Tractatus super psalmos

Hilary, Saint, Bishop of Poitiers

Hilary, Saint, Bishop of Poitiers. S. Hilarii Episcopi Pictaviensis Tractatus super psalmos. (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 22). Zingerle, Anton, editor. Prague, Vienna, Leipzig: Tempsky, Freytag, 1891.

Sed quae tandem uox laudis eius audiri efficienda est? nempe ea, quod credentium animam posuerit in uitam, quod apostolicae praedicationi et martyrum confessioni constantiam et perseuerantiam largitus sit confitendi, quorum discursibus orbem terrae quibusdam quasi pedibus caelestis regni praedicatio transcucurrit in omnem enim terram exiit sonus eorum. et alibi spiritalis discursus gloriam clamans spiritus sanctus: quam speciosi pedes euangelizantium bona, euangelizantium pacem! haec ergo uox laudis dei praedicantium audienda praeconio est, propheta testante: qui posuit animam meam ad uitam et non dedit commoueri pedes meos. non enim humanarum comminationum terriculis a cursu praedicationis suae apostoli deflexi sunt, neque firmitas pedum insistentium a fidei gressu commota est, quin semper iudicii et aeterni regni dominum praedicarent.

Locutus autem ex unius persona spiritus prophetiae rem ipsam non uni tantum nomini conpetere significat. nam cum dixisset: et non dedit commoueri pedes meossubiecit quoniam probasti nos, deus, igne nos examinasti, sicut igne examinatur argentum. sermo itaque coeptus ex uno refertur ad plures. est namque unus spiritus, et una credentium fides est et secundum quod in gestis apostolorum est: erat credentium anima una et cor unum. atque [*](1 Matth. X, 27. 11 Pe. XVID, 5. 13 Rom. X, 16. 28 Act. ap. IV, 82. ) [*]( 3 constanti — et (eraa. a?) R 7 quod ex quot R 8 et perseuerantiam RE om. PT 10 pedibus RTE fidelib: P 19 clamans R clamat e PTE 14 et euangelizantium, pacem 7' hae R 17 comminationum Re commutationfl PTa 19 a fidei gresau RE fidei gressus P fidei greasib: T 20 & IUpr. scr. m. 1 R aeterni regni R regni aeterni PTE 25 aiout igne examinatur V cf. Sabativr II, 128 sicut examinatur RPTE 27 fidea = e & eeoundum (eras. uidetur interpunctio) R(e) fides secundum PTb apostolorum RPE apostolicis T 28 anima una R cf. Sabatier Ill, 514 adn. anima PTE. )

262

ita, cum ab uno coeptum designatur in plures, unanimitas docetur in pluribus. sed quae tandem conparationis similitudo est, examinatos eos igni, sicut examinatur argentum? et, ut arbitror, examinandi argenti illa sola ratio est, ut sordes, quae ex prima terrae materie adhaeserint, decoquantur, ut, quae fraudulenter ex alterius metalli natura admixta fuerint, purgentur. deus itaque credentes in se non tamquam fidei eorum ignarus examinat: sed quia etiam secundum apostolum temptatio probationem adfert, examinantur credentes non ad cognitionem dei sed, ad sui probationem, ut igne purgati et admixtione uitiorum carnalium defsecati splendeant examinatae innocentise claritate.

Temptationum autem genera et diuersas martyrum uictorias contuentes scimus, quibus modis anima ponatur in uitam, cuius contemptu desaeuientibus poenarum ingeniis a fidei gressu et testimonio non mouentur. alii enim in uinculis carcerum gloriantur, alii caesi in uerberibus gratulantur, alii potestati inreligiosorum desecanda. felicium capitum colla submittunt; plures in exstructos rogos currunt et trepidantibus poenae ministris ignem saltu deuotae festinationis insiliunt; alii in profundum demergendi non in aquas necaturas, sed in refrigerium aeternae beatitudinis decidunt toto ipso se corpore deo hostiam tamquam holocausta praebentes.

Percurrit ergo per haec passionum genera ex persona apostolorum, euangelistarum, martyrum propheticus sermo [*](1 coeptum supr. scr. T desinatur R 4 ut supr. scr. P 5 materie VTb materiae Pe matheriae R adheserint VR decoquantur VRTE a de — c = oquantur P 6 fraudolenf P 7 fidei eorum om. V 8 qui i corr. m. 1R 10 admixtione (admxtione == R) VRPT cf. Stud. 1889 p. 322 ab admixtione E 11 defecati VP examinantea V 12 claritate — (eras. mf) R claritatem V 14 c tuentes scimus (cwtu in ras., entes sci in marg. add.) R animae ponantur V 16 enim om. V carceris V 18 inreligioaorum om. V 19 rogis V 20 ignem VPTE igne R salta VRTE saltus ex salus P 21 demergentes V 22 refrigeriu ex refriu P aeternum V decidunt VRTE decedunt P toto ipso se corpore RE toto ipso corpore V toto pro se corpore P toto se corpore T 84 ergo per haec VTE p ergo haec (p supr. scr. m. 2) P haec ergo ergo per haec R 25 euuangelistarum R om. V. )

