Collectanea Antiariana Parisina

Hilary, Saint, Bishop of Poitiers

Hilary, Saint, Bishop of Poitiers. S. Hilarii episcopi Pictaviensis opera (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 65.4). Feder, Alfred, editor. Vienna, Leipzig: Tempsky, Freytag, 1916.

et, quod est maximum, episcopi aderant, quorum alter ferrum et catenas praeferebat, quas per eos ceruicibus suis portauerat, alteri ex eorum insimulatione mortem sibi intentam testificabantur. in tantum enim desperationis eruperunt, ut etiam episcopos interfecissent quidem, nisi fugissent ipsorum cruentas manus. decessit enim coepiscopus noster beatissimus Theodulus fugiens ipsorum infestationem; iussus est enim ex ipsorum insimulatione mori. [*]( 2 qui asupersunt A detullerunt A 5 cathenas A ceruitibus A alii Cou 6 intentam C intemtam A intentatam Cou 7 epicopos] suppl. intcrficere tentarent et Cou ex texlu graeco 9 coepiscopos A Theodulus Cou theodosus AS1 Theodorus TCFab Theodulus fuit episcopus Traianopolis; cf. Studien II 121 )

[*]( 2 ) runt enim ministri, parentes et amici mortuorum propter ipsos. et, quod maius est, aderant episcopi et quidam ferrum et catenas offerebant, quas propter ipsos portauerant. alii ex ipsorum insimulationibus mortem contestati sunt. in tantam enim peruenerant inmanitatem, ut etiam auderent episcopos uclle interlicere, et interfecissent, nisi effugissent manus eorum. surrexit itaque conminister noster beatus Theodulus fugiens eorum insimulationes: iussus enim fuerat ex eorum insimulatione interire. et alii gladiorum uulnera [*](12 quidem Bal 13 potauerant U portaucrunt Bal insimulatione Bal 14 tanta W 15 surrexit (ἀνέστη)] decessit Bal 1G theudulus W 17 simulatioue Bal in testu demonstrabant flat )

α̃νϑϱωποι xai παϱὰτω̄νε̌τι ϰρτεχομένων εἰς ἐξοϱιστίαν ἐλϑόντες η̌σαν συλλει-[*]( 2 )τουϱγοὶσυγγενεῑς xai ϕίλοι de τω̄ν δι\'αὐτωδνὰποϑανόντωνπαϱεγνοντο. ϰαὶ T6 μέγιστον, ἐπίσϰοποι παϱη̄σαν, ὤν Ó μὲν τὰ σίδηϱα xai τὰς ἁλύσεις πϱο-20 έϕεϱεν, â; δι\'αὐτοὺς ἐϕόϱεσεν, oi de τὸν ex τη̄ς διαβολη̄ς αὐτω̄ν ϑάνατον ἐμαϱ- τύϱαντο. Ei; τοσοῡτον γὰϱ ε̌ϕϑασαν ἀπονοίας, ω̂ς ϰαὶ ἐπισϰόπους ἐπιχειϱειν ανε- λεῑν. xai ἀνεῑλον ἴν, ei μὴ ἐξέϕυγον τὰς χεῑϱας αὐτω̄ν. ὰπέϑανεν οὔν ó συλλει- τουϱγὸς ήμω̄ν Ó μαϰαϱίτης Θεόδουλοσ, ϕεύγων αὐτω̄ν τὴν διαβολήν. ϰεϰέλευοτο γὰϱ ex διαβολη̄ς αὐτω̄ν ὰποϑανεῑν. α̌λλοι de πληγὰς ξιϕω̄ν ἐπεδείϰυντο, ἄλλοι [*]( 18 iv ἐξοϱίαις ἐλϑόντες tjoav Theod συλλειτουϱγοί· Theod; sed cf. W 10 6i om. Theod (∗∗A) αὐτούς Theod 20 ἐπίσϰοποι rep. s ἁλύσεις] ϰατήνας Theod πεϱιέϕεϱεν s 21 & Theod (ao z T) 22 ἐπίσϰοπον Theod Gass 23 ἐξέϕυγε Theod Cass ἀπέϑανεν] om. s ἀνέστη Theod nenit Cass; sed cf. Hilar. beatissimus et l. 24 μαϰαϱίτης γοῡν Theod Ó οὔν s 25 ξιϕω̄ν πληγὰς Theod )

