Epistulae

Tu uero, si monachus esse uis, non uideri, habeto curam non rei familiaris, cui renuntiando hoc esse coepisti, sed animae tuae. sordes uestium candidae mentis indicio sint, uilis tunica contemptum saeculi probet ita dumtaxat, ne animus tumeat, ne habitus sermoque dissentiat. balnearum fomenta non quaeras, qui calorem corporis ieiuniorum cupis frigore extinguere. quae et ipsa moderata sint, ne nimia debilitent stomachum et maiorem refectionem poscentia erumpant in cruditatem, quae parens libidinum est. modicus ac temperatus cibus et carni et animae utilis est.

matrem ita uide, ne per illam alias uidere cogaris, quarum uultus [*]( 1 oderint V et] ut B palpant J1 palpentur B affectu (a, e et-m2) r 2 animae V nullius H recepit D respiciet ex recipet m2rj inpudentiae G plldicitiae(-cieB)DIJf,Ba.c. 3 fila] tela (non telam!)G disrumpit (s exp.)B disrumpet H disrupit N,tp.r. nonnullas PBa.c. 4 prolixa] promissa nlJf 5 con(m Nt)manere GNt manere eet. 6 ministerium HNt et om.VlI/ uocabula GD -10 V 7 omnia] nomina V matrimonia GD matroni lF nec haec GDCNB non ita F culpa est haec t est culpa F culpa esse DC xpiani nominis C nomini Nt,om.G si s.l.B 8 uitio] certo H sit] est G gentilium et hereticorum rea] eum F uideant D 9 qui r hominibus DCB non placent] displicent (n del.m"2)r 10 tu-uis] quicumque monachus esse uult r uis s.l.1Jf uis et Nt uideris H,ta.r. uidere V uidentes r habeat r cura r 11 cui-coepisti om.r cui om.C 12 sordidae uestes g uestesom.H indicio GNt -cium rHP -c(t lJf)ia eet. uilis] inutilis H 13 ita-14 diss. om.r tum. animus V 14 dissentiant DCB baln.-15 exting.] qui calorem corporis ieiuniorum frigore cupit extinguere, balnearum fomenta non quaerat J1 quaeratFg1 15 frigore cupitr cupit Fg rigoreCr quae-16 sint] ieiunia moderata esse debentr1 quaH 16 modorata sunt H njrnieNt nimja ieiuniaG debilitant H 17 poscent; G erumpent D cruditate D crude(i 7^)1 itatem (ii eras.FjFC libidinis B 18 modicus] moderatus H pr. et om.I\' carne 17 19 matrem —p. 125, 1 haereant] religiosus inter muiieres habitare non debet, ne uultus earum cordi eius haereat r ita] ibi H cog. al. uid. V7 cuparis H coneris DC )

filii prophetarum — quos monachos in ueteri legimus testamento — aedificabant sibi casulas propter fluenta Iordanis et turbis urbium derelictis polenta et herbis agrestibus uictitabant. quamdiu in patria tua es, habeto cellulam pro paradiso, uaria scripturarum poma decerpe, his utere deliciis, harum fruere conplexu. si scandalizat te oculus, pes, manus tua, proice ea. nulli parcas, ut soli parcas animae.

