Epistulae

in fine autem mundi, cum omnia membra regnantem uiderint Christum, id est corpus suum, etiam ipsa subicientur Christo, id est corpori suo, ut omne Christi corpus subiciatur deo et patri et sit deus omnia. in omnibus. non ait: \'ut sit pater omnia in omnibus\', sed: cut deus\', quod proprium nomen est trinitatis et tam ad patrem quam ad filium et spiritum sanctum referri potest, ut humanitas subiciatur diuinitati. humanitatem in hoc loco dicimus non mansuetudinem et clementiam, quam Graeci ϕιλανϑρωπίαν uocant, sed omne hominum genus.

porro, quod ait: ut sit deus omnia in omnibus, hoc sensu accipiendum est: dominus atque saluator nunc omnia non est in omnibus, sed pars in singulis — uerbi gratia in Salomone sapientia, in Dauid bonitas, in-Iob patientia, in Danihelo cognitio futurorum, in Petro fides, in Finees et Paulo zelus, in Iohanne uirginitas, in ceteris cetera —, cum autem omnium rerum finis advenerit, tunc omnia in omnibus erit, ut singuli sanctorum omnes uirtutes habeant et sit Christus totus in cunctis. [*]( 1 *Ioh. 12, 32 9. 15 I Cor. 15, 28 ) [*]( 1 fuero] add. a terra B trah. omnia ip ad) in s 2 patri om. s quia] quoniam DB omnes] dns D 3 omnium DCB hominem <P 5 et (om. D) ethnicis et h(om.Bjereticis DCB here- ticis om. 0 ins.] add. esse S quia] quoniam DCB membr. ei. pars B 6 subiecta om. xp 7 uiderunt 0 8 capiti B 9 alt. et] ut S 10 ut deus ip deus s ut sit deus C ut sit deus omnia in omnibus DB 11 ut tam s et iam D etiam tam C 13 in om. C 14 phylantrophyan ip philãtropiã B filanth(tC)ropia DC, spat. uac. in s 16 sensum s 17 atque] et D salu. noster DCB nunc s. l. B, om. DC 18 pars] pater <P sigulis Ψ,Φa.c. 19 iob (non hiob) codd. danielo C daniele B danihel s 20 finehes B phinees 0C xelus C 21 rer. omnium C 22 in] et in 1P ut] et D singulae xp uirt. omnes y> 23 ct] ut s cunctis] add. explicit C )

(3). Repperi iunctam epistulae et commentariolo tuo breuem chartulam, in qua haec indita ferebantur: \'quaerendum ab eo — id est a me —, utrum mulier relicto uiro adultero et sodomita et alio per uim accepto possit absque paenitentia communicare ecclesiae uiuente adhuc eo, quem prius reliquerat.\' quod legens illius uersiculi recordatus sum: ad excusandas excusationes in peccatis.

omnes enim homines uitiis nostris fauemus et, quod propria facimus uoluntate, ad naturae referimus necessitatem. quomodo si dicat adulescens: \'uim patior corporis mei, ad libidinem ardor inpellit, ipsa organa membrorum genitalium et conpositio corporis femineos quaerit amplexus\'; et rursus homicida: \'in egestate\', inquit, \'eram, indigebam cibo, tegumen corporis non habebam; ideo alienum sanguinem fudi, ne ipse fame et frigore morerer\'.

responde itaque sorori, quae a nobis super statu sui quaerit, non nostra, sed apostolica sententia: an ignoratis, fratres, -scientibus legem loquor — quoniam lex dominatur homini, quanto tempore uiuit? mulier enim, quae sub uiro est, uiuente uiro adstricta est legi. quodsi mortuus fuerit uir eius, liberata est a lege uiri. ergo uiuente uiro adultera erit, si duxerit alium uirum, et in alio loco: mulier alligata est, quanto [*]( 6 Ps. 140, 4 16 *Rom. 7, 1-3 22 *I Cor. 7, 39 ) [*]( 1 reperi C et] uel Ba.c.m2, om. D comunituriolo tp commonitoriolo g tuo s. I. B, om. GD 2 brebem GD cart. ipDB carth. G indicta D 3 ab eo] habeo C 5 comunicare (ex -ri) B ecclesia D relinquerat G reliquerant rp 8 noluptate 0 9 dicat si rp adul. GD adol. yCB aduliscens rp 10 mei y mea 0 me cet. arJor s. I. B 11 femine hos B 12 rursus y rursum cet.; add. si GDCB egestatem G 13 tegimen B tegmen S tegumenta y 14 fidi rp morer G respondeo CB - 15 sor.] add. nostrae G statu sui B status sui GC stratus sui D statu (stato rp) suo ΨΦ suo statu S 16 nostra y nostras cet. nostram S apostolica y apostoli cet. sententia yr sententias cet. sententiam S fratris <P 17 scient. \'łP, add. enim cet. 19 astr. C iuncta D uincta B 20 eius om. rp legere <P 21 si s. l. Ψ alterum rpC 22 in om. tp et mulier B adligata G ligata rp )

omnes igitur causationes apostolus amputans apertissime definiuit uiuente uiro adulteram esse mulierem, quae alteri nupserit. nolo mihi -proferas raptorem et uiolentiam, matris persuasionem, patris auctoritatem, propinquorum cateruas, seruorum insidias atque contemptum, damna rei familiaris: quamdiu uiuit uir, licet adulter sit, licet sodomita, licet flagitiis omnibus coopertus et ab uxore propter haec scelera derelictus, maritus eius reputatur, cui alterum uirum accipere non licet. nec hoc apostolus propria auctoritate decernit, sed Christo in se loquente Christi uerba, qui ait in euangelio: qui dimittit uxorem suam excepta causa fornicationis, facit eam moechari; et qui dimissam acceperit, adulter est.