111
demonstranalii autem gladiorum signa, plagas et cicatrices ostendebant, alii sc fame ab ipsis excruciatos querebantur.

ct haec non innohiles testificabantur uiri, sed de ecclesiis omnibus electi, propter quas hic conuenerunt, res gestas edocebant, milites armatos, populos cum fustibus, iudicum minas, falsarum litterarum subpositiones – lectae sunt enim litterae factae a theognito, falsae aduersum coepiscopos nostros Athanasium et Marcellum, ut et imperator aduersus ipsos commoueretur, et haec conuincebant hi, qui tunc ipsius Theogniti diacones fuerunt —, ad haec uirginum nudationes, incendia ecclesiarum, carceres aduersus ministros dei: haec omnia propter iniquam atque execrabilem heresim [*](4 hic v. Fed huc c. Cou hi c. AFab hii c. C S subpositiones AS1Cou suspiciones TCFab 8 hi Fed hii A ii y 11 haec] praem. etCou )

tes. nonnulli famem sustinuisse ah ipsis implorabant. et haec no(n inn)nobiles [*]( 3 ) homines testabantur, sed ecclesiae omnes erant, pro quibus occurrentes et allegantes docebant milites cum gladiis, populO!! cum fustibus, iudicum minas, falsarum litterarum submissiones — nam lectae sunt litterae Theogpnis aduersus conministros nostros Athanasium, Marcellum et Asclepam, ut etiam imperatores mouerentur contra ipsos, et haec comprobauerunt, qui tunc fuerunt diacones Theogenis —, iam et uirginum nudationem, ecclesiarum incendia. carcerem aduersus conministros: et haec omnia oh aliam nullam causam nisi ob inmemorahilem haeresim Arrianorum. excusantes enim horum ordi- [*]( -12 no(n inn〉obiles Engnobiles W Bal 13 omnes] add. testes Bal aligantes 11\' 14 populus IC 18 theogenio II\' iam Eng nam W Bal fort. nudationes (cf. p. 122,11) 20 cxcussantes W recusantes Bal )

δὲ λιμὸνῡπομεμενηϰέναιπαϱ\'αὺτω̄ν ὰπωδύϱοντο. xaiταῡταοὐχ oi τυχόντες [*]( I ) ἐμαϱτύϱουν ἄνϑϱωποι, ἀλλ\' ἐϰϰλησίαιὅλαι ἤσαν, ὑπὲϱ ω̌ν ot ἀπαντήσαντες ϰαί πϱεσβεύοντες ἀδίδασϰον στϱατιώας ξιϕήϱεις, ὄχλους μετὰ ϱ̔οπάλων, διϰαστω̄ν ἀπειλάς, πλαστω̄ν γϱαμμάτων ὑποβολάς — ἀνεγνώσϑη γὰϱ γϱάμματα τω̄ν πεϱὶ Θεόγνιον πλαττομένων ϰατὰ τω̄ν συλλειτουϱγω̄νἡμω̄ν \'Αϑανασίου ϰαὶ Μαϱϰέλλου xai \'Ασϰληπᾱ, ἴνα ϰαὶ βασιλέας ϰατ\'αὐτω̄ν ϰινήσωσι, ϰαὶ ταῡτα ἤλεγξαν oi γενόμενοι τότε διάϰονοι Θεογνίου — πϱὸς τούτων παϱϑένων γυμώσεις, ἐμπϱησμοὺςἐϰϰλησιω̃ν, ϕυλαϰὰς ϰατὰ τω̃ν \' συλλειτουϱγω̃ν· xai Tavra πάντα δι\' οὐδὲν ἔτεϱον ii διὰ τὴν δυσώνυμον αι̌ϱεσιν [*]( 21 ὰποδύϱοντο p ἀπωδύϱντο Theod (r z) 25 ϑεογόνιον Theod (ϑεόγνιον LT) Theognii Cass (LP) πλαττομένων om. Theod τω̃ν∗∗∗(συλλειτουϱω̄ν in mg.)s 26 βασιλέα Theod (n) 27 διογνίου p ϑεογονίου Theod Theognii Cass (LP) πϱὸς τούτοις Theod )

