed fuerit ac sit in dei manu quem fuisset dignatus populo suo antistitem instituere per seruos uidelicet suos, hoc est catholicos episcopos. neque enim posset impleri uirtute spiritus sancti ad dei gubernandum populum nisi is quem deus allegisset cuique manus per catholicos episcopos fuisset imposita, sicut defuncto Moyse impletum spiritu sancto inuenimus successorem eius Iesum Naue, loquitur scriptura sancta dicens: et Iesus filius Naue impletus est spiritu intellegentiae; inposuerat enim Moyses manum super eum. et audierunt eum filii Israel et fecerunt secundum quod mandauit dominus Moysi. conspicis ordinationi dei te obuiam isse contra dei faciendo uoluntatem, temet mucrone gladii tui iugulatum, siquidem non licuerit ordinari, nisi fuisset defunctus Athanasius, et defuncto Athanasio catholicus debuerit per catholicos ordinari episcopos. loquitur sacra scriptura dixisse ad legum Naue deum: Moyses seruus meus defunctus est. nunc itaque surgens transi Iordanem tu et omnis populus iste in terra quam ego dabo illis. omnem locum, quemcumque ingressi fueritis uestigio pedum tuorum, uobis dabo illum, sicut dixeram Moysi. desertum et ante Libanum usque ad flumen magnum Euphraten et usque ad mare magnum, usque ad solis occasum erunt fines termini uestri. non resistet homo in conspectu tuo per omnes dies uitae tuae, et sicut eram cum Moysi, sic ero tecum et non derelinquam te neque despiciam te. numquid potest deus esse cum inimico suo Georgio? [*]( 14 Deut. 34, 9 22 Ios. 1, 2—5 ) [*]( 3 persequaeris 6 ex scripsi, et V, delet Latinius 7 set 10 uirtate scripsi, uirtutem (\' m. rec.) V, uirtufl v 11 elegisset fort. q; 24 quemcflm (cu in ras. m. 1) 25 ueatrorum Sabatier 27 magnum om. v Eufratem v SO Moyse v dispiciam ) numquid ei, quem non ordinauerit, quem non elegerit, poterit esse propitius? talis est Georgius, qualis fuerat Arrius qualesque sunt Valens et Vrsacius uel ad quem me destinasti German<ici)ensium Adoxius; neque enim possent nisi de spinis spinae procedere. haec ita se habere ex actibus ipsius Georgii legens contestationes Alexandrinorum poteris colligere; et quamuis tibi sceleratum blasphemum illum esse placeat neque enim aliter tibi esset amantissimus, nisi quia sit sceleratus —, tamen haec eo protulerim, ut eximiam possis cernere operam tuam. cum igitur non esse deum cognoscas cum Georgio, sed esse aduertas cum Athanasio, quem populo suo instituerit antistitem, cognoscere tandem poteris dei te ordinationem fuisse conatum destruere, deum te fuisse in Athanasio persecutum. audis enim dicere deum ad Moysi successorem: sicut eram cum Moyse, sic ero tecum, et non derelinquam te neque despiciam te, ecce alio loco: inualesce et uiriliter age custodire et facere sicut praecepit tibi Moyses puer meus. et non declinabis ex illa dextra aut sinistra, ut intellegas in omnibus quaecumque agis. et non recedet liber legis huius ex ore tuo, et meditaberis in eo die ac nocte, ut custodias facere uniuersa quae scripta sunt. tunc dirigam uias tuas et tunc intelleges. ecce praecepi tibi, inualesce et uiriliter age; non est quod expauescas neque timeas, quoniam tecum est dominus deus tuus in omni loco.

Iam superest te, siue tu siue Georgius quae geritis si sunt uenientia ex dei mandatis, probare. audis enim promittere se deum futurum cum successore Moysis, quomodo fuerit et cum Moyse, si modo quae sunt in libro legis scripta seruauerit. si igitur ut haec geras scriptum non inueneris, [*]( 15 Ios. 1, 5 16 ib. 1, 7-9 ) [*]( 2 Arrius Coleti, arrianus Vv, Arrius tuus fort. qualesque scripsi, quales qui Yv 3 ursatius 4 germanensium Vv, em. Coleti 8 esset* (t eras.) 11 aduertas om. v 13 connatum 14 Moysis v 16 dispiciam 17 custodi et fac Sabatier: lσχυε ovv xal, άνδριςου ϕυλάσσεσυαι xat itoislv LXX 22 intellegea (es ex as m. 1) 27 successorem m. 1 28 moysen, ) [*]( XIIII. ) [*]( 6 )

tuae erit aequitatis tandem aduertere uobiscum Arrianis non esse deum. sed illum in uobis mansitare. qui manserit et in Cain. quae te causa ad haec. Constanti. inpulit gerenda, ut potentia regni tui ad tantam perductus superbiam statuisses eum necandum, quem deus sibi in sacerdotali honore elegerit? non inueneras in primo Regnorum libro scriptum? non glorietur sapiens in sapientia sua, neque glorictur potens in uirtute sua, neque glorietur diues ia diuitiis suis; sed in hoc glorietur qui glorictur, scire et intellegere deum et facere iudicium et iustitiam in medio terrae. cur haec praeteriens. qui in omni tempore iudicium iustum facere debueras, iniustitiam tecum etiam nos facere cogebas? deponi per nos decreueras catholicum. firmari uero haereticum; sed quando istud sanae fecissent mentis homines? si enim Heli sacerdos. cur filios in sacerdotii honore constituisset indignos. illa audit quae perpessus est a domino. quid nos audire ac perpeti mereremur, si catholicum episcopum damnantes et quidem inauditum sineremus Georgium fieri Arrianum Alexandrinis episcopum? et uenit, inquit, homo dei et dixit: haec dicit dominus: manifeste ostendi me ad domum patris tui es omnibus tribubus Israel mihi in sacerdotium, ut ascenderent ad sacrificium meum et incenderent incensum et tollerent Ephod. et dedi in domo patris tui omnia frumenta filiorum Israel in escam. et tu quare respexisti in incensum meum ac sacrificium meum inprobo oculo, et honorificasti filios tuos plus quam me, ut benediceres eos a primordio in omnibus sacrificiis Israel coram me? propter hoc haec dicit dominus Israel: dixi, domus tua et domus patris tui transiet coram me usque in aeternum, et nunc non est. sic dicit dominus: nequaquam mihi, non sic erit a me, quoniam qui ho(no)rificant me, honorificabo eos, et qui spernit me ad nihilum redigetur. et ecce dies [*]( 6 I Beg. 2, 10 (ct Hier. 9, 23) 19 ib. 2, 27—34 ) [*]( 9 gloriaetur 14 stad 15 cur (Į m. rec.) audet (" M. rec.) 16 quae] atque fort. 19 inquid m. 1 21 trib; 25 inprobo (»» m. rec.) 30 horificant 31 et haecce m. 1 ) ueniunt, et disperdam semen tuum et semen patris tui, et non erit tibi senex in domo mea omnibus diebus, et uirum disperdam tibi a sacrario meo, ut deficiant oculi eius, et defluet anima eius. et omnis quae superauerit multitudo e domo tua decidet in gladio uirorum. et hoc tibi signum, quod ueniet super duos filios tuos hos Ofni et Finees, in uno die morientur ambo gladio uirorum. si hanc ille accepit increpationem pro filiis a deo, qualem nos mereremur accipere pro te, Constanti? credo dictum fuisset nobis: plus honorificastis Constantium quam me, quomodo illi dictum est, quod plus honorificauerit filios quam deum. qua, inquis, de re? quia si tua fecissemus praecepta, domini inueniebamur spreuisse, quia Georgius sit, ut fuerint filii Heli, filius pestilentiae, quem tu loco dei hominis Athanasii conlocandum per nos censueras. deinde cum dicat deus: qui me honorificauerit honorificabitur, et qui me spernit ad nihilum redigetur, si tuam contra ipsius diuina mandata prolatam uocem sacrilegam audiremus, honoricaueramus deum? an si te nihil esse iudicantes illius tantum sacris statutis parere niteremur? interea tu gaude, quia sis exhonorans deum. audis enim ipsum dicentem, quod uenturi sint ad nihilum omnes eum spernentes. an negabis te exhonorasse deum tollendo sacerdotes e plebibus quos ordinauit ille? an negabis te exhonorasse dominum, quando contra sancita ipsius coegeris sacerdotes eius damnare absentem inauditum? non ergo exhonorasti deum, quando tuleris apostolicam atque euangelicam traditionem et idololatriam, quam Arrii aedificauerit in corde diabolus, statueris ab omnibus cultoribus teneri dei?