qui uiderit mulierem ad concupiscendum eam, iam moechatus est eam in corde suo. quis gloriabitur castum se habere cor? astra non sunt munda in conspectu domini: quanto magis homines, quorum uita temptatio est! uae [*](1 Uergil. Aen. IV 67 4 cf. Luc. c. 1 6 cf. Luc. 1, 80 8 cf. Matth. 3, 4 etc. 9 cf. IV Reg. 6, 1-4 14 cf. Matth. 5, 29-30 etc. 15 Matth. 5, 28 17 *Prou. 20, 9 18 cf. Hiob 25, 5-6 ) [*]( 1 cordi tuo om.H corde V hae(e H)reat m habeant W tacitus H 2 ancillas wH illae V alt. in s.l.G 3 quia om.GHDNt quanto DCNtB tantum H est ruina Cç; 4 iohannis H 5 patris om.G 6 ut] ne DC domu V periculum V 7 eremo DC oculi G desiderantium G lacrimantibus W Christum om. W dignabantur G 8 pellitia B lucustae G locusta Nt melque] que H 9 et om.1J praeparat DC 10 uetere V testa- mento(-tum C) legimus Cg cassulas H prope DCB 11 iordannis G et turbis etD urbium] urbibusZTD urbis C pulenta H 12 patriam tuam V. tua om.C habeto-14 conplexu] monachus, qui xpm desiderat, nihil aliud dignatur aspicere, sed est ei cellula pro paradiso, uaria scripturarum poma decerpit. his utitur deliciis, harum fruitur amplexu F 13 paradisso G -dyso VPNt suauia (suabia G)GNt pona H,om.t 14 conplexus D amplexu FW corpus H quod si H sandalizauerit (sic)H tua om.1JCIJI 15 ea B eam Nt et V a te GH nullis H solae V animae] add. tuae GHDCB uiderit] add. inquit(d) dominus yPW 16 eam om.\'1J moech. 1JHDC mec. B mech. cet. 17 eam om.PIJIB 18 si astraT 19 domini] eiusD hominefl est super terra r )

uas electionis, in cuius Christus ore sonabat, macerat corpus suum et subicit seruituti et tamen cernit naturalem carnis ardorem suae repugnare sententiae, ut, quod non uult, hoc agere conpellatur, et quasi uim patiens uociferatur et dicit: miser ego homo, quis me liberabit de corpore mortis huius? et tu te arbitraris absque lapsu et uulnere posse transire, nisi omni custodia seruaueris cor tuum et cum saluatore dixeris: mater mea et fratres mei hi sunt, qui faciunt uoluntatem patris mei?

crudelitas ista pietas est; immo quid tam pium, quam sanctae matri sanctum filium custodire? optat et illa te uiuere, non uidere ad tempus, ut semper cum Christo uideat. Anna Samuhelem non sibi, sed tabernaculo genuit. filii Ionadab, qui uinum et siceram non bibebant, qui habitabant in tentoriis et, quas nox conpulerat, sedes habebant, scribuntur in psalmo, quod primi captiuitatem sustinuerint, quia exercitu Chaldaeorum uastante Iudaeam urbes introire conpulsi sunt.

Uiderint, quid alii sentiant — unusquisque enim suo sensu [*]( 1 *Esai. 34, 5 3 cf. Gen. 3,18 cf. Act. 9,15 4 cf. I Cor. 9, 27 5 cf. Rom. 7, 14-23 7 Rom. 7, 24 9 cf. Prou. 4, 23 10 Luc. 8, 21 et *Matth. 12, 50 etc. 14 cf. I Reg. c. 1 15 cf. Hier. c. 35 17 cf. Ps. 70, 1 18 cf. Hier. 35, 11 ) [*]( 1 nobis miseris B qui s.l.m2r,om.G quia B 2 est om.fJB 4 xps oreGN xps pectore fJPIJI ore xps HDCtB sonabat GlJ sonauit H resonabat PNWt resonat DCB et subiecit V subicitque W seruitute fJ; add. ne aliis praedicans ipse reprobus inueniatur P 5 et om.H 6 hoc om.GH 7 uociferat fJa.e. ergo H liberauit GHNl,yxFa.c.m2 8 te otn.H 9 et om.H omnia H tuum cor H 10 dixerit G 11 hii fJHD 12 mei] add. qui in cae(e B)lis est PDC,B(del.) crudelis H quam sanctae matris GB sanctae matri(-e V) quam fJPIJI 13 optat-uiuere om.G et om.H illi te W te illa H uiuere] uidere HP-,add. et VPCT 14 uideris H ut] sed ut DC et H cum xpo te uideat fJ te uideat permanere cum xpo H samuelem GHCB 15 sichera G cicera B 16 qui-17 habebant om.G quas] quos t qua DC quo H que* (s.l.add. eis m2) N concluserat H 17 scribantur H scribitur V 18 quia] qui W qui ab GPDC exercitus H cald. HDB iudaea H 19 urbem tB inire H conp. sunt om.H 20 aJii quid C,Bin ras.m2 quod D,Na.r. senserint H )

