Tractatus super psalmos

Hilary, Saint, Bishop of Poitiers

Hilary, Saint, Bishop of Poitiers. S. Hilarii Episcopi Pictaviensis Tractatus super psalmos. (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 22). Zingerle, Anton, editor. Prague, Vienna, Leipzig: Tempsky, Freytag, 1891.

Propheta igitur sacramento constituens, ut iusta dei iudicia custodiret, hoc primum opus sumpsit, ut humilis fieret, neque solum humilis, sed humilis ualde: per adiectionem hanc consummatae in se humilitatis modestiam docens. et erant causae in eo plures superbiendi. praebebat causas nobilitas ex Iuda, et in eo primum potestas benedictionis regiae inchoata. mansit enim aliquandiu ex Dauid tribu regiae potestatis familia, ex qua secundum carnem rex aeternus emersit. erat etiam prudentissimus; : et occulta [*]( 6 II Cor. 12, 7. 14 II Para!. 82, 26. 27 Ps. L, 8. ) [*]( 1 utiliter utendura VRCsed cf. adn. Bened. 8 uitio V 4 esse se scripsi esse R se VCpE 7 reuelationem Vl 8 sathanae Rp colafizaret VRCp 9 extollat F1 elictionie V 10 meruit VRCp 11 munerum grSm efferret.. p(A) Ezahiam C 12 scribtura ex scribturam m. 2 V 18 haec manere ista laudatio R 14 uerbis in saecundo (sic) praeteritorum libro in marg. add. in libro pteritoru m. 1 R, in secundo paralipomenon libro pe 15 Ezehias C altitudine ex altitudinis m. 2 V 16 ubi h. l. om. V 20 primum ex primum est m. 2 V 29 modestie docens C modestiae docens p 28 praebebat ex praebat m. 2 V 25 dauit V 26 potestatis ex potestis m. 2 V 27 erat add. m. 2 V ait add. m. 1 V. ) [*]( XXII. HDar. Plct. pari I. ) [*]( 31 )

482
sapientiae manifestasti mihi. meruit etiam et propheta esse, cum dicitur: aperiam in parabolis os meum, eructabo absconsa a constitutione mundi. humanae quoque opulentiae copiis abundauit. ait enim ipse: ecce congregaui de paupertate mea auri talenta milia tot et argenti alia et seris et ferri, quorum non est. hinc nobilitas, hinc regis potestas, sapientiae fiducia, hinc prophetae meritum, hinc copiae facultatum; non erexerunt tamen in superbiam neque in aliquem fastidii tumorem extulerunt. tuto ergo postulat dicens: u i me secundum uerbum tuum, id est, ut tamquam nondum uiuens aeternae uitam secundum uerbum dei mereatur, quia eum humilitatis modestia intra disciplinam et doctrinam contineret.

Sequitur deinceps: uoluntaria oris mei fac beneplacita, domine, et iudicia tua doce me. digne propheta sacramentum constitutionis suae. primum enim humilis ualde effectus est; sequenti nunc orat, ut uoluntaria oris sui beneplaceant. non contentus est iam praescriptis legis contineri neque tantum necessitati subiacere. praeceperat malum pro malo reddendum. Dauid iste, cum Saul totis se. imperii sui uiribus persequentem frequenter captum et conclusum habuisset, non modo non peremit, sed etiam cum honore dimisit dicens: non inferam super eum manum meam, quia domini est. hunc etiam cum in bello peremptum conperisset, fleuit et uindicauit. filius quoque [*](2 Ps. LXXVII, 2. 4 I ParaI. 22, 14. 24 I Reg. 24, 7. ) [*]( 1 sapientiae tuae t 2 hos p 3 eructuabo R 4 habundauit R abundabit V 6 milia tot VC millia R tot milia e centum millia pb 6 et argenti alia VRCe et argenti mille millia pb 8 prophetiae CpE 10 fastidiammorem V fastigii tumorem Cpe 11 tamquam C (om. ut) nita qua R 12 uitae uita C uerbum tuum di V 18 maneaf- C 14 praedioationia ex praedioationem V euuangelicae V 15 deincepsaeo quitur E fac bene dne V 16 dignae R digna V(p( A) 17 sacramenta C sacramento Vp(A) 18 humilitatis V 19 oris ex uris m. 2 V est etiamjw pi 21 precerat V pciebat corr. m. 2 p reddendendum R esse reddendum VCpE dauit V 22 se om. VRC sequentem V 96 xfte dfla V in om. V 26 Sterisset C. )

483
eius Abessalon regnum occupat, exercitum contrahit, patrem bello parricidali persequitur. sed militibus. Dauid dicit: parcite puero . illi quidem ad resistendum necessitas inposita est, ut regi; sed pietas et bonitas adfuit ad parcendum, ut prophetae. mortuum quoque paterno et dolore defleuit. haec enim , nou legitima sunt: et his obtemperare libertatis potius quam necessitatis officium est.