Cum haec ita sint, iam tuae erit prudentiae aestimare, quid tibi agendum expediat, utrumne hic corrigens errores [*]( 15 I Reg. 2, 30 ) [*]( 3 tibi om. v 6 Phinees v moriuntur (8 m. rec.) 12 sfiuisse 13 eli 18 iudicandites 22 dominum v sacerdotes (s in ras.) ..do quos s. l. m. 1 23 a*n s*ancita 24 sacertes 26 idolatriam m. 1 Arii Latinius, arrius V; Arrii exaedificauerit fort. 27 omnibus scripsi, hominibus (m mi rasurae indicium) V et v ) [*]( 6* )

tuos, consecutus ueniam tantorum scelerum, inter dei inueniri statuas domesticos, an redactus ad nihilum, sicut promittit spernentibus se dominus, incipias in perpetuum dare poenas, quas dant hi quorum tenere delegeris itinera. et ut plene uidere possis quae te maneant pericula, propterea quod sis exhonorans diuinitatem, accipe Samuheli etiam quae dicantur propter Heli filios: et dixit dominus ad Samuhel: ecce ego facio uerba mea in Israel, et omnis qui audierit ea, tinnient utraeque aures eius, in illo die quo suscitabo super Heli omnia quae locutus sum in domo eius et consummabo quae praedixi ei, quoniam ego ulciscor in domo eius usque in aetcrnum propter iniquitates filiorum eius, quas ego scio, quoniam contemnentes dominum mala locuti sunt filii eius, et non monuit eos neque castigauit. et nunc sic iuraui domui Heli, si propitiabitur iniquitas in domo Heli in incenso aut in sacrificiis in sempiternum. si haec Heli sunt promissa propter delictum filiorum, quid tibi propter sacrilegium tuum? si illi haec in aeternum sunt promissa, quid tibi agenti tanta? si filios Heli dixit deus male locutos de se, quanto magis dicat te, qui susceperis Arrii blasphemiam ad inpugnandam scilicet fidem, quam patriarchae prophetae apostoli et omnes tenuerunt martyres? rogamus te inter haec gerere factorum tuorum \' paenitentiam, considerans saltem quae filiis Heli exhonorantibus deum acciderint. Heli, inquit scriptura, senex erat ualde, et filii eius euntes abierant, et erat maligna uia eorum coram domino. et factum est in diebus illis, et conuenerunt alienigenae in pugnam ad Israel, et infra: et inclinauit pugna, et cecidit uir Israel coram alienigenis, et uulnerati sunt in acie in campo quattuor millia hominum. et uenit populus in castra, et dixerunt maiores natu Israel: propter quid deficere [*]( 7 I Reg. 3, 11-14 24 ib. 3, 21 (cf. 2, 22) — 4, 1 27 ib. 4, 2—5 ) [*]( 1 inueneri m. 1 4 qua*s plane v 9 utreque 12 iniquitates LXX, iniquitatem Vv quas V, qua v 18 contempnentes 18 quod {\' m. rec.) 22 too m. 1 25 quoram m. 1 26 aligenicoram g gene 28 quorum alienienis (corr. m. rec.) ) fecit nos hodie dominus coram alienigenis? tollamus igitur arcam domini dei nostri ex Selon, et exeat in medio nostrum et liberabit nos de manibus inimicorum nostrorum. et misit populus ad Selon, et sustulerunt inde arcam domini, ubi sedebat Cherubin. et ambo filii Heli cum arca dei ibant, Ofni et Finees, et infra: expugnauerunt illos, et defecit uir Israel a conspectu alienigenarum, et fugit unusquisque in tabernaculum suum. et facta est plaga magna ualde, et ceciderunt ex Israel triginta milia uirorum. et arca dei capta est, et ambo filii Heli mortui sunt, et infra: et uir properans accessit ad Heli dixitque ea: ego sum qui ueni de castris fugiens de proelio hodie. et dixit Heli: qui sermo factus est, filiole ? et respondit uir et dixit: fugit uir Israel a facie alienigenarum, et facta est plaga magna in populo, et ambo filii tui mortui sunt, et arca dei capta est. et factum est cum audisset, arca dei capta est, cecidit supinus de sella iuxta portam, et contribulatum est dorsum eius, et mortuus est, quoniam senex erat et grauis homo, et ipse iudicabat in Israel uiginti annis. si haec mala Heli sacerdoti et iudici Israelitarum uno die uenerunt, propterea quod non, ut fuerat dignum, suos castigasset filios, quid tibi religionis dei destructori cernis uenturum, isto in loco probandum tibi censui. quod enim ex dei ueniat uoluntate, ut nos eius serui subiciamur uobis persecutoribus nostris, dixisse non negabis: nisi nostra fides, hoc est haec quae dicitur a Lucifero Arriana, fuisset catholica, numquam in omnes plebes accepissem potestatem. si ita est, potuit et illorum allophilorum qui arcam ceperant dei fuisse melior quam est dei cultorum.

Tu dicis fidem tuam, quam nos nouimus haereticam, hoc tibi praestitisse, sed et Maxentius, Nero et cuncti illi persecutores domus dei dixerunt deorum suorum potentia fuisse [*]( 6 I Reg. 4, 10. 11 10 ib. 4, 16-18 ) [*]( ip 1 quoram m. 1 18 etse 24 dixisse] te add. v 25 quae 8. 1. 26 accipissem m. 1 27 ad allopbilorum supple fides Dei quisquam fuisse melior quam est Dei cultor. Utique tu v 29 haeredicam m. 1 )