hoc dico, ut, etiam si clericatus te titillat desiderium, discas, quod possis docere, et rationabilem hostiam offeras Christo, ne miles ante quam tiro, ne prius magister sis quam discipulus. non est humilitatis meae neque mensurae iudicare de ceteris et de ministris ecclesiarum sinistrum quippiam dicere. habeant illi ordinem et gradum suum, quem si tenueris, quomodo tibi in eo uiuendum sit, editus ad Nepotianum liber docere te poterit. nunc monachi incunabula moresque discutimus et eius monachi, qui liberalibus studiis eruditus in adulescentia iugum Christi collo suo inposuit.

Primumque tractandum est, utrum solus an cum aliis in monasterio uiuere debeas. mihi placet, ut habeas sanctorum [*](2 cf. Num. 14, 33-34 etc. 3 cf. Ex. 3,1 4 cf. Matth. 4, 18-20 etc. 7 cf. Lue. 9, 23 cf. Matth. 10,10 9 cf. Rom. 12,1 14 cf. epist. Lll ) [*]( 1 dicitur ra.c.m2HD; add. at s.l.m2N est et sol. paradisus J1 est et sol. paradysus est V et sol. paradisus (-dissus G -dysus HPNt) est cet. quid desid.] monachus non desiderit ^—ret m2) r 2 frequentium C presentium H singo(n m2)laritate ci(e »i2)nsetur r 3 moses G 5 gennesar D genessar G gennesareth fJ genezareth C\'P generareth P 6 habentes 1JPIJI retem G rete et H et rete in V et e D secuti sunt P protinus om.H 7 relinquae(e H)- runt GH cottidie (-ae H) GH cotidiae (a exp.)P quotidie CB ne] nec GNt 8 in manu om.P manu Nt in manibus G haec P clericatur H,om.C titillat te D te om.G\'P 9 titillat W telleat H tillat V dicas C dicere C rationabilem (—les Np.c.) hostias (sic)HNt rationalem GD,Ba.c.m2 10 xpo offeras B ne miles-11 disc.] caue, ne ante magister quam discipulus, ante miles uelis esse quam tyrojP tyro codd.praeterCB prior D,om.H 11 quam] antequam HDB non est enim H 12 ceteris] clericis f sinistro V aliquidP 13 habentD illi ordinem] etilliomniaff suum et gradum P 14 in eo tibiHP 15 potest D 16 adulesc. GD adulisc. VHP adolesc. cet. 17 colla suaH 1smonasteriis2V £ 19mihi—p. 128,1 doceas om.G mihi-habeas om.H mihi quidem g habeat C sanctorum] sacrum V; seq. littera g non deleta H )

in solitudine cito subrepit superbia et, si parumper ieiunauerit hominemque non uiderit, putat se alicuius esse momenti oblitusque sui, unde quo uenerit, intus corpore lingua foris uagatur. iudicat contra apostoli uoluntatem alienos seruos; quod gula poposcerit, porrigit manus; dormit, quantum uoluerit, facit, quod uoluerit; nullum ueretur, omnes se inferiores putat ciebriusque in urbibus quam in cellula est et inter fratres simulat uerecundiam, qui platearum turbis conliditur.

