In Hieremiam Prophetam Libri Sex

cumque sacerdotes pingues fuerint doctrina domini et inebriati in conuiuio Ioseph dixerint: calix tuus inebrians quam praeclarus, tunc erit et hoc, quod nunc dominus pollicetur: et populus meus bonis meis adimplebitur. quae omnia nunc ex parte tribuuntur; tunc autem dabuntur in pleno. quando uiderimus facie ad faciem et corpus humilitatis nostrae fuerit resurrectionis gloria commutatum.

[*]( 31 (38), 15 )Haec dicit dominus: uox in excel-so audita est lamentationis, fletus et luctus Rachel plorantis filio: suos et noluit consolari super filiis suis, quia non sunt. LXX; sic dixit dominus: uox in Rama audita est, lamentatio et fletus et luctus Rachel plorantis filios suos et noluit conquiescere,[*]( 1 Ps. 109, 4. Hebr. 5, 6. 1, 17 2 *Hier. 31 (38), 14 6.cf. Rom. 12, 11 7 Act. 2, 13 cf. Matth. 26, 36. 50 8 cf. Hieron. Nom. Hebr. p. 61, 22 10 cf. Gen. 43, 34 *Ps. 22. 5 12 Hier. 31 (38), 14 13 ef. I COT. 13, 9. 10. 12 15 cf. Phil. 3, 21 20 *Hier. 31 (38), 15 )[*]( 2 (= 5) melchisedech AVP 3 ebraico MV prespicaum Ma.c. 4 hic L id VP,Mp.c.m3.v hit (id 8. u. m3) A 5 typo P 6 ferebant La.c. ferbebant Ma.c. fidem Aa.r. 7 dicebantur] loquebantur (n s. u.) P 8 dominus est v getsemani OD gethsemani Fv, (th s. v. m2) Z getsemmani (t a u..) M getaamani P linguam nostram MG.r. 9 uallia (i ex:e) M ...pinguidinis P,LMa.c. 10 dixerintq; Ap.e. 11 praeclarus1 est (postea) add. MA,v 14 uideremus P 18 luctua et fletus Vtdg. Iuctus] ulalatus V plorans PMa.c. 19 nolentis Vulg. Buper f. suis om. V super ein;Vulg. alt. filios Mp.c. suos (ex sinus) X 20 dicit v 21 lamentationis M pr. et om. M 22 plornns P,Mp.r. )

Nec iuxta Hebraicum nec iuxta LXX Mattneus sumsit testimonium; legimus enim in eo post descriptionem infantum necis: tunc impletum est, quod dictum est per Hieremiam prophetam dicentem: uox in Rama audita est. ploratusetululatus multus Rachel flentis filios suos et noluit consolari, quia non sunt. ex quo perspicuum est euangelistas et apostolos nequaquam ex Hebraeo interpretationem alicuius secutos, sed quasi Hebraeos ex Hebraeis, quod legebant Hebraice, suis sermonibus expressisse.

Rachel, mater Iosepb, cum ueniret Bethleem, subito partus dolore correpta peperit filium, quem obsetrix, quia moriebatur pariens, uocauit Benoni, hoc est filius doloris mei; pater autem Iacob mutauit uocabulum et appellauit eum Beniamin, hoc est filius dexterae.

quaeritur itaque, quomodo Mattheus euangelista testimonium prophetae ad interfectionem transtulerit paruulorum, cum perspicue de decem tribubus scriptum sit, quarum princeps fuit Ephrathae. et nequaquam sit in tribu Ephraim, sed in tribu Iuda. ipsa est enim et Bethleem διώνομος, unde et nomina utriusque concordant; \'Bethleem\' uocatur \'domus panis), \'Ephratha\' [*]( 3 *Matth. 2, 17. 18 10 cf. Geu. 35, 16. 17 12. 13 Gen. 35, 18 17 cf. Gen. 35, 16 18 cf. Mich. 5, 2. Mattb. 2, 1. 5. 6 20 cf. Hieron. Epiat. 108, 10 cf. Hieron. Nom. Hebr. p. 5, 24. 32, 10. 48, 17 ) [*]( M1 hebraico (h s.u.; ṽ s. o) M mathens VP (= lin. 15) 2 sumpsit MAVP,La.c. discriptionem P 3 infantium v nescis Va.r. o estj 7 add. M 6 flentis Å, (ti m ras.) M flentes La.c. plorans V plorens P 7 quoj enim add., sed eras. M 8 hebreo AV 9 pr. hebreos (o ex u) M hebrens V alt. hebreis MV legebat V hebraicae M 10 uenisset V Mbetthleem talt. e 8. u.) M, om. P 11 obsetrix Z,Lp.r.Pa.c. obstetrU MAV, La.r.Pp.c.; cf. p. 351, ,19 moriebantar L 12 beneni F filiũ Ap.c. (— Un. 24) 13 matabit (s. u.) P 14 dertere La.c. dextrae v 15 euu̇angelista L 16 transtollerit M paruolorum Ma.c. respicue Pa.c. de om. P 17 princeps seil Iaeob; non falso add. Vctorius v suit A Ephrathae Engelbrecht ephratha Mv, (ex ephraim) L, (r postea add.) A ephrata V ephrataip P 18 et om. MVP, eras. A sit] fuit MA 19 pr. etom.Pbethlem M bethlehem P (= p. 390, 2) dI- (I ex Υ) L dΥ- M ΔΥѠNIƆ-CѠC(dionimos s. «.) A DΥѠΥƆ-CѠC Y dyo- P δοωv ύμως vutriq. V 20 bethlem Ma.c. bethlehem P ephatha M. Aa.c. ephrata VPv. )

quia igitur Rachel in Ephratha, hoc est in Bethleem, condita est — sicut et scriptura sancta et titulus sepulchri eius hodieque testantur —, flere dicitur pueros, qui iuxta se et in suis regionibus interfecti sunt.