factum, ut Christiani sub illorum ditionem ueniremus. percurre quae acciderint illis, qui arcam se dei cepisse laetabantur, qui uirtute deorum suorum uicisse se Jsraelitas dicebant, et inuenies unum te ex illis, qui dei fuerint domum persecuti. et alienigenae abstulerunt arcam dei ex Abenezer, et intulerunt illam in Asotum. et sustulerunt alienigenae arcam, et intulerunt illam in domum Dagon, et collocauerunt illam iuxta Dagon. et mane uigilauerunt Asoti, et intrauerunt in domum Dagon et uiderunt. et ecce Dagon cecidit in faciem suam ante arcam dei. et sustulerunt Dagon et statuerunt in locum suum. et grauata est manus domini super Asotos et cruciabat illos. et percussit illos in domibus eorum, in Asotum et regiones MS. et factum est, cum ante lucem uigilassent, et Dagon ceciderat in faciem ante arcam testamenti domini, et caput Dagon et ambo uestigia manus eius ablata erant per partes centum, et ambo articidi manus illius ceciderunt in limen. et infra: et grauata est manus domini super Asotum, et induxit illis mures, et facta est confusio mortis magna in ciuitate. et uiderunt uiri Asoti quoniam sic est, et dixerunt, quoniam non sedebit arca domini dei Israel nobiscum, quoniam dura est manus illius super nos et super Dagon deum nostrum. et mittunt et conuocant regulos alienigenarum ad se et dicunt: quid faciemus arca dei Israel? et dixerunt Gethaei: transeat arca dei Israel in Geth. et factum est, postquam translata est arca dei, facta est manus domini in ciuitate, et facta est turbatio magna ualde. et percussit uiros ciuitatis a minimo usque ad maximum, et ebulliuit illis mures in sedibus, et fecerunt sibi Gethaei sedes pellicias, et miserunt arcam dei in Ascalonem. et factum est, ut intrauit arca dei Israel in Ascalonem, exclamauerunt Ascalonenses dicentes: ut quid misistis arcam dei Israel ad nos, ut morti tradat nos et [*]( 5 I Reg. 5, 1--4 17 ib. 5, 6-12 ) [*]( 1 dictionem 15 amba m. 1 22 regolos coni. Colett, relicos V (sed in mg. reliquos m. rec.); cf. σμνάουσι rove σατράπας LXX et infra p. 87, 1 regolos 28 faciemos] de add. m. rec. 25 alt. est om. v 27 illos 28 cethaei pelliceas v area ) populum nostrum? et mittunt et conuocant regulos alienigenarum et dixerunt: remittite arcam dei Israel, et reducatur in locum suum, et non morti dabit nos et populum nostrum, quia acta est confusio grauis in ciuitate tota, grauis ualde, ut intrauit arca dei ibi. et qui uiuebant et non sunt mortui percussi sunt sedibus suis, et ascendit clamor ciuitatum usque ad caelum. uides, Constanti, quomodo sinat deus noster humiliatam uideri religionem suam a uobis alienigenis et eo quidem usque humiliatam, donec etiam uos persecutores uerae religionis uideatis non esse deum alium praeter deum nostrum.

Sed ut iterum ad Athanasii redeam causam, numquid non sciebas scriptum in Regnorum libro primo: et Samukel indicabat populum Israel in omnibus sanctificationibus, ut imperandum putares per domini sacerdotes fuisse damnandum innocentem? legisti Samuhel quod in omni sanctificatione iudicarit populum dei; et quia nolumus ab hac recedere iusta uia iudicandi, perpetimur persecutionem a te. non nouum, quando Saul persecutus fuerit iustum Samuhelem, cur ei uera dixerit, et quidem eum, per quem fuerit in regem unctus, per quem eum dominus ad tantam prouexerit gloriam. persequebatur Saul domini prophetam atque sacerdotem, quia non compos fuerit mentis; Saul alioquin quomodo sospes persequeretur eum quem sciret dei ministrum, dei spiritu plenum? persequebatur eum quem iugiter propter persecutoris ignorabat ingemuisse salutem. loquitur in libro primo Regnorum scriptura dixisse dominum ad Samuhel: usquequo luges tu in Saul? ecce expello illum, ne regnet super Israel. imple cornu tuo oleo et ueni, mittam te in domo Iesse usque in Bethlehem, quoniam uidi in filiis Iesse mihi in regem. et dixit Samuhez: [*]( 12 I Reg. 7, 16 26 ib. 16, 1. 2 ) [*]( » h 1 aligenigenarum 4 qui 5 ibi om. v 16 ac Cx m. rec.) 17 a te] at hoc add. m. rec. in mg. et v 19 et quidem scripsi, equi- A O » dem Vv 20 at prouexerit w m. rec.) 22 compua fuerit (corr. quomodo t m. rec.) quando (corr. m. rec.) pearsequaeretur 28 scire (\' m. n o rec.) spm (corr. m. rec.) 26 usquequando (corr. m. 1) 27 tuum v 28 bethleem )

quomodo ibo, ne audiat Saul et occidat me ? eum quaerebat consumere, quem iam multis meminerat modis dei esse hominem. homo dei ueniam persecutori poscendo non desistit, contra pestilentiae factus filius eius auferre animam quaerit; eo etenim usque persecutor extitit Samuhelis domini sacerdotis Saul, ut dixerit domino dicenti sibi ueni, mittam te: et quomodo ibo? audiet Saul et occidet Tne. conspicis, Constanti, recedentibus uobis a deo non uos homines, sed feras, sed beluas atque latrones aestimari. aut numquid in hoc, quod Athanasium iniuste persequeris, non eris Sauli conparandus? quando sis ita iugulare cupiens innocentem Athanasium, quomodo et ille fuerit interficere desiderans non solum Samuhelem, sed et Dauid, eos Saul nempe interficere minabatur, cum quibus cognoscebat esse deum. et uidit, inquit scriptura, Saul, quoniam dominus cum David est, et omnis Israel diligebat eum. et magis adiecit Saul timere a facie Dauid. et locutus est Saul ad Ionathan filium suum et ad omnes pueros suos, occidere Dauid. responde, imperator inpudentissime, si haec gerere potest dei habens spiritum. quo Saul coepit haec gerere tempore? nempe quo per Samuhel maledictus reprobatus est; eodem etenim tempore scriptum est recessisse deum ab eo, cum Dauid uero fuisse. quibus rebus probatur uos esse Arrianos sine spiritu dei, qui persequimini Athanasium uirum plenum spiritu sancto. et erat, inquit, Dauid in omnibus uiis suis sapiens, et dominus erat cum illo, et omnis Israel et Luda diligebant Dauid. igitur ut ea te agere possis cognoscere circa Athanasium quae egerit Saul circa Dauid, accipe scriptum: et Ionathan filius Saul diligebat Dauid ualde, et indicauit Ionatha Dauid dicens: Saul quaerit occidere te, et infra: et locutus est Ionatha ad patrem suum dicens: noli [*]( 14 I Reg. 18, 28 — 19, 1 24 ib. 18, 14. 16 28 ib. 19, 2. 30 ib. 19, 4-6 ) [*]( 11 quando si (sed uando linea tramuersa m. 1 expunxit) V, quando sis v, quasi fort. 14 inquid 17 ionatha 21 dominum v 22 fuisset m. 1 25 et dñs — israel add. m. 1 in mg. inferiore 30 locuttus m. 1 ) peccare, rex, in seruum tuum Dauid, quoniam non peccauit in te, et facta eius bona sunt ualde. et posuit animam suam in manibus suis et occidit alienigenam, et fecit dominus salutem in Israel, et omnis Israel uiderunt et gauisi sunt. et ut quid peccas in sanguinem innocentem et occidere Dauid sine causa? et audiuit Saul uocem Ionathae filii sui, et iurauit Saul dicens: uiuit dominus, si mortuus fuerit Dauid, et infra: et adiectum est bellum fieri, et mualuit Dauid et expugnauit alienigenas et percussit illos plaga magna, et fugerunt a facie Dauid. et factus est in Saul spiritus malus, et ipse in domo sua dormiebat, et erat in manu eius lancea, et ecce psallebat in manibus suis. et quaerebat Saul percutere lancea Dauid et percussit, et declinauit Dauid a facie Saul. et percussit lancea in parietem, et Dauid fugit et saluus factus est. et factum est in illa nocte, et misit Saul nuntios ad domum Dauid, ut custodirent illum, quo mane occideret illum. et Dauid fugit et saluus factus est. et uenit ad Samuhel in Armathen, et renuntiauit ei omnia quae fecit Saul, et infra: et factus est iratus in Ionathan Saul ualde, et infra: et dixit: mitte haec, accipe iuuenem, quoniam filius mortis est. et respondit Lonathan patri suo: quare moritur? quid fecit? et sustulit Saul lanceam in Ionathan, ut occideret eum. cui parceret Saul, uera sibi dicenti quando nec filio pepercerit? sic estis praetereuntes < dei) mandata atque uestra statuentes. denique non miramur, si, quia dicitur: non potest damnari absens, domini persequaris sacerdotes, quando uideamus sic fuisse deo famulantes persecutum Saul. loquitur scriptura dicens: et dixit rex: morte morieris, Abimelech, et tu et omnis domus patris tui, et infra: et dixit rex cursoribus et stantibus sibi: adducite et occidite sacerdotes domini, quoniam manus . eorum cum Dauid est, quoniam cognouerant quod Dauid fugeret et non, decooperuerunt aurem meam. et noluerunt pueri regis ingerere manus suas aduersus sacerdotes domini. [*]( 8 I Reg. 19, 8—12. 18 18 ib. 20, 30 19 ib. 20, 31—33 28 ib. 22, 16 29 ib. 22, 17 ) [*]( 5 innocentem om. v occidere] uis add. V s. l. m. rec. et v 21 morietur v 24 dei add. m. rec. in mg. 28 acimelech 31 dauit est m. 1 )

