Tractatus super psalmos

Hilary, Saint, Bishop of Poitiers

Hilary, Saint, Bishop of Poitiers. S. Hilarii Episcopi Pictaviensis Tractatus super psalmos. (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 22). Zingerle, Anton, editor. Prague, Vienna, Leipzig: Tempsky, Freytag, 1891.

Contempta autem ssecularium opum cupiditate omnem a se occasionem peruersse et prause uoluntatis recidit. diligens enim super aurum et topazion mandata dei ait: propter hoc ad omnia mandata tua dirigebar, omnem uiam iniquam odio habui. non deflectitur, non detorquetur per terrenas cupiditates, sed ad omnia dei mandata dirigitur: non occupant obuia. uidit aurum, sciuit hoc terrae esse limum; uidit gemmas, meminit esse aut montium aut maris calculos; uidit inlicem ad lasciuiam uultum, scit tamquam auibus caeli ex his sibi laqueis euadendum. resistit ergo coalitis sibi naturae suae uitiis et omnem uiam iniquitatis odit. ideo itaque et in mandatis omnibus dirigitur, quia ea super terrena desideria diligit: et dirigitur, ne eorum particeps fiat. quibus dicitur: natio p ra u a et peruersa. et omnem uiam iniquitatis odit, ut sit in eo, qui est uia, domino scilicet nostro, qui est benedictus in saecula saeculorum. amen.

PHE.

Mirabilia testimonia tua, domine et reliqua.

Natura humani sensus ea est, ut ea mirabilia habeat, quae ante conpererit. ex conpertis enim iudicium admirationis [*]( 19 Lno. IX, 41. ) [*]( 1 hebreo fhaebraeo R ebraeo p grecum V munere RpE 4 super hnnc ex super aurum hunc m. 2 V 7 cStinenta r saeoularium horum R cupiditatem V 9 ait dehinc p ait enl C dehinc ait E 13 occupant add. m.2 V obuia V obuia ex oblcuia p limum essepE 14 aute montia V 15 illicem pE 17 uitam V a mandatis omnibus C ad mandata omnia pE 18 qui ea V terrena ex rena m. 2 V 19 particeps eorum E Explicit littera sezta decima incipit littera septima decima feliciter V Finit R Finit litt. XVI incip. He lit. XVII C --ea Fifi litta XVI inoip lita Fe XVII p 23 Fe R 26 eat corr. m. 1 R ut ea add. m. 2 V quae ex que m. 2 V 96 c5pererit (re supr. scr. 3 f) R et conpertia V. )

506
exsistit. ceterum nemo poterit ignorata mirari. haec idcirco antea commemorata sunt! ut diligentius dicti prophetici ratio quaereretur. contra opinionem enim generalis sensus dixisse haec existimatur: mirabilia testimonia tua; ideo scrutata est anima mea. nam cum prius secundum humanam consuetudinem oporteat perscrutari et reperire, et reperta mirari: huic testimonia domini ante admirabilia sunt et ob id perscrutatione sunt digna. dicti autem huius perfecti et pulcherrimi ea ratio est testimonia etenim dei, id est ea, quae sub testibus scripta sunt, etiamsi per obseruantiam legis humanam infirmitatem ad cognitionem et famulatum dei inbuant, quippe ubi castitas, pietas, pudicitia, caritas, ueritas, innocentia, frugalitas et religio mandatur et per quasdam religionum consuetudines hostiarumque diuersitates diuini honoris officium praecipitur, in quibus cum admiratio magna sit pro peccatis oblata hostia et datum pro redemptione animse munus et agnus in sacramento paschae occisus: tamen in his plus ex futurorum spe atque doctrina admirationis continetur. haec itaque prophetae huic admirabilia sunt. sed quia per praesentem admirationem futurorum atque aeternorum bonorum exemplaribus admirabilia sunt, perscrutatur ea. non inquirit tantummodo, in quo est rerum absconditarum diligens exquisitio; sed perscrutatur etiam, per adiectionem scilicet diligentioris exquisitionis laborem suum in perscrutatione demonstrans. neque tantummodo perscrutatur, sed perscrutatur ex anima, ad uoluntatis officium animae intentione sociata. [*]( 2 ante C profetici ex profeti m. 2 V 4 haec om. V testimonia tua domine pE (sed domine ut in cod. VRC ita in text. sacr. gr. et lat. abest) 5 scrutata est ea p perscrutata est ea E 6 repperire VR (cf. Neue Formenl. II, 473) 7 huic om. pe antea mirabilia C 8 id in uers. exetmte add. m. 3 R sunt digna ex sunt et obi digna corr. m. 2 V 10 sub testibus ex sub testimonia corr. m. 2 V 11 bumanam ex humanae m. 2 V firmitatS V 12 pietas add. m. 1 V caritas om. pe 18 mandatot. C et om. V per ex et m. 2 V 15 cum add. m. 2 V 16 donatum ex donuatum V 17 ex futurorum ex ex futuroadque corr. m. 2 V de futurorum E 18 spem adque doctrinam adque (del. 2) admirationis V 19 per om. pe praesentes admirationes pe 21 perscrutatur ex pericscrutatur m. 1 V 28 & scilioet C 24 sutt ex BUS p 25 sed perscrutatur add. m. 2 V ex animo V.)