quid igitur? solitariam uitam reprehendimus ? minime, quippe quam saepe laudauimus. sed de ludo monasteriorum huiusce modi uolumus egredi milites, quos rudimenta, non terreant, qui specimen conuersationis suae multo tempore dederint, qui omnium fuerunt minimi, ut primi omnium fierent, quos nec esuries nec saturitas aliquando superauit, qui paupertate laetantur, quorum habitus, sermo, uultus, incessus doctrina uirtutum est, qui nesciunt secundum [*]( 7 cf. Rom. 14, 4 15 cf. Matth. 19, 30 etc. ) [*]( 1 doceat C et] ut B absque] caue ne sineP ductoreCB ductoremfi 2 numquam — statimque] et r in part. tibi alt. GDB tibi in alt. part. V in part. alt. TP tibi in part. alt. cet. alteram (m exp.)D decl.-pateas] declinans errorem patiaris r 3 errore HlJ plusquae Ta.e.m2H plus P non plus DC ne plus B ambulans tfP est om.H 4 ut GH et TB aut Nt ne DC, om.f/Ptf7 ne aut g moramque yPDCB aut moram Tg faciendo V dor- mias G subripit H,Pp.c.Ba.c. 5 ieiunaueris H que om.H 6 alic. esse mom. se putatAftf unde et quoCg 7 corpore] corde DC (post corpore suppl. manens) foris lingua DB lingua] mente H foras \'P uoluntatem (add.s.l. apostoli)G 8 quod] si ad quodC quo g poposcit V uoluerit g porriget VH porrigat C,Ba.c. manu si Ga.c. manumGp.c.yCWB 9 null. uer., facit quod uol. g faciunt quod uoluerint Va.c. in mg. inf., om.GHP inferiores se g -se om.H 10 orbibus 1J cellulam H cellulis W cella DCB est] demoraturlf et om.HP 11 uerecundia Gt turbis] turpi circuitu G colluditur C circumluditur G 12 quippe pos/laud. ponit Ba.c.,om.P 13 laudabimus DBlaudamusaiVtfa,Pa.c. 13 huiusmodiH 14 rudimenta] h(om.C)eremi dura rudimenta DCB qui] illi aliorum debent esse doctores, qui r spec(t C)iem TDC 15 tempore] desinilP dederint] de(di m2)dicerent r dedicerent V dederit t qui] et H min. fuerint \'P fuerint DCWt 16 fierint Ta.c.m2HD aliq. nec sat. 1JCP 17 superauerit Nt superant C qui in G quia B laetatur NWa.c. 18 uirtutis ex uirtus m2T non sciunt H )

Vidimus nuper et planximus Croesi opes unius morte deprehensas urbisque stipes quasi in usus pauperum congregatas stirpi et posteris derelictas. tunc ferrum, quod latebat in profundo, supernatauit aquae et inter palmarum arbores Merrae amaritudo monstrata est. nec mirum: talem et socium habuit et magistrum, qui [*](2 egentium famem suas fecit esse diuitias et miseris derelicta in suam lo miseriam tenuit. quorum clamor tandem peruenit ad caelum et patientissimas dei uicit aures, ut missus angelus pessimo Nabal Carmelio diceret: stulte, hac nocte auferent animam tuam a te; quae autem praeparasti, cuius erunt? )

Uolo ergo te et propter causas, quas supra exposui, non habitare cum matre et praecipue, ne aut offerentem delicatos cibos rennuendo contiistes aut, si acceperis, oleum igni adicias et inter frequentiam puellarum per diem uideas, quod noctibus cogites. numquam de manu et oculis tuis recedat liber, psalterium discatur ad [*](6 d. IV Reg. 6, 5-7 7 cf. Ex. 15,23. 27 11 cf. I Reg. c. 25 12 *Luc. 12,20 ) [*]( 1 quasdam y,om.HNt ob(p B)pugnantium yWb expurgationum G pu- gnantium cet. 2 confligere G ut] nec V et eras. B uulgi] uiles 1J 1JI faciant sui Nt 3 faciunt H,Da.e. et] ut DCB lucra sect. VW 4 chroesi Nt crisi 17 a.c.m2 crisy W crisici H opus H unus C 5 orbisque NtB quas fJH, om.G usumyW styrpi H 6 iacebatV profundumHW fundoG 7 aqua V inter palmarum] ex myrrarum aquas H arboris H merrae G mirrae W, B (ex mirae) murrae V myrrae(-e) cet. 8 nec mirum] nimirum V pr. et s.l.N,om.H et mag. habuit C qui in ras. m2B atque DC 9 fames D,1JI (ex fame m2) facit H et diuitias W miseris] que miseris essent B del(l eras.)relictas H sua t 10 ten. mis. C reseruauit mis. g uenit Nt. 11 pessimo (el. I Reg. 25, 3) fJp.e.m2HNt pessimus cet. 12 carmeloG carmelis(s eras.)B cornelo C aufertur a te anima tua G animam tuam auferant a te H 13 praeparastis C parasti GNt 15 uolo-1S cogites] religiosus inter mulieres habitare non debet, ne die uideat, quod nocte cogitet r uolo] ut H exposuimus DB 16 et] aut H aut ne C ne G,om.H offerente DCNt rennuente t renuntiando V renuendo g 17 accipiasfl oleum om.t adicias] accipiasH frequentiaHt 18 die G nocte V in uocte Nt 19 manu tua 1J tuis om.il recedat-p. 130, 1 uerbum] discedat liber psalterii ad uerbum C liber psalterii discedat ad uerbum D recedat liber psalterium ad uerbum discatur ad uerbum H disc. psalt. g psalterium ex psalmorum V ) [*]( LVI. Hieron. Epist. III, Hilberg. ) [*]( 9 )