Quid dicis, aequissime rex? si illi regis pueri noluisse referuntur oboedire imperio regis, si illi contempsisse monstrantur praecepta Saul, ne contra dei fecissent mandata, nos episcopos fuerat dignum domini calcantes praecepta inplere tua sacrilegi homicidae? idcirco ergo nos dignaris persequi, quia non domini mandatis tua anteponamus. haec fecit et SauL quae ita esse probat sacra scriptura dicens: et dixit Saul ad Doeg: conuerte te in obuiam sacerdotibus domini. et conuersus est Doeg Syrus, et mortificauit ipse sacerdotes domini, et occidit illa die trecentos quinque uiros et omnes portantes Ephod, in Noriban ciuitatem sacerdotum occidit in ore gladii a uiro usque ad nutrientem. simili nunc modo conatus es atque conaris eorum laniare corpora, quos uideas praeceptorum dei memores tuo reniti praecepto. non itaque mirari poterimus, si tu nos persequaris, quando uideamus Saul, cur non seruum domini Dauid in manus tradiderint eius, non solum trecentos quinque sacerdotes, sed et totam perdidisse ciuitatem. persequebatur Saul Dauid eum, in cuius ditione cum fuerit, saepe tamen ei ignouerit. et factum, dicit scriptura, cum reuersus esset Saul post alienigenas, et renuntiauerunt ei dicentes: ecce Dauid in deserto Asoti est. et sumpsit secum tria millia uirorum electorum ex omni Israel, et abiit quaerere Dauid et uiros eius ante faciem uenationis ceruorum. et uenit ad greges ouium quae erant ad uiam, et erat ibi spelunca, et introiuit Saul ad sellam, et Dauid et pueri eius interius speluncae sedebant. et dixerunt uiri Dauid ad eum: ecce dies hic quem dixit dominus: tibi dabo inimicum tuum in manibus tuis, et facies ei quae placita sunt ante oculos tuos. et exsurrexit Dauid, et dempsit pinnam chlamidis Saul occulte. et factum est post haec, et percussit cor Dauid eo quod dempsisset pinnam chlamidis. et dixit Dauid ad pueros suos: [*]( 7 I Reg. 22, 18. 19 19 ib. 24, 2—16 ) [*]( 2 alacontempse 8 ne s. 1. m. 1 7 et 8 dohaec 10 ephot (e ex o eorr.) in nonba (o ex u m. 1) ciuitatem V sed m. rec. supra scr. q et oben, in Nonba ciuitate fort., et Oben, ciuitatem v 15 cnr (!ł m. y y rec.) 21 tria millia uirorum secum signis transp. additis 29 clamidis et sic infra )

non mihi contingat a domino, si fecero hoc uerbum domino meo christo domini, inferre manum meam in eum, quia christus domini hic est. et suasit Dauid uiros suos uerbis et non permisit illis, ut surgentes occiderent Saul. et surrexit Saul et descendit in uiam, et exiit Dauid post Saul dicens: domine rex. et respexit Saul post se, et inclinauit se Dauid in faciem suam super terram et adorauit eum, et dixit Dauid ad Saul: quare audis uerba populi dicentium: ecce Dauid quaerit animam tuam ? et ecce in hac die uiderunt oculi tui, quomodo tradidit te dominus hodie in manibus meis in spelaeo, et nolui te occidere et peperci tibi et dixi: non iniciam manum meam in dominum meum, quoniam christus domini est. qui accepi pinnam chlamidis tuae in manu mea, et ego abscidi laciniam chlamidis tuae, et non occidi te cognosce et uide hodie quoniam non est in manu mea malitia neque iniustitia, et non peccaui in te, et tu quaeris animam meam accipere. iudicet dominus inter me et te, et uindicabit me de te, manus autem mea non erit in te. sicut dicitur parabola antiqua, ex iniquis exiet nequitia. manus autem mea non erit in te retro quem tu persequeris? canem mortuum et retro pulicem unum? fiat dominus in iudicem et in uindicem inter me et inter te" uideat dominus et iudicet iudicium meum et iustificet me ex manu tua. talis mos est dei cultoribus totum reseruare deo, scientes esse magnum uindicari ab eo.

Interea, sicuti superius dixi, uide Saul, ubi compos mentis est, quae dicat, at ubi inpos efficitur, quomodo sitiens sit Dauid iusti et innocentis sanguinem: et factum est, inquit, cum consummasset Dauid uerba haec loquens ad Saul, dixit Saul: uox tua haec, fili Dauid ? et exclamauit Saul et plo-rauit. et dixit ad Dauid: iustus es tu quam ego, quoniam tu reddidisti mihi bona, ego autem retribui mala tibi. et renuntiasti mihi hodie quae fecisti mihi bona, sicut conclusit [*](27 I Reg. 24, 17-28 ) [*]( 8 dauit m. 1 .. 10 speleo 20 persequaeris 28 "totum (Dt m rec.) ut totum reseruent v 25 secuti m. 1 26 ad m. 1 mpos (\' m. rec.) 27. inquid 81 tribui v )

