Epistulae

hoc cum etiam de arboris [*]( 14 *Esai. 40, 26 ) [*]( 1 nondum ex erat dum A alt. quod om.a 2 sic] si $,Aa.c.m2 3 aliquolibet modo aa.c.mZ alio(o eras.$) quodlibet modo βp alio modo quolibet M alio modo quodlibet AD 5 illa una] ulla una ex una ulla A sed—unam om. A illam unam] illa una A,Da.c.m2 illa ex illa m2 et s.l. add. una M 6 quale β fecit Ma.c.m2A animas om.A 9 temp. om.A generaliter AD,Ma.c.m2 11 atque ord. om.A ista] ita aa.c.m2AA possumus a 12 delectione g mulgeremur a mulceremus A frusta a 14 numerose (-sae a) ex numero aM musica] moysi ait a 15 sensusuo (uo del.m2) a sensus uel A molandi (emu- landi m2)a bene modu(exo Do A.)landi ADM ad om. A 16 rationabiles a$ 17 carm. art. g 18 ac succed. om.A 19 corruat ^5 et] ac Q 20 deus om.A quem Ma.c.m2A facit βD artibus om.AD,Ma.c.m2 21 perferenda A 22 ac] hac β ad A ad] hac A 24 recognita a 25 premittit A arborum A -ibus β )

Id etiam, quod aiunt omne, quod in tempore coepit esse, inmortale esse non posse, quia omnia orta occidunt et aucta senescunt, ut eo modo credi cogant animum humanum ideo esse inmortalem, quod ante omnia tempora sit creatus, non mouet fidem nostram. ut enim alia taceam, coepit esse in tempore inmortalitas carnis Christi, quae tamen iam non moritur et mors ei ultra non dominabitur.

Illud uero, quod in libro aduersus Rufinum posuisti, quosdam huic sententiae calumniari, quod deum dare animas adulterinis conceptibus uideatur indignum, unde conantur adstruere meritis gestae ante carnem uitae animas quasi ad ergastula huius modi iuste posse perduci, non me mouet multa cogitantem, quibus haec possit calumnia refutari.

et quod ipse respondisti non esse uitium sementis in tritico, quod furto dicitur esse sublatum, sed in eo, qui frumenta furatus est, nec idcirco terram non debuisse gremio suo semina confouere, quia sator inmunda ea proiecerit manu, elegantissima similitudo est. quam et antequam legerem, nullas mihi obiectio ista de adulterinis fetibus in hac quaestione faciebat angustias generaliter intuenti multa bona deum facere etiam de nostris malis nostrisque peccatis.

animalis autem cuiuscumque creatio, si habeat prudentem piumque consideratorem, ineffabilem laudem creatori excitat, quanto magis creatio non cuiuslibet animalis sed hominis! si autem causa creandi quaeritur, nulla citius et melius [*](1 cf. Matth. 10, 30. Luc. 12, 7 6 Sallust. Iug. 2, 3 10 *Rom. 6, 9 12 cf. Apolog. adu. libros Rufini III 28 ) [*]( 1 filio § filiis Aa.c.m.2 nostro AD,Ma.c.m2 4 modoramine tyD consonari AD,Ma.c. 5 esse orn.äβ 6 inmortales β 7 credere Mp.c.m2 cogamur Mp.c.m2 anima humana(ex u)m A animum hominum d 9 crea- tum A creata(ex u) A mouit ci,ADMa.c.m2 10 inmortalitas (in del.m2)D iam om.A 12 quod in libro om.A 13 huius Ap.c.m2 sententia A 14 conatur a 16 mundi g me om.A 17 posset β٨ refutare A 18 esse omty esse ideo a in eo ex i(tuit e)deo m2a 19 debuisset Aa.r.D 21 et om.ă 23 intuentibus 3 deum bona β 25 habet β pium prudentemque ADM 26 exc. creatori !p excitant A )

Haec et alia, quae possum, sicut possum, dico aduersus eos, qui hanc opinionem, qua creduntur animae sicut illa una singulis fieri, labefactare conantur. sed cum ad poenas uentum est paruulorum, magnis, mihi crede, coartor angustiis nec, quid respondeam, prorsus inuenio; non solum eas poenas dico, quas habet post hanc uitam illa damnatio, quo necesse est trahantur, si de corpore exierint sine Christianae gratiae sacramento, sed eas ipsas, quae in hac uita dolentibus nobis uersantur ante oculos, quas enumerare si uelim, prius tempus quam exempla deficiunt.

languescunt aegritudinibus, torquentur doloribus, fame et siti cruciantur, debilitantur membris, priuantur sensibus, uexantur ab inmundis spiritibus. demonstrandum est utique, quomodo ista sine ulla sua mala causa iuste patiantur. non enim dici fas est aut ista ignorante deo fieri aut eum non posse resistere facientibus aut iniuste ista uel facere uel permittere.

numquidnam, sicut animalia inrationabilia recte dicimus in usus dari naturis excellentioribus etsi uitiosis, sicut apertissime in euangelio uidemus porcos ad usum desideratum concessos esse daemonibus, hoc et de homine recte possumus dicere? animal est enim sed rationale etsi mortale. anima est rationalis in illis membris, quae tantis afflictionibus poenas luit. deus bonus est, deus iustus est, deus omnipotens est; hoc dubitare omnino dementis est. tantorum ergo malorum, quae fiunt in paruulis, causa iusta dicatur.