112
Arriomanitarum. qui enim communioni eorum renuntiabant, necessitateni patiebantur ista tolerare.

Haec igitur considerantes in angusto se teneri peruidebant. erubescentes quidem confiteri ea, quae conmiserunt, co quod de cetero non possent ea diutius occultare, uenerunt tandem in Sardicensi ciuitate, ut propter praesentiam suspicionem quasi mali actus uiderentur excludere.

uidentes enim eos, qui a se fuerant falsis obpressi testimoniis, eos etiam, quos uehementissime obpugnarunt, ex alia parte accusatores, conscientiae etiam suorum criminum proditores prae oculis habentes suis uenire uocati [*]( 1 necessitate patiebantur (eogebantur susp. Cou)Cγ, sed cf. lexlum graecum 3 praeuidebant Cm-Fab 4 eo quod] eoque Ca. c. 7 auctus ACm1 enim eos] episcopos CFab 8 quos Cou post ACFab; cf. texlum graecum )

nationem et communionem necessario haec sustinebant.

4. Haec itaque considerantes perducti sunt ad suae uoluntatis interitum. erubescebant enim sua confiteridelicta et, quoniam omnibus patefacta celari nnn poterant, Sardicam peruenerunt, quoper suum aduentum sinceritatis opinionem adquirant.

[*]( 2 ) uisis itaque his, quibus calumnias ingerebant, et a se afflictis. accusatoribus, testibus ante oculos inspectis uocati uenire non poterant, conministris [*](12 uolumptatis W 15 et om. Hal a se afflictis Ual a (d s. a m2) semflicti (m corr. m in?) W 16 inspecti Wm1 )

τω̄ν \'Αϱειομανιτω̃ν. oi γὰϱ παϱαιτούμενοι τὴν πϱὸς τούτους xotvwvtav ὰνάγϰην εἴχον πειϱασϑη̄ναι τούτων.

4. Ταῡτα τοίνυν συνϱω̄ντες εἰςστενὸνεὶχον ra τη̄ς πϱοαιϱέσεως. ᾐσχύνοντομὲνγὰϱ όμολογεῑν, d δεδϱάϰασι, διὰ de τὸ μὴ δύνασϑαι λοιπὸν in Tavra ϰϱύπτσϑαι ὰπήντησαν εἰς τὴν Σεϱδω̄ν πόλιν, iva διὰ τη̄ς ἀϕίξεως ὑπόνοιαν [*]( 2 ) ὡς μὴ πλημμελήσαντες δόξωσινἀποϕέϱεσϑαι. ἰδόντεςδὲτοὺς παϱ\' avrwvσυϰοϕαντηϑέντας xai τοὺς παϱ\' αὐτω̄ν παϑόνας, TOV; ϰατηγόϱους, τοὺς ὲλγχουςπϱὸ ὸϕϑαλμω̄ν ἔχοντες ἐλϑεῑν οὐϰἐβούλοντοϰληϑέντες, xahot TWV [*](17 πϱο στούτους p xotvwvfav] praem. χειϱοτονίαν xai Theod (3 T), Cass; cf. 123, 18 18 πειϱα̃σϑαι p πυϱα̃σϑαι Mau πειϱϑη̄ναι Theod 1!1 al- σχυνόμενοι Theod 20 μὲν om. Theod όμολογεῑν om. Theod δἐ om. Theod λοιπὸν om. Theod ἔτι om. s 21 σεϱδὼν p Σαϱδέων (σαϱδιϰησίων B) Theod Sardicensium Cass 22 δὲ] ovv Theod 23 τούσ Te ϰατηγόϱοὐσ xat τοὺσ ἐλέγ- χουσ Theod (T) accusatores et increpationes et Cass (LP) 24 ἔχοντες] βλέ- ποντεο Theod (Bsz) εἰσελϑεῑv Theod Cass οὐϰ ἐδύναντο Theod (ANGL οὐϰ ἠδύναντο HSFT) nequiuerunt Cass )

113
uidenon potuerunt, maxime consacerdotunm nostrorum Athanasi, Marcelli et Asclepi conscientia perturbati, qui et inplorabant iudicium et prouocabant accusatores, ut eos non solum conuincerent de his, quae aduersum sese falsa confinxerant, uerum etiam, quae aduersus ecclesias impia ac nefaria conmiserant, edocerent.

uerum illi tanto timore conprehensi sunt, ut fugam facerent et per eandem fugam falsitatem suam detegerent ac nudarent.