me dominus in manibus tuis, et non occidisti me. et sicut inueniat quis amicum suum et praemittat eum in uiam bonam. et dominus retribuat tibi bona pro quibus fecisti mihi hodie. et nunc ecce ego scio quoniam regnando regnabis et constituetur in manu tua regnum Israel, et nunc iura tu mihi in domino, si non eradicabis semen meum post me et si non exterminabis nomen de domo patris mei. et iurauit Dauid Saul. post haec utique debuerat iam mutari Saul, sed adhuc nec iste desinit persequi nec deficit parcere Dauid. et surrexit, dicit scriptura, Saul et descendit in desertum opacum et cum eo tria millia uirorum electorum ex Israel quaerere Dauid, et infra: et misit Dauid exploratores et cognouit quoniam uenit Saul in Sicelet. et surrexit Dauid occulte et abiit in locum, ubi dormiebat Saul et Abner filius Ner princeps militiae eius. et Saul dormiebat in stragulis praedaris, et plebs erat circa eum. et Dauid dixit ad Amalech Gethaeum et Abessa filium Saruiae fratrem Ioab dicens: quis introibit mecum in castris ad Saul? et dixit Abessa ad Dauid: ego ibo tecum. et intrauerunt Dauid et Abessa ad populum nocte, et ecce Saul dormiebat in stragulis pretiosis, et lancea fixa ad caput eius praeclara, et Abner dormiebat circa eum. et dixit Abessa ad Dauid: conclusit dominus hodie inimicum tuum in manibus tuis, et nunc occidam de lancea semel in terram figens et non repetam illam. et dixit Dauid ad Abessa: non continges illum, quoniam quis iniciet manum suam in christum domini et purus erit? et dixit David: uiuit dominus, quoniam nisi dominus percusserit illum aut nisi hora illius uenerit et moriatur uel in pugnam descenderit et adponatur, mihi autem non sit a domino inicere manum meam in christum domini. et nunc accipe lanceam quae est ad caput illius et lentem aquae, et recedamus nos. et accepit Dauid lanceam et lentem aquae a capite eius, et abierunt ipsi. et non erat qui uideret neque qui sciret, et non erat qui uigilaret; omnes enim [*](9 I Reg. 26, 2 12 ib. 26, 4-25 ) [*](tu 5 iuraati (tu m. rec.) 16 amalec cetheum 17 saruie 21 capud m. 1 25 ini***ciet 29 meam om. v 80 capad m. 1 ) dormiebant, quoniam timor domini inruerat in illos. et transiuit Dauid contra et stetit in cacumine montis longe, et erat magnum iter inter eos. et deprecatus est Dauid populum et Abner et locutus est dicens: non respondes, Abner? et respondit Abner et dixit: quis es tu qui uocas me ? quid est ? et dixit Dauid ad Abner: uir tu es, et quis sicut tu in Israel? quare non custodis dominum tuum regem? quoniam intrauit unus de populo disperdere dominum tuum regem. non est bonum hoc quod fecisti. uiuit dominus, quoniam filii mortificationis uos estis, qui non custodistis dominum regem uestrum, christum domini. et nunc uide tibi est lancea regis et lentis aquae quae erat ad caput eius. et cognouit rex Saul uocem Dauid et dixit: uox tua haec, fili Dauid ? seruus tuus, domine rex. et adiecit Dauid: ut quid hoc persequitur dominus meus retro seruum suum? quoniam quid deliqui et quae est a me malitia? et nunc audiat dominus meus rex uerba serui sui, si dominus deus incutit te in meum dolorem et uictimam immolationis; quod si filii hominum, maledicti hi in conspectu domini, quoniam eiecerunt me hodie non confirmatum esse in testamentum domini dicentes: uade, serui diis alienis. et nunc non cadet sanguis meus in terram ante conspectum domini, quoniam exiit rex Israel quaerere pulicem unum, sicut persequitur noctua in montibus. et dixit Saul: peccaui, conuerte, fili Dauid, quoniam non malignabor in te iam, ideo quoniam anima mea accepta est ante oculos tuos in diem hunc, in quo stultus factus sum, et ignoraui multa uehementer. et respondit Dauid dicens: ecce lancea regis, accedat unus ex\' pueris et accipiat eam. et dominus restituat unicuique iustitias et fidem suam, sicut tradidit te hodie in manibus meis et nolui inicere manum meam in christum domini. ecce sicut exaltauit se anima tua in diem hunc ante oculos meos, sic significetur anima mea in conspectu domini, et abripiat me et eruat me ex omnibus tribulationibus. et dixit Saul ad Dauid: benedictus tu, fili, et (facies) faciens et potens poteris. [*]( 12 aq;quae 16 sui om. v 17 tuus incutit te in me, odoretur uictimam Latinius 19 egecerunt 82 conspectum m. 1 34 facies add. Gallandius, notmv noirjaHs LXX )

Haec idcirco indidi, ut tandem posses conicere, sic te siue Athanasium siue nos iniuste persequi, sic te stimulari in tuae salutis necem, sic tibimet mortis apud diuinitatem contrahere pericula, ut sibi per haec quae egerit contraxerit Saul. si haec non ita sunt, dic cur nos persequaris; nempe quia non fundamus sanguinem innocentem. quem uis imitemur, tene aut Dauid? de Dauid enim scriptum inuenio: et Dauid regnauit in Israel, et erat faciens indicium et iustitiam in toto populo suo; te uero esse cernimus iniustum iudicem, cultorum dei interfectorem. cur nos persequeris? nempe quia noluerimus, ut tu es, fieri apostatae, quia noluerimus unicum dei negare filium. Dauid liber et trinitatem loquitur perfectam et unam narrat deitatem patris et filii et spiritus sancti; et tu esse inueniris apostata. quem, inquam, sequar, tene an Dauid ? illumne cultorem domini, misericordiae amatorem an te sacrilegum, carnificem? cuius sapientiae homo persequeris Athanasium? mirarer te haec agere, si non et Achab rex sic Heliam et ceteros domini prophetas fuisset persecutus; mirarer te persequi dei hominem, si non in omnibus te Achab esse cernerem. denique talia tibi dicuntur a nobis, qualia et illi a dei dicta sint domesticis: noli Baal colere, noli idolis seruire, sed deo; serui deo Abrahae, deo Isaac, deo Lacob, serui deo Israel. si talia meministi dixisse Heliam et ceteros prophetas domini ad Achab apostatam regem, aduerte similia tibi ab eis, quibus docendi dederit auctoritatem dominus, dici. noli, Constanti, cum Arrianis pugnare contra dei domum, noli idololatriam Arrii introducere in ecclesiam, noli negare unicum filium dei, desine persequi apostolicam atque euangelicam fidem. haec quia dicamus, uidemur esse tibi inimici. sic fuerunt regi uera sibi dicentes inimici. percurramus denique quaenam fuerint orta, quae facta inter Heliam domini prophetam et [*]( 7 II Reg. 8, 15 ) [*]( 2 **stinralari V, famulari v 8 aput m. 1 4 egeris 7 de dauit m. 1 11 uoluerimus 17 ahab 21 bahal 22 *°abraae 26 idolatriam m. 1 )

Achab tuum coapostatam, et inuenies te esse hodie Achab. uiuit, inquit Helias, dominus, cui adsisto ante conspectam, si erit annis istis ros et pluuia, nisi per uerbum oris mei. quod utique cum impletum fuisset, debuerat uecors cognoscere uere deum solum potentem totum non fuisse nisi illum cui seruiret Helias. quid agit Achab ? uidet per triennium et eo amplius non esse pluuiam, et magis est idolis sentiens, magis est cupiens interficere Heliam. audit dei propheta ore sacrilegi Achab: si tu es ipse, qui euertis Israel? sic et tu dicis Athanasio uel nobis, quod enim nos sumus uertentes dei populum, cum tu sis ad tuam suscipiendam haeresim Christianos conuocans. sed audis a nobis quae audiit Achab ille cultor idololatriae ab Helia glorioso: non nos euertimus dei domum, sed euertis tu et domus patris tui. aut negabis nihil te cogitare, nisi ut omnes nos coapostatas efficias tuos?

Sed ut coeperam de Heliae et Achab dicere actibus: et dixit Helias: ego non uerto Israel, sed euertis tu et domus patris tui, dum relinquitis uos dominum deum nostrum et itis post Baal. et nunc mitte et congrega ad me omnem Israel in montem Asoti et prophetas confusionis quadringentos quinquaginta et prophetas lucorum quadringentos, manducantes et bibentes in mensa Iezabel. et misit rex Achab ad omnem Israel et collegit omnes prophetas in montem Carmeli. et accessit Asoti ad omnes et dixit eis: usquequo uos claudicatis sensu uestro ? si est dominus deus, ite post ipsum. si autem Baal est, ite post illum. et non respondit illi populus uerbum. et dixit Asoti ad populum dicens: ego superaui solus prophetarum domini unus, et prophetae huius Baal quadringenti quinquaginta uiri et prophetae lucorum quadringenti; dentur ergo nobis duo boues, et eligant sibi illi imum et demembrent, et inponant eum super lignum et ignem non sub- [*]( 2 m Reg. 17, 1 9 ib. 18, 17 17 ib. 18, 18-46 ) [*]( 4 uaecors uerum v 6 achap m. 1 12 acaph 13 idolatriae 15 quoapostatas m. 1 18 ites m. 1 19 bahal 22 zezabel 28 unus expunxit Latinius )

