In Hieremiam Prophetam Libri Sex

[*](31 (38), 1)In tempore illo, dicit dominus, ero deus uniuersis cognationibus Israhel — siue generi Israhel — et ipsi erunt mihi in populum. Nisi cogitatio domini fuerit impleta et furor eius requieuerit super impiorum caput, uniuersitatis dominus cognationibus Israhel deus esse non poterit; hoc autem dicit reliquiis, quae saluae factae sunt.

quodsi opponitur nobis id, quod dictum est: ero deus generi Israhel siue uniuersis cognationibus Israhel, assumamus exemplum: (si filii essetis Abraham, faceretis opera patris uestri\'; et apostolus scribit: uidete Israhel iuxta carnem. ex quo docet esse alium Israhel iuxta spiritum. ille est igitur Israhel, qui mente cernit deum siue rectissimus domini est, et huiuscemodi Israhel erit populus dei.

[*]( 31 (38), 2 )Haec dicit dominus: inuenit gratiam in deserto populus, qui remanserat gladio; uadet ad[*]( 3 cf. Matth. 27, 39. 40. Marc. 15, 29. Luc. 22, 65 Hier. 30 (37), 24 12 *Hier. 31 (38), 1 13 cf. Hier. 30 (37), 24. 23 16 cf. Hier. 31 (38), 7 17 *Hier. 31 (38). 1 18 Hier. 31 (38) 1 19 cf. Ioh. 8, 39 20 *I Cor. 10. 18 22 Israhelj cf. Hieron. Nom. Hebr. 13, 21. 63, 22. 74, 15. 76, 20. Quaest. Hebr. in Gen. p. 52. 1—23 23 cf. Num. 16, 3 etc. )[*]( 1 intellegentis LMAa.r. intellegentes P furori Ma.c.m2 2 requiescit MVP,Aa.c. impiorum scripsi eorum codd. v; cf. Un 14 et p. 377. 19 demonum V 3 blaaphemauemnt v anertit P.La.c. 5 exercitum L 6 paenitus A,La.c. 10 occansio MP 12 cogitationibus T -generis AVP 13 mihi om. P 16 quiP 19 abraham] israhel M Abraae v 20 apostolis (v s. pr. o) P 21 pr. et alt. iuxta] secundum v alium esae V 22 igitur Israel eat v 25 remanserat] a add. (s. u.) M cum Vulg. uadat v)

Ridicule in hoc loco Latini codices ambiguitate uerbi Graeci pro \'calido\' \'lupinos\' interpretati sunt; Graecum enim OEPMON utrumque significat, quod et ipsum non habetur in Hebraeo. est enim scriptum \'hen\', quod Aquila, Symmachus et Theodotio λάριν, hoc est \'gratiam\', interpretati sunt; soli LXX posuere \'calidum\' putantes ultimam litteram m esse. si enim legamus \'hen\' per litteram \'n\', \'gratia\' dicitur: si per \'m\', \'calor\' interpretatur.

est autem sensus iuxta Hebraicum: populus Iudaeorum, qui Romano remanserat gladio uel certe iram furoris domini potuerat euitare, inuenit gratiam in deserto gentium, ut inter turbam nationum in ecclesia saluetur; unde uadet et inueniet requiem suam Israhel quam semper sperauerat, quam ei prophetarum promiserant uaticinia.

porro iuxta LXX haec intellegentia est: dominus inuenit calidos atque uiuentes apostolos et socios eorum in deserto gentium inter eos, qui infidelitate sua interfecti fuerant nec habebant calorem uitae. unde praecipitur angelis et his, qui in ministerio dei sunt, ne omnes interficiant, ne Israhel penitus deleatur. diciturque eis: ite et nolite interficere Israhel; sint aliqui, qui uiuant, [*]( 11. 4-8. 10-12 *Hier. 31 (38), 2 13 Hier. 31 (38), 2 21 *Hier. 31 (38), 2 ) [*]( 1 dicit r 3 rediculae (i s. pro e) V __4 Latini cod. in h. loco r ambiguitatem P 5 0EPMOI L ΘΘΗpN V, (termon s. d 6 quodque MAVP,La.c. hebreo AV 7 hem LMVP,Aa.c. corin 8. uocem Graecam m3M XaΡΥΝ (carin s. u) A 8 posuerunt v 9m] mem v han LMV,Aa.c. an P 10 n] nun v nisi V m] mem v 11 autem] ut P Hebraicum] cum add. LMVP,Aa.r. 12 remanser P poterat V 13 gratia M intra v 14 unde] at add. MAv uadet] ualde V inuenit P 15 eis P 16 promiserat Pa,c. 17 callidos VP apostolus Ma.c. 18 sotios (alt. o ex u) M 19 habebant LP,Ma.c. (1 uerunt s. ebunt m3) A calore La.c. 22 alioqui v\' )

[*](31 (88), 3-6 )Longe dominus apparuit mihi — siue ei —: et in caritate perpetua dilexi te; ideo attraxi te miserans. rursumque sed aed ificabo te et aedificaberis, uirgo Israhel. adhuc ornaber-is tympanis tuis — siue assumes tympana tua — et egredieris in choro ludentium. adhuc plantabis uineas in montibus Samariae; plantate plantaria et uindemiate! erit enim dies, in qua clamabunt custodes in monte Ephraim: surgite et ascendamus in Sion ad dominum deum nostrum!