263

dicen: igne nos examinasti, sicut igne examinatur argentum. induxisti nos in laqueum, id est in custodiae catenas. posuisti tribulationes in dorsum nostrum, poenas scilicet uerberum, quibus cum apostolis Petrus gaudet et Paulus exultat. inposuisti homines super capita nostra. transiuimus per ignem et aquam. gloriosas uidelicet martyrum mortes commemorat gladii, ignis, profundi. sed qui transit per ignem et aquam, non in his aboletur, sed in aliud per illa transducitur. et quo transducatur, propheta non nescit dicens: induxisti nos in refrigerium. huius refrigerii et in loco alio meminit dicens: conuertere anima mea in requiem tuam, quia dominus benefecit mihi. eripuit animam meam de morte, oculos meos a lacrimis, pedes meos a lapsu. bene placebo domino in regione uiuentium: animam uidelicet suam in requiem beatae illius resurrectionis hortatus, in qua post mortis istius tempus omni humanarum calamitatum labe detersa non doletur, non fletur, non peccatur, sed uiuitur. in huius igitur beatitudinis per ignem et aquam refrigerium educti sunt.

Et ne aut pertranseuntis aquas natatus aut transilientis ignem saltus -aut introductio in refrigerium communis alicuius et terreni loci requies significari existimaretur, adiecit: introibo in domum tuam in holocaustis. holocausta sunt integra hostiarum corpora, quae, quia tota ad ignem [*]( 19 Ps. CXIV, 7 sqq. ) [*]( 2 in laqueum VPTE in laqueum = = (laqueum in ras. postea 2 lilt. eras.) R 3 posuisti nos V tribnlationes VR tribulatione PT in dorsC nostrum VRE in dorso nro = P in dorso nostro T 4 poenas ex poenus R cum apostoluB ex cum apostolum m. 1 Y 8 p ignem aqua (sup, a lineol. eras.) P 9 aboletur (ex absoletur R) RT7'e diesoluitur V aliut (nt in ras.) R et quo RPTE et ubi V 10 nescit RPTE ignorat V 10 induxieti V cf. Sabatier II, 128 et eduxisti RPTE 13 mihi PTE tibi (t in ras. 3) R cf. infr. CXLVI cap. 4 (ubi etiam Qpraebet mihi) 14 a lacrimis R cf. infr. 1. c. et Sabatier II, 227 de lacrimis PTE a lapra R de lapsu PTE 18 et uiuitur VRTa 21 et = ne R peri tranBeuntes T pertranseuntes RP 98 adiecit RPE subiecit T. )

264

sacrificii deferebantur, holocausta sunt nuncupata. per haec igitur genera poenarum martyres in fidei testimonium corpora sua holocausta uouerunt, ut in dei domum, id est in caelestis domicilii habitationem consummatis hostiarum suarum sacrificiis introirent.

Sed quid tandem in hac corporum suorum oblatione uouerunt? scilicet ut per haec martyrii sui exempla gentes ad spem regni aeterni erudirent. qui enim tum Christum praedicabant, non sibi, quibus tum erat cognitus, sed nobis, qui futuri adhuc eramus, uel quibus tum erat incognitus, praedicabant. quae eorum praedicatio omnis posteritatis fidem ad martyrii desiderium accendit. non enim causa alia praedicabant nisi ut fidei suae et martyrii exemplo plures martyres erudirent quod Paulus docuit dicens: ego Paulus uinctus Iesu pro uobis gentibus. atque ob id in huius praedicationis fructu deo se uota reddere confitentur dicentes: reddam tibi uota mea, quae distinxerunt labia mea. et locutum est os meum in tribulatione mea: holocausta medullata offeram tibi cum incenso et arietibus, offeram tibi boues cum hircis. an ignorat propheta ex persona dei in spiritu se locutum: non accipiam de domo tua uitulos neque de gregibus tuis hircos et: numquid manducabo carnes taurorum aut sanguinem hircorum potabo? et rursum: quoniam si uoluisses sacrificium, dedissem utique, holocaustis autem non delectaberis? cessat igitur opinionis nostrae error, ut haec uouisse martyres existimemus. sed in martyriis posterum [*]( 14 Ephes. m, 1. 21 Pe. XLIX, 9. 22 Ibid. 18. 24 Pa. L, 18. ) [*]( 2 genera poenarum RPE poenarum genera T 8 nt in dei RTE ut dῑ P id est RPE supr. scr. T 7 uouerunt RPE uoluerunt T 10 adhuo supr. scr. m. 1 R 11 omnis RE omnem PT 13 martyr = ea (ercu. a) R martyras T quod ex quodquod R 14 Iesu R cf. Sabatitr III, 795 adn. Christi Iesu PTE 17 diatincxerunt VP 19 offeram tibi — arietibus in marg. add. T 00 hyrcis R hyrcis ex hyrcoe P 21 in spiritu = ^ se R 26 holocaustis autem non R cf. Sabatier II. 104 a adti. holocauatis non ITE 26 cessat RPTa cesset, 27 martyras corr. m. 1 R martyras T martyriie ex martyris P posterum RPT posterorum E. )