Tametsi non solum ex prioribus, sed etiam ex istis malitia eorum et falsitas ostenditur, ut nec ex ista fuga occasionem aliquam [*]( 2 Asclepae Cp.c. 3 et add. Cou 4 iis CCou confixerant A 5 ecclesias] add. ipsorum Cou commiserant y conmiserunt AC eodocerent ACml n timore] tempore Cm1 terrore Cm2γ, add. conscientiae Cou 7 eandem] illam Cγ > tametsi γ tamen si AC A in mg.: de falsis criminibus sci athanasi 9 ostenderetur Cγ ut] praem. tamen Cou ex ista Cou Hardouin existimata ACFab. jorl. ex ista sua )

licet nostris Athanasio, Marcello et Asclepa multa usis confidentia, inplorantibus et urgentibus adque prouocantibus et pollicentibus quoque non solum eorum arguere calumniam, sed insuper demonstrare, quae deliquerint iy ecclesiis ipsorum. illi autem tanto timore percussi sunt conscientiae, ut etiam uerterentur in [*]( 3 ) tugam ae per cam suam calumniam demonstrarent et delicta faterentur.

j. Et licet ex hoc, quod noluerint, et non solum ex prioribus, sed etiam ex praesentibus ipsorum uersutia conprobata est, tamen, ne ex fuga quandam [*]( 10 confitentia W 11 pollicemtibus Wm1 12deliquerint Hal reliquerintW 13 conscientiae om. Bal 16 uersutia Bal uersatio W ne om. Bal in textu )

ουλλειτουϱγω̄ν ἡμω̄ν \'Αϑανασίου ϰαὶΜαϱϰέλλου xai \'Ασϰληπᾱ πολλη̄ τη̣̄ αϱϱησία̣ χϱωμένων, ἀποδυϱομένων xai ἑπιϰειμένων xai πϱοϰαλουμένων αὐτοὐς ϰαὶ ἐπαγγελλομένων μὴ μόνον ἐλέγχειν τὴν συϰοϕαντίαν, ἀλλὰ xai δειϰνύαι, ὄσα ϰατὰ τω̄ν ἐϰϰλησιω̃ν αὐτω̄νἐπλημμέλησαν. ol di τοσούτω̣ [*]( 3 ) όβω̣τoῡ συνειδότος ϰατεσχέϑησαν, ώς ϕυγει̃ναὐτοὺς xai διὰ τη̄ς ϕυγη̄ς τὴν συϰοϕαντίαν αὐτω̄ν ἐλέγξαι xai, ἅπεϱ ἐϰοινώνησαν, διὰ τόν δϱασμόν ὁμολογη̃σαι.

5. El ϰαὶ τὰ μάλιστα τοίνυν ov μόνον ix τω̄ν πϱοτέϱων, ἀλλὰ xai ix τούτων αὐτω̄ν ἡ ϰαϰοτϱοπία δείϰνυται xai συϰοϕαντία, ὅμως, ἵνα prjdi ἐϰτη̄ς[*](18 χϱωμένων] add. xai Theod ἀποδυϱωμένων p 20 δειϰνῡναι s ἐπλημμέησαν edd. Theod ἐϰοινώνησαν ps 21 ϕεύγειν p 22 αὐτω̃ν] ἑαυτω̄ν p s m2 τω̃ν δϱασμω̄ν Theod 24 τὰ (accentus eras.) p τοίνυν om. Theod 25 αὐτω̄ν om. Theod ἡ ϰαϰοτϱοπία xai ἡ συϰοϕαντία αὐτω̃ν δείϰνυται Theod μὴ δὲ p )[*]( LXV. Hilarius pere 4. Feder. )[*]( .8 )

114
alterius malae artis inuenire possint, probauimus secundum ueritatem et rationem ea, quae ab illis conmissa sunt, inquiri oportuisse et inuenimus eos etiam de his fuisse mendaces et nihil aliud quam inpugnationem aduersus consacerdotes nostros exercuisse. quem enim dicebant ab Athanasio interfectum fuisse nomine Arsenium, habetur in numero uiuorum; unde ex hoc etiam cetera, quae ab ipsis iactabantur, patuit esse plena mendacii et falsitatis.