Habet hanc apostolus , non et legitimae : de uirginibus autem praeceptum domini non habeo, consilium autem do. aut cum gloriam uiduitatis et continentiam laudat, non inhibet iam potestatem nubendi, sed meritum caelibatus praedicat. ultra legem instituit et ultra praeceptum adhortatur, uoluntaria legitimis anteponens. et rursum ait: numquid non habemus potestatem manducandi et bibendi? numquid non mulieres circumducendi, ceteri apostoli et fratres domini et Cephas? aut ego et non habemus potestatem non operandi? sed non utimur hac potestate. potestas in licito est, cum lex infidelitati nostrae parcens nos grauibus non onerat. at uero uoluntatis professio ei incremento fidei est, cum in his, quae moderata lex nobis est, nosmetipsos deuotionis studio continemus.

Haec igitur uoluntaria, ut deo sint placita, propheta orat, quia illa, quae ex praescripto legis gerantur, ipsa seruitii sui necessitate peraguntur. causam autem semper [*](2 II Reg. 18, 5. 9 I Cor. 7, 25. 14 I Cor. 9, 4 sq. ) [*]( 1 ablalon C absolon p et sic infr., ubi etiam in R absalon . 2 dauit V 3 ille R 4 set V ' 6 uolantariam I71 8 hanc add. m. 2 V noluniariae ex uoluntariam m. 2 V 9 consuetudinis V 11 inhibet iS scripsi inhibita VRe inhibet Cp(A)b 19 potestate VRe merito .C caelibeatuB V praedicator VCe 17 fratres (om. et) V cefas C caefaa V 19 non operandi VR (οὐϰ ἔχομεν ἐξ̉ονϭἰαν TOV μἠ ἐϱγάζεϭθαι) operandi C heo operandi p hoc operandi E hac om. RCp(A) 20 poteitas ex potestate m. 2 V in licita R in licita ex in locita m. 2 V ob illicita p( A) an nobis licita? 21 honerat Rlp ad uero ex ad m. 2 V 25 geruntur V generant' C ipse seruitio V. ) [*]( 81* )

484
deprecationis sua?. postea enim quam uoluntaria oris sui ut beneplacita essent orauit, adiecit: et iudicia tua doce me. iudicia legis agit et, quantum in se est, gestis atque operibus exercet; sed nondum ea intellegit. scit enim esse legem spiritalem. et illud, quod sub specie praesentium operationum continetur, nosse festinat: ea enim quis necesse est doceri postulet, quae ignorat.

Totum autem se propheta secundum sacramenti sui constitutionem deo dedit. humiliatus est , uoluntaria oris eius placentia sunt: nunc eius anima in dei manibus semper est et legis dei non obliuiscitur dicens: anima mea in manibus tuis semper: et legem tuam non sum oblitus. totum, quod uiuit, deo uiuit. omnis eius sensus et spiritus in deo est; nullum tempus admittitur, quo legis possit obliuio. in omnibus operibus et cogitationibus deus cogitatur. lex in memoria est, in dei manibus semper anima uiuentis est.'

Scit, quam sibi istud utile sit, scit, quam sit necessarium se manibus dei gestis atque operibus suis et per memoriam legis inserere. ait enim: posuerunt laqueum mihi: et de mandatis tuis non erraui. scit in hac saeculi silua plures laqueos extendi, plures captiones parari. sermo, cogitatio, opus nostrum semper adiacentes habent laqueos, cum interdum occurrit causa irae, doloris adfectio, querellae necessitas, malae cupiditatis occasio. haec diabolus angelique eius, ab initio transgressores et ab exordio peccatores, laqueos semper extendunt. sed cuius in manibus [*](1 depraecationis VR uoluntarie V1 ut om. R 8 agit er agit enim m. 2 V ait C 5 illut V 6 noBse om. V 7 postulat V 9 est add. m. 2 V uoluntariae V 10 placenti sunt V tunc eius p tone eni C 18 omnis eni C 14 spiritus d5 est V qd subrepere C 15 in omnibus suis operibus pb 16 anima uiuentis semper est Cpb 18 soit esse qua corr. m. 2 V scit etiam quam b istut add. m. 2 V scit om. V 19 dei om. C gestum adque V legis adque R 510 posuerunt peccatores laqueum mihi pE 21 et om. V tuis = = non R 22 laqueos extendi plnres om. V 25 quaerellae VR querelae CpE cupidatis p haec VRC hos E nos p 96 transgressioreat ab r 27 laqueos extendit semper extendunt V sed om. V. )

485
dei anima est et qui numquam legis dei inmemor est, his undique licet laqueis circumiectis a praeceptis tamen non . semper enim deum cogitans ab his euolat, ut in : sicut passer liberatus ex laqueo uenatorum. et dominus ipse per prophetam ait: liberate uenatorum et a uerbo conturbationis.

Non enim iniuste tenduntur retia auibus. in caelestem scientiam homo eruditus es; quid tibi cum terrenis operibus et gestis est? auis effectus es; cur non in elemento moraris? uolucres enim caeli nuncupantur; non iniuste ergo illis in possessione terrenae habitationis sunt. saeculo ; quid tibi cum saeculi rebus? quid quereris captus in saeculo? quid quereris iniuriam laquei in regione non tua ? dic potius et utere ipse tu uoce dicentis ista: quis dabit mihi pinnas sicut columbae? et uolabo et requiescam. natura auium est, ut non, cum uoleut, requiescant: tu autem iam factus columba uolando requiescis, id est in caelestem te sedem et cognitionem a laqueis terrenis uolatu fidelis animae ecferendo.