265

reddent deo quse locuti sunt uota, ipsi quidem se primum deo uouentes et se ipsos holocausta praebentes, quia in his domum dei introibunt in passionum suarum tribulationibus Pauli uoce clamantes : quis nos separabit a caritate dei? tribulatio an angustia, aut persecutio, aut fames, aut nuditas, aut periculum? et: confido, quod neque mors, neque uita, neque praesentia, neque futura, neque creatura alia poterit nos separare a caritate dei, quae est in Christo Iesu. hsec ergo in tribulatione primum beatorum martyrum uota sunt, quae in tribulationibus suis locuntur et spondent; tum deinde, ut ex nobis holocausta medullata consumment. medullata ob id, quia fides animae et cordis officium est-resque hsec uoluntatis internse est cum incenso quoque arietes offeruntur. quid autem sit incensum; ita hoc eodem psalmorum libro docemur: fiat oratio mea tamquam incensum in conspectu tuo, in incenso orationes intellegendas esse significans. qui uero sub arietum nomine ostendantur, anterior psalmus ostendit, cum ait: induti sunt arietes ouium; in his enim, tamquam in principibus gregum, significat sacerdotes, quos doctrinae apostolicae eruditio cum orationum odore — bonus enim secundum Paulum in Christo odor sumus — ad martyrii studium prosequitur. non solum autem arietes cum incenso offerentur, sed etiam boues offerentur; id est contumacis naturae pecora in culturam [*]( 4 Rom. VIII, 85. 6 Ibid. 88 sq. 15 Pe. CXL, 2. 18 PS. LXIV, 14. 21 n Cor. 2, 16. ) [*]( 1 reddent R reddunt PTE 8 clamantes PTE clamantibus R 5 aut persecntio aut f. ant n. aut p. T cj. Sabatier III, 626 et supr. p. 209, 2 aut persecutio aut f. an n. an p. R an persecntio aut f. aut n. aut. p. Pe 7 neque creatura alia om. PT 9 haec ergo in RPTE hec ergo sunt in V primum VRPTab prima ed. Basil. 1550 Par. 1572 beatorum om. V 10 nota sunt RPTE uota V locuntut R loquntur a loquuntur PTe 11 tunc V a olocausta V consumment VPTE consument R 18 ree. quae P 17 signi- ficana RTE significat (t in ras.) P 19 in his enim PTE in his ergo R gregum ex grecum P 20 quos om. R apostolicae supr. scr. m. 1 R 21 Paulum RTe apostolum Pb 28 offerentur VR offeruntur PTE 21 offerentur V offeruntur RPTE post offerentur add. oum hircis V ad culturam di domantur V. )

266

dei mitigantur in hoc martyrium Christi nominis doctrinis apostolicis edomita.

In eo autem, quod dicitur: offeram tibi boues cum hi r cis, uirtutem uerbi ex hebraeo in graecum demutati latinus sermo non tenuit. nam quod nobiscum est: offeram tibi boues cum hircis, cum illis ita habetur: avolacoaoiβόας μετὰ χειμάϱϱων. Χείμαϱϱοι cum graecis non proprium, sed appellatiuum nomen hircorum est et eorum maxime, qui in ipso hiemis tempore editi sint. et scriptura hoc in loco tantum χειμάϱϱους nuncupauit, ceteris autem locis τϱάγως, quos nos hircos dicimus. posuit. confirmat autem spiritalis intellegentiae sensum aliorum consonans sibi et concors translatio, qui pro χειμάϱϱοις ϰαιϱίμους transtulerunt; ϰαίϱιμοι autem significantur, qui ex ipso tempore editi sunt; χείμαϱϱοι autem, quos hiemps genuit, unde et torrentes eodem uocabulo graecitas nuncupat, quos ex nihilo in fluuios hiemps auxerit.