ponant; et ego faciam bouem alterum, et ignem non subponam. et clamate in nomine deorum uestrorum, et ego clamabo in nomine dei mei, et erit hic deus quicumque exaudierit nos in igne, hic erit deus. et respondit omnis populus, et dixerunt : bonum uerbum quod locutus est Helias. et dixit Helias ad prophetas confusionis: eligite uobis uitulum unum et facite priores, quoniam uos multi estis, et clamate in nomine deorum uestrorum, et ignem nolite supponere. et acceperunt uitulum et fecerunt, et inuocabant in nomine Baal a mane usque ad uesperam, et dicebant: exaudi nos, Baal, exaudi nos. et non fuit istis uox neque auditio. et apposuit Helias Thesbites dicens: inuocate in uoce magna pariter, ne forte occupatus sit uel dormiat ipse, et suscitabitur. et iUum uocabant in uocem magnam, et secabant se secundum consuetudinem suam gladiis et nouaculis usque ad effusionem sanguinis super se, et prophetabant usque dum transiret meridies. et factum est quomodo tempus erat ut accenderet sacrificium, et locutus est Helias Thesbites ad prophetas dicens: discedite amodo, et ego faciam holocaustomata. et discesserunt et abierunt. et dixit Helias ad populum: accedite ad me. et accesserunt omnes populi ad eum, et accepit Helias duodecim lapides secundum numerum tribus Israel, sicut locutus est dominus ad eum dicens: Israel erit nomen tuum. et aedificauit lapides et restituit altare domini, quod dissipatum fuerat, et fecit foueam, quae caperet duae metretas Sem< in)is in gyro altaris et constipauit scizas super altare quod fecit, et demembrauit holocaustum et inposuit scieam et stipauit super altare, et dixit : accipite mihi quatuor hydriae aquae et effundite super holocaustum et super scizam. et dixit: iterum adferte. et iterum adtulerunt. et dixit: repetite tertio. et repetierunt tertio, et manabat aqua in circuitu sacrarii, et foueam impleuerunt aqua. et clamauit Helias in caelum et dixit: dominus deus Abraham et Isaac et Israel, exaudi me, domine, exaudi me [*]( 1 alteram 10 uesperum 14 uoce magna v 17 quomodo] quando fort. ascenderet Sabatier; αναβη̃νατ τὴv ϑυσιαν LXX 18 ante ad ras. 4-5 litt. 20 accidite 25 seminifl Latinius, semis Yv ) hodie in igne, at sdant omnis populus hic, quoniam tu es domnus deus Asoti et ego seruus tuus, et propter te feci haec opera, et tu uersasti cor populi huius retro. et cecidit ignis a domino de caelo, et comedit holocausta et scieas et aquam quae erat in caelo, et lapides et terram. linxit ignis. et cecidit totus populus super faciem suam et dixit: aere dominus deus ipse est deus. et dixit Helias ad populum: suscipite prophetas Baal, nemo sit saluus ex illis. et susceperunt illos, et deduxit illos Helias ad torrentem Gison et occidit illis ibi, et dixit ad Achab: manduca et bibe, quoniam uox est pedum pluuiae. et ascendit Achab, ut manducaret et biberet. et Helias ascendit in Carmelum, et inclinauit se in terram et posuit faciem suam inter genua et dixit puero suo: ascende et prospice uiam maris. et respexit puer, et dixit puer: non est nihil. circumage te septies. et factum est in septimo, et ecce nubis pusilla quasi uestigium hominis adducens aquam de mari. et dixit illi Helias ascende et dic ad Achab : iunge currum tuum et ascende, ne conprehendat te pluuia. et factum est hinc et inde, et caelum contenebricauit nubibus et uentis, et facta est pluuia magna. et plorabat et ibat Achab in Israel, et manus domini erat in Heliam.

Cognoscis in qua peruersitate hodie tu sis manens, in qua manserit et Achab; de tantis etenim signis ac prodigiis exhibitis non dignatur gaudere cum populo, sed dolet, cur Helias sacerdotes ac prophetas fuerit idolorum ausus interfioere, nec post tanta dignatur semet uertere ad deum, sed magis adhuc eius persequitur cultorem. uidet quia est deus in Helia, et magis quaerit eius animam. conspicit prophetas. Baal et lucorum fuisse daemoniorum cultores, et illos magis etiam extinctos diligit quam eum quem tot modis aduerterat dei domesticum. ita et tu eos dignaris diligere quos haeresis Arrianae sectae uides homines et es dei cultores quam [*]( b 8 deduxerunt 9 at m. 1 10 acap (b m. rec.) 11 acab D 20 Israel Vv, \'Ιεζράελ LXX 22 in ea quia fort. 23 acaph (b m. jĮ rec.) \'24 seribitis 25 cur (* m. rec.) idolorum fuerit v 29 bahal 81 haeresis] haerere fort. ) [*](XIIIL ) [*](7 )

acerrime persequens. pauca de multis gestis inter Achab et Heliam idcirco duxi tibi ingerenda, ut possis noscere nos, ex quo deum derelinquitis, neque signis neque prodigiis facile connerti ad eum, sed magis in uestris durantes erroribus ut bestias inmanes saeuire in (cer)uicem dei cultorum. deprecamur te, Constanti, ne adhuc in his tuis malis digneris demorari, sed magis emergas a turbinibus diaboli, ne illa conprehendant te mala quae Achab et IezabeL nec in eo dicas felicem te, quia potens sis ad dei persequendos homines, quando uideas potuisse ad petitum Heliae extingui Achab et Iezabel, et tamen fuerint reseruati, ut plenius et Heliae dei hominis tolerantia fuisset beatificata et illorum impleta impietatis mensura, quasi uero non posset Helias petere deum, ut arderent persecutores religionis eius, idolorum cultores. ignem petit dari de caelo ad sacrificia consumenda, ilico descendit; pluuiam, quae triennio fuerat ablata et mensibus sex, petit, et ilico datur. alia quam plurima signa fiunt; et exstingui dei inimici ad petitum Heliae non potuerunt, cum etiam illos honoratos quinquagenarios ad Heliae dictum descendens ignis consumpserit? uides hodie posse, quia persequaris Athanasium uel nos, te fulmine aut quolibet modo extingui, sed reseruari ad hoc, ut aut te conuertas aut omnis possit impleri iniquitatis tuae mensura. persequebatur Achab rex Heliam, ut tu persequeris nunc Athanasium. dixit nempe Iezabel ad domini prophetam, posteaquam conperisset per Heliam illas uirtutes exhibitas et prophetas confusionis atque religionum sacerdotes interfectos: haec mihi faciant dii et haec mihi adaugeant, si non in hac hora cras posuero animam tuam, quemadmodum [*]( 27 m Reg. 19, 2 ) [*]( gregem 1 acab 5 ceruicem scripsi dubitante, uicem V sed m. 1 i in o 1 mutasse uidetur, gregem m. rec. supra scripsit 8 acab 15 dare (\' m. rec.) 16 pluuia Vv; pluuiam scripsi et cum altero petit coniunxi; uulgo illico descendit pluuia coniungitur 17 alia scripsi, aliqua Vv, aqua coni. Latvnius 21 uel pro et dixit; falso igitur MI ezstinguere coni. Goieti 22 te v, et (I. m. rec.) V implere e m. rec.) 23 acab ) animam unius ex illis. sed quid audit Helias a deo post quadraginta dierum ac noctium celebratum ieiunium? nempe ut ungueret reges, per quos Achab et socii extinguerentur. est cum Helia misericordia dei, cognoscit Helias diligi se a deo; contra Achab Heliae persecutor ita est miser, ut in diaboli semper potestate fuerit. sic Athansium iuste puniri mandasti, quomodo et Iezabel Nabutheum Iezraelitem; sic tu ueros testes produxisti contra Athanasium, ut illi produxerunt ad quos scripserat Iezabel dicens: ieiunate ieiunium, et sedeat Nabutheus in primo populo, et conlocate duos uiros filios iniquorum contra eum, et testentur aduersus eum dicentes: maledixisti dominum et regem, et deducite eum, et lapidetur et moriatur.