quidam Iudaeorum hunc locum sic interpretantur. quod capta Hierusalem sub Uespasiano per hanc uiam, Gazam et Alexandriam infinita milia captiuorum Romam directa sint; alii uero, quod ultima captiuitate sub Hadriano, quando et urbs subuersa est Hierusalem, innumerabilis populus diuersae aetatis et utriusque sexus in mercato Terebinthi uenundatus sit; et idcirco exsecrabile esse Iudaeis mercatum celeberrimum uisere.

dicant illi, quod uolunt, nos recte testimonium sumsisse dicemus euangelistam Mattheum pro loco, in quo Rachel condita est et uicinarum in circuitu uillarum filios quasi suos fleuerit.

[*]( 31 (38), 16.17 )Haec dicit dominus: quiescat uox tua a ploratu et oculi tui a lacrimis, quia est merces operi tuo, ait dominus, et reuertentur de terra inimici — siue inimicorum — et erit spes nouissimis tuis. ait dominus, et reuertentur filii ad terminos nos suos.

Hoc iuxta litteram necdum factum est — neque enim decem tribus, quae in ciuitatibus Medorum exsulant atque Persarum. [*]( 2 cf. Gen. 35, 19. 20. 48, 7 10 cf. Hieron. in Zacb. 11, 4. 5 p. 885. Sozom. Hist. eccL II 4 p. 49 13 cf. Matth. 2, 18 19 *Hier. 31 (38), 16 ) [*](1 KapllW- M,La.c. KApΠѠΦѠpιΔ (carpoforia 8. u.) A KapθιѠΦѠpιa V KASιτѠpιa P 2 ephrata MVPv 3 scripturae sc̄ae M testatur P 4 in om. V 6 gaiam M 7 alexandream La.c. alexandria V 8 adriano MAVP 9 Ierasalem subaersa est v est] in add., sed eras. P 10 terebinti P 11 execrabile AP 12 uirere P dicunt P dicantuolunt] aJ lib quis pdieent s. u. m3A rectae M erecte P 13 sumpsiaae MAVP,La.c. dicimus VP,La.c. euangelista MP matheum TP; ut add. s. u. m2L 14 et] nt Vcircuito Ma.c. circuitum Au.r. uillarum] illarum VP,Aa.c. 15 fleueriat M fleret y 17 mercia Ma.c. 18 ait] dicit M dominus] ds̄ add. P 19 erit om. P est Vulg. 21 littera La.c. est om. P decim M 22 exulant La.c. exultant VP, .(t eras.) M, (i lee erant 8. l.ant m3) A )

melius autem de paruulis intellegimus, quod mercedem habeant effusi pro Christo sanguinis et pro terra Herodis inimici teneant regna caelorum et reuersuri sint in sedem pristinam, quando pro corpore humilitatis corpus receperint gloriosum. ista est spes nouissima, quando iusti fulgebunt quasi sol et infantes quondam paruuli atque lactantes absque aetatum incremento et iniuriis ac labore corporeo resurgant in uirum perfectum, in mensuram plenitudinis Christi.

[*]( 31(38), 18.19 )Audiens audiui Ephraim transmigrantem — siue la mentantem — : castigasti me et eruditus s sum sicut iuuencus indomitus— siue sicut uitulus et non didici — ; conuerte me, et conuertar. quia tu dominus deus meus. postquam enim con- [*]( 3. 6 Hier. 31 (38), 16 7 *Hier. 31 (38), 17 10 cf. Matth. 2, 16 12 cf. Matth. 18, 3. 4. 19, 14 13 cf. Phil. 3, 21 14 *Matth. 13, 43 15 cf. Pa. 8, 3. Matth. 21, 16 17 *Epb. 4, 13 20. 21 *Hier. 31 (38). 18 ) [*](1 renersos V renersus P sed om. MA 2 passione V 3 salaatori Mp.c. saJuator P 4 alt. etj l hic s. u. m3A 5 desistere M 6 fili A 7 ne v in om. v 9 a V 10 paraolis L 11 habebant V eSasi om. V effuaio P sanguinis pro Christo v sanguis V 12 teneantar MVP,Aa.c. sant P 14 est om. V spe Vp.r. 15 qaasj sicut 17 paraoli LP lactentes Ap.c.,v 16 absque] atque M,Aa.c.m2 resurgent v 17 mensuram] aetatis add. Victorius 19 Epbraimj in add. s. u. M 21 pr. sicut° quasi Vulg. iuuenculus VP,Mp.c.Ap.c.m3 cum Vulg. 22 pr. et eiecit Victorius coli. LXX; sed cf. p. 392. 14 23 dñe MVP,Ap.c. meosj es add. T )

Loquitur deus, quid Ephraim dicentem audierit et lamentantem. nulli autem dubium. quin decem tribus significet, quibus primus imperauit Hieroboam, filius Nabat, qui et uitulos aureos fecit in Dan et Bethel, ut hoc populus errore seductus deum Israhel colere et adorare desisteret. castigasti me, inquit, et castigatus sum. omnis correptio proficit in salutem, quae ad praesens uidetur esse tristitiae et postea fructus affert pacificos.