quia autem de calice fracto quaedam loquebantur a Machario presbitero Athanasi, testificati sunt, qui praesentes fuerunt ex Alexandria de eodem loco, eo quod nihil tale esset factum. sed [*]( 1 possunt C possent y ueritatis rationem susp. Cou õ asseniu A 8 quia Eng qui AC quod y tamquam fracto loquebantur susp. Cou quedani .1 aliqua Fab; fort. quodam 9 sunt om. Cy 10 fort. de 〈Mar〉eotae loco, eo uel et de eodem loco (Mar)eo(tae) et Mareote et aliis locis Cou eo sc. loco )

occasionem alterius malitiae ualeant inuenire, cogitauimus secundum ueritatis rationem ab his conmissa uentilarc. quo facto reperimus eos et ex actitatis calumniatores et nihil nliut nisi conministris nostris insidias praeparasse. quem enim diccbant ab Athanasio interfectum Arsenium, uiuit et moratur inter uiuos. ex quo apparet etiam illa, quae de aliis uerbosabantur, ficta fuissc.

[*]( 2 ) quoniam uero de calice fracto a Macario Athanasii prcsbvtero mentionem fecerunt, adhibuerunt testimonium hi, qui de Alexandriae et Mareotae locis ipsis uenerunt, nihil tale esse commissllm. etiam episcopi scribentes de Aegypto ad [*]( 15 ficta Bal facta IV 16 calicem IV mararis W anathasii W 17 ii Bal )

ϕυγη̄ςπϱόϕασίντινα ἑτέϱαςϰαϰουϱγίαςποϱίσασϑαιδυνηϑω̄σιν,ἐσϰεψάμεϑαxara τόν τη̄ς ἀληϑείας λόγον rà παϱ’ ixeivwv δϱαματουϱγηϑέντα ἐξετάσαι. xai τοῡτο πϱοϑέμενοι εὕϱομεν αὐτοὺς xai ex τω̄ν πϱαχϑέντων συϰοϕάντας xai μηδὲν ἕτεϱον ij ἐπιβουλὴν xazd τω̄ν συλλειτουϱγω̃ν ἡμω̄ν πεποιηϰότας. ov γὰϱ ἔλεγον παϱὰ Ἀϑανασίον πεϕονευ̃σϑαι Ἀϱσένιον, oὔτoς ζη̖̃ xai ἐν τοῑς ζω̄σινἐξετάζεται. ἀπό di τούτου xai τὰ πεϱὶ τω̄ν ἄλλων ϑϱυληϑένταπαϱ’ [*]( 2 ) avrwv ϕαίνεται πλάσματα. ἐπειδὴ de xai πεϱὶ ποτηϱίου ἐϑϱύλουν ὡςϰλασϑέντοςπαϱὰ Μαϰαϱίου τοῡ πϱεσβυτέϱου Ἀϑανασίου, ἐμαϱτύϱησανμὲν oi παϱαγενόμενοι ἀπό τη̄ς Ἀλεξανδϱείας xai Μαϱεώτου xai rwv 〈λοιπω̄ν〉 τόπων, ὕτι μηδὲν τούτων πέπϱαϰται. xai oi ἐπίσϰοποι δὲ γϱάϕοντες oi ἀπό [*]( 21 εὑϱήϰαμεν Theod alt. xai om. Theod 24 ϑϱυλληϑέντα s m2 Mau 25 ἐϑϱύλλουν s m2 Mau 26 ϑλαστέντοσ s 27 μὲν] add. αὐτοῑς Theod τω̄ν λοιπω̄ν τóπων Mau Theod (A τω̄ν λοιπω̄ν B τω̄ν τόπων rz τω̄ν ἄλλων τóπων T), om. Cass TWV τóπων ps 28 γϱάψαντες Theod )