nempe cum maiores ista patiuntur, solemus dicere aut sicut in Iob merita examinari aut sicut in Herode peccata [*](19 cf. Matth. 8, 31—32. Marc. 5, 12-13. Luc. 8, 32—33 ) [*]( 1 dei om.atyljA 2 ut om.3 qua A fecere 3 3 pr. possumus A 4 qua ex aqua a una illa <p 5 singule (s.l.m2) singulis D 6 mihi om.A quoarctor$($ nec ex ne m2a 7 non—dico om.A 8 haec g quo] quia (i del.) u trahatur a 9 exierit a sed et eas A 11 quam tempus A deficiant$ -ent g 13 a spiro ium. A 14 utique] itaque a istas A ulla om.A 15 iuste] iste D dici om.3 aut ex ut AD 16 eum ex enim m2A illa A 17 uel om.y t numquinnam J numquid non a inrationalia ^ 18 usis $3 usu A,Da.c.m2 19 desideratos a 21 rationabile a etsi-rationalis tramsp. post25 ista a 22 luunt ap.c.m2 lugit$23 alt. est eras. A omnino] omni modo ADM 25 iudicatur A ista etsi mortale (—les m2) animaest (st del.m2) rationalis par(r d«2.)tiuntur d (c/. ad l. 21) 26 iobi a merita] erit A )

De ingeniorum uero diuersitate quid dicam? quae quidem in paruulis latet, sed ab ipsis exordiis naturalibus ductum apparet in grandibus, quorum nonnulli tam tardi et obliuiosi sunt, ut ne prima quidem discere litterarum elementa potuerint, quidam uero tantae sunt fatuitatis, ut non multum a pecoribus differant, quos moriones uulgo uocant.

respondetur fortasse: \'corpora hoc faciunt\'. sed numquid secundum hanc sententiam, quam defendi uolumus, anima sibi corpus elegit et in eligendo, cum falleretur, errauit ? aut, cum in corpus cogeretur intrare necessitate nascendi, alia corpora praeoccupantibus animarum turbis ipsa aliud non inuenit et sicut in spectaculo aliquo locum ita carnem, non quam uoluit, sed quam ualuit, occupauit?

numquid haec et talia dicere possumus uel sentire debemus? doce igitur, quid sentire, quid dicere debeamus, ut constet nobis ratio nouarum animarum singulis corporibus singillatimque factarum.

Ego quidem non de ingeniis sed saltem de poenis paruulorum, quas in hac uita patiuntur, dixi aliquid in libris illis de libero arbitrio. quod quale sit et cur mihi in ista, quam habemus in manibus, quaestione non sufficiat, intimabo et eum ipsum de tertio libro locum secerptum his litteris inseram.

nam ita se habet: de cruciatibus autem corporis, quibus affliguntur [*](25 August. de lib. arb. III 68 ) [*]( 1 quibus a dns A 2 talia AD,Ma.r. hominibus Dp.c.m2 homini Q coniectare aAaM,Dp.c. concedi scripsi conceditur codd. 6 diuersitatem (m de.l.)a; add. immo absurditate aA 7 ducta g 8 gradibus A grandinibus (ni del.) d sint Da.c. ne] nec Dp.c.m2 9 discere om.D litter. om.A elem.]add. scire s.l.m2D potuerit A 10 pectoribus J 11 muriones A murriones β respondeatur a 12 secundum om.% defundi Ma.c. diffundi A uoluimus A,Dp.c. 13 eligit A elegendo AMa.c.m2,D legendo a 15 et om.$ 17 alia äβ uel dicere $-1 18 debeamus] debemus a 19 singillatimque fact. singulis corp. ç 21 pr. de om.A saltim A 22 quasi %,Ma.r. pat. uita A 23 et] ut (aut vi2)d in] ad s.l.m2a ista ap.c.m2M 24 questionem iiADM non om. A de om.a 25 decerptum Ap.c.m2 ecerptum § excerptum 5 secretum a scriptum A 26 corporis del.D )

cum autem boni aliquid operatur deus in emendatione maiorum, cum paruulorum suorum, qui eis cari sunt, doloribus ac mortibus flagellantur, cur ista non fiant, quando, cum transierint, pro non factis erunt, in quibus facta sunt, propter quos autem facta sunt, aut meliores erunt, si temporalibus incommodis emendati rectius elegerint uiuere, aut excusationem in futuri iudicii supplicio non habebunt, si uitae huius angoribus ad aeternam uitam desiderium conuertere noluerint?

quis autem nouit, quid paruulis, de quorum cruciatibus duritia maiorum contunditur aut exercetur fides aut misericordia probatur, quis ergo nouit, quid ipsis paruulis in secreto iudiciorum suorum bonae compensationis reseruet deus, quoniam, quamquam nihil recte fecerint, tamen nec peccantes aliquid ista perpessi sunt?

non enim frustra etiam infantes illos, qui, cum dominus Iesus Christus necandus ab Herode [*]() [*](28 cf. Matth. 2, 1-18 ) [*]( 2 anima β 3 maior] talis$5 male A 6 posset a mer. inn. g 7 aliquid nocere August. de lib. arb. posset A 8 operantur A operetur a 9 emendatione A 10 hac β aut a 11 cur ex cum m2a quis$12 factis ex factas A **erunt A 13 pr. factae A quod A,Ma.c.m2 alt. factae Aa.c. 14 temporibus a 16 futurum (futuro m2) D supplicia A —iis A 17 si] add. de s.l.m2D languoribus D ad] ab § 18 eterne uite !p uoluerunt ty$DA 19 quis ex quibus rrwd quid] quod aDp.c. 21 exerceretur (-ceatur m2)a alt. aut] autem$22 quidj quod ^5 23secretisa 24 conuersationis § quoniam] qui August. de lib. arb. 25 quamquam] tamquam A fecerunt D ne $ 26 aliquid om.D 28 dominus noster tyADM negandus J herodem (m del.) a )