507

Sequitur deinde: declaratio sermonum tuorum inluminat et intellectum dat paruulis. et hic quoque sermo forte uidetur a naturae nostrae consuetudine esse diuersus. cum enim ante intellegendum sit et sic lumine intellegentise utendum, quia noctem ignorantiae intellegentiae adeptae lumen apellat, propheta tamen dicit declarationem uerborum dei prius inluminare et post inluminationem intellegentiam praestare. sed quse sint dei uerba, ante discendum est; et tunc inluminationis ac postea intellegentiae ratio praestanda est. uerba dei sunt, quaecumque prophetae locuti sunt. cum enim Moyses uerbis suis populo Hebrseo legis obseruantiam nuntiauerit, tamen in libro eiusdem legis ita scriptum est: et dixit deus ad Moysen: dic filiis Israhel. usus igitur est his legislator uerbis, quibus ei ut uteretur praeceptum est. ergo uerba dei sunt, quae per officium licet humani oris audita sunt. sed et magnus ille propheta ipso iudicio domini nostri Iesu Christi bene locutus, cum dixisset: audi caelum, et percipe auribus terra, ait: quoniam dominus locutus est, et post aliqua, quae querellis maximis increpabantur, dixit: os enim domini locutum est haec. haec ergo omnia dei uerba sunt. ,

Sed declaratio uerborum maxime necessaria est. sunt enim sub uelamine opinionis alterius praedicata, sunt secundum apostolum allegorumena, sunt conparatiuis significationibus amphibola. testis est dominus haec eadem per Esaiam ita dicta esse Iudseis infidelibus exprobrans, dicens: audita audietis et non intellegetis. signata enim omnia [*](12 Exod. III, 14 cf. Levit. XI, 1. 17 Esai. I, 2 sq. 26 Matth. XIII, 14 cf. Esai. VI, 9. 2 paruolis V 4 cum ex sum corr. m. 2 V 5 nocte ex noctae m. 2 Fnocte C 6 appellat V expellat p declaratione R 7 dl potius V inluminare — post om. V intellegentiae VRp 9 intellegentia V 10 locuti add. m. 2 V 11 hebreo V haebraeo R 18 dS VC (quod h. I. textu sacr. gr. et lat. confirmatur) dominus Rp iatrahel V 14 ut add. m. 2 V 16 et ipso V 18 auribus percipe R 19 querelis pE quaerellis R et post — dixit in marg. add. p 28 uelamina V 24 allegorumina Cp alligorumina V allygorumina R 26 amfibola VRCp testis ex testibus m. 2 V est om. VC eseiam V isaiS p 26 exprobrans et dicens RI V E. )

508
sunt et per solam spiritalem doctrinam resignanda. haec enim ad Danuelum desideriorum uirum dicta sunt: uade, Daniel, quia clausi sunt signatique sermones. ait etiam Esaias: dabitur liber iste manus hominis scientis litteras et dicetur ei: lege hoc, et respondet: non possum legere, signatum est enim.