115
et episcopi scribentes ex Aegypto ad lulium consacerdotem nostrum abunde adseuerarunt nec suspicionem huiusmodi ibidem fuisse. dicunt autem acta etiam se habere aduersus ipsum. quae habent autem, absente parte altera constat fuisse confecta. simul tamen (in) ipsis actis gentiles et 〈cathecumeni interrogati sunt, ex quibus) cathecumenus interrogatus dicebat intus se fuisse, quando superuentum fecit Macharius, et alius interrogatus dicebat famosissimum illum Scyrum infirmantem in cella iacuisse, ut ex hoc appareat ex toto mysterium non fuisse celebratum, eo quod catecumeni intus fuerint, (Scyrus autem non intus fuerit), [*]( 1 lilleras Aegyptiorum u. apud Athanas. apol. c. Arian. 3-19 2 ibidem Cm2 idem ACml 3 autem y tantu A tamen Eng 5 in ipsis actisCm2 Cou ipsi satisA catechumenus (cathecumeni Fed) interrogati sunt, ex quibus add. Cm2 interrogabantur gentiles et catechumeni, ex quibus susp. Cou 7 et alius om. y 8 cella Fed (cf. cella in W, ϰελλίω̣ in textu graeco et cellula apud Casi; cf. etiam Athanas. apol. c. Arian. 37) ecclesia (ex ecła pro cella?) A, Cy 10 Scyrus— fuerit add. Fed (cf. IV el terlum graecum) Ischyras non adfuerit add. Hardouin )

consacerdotem nostrum lulium sufficienter firmauerunt ne suspectionem quidem talem fuisse. deinde acta, quae dicebant se aduersus habere, constitit ex una parte confecta et in ipsis gestis gentiles et catichumeni interrogati sunt. ex quibus unus catichumenus interrogatus dicebat se intus fuisse, quando Macarius ad locum superuenit, et alius interrogatus aiebat Ischyram aegrotum in cella iacuisse, quem dicunt, ut ex hoc appareat nihil de mvsteriis fuisse celebratum ex eo, quod catechumeni intus consistebant, et Ischvram non adfuisse, sed [*]( 11 suspicionem Bal 14 unus Bal unum W 15 ischiram W, sed cf. I. 17 et p. 116, 12.16 17 eo Bal o 11\' escyram W )

τη̃ς Alyvmovπϱός’Ιούλιον τόν συλλειτουϱγόν ἡμω̄ν ἱϰανω̄ς διεβεβαιοῡντο μηδὲ ὑπόνοιαν ὅλως τοιαύτην ἐϰεῑ γεγενη̄σϑαι. ἄλλωςte S λέγουοσιν ὑπομνή- ματα ἔχειν ϰατ’αὐτοῡ,ϰατὰμονομέϱειαν συνέστηϰε γεγενη̄σϑαι. xal ὅμως xai ἐντοῑςὑπομνήμασιτούτοις ἐϑνιϰοὶ xai ϰατηχούμενοι ἠϱωτω̄ντο. ἐξ wv εlς ϰατηχούμενος ἐϱωτώμενος ἔϕασϰεν ἔνδον εἵναι, ὅτε Ó Μαϰάϱιος ἐπέστη τω̣̄ τόπω̣, xai ἕτεϱος ἐϱωτώμενος ἔλεγε τόν ϑϱυλούμενον παϱ’αὐτω̄ν ’Ισχύϱαν vooovvraτότε ϰαταϰει̃σϑαιiv ϰελλίω̣,ὡς ἀπό τούtουϕαίνεσϑαι,μη̣δ’ὅλως γεγενη̄σϑαί zt τω̄ν μυστηϱίων διὰτό τοὺς ϰατηχουμένους bdov εἱναι xai τόν ’Ισχύϱαν μὴ παϱει̃ναι, ἀλλὰ νοσοῡντα ϰαταϰεῑσϑαι. ϰαὶ γὰϱ xai [*]( 3 ) [*]( 19 ἐϰει̃ om. Theod a om. Theod Casa 20 αὐτοῡ] add. a Theod Cass μονομεϱίαν p συνέστη p, Theod (B συνέβη τ2 TA) probatum est Cass 22 Ó om. p Theod 23 ϑϱυλλούμενον Mau 24 τóτε om. Theod 25 μηδόλωσ s M au τω̄ν] add. ὅλων Theod Casa 26 tert. xai om. Theod (rwaeler B) ) [*]( .8* )

116
sed male habens iacuerit.