Talia sunt opera nunc uestra Arrianorum. reos nos dicitis, inpingitis multa nec testibus falsis egetis; ipsi enim testes in omnibus falsi estis. sic uos filii perditionis Arriani interficere temptatis Athanasium, quomodo Nabutheum Iezabel, tamquam possetis omnia conspicientis effugere manum. scis uindicasse deum sanguinem Nabuthei, mortem eius de manibus interfectorum exquisiuisse; et arbitraris ex tuis manibus non deum exquisiturum sanguinem sacerdotis sui Athanasii? et dixit dominus ad Heliam Thesbitem dicens: surge et descende in obuiam Achab regi Israel, qui est in Samaria quia hic in uineam Nabuthei descendit, ut possideat eam. et dices ad eum: haec dicit dominus: quomodo occidisti Nabutheum et possedisti uineam eius, propter hoc haec dicit dominus: in loco in quo linxerunt canes et sues sanguinem Nabuthei, ibi lingent canes sanguinem tuum, et fornicariae lauabunt in sanguine tuo. et dixit Achab ad Heliam: si inuenisti me, inimicus meus ? et dixit Helias: inueni, quoniam cogitasti facere maligne ante conspectum domini, ut exacerbares eum. haec dicit dominus: ecce ego induco super te mala, et succendam post [*]( 9 m Beg. 20 (21), 9. 10 21 ib. 20 (21), 17-28 ) [*]( h 7 nabutetun iezeahelitem (b m. rec.) V, Naflovaai τὸν \'Ιεζραηλιτην LXX 21 athanasi 27 lincxeront 80 malignae ) [*]( 7* )

te ignem, et disperdam tuum Achab mingentem ad paristem et contentum et reliquum in Israel. et dabo domum tuam sicut domum Hieroboam filii Nabath, sicut domuna Saba filii Acia, pro omnibus exacerbationibus quibus exacerbasti et peccatum dedisti in Israd. et ad Iezabel locatus est dominus dicens: canes manducabunt eam ante murum Iezabel, et mortuos tuos in ciuitate manducabent uolucres ciuitate quia to, Constanti, dicis ad haec ? minora astruis esse peceata tua quam fuerunt Achab et Ie?abel? illi sacerdotes dei sunt persecuti interemerunt dei domesticos, religionem dei tulerunt et idololatriam statuerunt, populum auerterunt a deo. et to haec omnia fecisti ac facis. sic nos tu uocas inimicos tuos, quomodo et Achab Heliam, qui cum audisset ore prophcta? domini indignationem, dixerit: H immisti me, inimicus Achab regi? nempe quia diceres. noli idolis seruire sed des soli Abrahae Isaac et Israel. et ?uno quia tibi dicatur: noli esse haereticus, sed esto Chritionus, inimicos uocas, cur tibi idololatriam tradenti haec ingerantur quae fuerint i?gesta et per Heliam regi Achab; qui Achab dilexisset profecto. Heliam, ai eius idolis domlui proph?tu censuisset seruiendum, dere?quendum uero deum. negare et tu tetidem non pot?, quod enim, si esse delegissemus quod ipse.., fuisses nos singulari dilecturus affectu. quibus rebus intellegeris esss filius pestilentiae, benebrarum fons, fomes omnium malorum, caput gurges nequitiae, sentina omnium blasphmorum, haereticorum fomes radix amaritudinis, arbos igni destinata quippe adferens fructus mortiferos, inimicus dei, hostis ecclesiae, ueritatis interpolator, prauitatis conci?ter, iniustitiae amator, iniustitiae aduersarius factus in tenebras et quidem inextricabiles conuersus, factus uero uerius templum <omnium daemonum, quorum instinctu [*]( \'fc contentum bcripsi, contemptum Vυ, συνεχόμενόν LXX \'6 Wrahel V, Israel v 10 interimerunt Vv 18 orae 15 rege. 17 qcur ( m. rec.) idolatriato 18 inaerehtnr v #1 negare et tu scripsi, negaret ut V, negare tu id v totidem om. v 22 esse delegisseiiras scripsi, esset elegissemus J) esse eligissemus v 24 guégis 26 c ufru|tos (corr. m. rec.) f1 inimicosik. 1 ) haec cuncta, ut Achab, perpetratus fueris mala ac perpetreris. sed non diu, nisi te conuerteris ad deum, esse poteris inpunitus, cum cernas quae receperint Achab et Ieaahel. si enim Achab, sicut ei fuerat promissum ore Heliae, interit, si canes comedunt Iezabel, tu eris a tantis inpunitus facinoribus ? qui non solum non doles interfecisse te deo mancipatos, sed et adhuc glorieris, existimans bene te fecisse. nec mirum cum praescius futurorum equus tu negator os dixerit in euangelio: ueniet hora, et omnis qui uos occiderit putet se officium deo facere; sed hoc faciunt, quia nesciunt neque patrem neque unicum filium eius.

Sciens tu degens sine notitia dei persequeris Athanasium uera tibi dicentem, ex toto amantem deum corde. sic et Achab persecutus Heliam. sed uide exitum Heliae atque inimici eius Achab. Heliam conspice translatum ad amicitias dei perfruendas aeternas, et nune Achab torquetur in exterioribus tenebris. est Helias de dei gaudens amicitiis, et est Achab exsoluens perpetuas poenas. erit sine dubio Athanssius in conuiuio, ubi est Helias; et tu eris in loco illo tormentorum, nisi tibi consulueris, in quo detinetur Achab, cuius in omnibus imitator reperiris. istud est sapere, ut elegisses infelicitatem aeternam Achab regis quam frui felicitatem perpetuam, quam est consecutus Helias? cuius translationem loquitur scriptura in quarto Regnorum libro dicens: euntibus autem illis et loquentibus ecce currus igneus et equi ignei, et ?epa<ra>uit inter utrosque. et ascendit Helias in commotione quasi in caelum. et Helisaeus uidebat, et ipse clamdbat$t dixit: pater, pater, agitator Israel. et non uidit eum amplius. non nouum nobis tuum haeretici factum poterit uideri, si BOS persequaris domini sacerdotes, cum in libro Paralipomenop [*]( 9 Ioh. 16, 2 24 nn Reg. 2, 11. 12 ) [*]( 4 acab 7 athuc m. JL 9 ora m. 1 15 heliae 21 reppereris b b ... (corr. m. rec.) V, reperieris v eligisses 22 aeap (eorr. m. rec.) ra. magis quam f. felicitate pęrpetua v 26 sepanit (n m. rec.) commqtionem 29 heretici f m. rec.) V, haeretice v 30 paralipemenon )

secundo inueniamus Hieroboam et eius filios haec egisse. sacra scriptura, Iuda, inquit, et Beniamin et leuitae et sacerdotes, qui erant in omni Israel, conuenerunt ex omnibus finibus, quoniam dereliquerunt leuitae et tabernacula sua et possessiones suas et abierunt ad Roboam, quoniam repellit eos Hieroboam et filii eius, ut non seruirent domino. et constituit ibi sacerdotes excelsorum et simulacris et daemoniis et uitulis, quae fecit Hieroboam. et proiecit eos a filiis Israel et a tribubus Israel, qui dederant cor suum quaerere dominum deum Israel. non erit itaque admirandum, si tu nos uel nobis diuinitus commissos persequeris, si de re nobis commissa nos pellis, si denique locis nostris ordines dei inimicos eos, qui tecum dereliquerunt deum, quando uideas haec te implere quae fecerit Hieroboas. quid est enim dicere: fidem apud Niciam damnate conscriptam et suscipite meam, nisi hoc quod dixit Hieroboas: et relinquite deum et seruite simulacris meis ? quis homo dicis: damnate absentem inauditum innocentem? certe is, qui iam fidem apostolicam negaueras atque euangelicam, nempe is, qui traditionem beatorum destruxeras, quantum apud te ac tuos est, apostolorum. inde denique factum est, ut ad tantam uenires uecordiam, quia fueris ut Hieroboas sine deo. ceterum si deum habuisses, si te eius meminisses cultorem, numquam profecto diceres: damnate innocentem, percutite inauditum absentem consacerdotem uestrum.