Quia offenderat Israhel dominum et dixerat: non habemus regem nisi Caesarem et: uenite et interficiamus eum, et nostra erit hereditas et longe recesserat a deo, propterea dominus post multum tempus apparuit ei — non tempore Zorobabel et Ezrae, postquam rursum capti sunt —, sed in caritate perpetua dilexit eum, quae nullo fine delebitur, et attraxit eum miserans; nequaquam enim merito, sed clementia saluatus est.

rursumque, ait, aedificabo te et aedificaberis, uirgo Israhel. hoc proprie intellegamus in ecclesia; delirant enim, qui auream atque gemmatam suspirant Hierusalem suam auaritiam in mysterio urbis domini consecrantes. \'adhuc ornaberis tympanis tuis, ut canas [*]( 4 *Hier. 31 (38), 3 7 *Hier. 31 (38), 4 13 Ioh. 19, 15 14 *Marc. 12, 7 16 *Hier. 31 (38), 3 20 Hier. 31 (38), 4 22 delirant] scil. chiliastae; ef. p. 235, 18 24 Hier. 31 (38), 4-- ) [*](1 caleant] legant (g s. u.) M,Ap.c.m3 ardorem M,Ap.c.m3 4 ideoj id est F 5 rursusque Mp.c. 6 aedificaueris Ma.c. ornaueris LMPa.c. 7 tymphanis AP timph. V asume V tymphana APtimph. V 8 choro (c s. u.) L (= p. 381, 2) adhoc Ma.c. 9 plantate-erit enim] plantabunt plantantes et, donec tempus ueniat, non nindemiabunt, quia erit Vtilg. pomaria M 10 uindimiate La.c. quo V 12 syon V; & add. P 14 alt. et om. P eũ s. u. V 17 ezdrae M 18 di- lexerit MVP,Aa.r. 20 -que] qd MAp.c.m3 alt. aedificaueris M 22 delerant V..Pa.c. quia P suspi∗∗rant L suspicantur V,Mp.c.m2 in] ^ P 23 urbis] uerbis Ap.c.m3 constituentes Mp.c.Ap.c.m3 consecrentes Va.c. 24 ornaueris MAPa.c. tymphanis AVP chanas A )

tunc fuit dies domini, in qua clamauerunt custodes — apostoli uidelicet et apostolici uiri — in monte \'Samariae\' et in monte Ephraim\', quorum alterum \'custodiam\', alterum \'ubertatem\' sonat; quid uero dicunt custodes Samariae, immo quid clamant in monte Ephraim? \'surgite, qui iacetis, humilia relinquite, uictimarum hostias spernite\' — sacrificium domino spiritus contribulatus—\',ascendamus in Sion, hoc est in ecclesiam, ubi est speculatio et intuitus dei; cumque fuerimus in Sion, immo ascenderimus ad eam, ascendemus pariter ad dominum deum nostrum\'.

[*]( 31(38), 7 )Quia haec dicit dominus: exultate in laetitia, Iacob, ei hinnite contra caput gentium; personate, canite et dicite: saluum fac, domine, populum tuum, reliquias Israhel! Significanter non totus saluatur Israhel, sed reliquiae Israhel praecipiente domino atque dicente: \'exultate in laetitia, qui estis de Iacob, e t hinnite ad caput gentium cuncta referentes, quia cauda Quondam uersa est in caput; personate et canite et dicite! [*]( .2 Hier. 31 (38), 4 3 Hier. 31 (38), 5 6 *Hier. 31 (38), 5 9 cu- stodiam—ubertatem] cf. Hieron. Nom. Hebr. p. 47, 12. 50, 26. 66, 3. 71, 4-5, 26. 17, 25. 66, 15. 81, 12 11. 13 Hier. 31 (38). 6 12 *Ps. 50, 19 14 speculatio] cf. Hieron. Nom. Hebr. p. 39, 25. 43,12.50,25. 75,2. 78,15. 81, 17 22. 23. 24 Hier. 31 (38), 7 23 cf. Dent. 28, 13. 44. Is. 9, 14.15 ) [*](1 consumta (sic semper fere Lp.c.)] consumpta codd. 3 aineam P 5jpopulu P 6 plantaria in textu pomaria in mg.M 7 quo V II mente Pa.c. quia V reliqaite (Ii s. u.) V 12 do VP 13 ascendamasj imo ascenderim\' add. s. u. m3A in om. V 14 ecclesiaM 15 sjon V pr. ascenderemus (tert. e ex a) P alt. ascendimus VP,MAa.c. ascendamus r pariter cmte pr. ad tr. L 17 laetia P 18 innite MP,Aa.c. personate] et add. Vulg. 19 salnam facj salaa Vulg. 21 pro israhel saluator (v s. o) P 22 laetitiam Ma.r. qui—gentium om. V 23 innite MAa.c. cuncta referentea] haec cuncta ad ecclam referentw Vreferentes cancta tr 24 pr.et om.v )