corpus pariter animusque tendatur ad dominum. iram uince patientia; ama scientiam scripturarum et carnis uitia non amabis. nec uacet mens tua uariis perturbationibus, quae, si pectori insederint, dominabuntur tui et te deducent ad delictum maximum. fac et aliquid operis, ut semper te diabolus inueniat occupatum. si apostoli habentes potestatem de euangelio uiuere laborabant manibus suis, ne quem grauarent, et aliis tribuebant refrigeria, quorum pro spiritalibus debebant metere carnalia, cur tu in usus tuos cessura non praepares ?

uel fiscellam texe iunco uel canistrum lentis plecte uiminibus, sariatur humus, areolae aequo limite diuidantur; in quibus cum holerum iacta fuerint semina uel plantae per ordinem positae, aquae ducantur inriguae, ut pulcherrimorum uersuum spectator adsistas:

1. ecce supercilio cliuosi tramitis undam
2. elicit, illa cadens raucum per leuia murmur
3. saxa ciet scatebrisque arentia temperat arua
.

inserantur infructuosae arbores uel gemmis uel surculis, ut paruo post tempore laboris tui dulcia poma decerpas. apum fabricare aluearia, ad quas te mittunt Prouerbia, et monasteriorum ordinem [*]( 5 cf. Ps. 18, 14 7 cf. I Thess. 2, 9; II Thess. 3, 8-9 9 cf. I Cor. 9, 11 15 Uergil. Georg. 1 108—110 20 cf. *Prou. 6, 8 ) [*]( 1 uigil] monachi sit uigel (-il m2) r uigel sit V uigilet GNt uagis DC 2 pateat F corpus-3 pat. om.r pariter] tamen 1J,om.B et animus V tendat H dm G,Va.c.m2 3 patientiam Gt,Na.r. patientiam sectare W ametF scientia C 4 amabitJT conturbationibus G quae] quiaG 5 pectori tuo H insiderint VHD deducent te H te om.Nt, \'l\'a.c. 6 facito et H facito WB boni operis \'1\' te semper C occ. inu. Nt 8 alii W tribuerent Nt 9 spiritualibus B usum tuum H 10 cessura (censura p.c.m2)V caessura f cessari (necessaria p.c.) G cybos H successura cet. phiscellas G fiscilla V texere HC texero D canistrom Gp.c.m2 11 plecte DC,Ba.c. flecte GvNWt flecti H sarriatur C sereatur H seratur GNt ariolae GV dirigantur G 12 in quibus s.l.m2N hol. Gp.c.1JNt ol. cet. iactataHB fuerint (i in ras.)N 13 ut] et V pulcerrimorum GNt pulcherimus H 14 expectator GyH 15 ecceom.V unda, GtB 16 elicit illa om.H currensH raucum (a eras.)H a(eras.)leuia H murmur (alt. mur eras.)D 17 scatebris DClP,Ba.c.m2 strepituque H ardentia H temperet t 18 infr.] ergo fructuosae V et fructuo- sae H fructuosae G 19 apium Vp.c. aluearica H 20 salomonis prou. DC prou. sa(ex so B)lomonis HB et om.H ordine t )

in desideriis est omnis otiosus. Aegyptiorum monasteria hunc morem tenent, ut nullum absque opere ac labore suscipiant, non tam propter uictus necessaria quam propter animae salutem, ne uagetur perniciosis cogitationibus et instar fornicantis Hierusalem omni transeunti diuaricet pedes suos.