Et ut uideas te esse sine deo, unde et talia fieri mandaris, accipe regem, cum quo pro meritis fuerit deus suus, accipe et eius obsecrationem ad domini sacerdotes quos populo dei inpellebat iustum iudicare iudicium, conspice etiam tuorum a te contra ecclesiam institutorum iudicum et illius ministrorum actus; et poteris perpendere, si tecum non inmundi spiritus [*]( 2 n Par. 11, 12-15 ) [*]( 1 ieroboam 8 omne m. 1 finibus add. in mg. m. alt. 5 roboam V, Ieroboam v 6 sibi fort. 18 derelinqueraot 14 et infra Hieroboam v 15 Nicaeam v conscribtam m. 1 17 quisj tu add. 8. I. m. rec. 20 aput m. 1 25 te esse sine scripsi, te esse in V, te non esse in V m. rec. et v 29 iudicium v )

sunt qui fuerint cum Hieroboam. et habitauit, inquit in libro secundo Paralipomenon, Iosafat in Hieroboam, et conuersus est et exiit in populo a Bersabee usque ad montem Ephrem, et conuertit eos ad dominum deum patrum suorum. et statuit iudices in omnibus ciuitatibus luda munitis et per singulas ciuitates. dixit iudicibus: uidete quid uobis facietis; non enim homini iudicabitis, sed domino, et uobiscum est in uerbo. et nunc sit timor domini super uos, et seruetis et faciatis; neque enim est. cum domino deo nostro iniquitas neque personae acceptio neque munerum acceptio. et quidem in Hierusalem statuit Iosafat de leuitis et sacerdotibus et principibus Israel in iudicium domini et iudicare habitantes in Ierusalem. et mandauit super eos dicens: ita facietis in timore domini, in corde perfecto; et omne iudicium quod acceptum fuerit super uos a fratribus uestris, qui habitant in ciuitatibus suis, inter medium sanguinis et sanguinis, inter medium legis, in mandatis ac iustificationibus et ad iudicia. et distinguetis eis, et non peccabunt domino, et (non) erit ira super uos et fratres uestros. sic facite, et non peccabitis. ecce Amarias sacerdos princeps super uos in omne uerbum domini, et Iabadias filius Zmabel qui princeps est domui Iuda in omne uerbum regis, et scribae et leuitae in conspectu uestro. confortamini et facite, et erit dominus uobiscum cum bono. numquid dixit ad domini sacerdotes uel ad regni sui principes uel ad ceteros iudices: condemnate iustum, persequimini innocentem, damnate, interficite omnes credentes in deum? numquid dixit: amate quod non amat deus, odite iustitiam, diligite iniustitiam, sicuti dicis tu? aut numquid negare poteris te dixisse: damnate Athanasium absentem inauditum ? Iosaphat deo dicatus rex Iudae dicit secundum domini iudicandum legem, et tu dicis in apostasiam conuersus rex: damnate inauditum. [*]( 1 n Par. 19, 4-11 ) [*]( 1 fuerunt v inquid m. 1 3 bersabeę ephem 5 munitas 6 uos facitis Latinius 18 non om. Vv, add. Coleti 20 Zαβδιας vloe \'Ισμαήλ LXX 21 omng m. 1 )

Pone interea, Constanti, hodie in corpore esse Iosaphat regem et utrosque uos dicere ad nos, ille quidem haec: uidete quid uos facietis; non enim homini iudicabitis, sed domino, et uobiscum est in uerbo. et nunc sit timor domini super uos, ut seruetis et faciatis; neque enim est cum domino deo nostro iniquitas neque personae acceptio; tu contra esse damnandum dicas inauditum et eum quidem, quem etiam ipse scias innocentem. cui oboedire potueramus nos antistites dei, nos quos ante populo suo ore Hieremiae promiserat dicens : et dabo udbis pastores secundum cor meum, et pascent uos pascentes cum disciplina. cui, inquam, oboediremus, tibine an Iosaphat dicato deo uiro, qui id nos facere conpelleret quod meminissemus fieri mandasse deum? si itaque illum cognoscis domini implere praecepisse mandata, te uero exstitisse non solum dei mandatorum destructorem, uerum etiam ipsius desertorem, superest ut uideas, quis uestrum fuerit homo dei, quis eius clementiae fecerit uoluntatem. legimus scriptum sic de illo: et factus est dominus cum Iosafat, quoniam ambulauit in uiis patris sui primis, et non quaesiuit simulacra, sed dominum deum patris sui, et in mandatis eius ambulauit, et non sic opera Israel. et direxit dominus regnum eius, et dedit omnis Iuda munera Iosafat, et factae sunt illi diuitiae et gloria multa. et exaltatum est cor eius in uiis domini, et adhuc amputauit et lucos a Iuda. et tertio anno regni sui misit duces suos et filios uirtutum, et infra: et eum illis Elimasat et loram sacerdotes, et docebant Iudam, et cum illis librum legis domini, et pertransierunt in ciuitates Iuda et docebant populum. et factus est pauor domini in regnis terrae et in circuitu Iuda, et non bellauerunt Iosafat. et ab alienigenis adferebant Iosafat munera et argentum et dona, [*]( 9 Hier. 8, 15 18 n Par. 17, 8-7 25 ib. 17, 8-12 ) [*]( s I 8 potueramus (corr. m. rec.) V, poterimus v antestites m. 1 11 obędiremu; 18 miminissemus m. 1 21 sicut coni. Ttlius in notis 24 ἐξη̃ρε za ύψηλὰ xal xa α̌λση LXX 26 felimasat t 27 librum pro liber dicitur 30 iosafae (\' m. rec.) )

et Arabes adferebant illi arietes ouium septem milia septingentos, et erat Iosafat ambulans magnificatus usque in altum. quid tu tale facis? nempe misisti per omne regnum tuum, ut cuncti mandata dei despueremus susciperemusque praeceptum tuum, quod temptaret inpugnare domini praeceptum.

Iosaphat misit principes uirtutis regni sui, misit consiliarios suos, misit leuitas ac domini sacerdotes, obsecrans, ut cuncti cultores domini fuissent in regno suo, ut omnes unianimes deo tantum semet praeberent famulos; mittit etiam librum sacrae legis per gloriosum Moysen traditum, ut nihil extra fecissent quam quae fieri mandasset deus. tu non solum legem domini inueniris inpugnasse, quae praecepit innocentem et iustum non necandum, sed et ipsum dereliquisse deum, siquidem non sis apostolicam tenens fidem, sed Arrii perfidiam. ille populum errantem ab idolis conuertit ad deum, tu populum deo dicatum conatus es facere apostatam, quod es tu, hoc est sacrilegus.