Tractatus super psalmos

Hilary, Saint, Bishop of Poitiers

Hilary, Saint, Bishop of Poitiers. S. Hilarii Episcopi Pictaviensis Tractatus super psalmos. (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 22). Zingerle, Anton, editor. Prague, Vienna, Leipzig: Tempsky, Freytag, 1891.

Sequitur enim: eripe me de aquis multis. aquas populos dici, usitata cognitio est — ut etiam per Esaiam dicentem docemur: propter hoc ecce dominus inducet super uos aquam fluuii ualidam et multam et regem Assyriorum —, quorum uirtus atque uita in abolendum finem exemplo aquae transfluentis elabitur. ut hic idem propheta ait: perierunt sicut aqua prseter fluens: quia natura earum cessante incremento maris, in quod feruntur, eximitur. et de manu iniqua filiorum alienorum. dei enim esse destiterunt, de quibus dictum est: filii alieni inueterauerunt et quibus dictum est: uos de diabolo patre estis. [*]( 15 Ps. LXXXVIII, 22. 20 Esai. VIII, 7. 24 Ps. LVII, 8. 27 Ps. XVII, 46. 28 Ioh. VIII, 44. ) [*]( doctiinft 8 contempnatur R 14 non obscura psoua corr. m. 111 15 manus inquid R manus enim inquit E 16 et aiudicio ex et iniudicio R et a iudicio a 17 iniq dapnationis R 19 usitatae R 24 eorum R* cf. praef. 26 destiterunt G destiterant RE 28 de diabolo GRs (ej. Sabatier III, 431 et Dlcif. ed. Hartel p. 148. 4'1) e diabolo e. )

823

Sed non solum filii alieni sunt dominum suum non recipiendo, sed etiam id, quod sequitur: quorum os locutum est uanitatem. uanitas oris et confessionis fuit illa, qua dictum est: nos non habemus regem, nisi Caesarem. regem enim sseculi, id est uanitatis populus in regnum aeternum electus elegit. et dextera eorum dextera iniquitatis. iniqua dextera est, cum palmis caedit, cum uirgis laniat, cum calamo conlidit, cum coronam spineam coaptat, cum clauo manus ac pedes figit. cum fel aceto admiscet, cum omnia iniquitatum opera consummat.

Post quse potenter a domino gesta atque perfecta nouo nobis gloriosse uictoriae erit cantico concinendum. ait enim: deus, cantionem nouam cantabo tibi, psalterio decachordo psallam tibi. et quod hoc nouum canticum sit, contuendum est. plures autem nouum canticum cantantes psalmi reperiuntur. nonagesimus enim et quintus psalmus ita c“pit: cantate domino canticum nouum, cantate domino omnis terra et rursum: adnuntiate inter gentesgloriameius, inomni populo mirabilia eius et rursum: commoueatur a facie eius omnis terra, dicite in nationibus: dominus regnabit. hoc canticum nouum, quod omnis terra cantat, quod iam non intra Iudsese? libros atque fines cognitio eius, qui omnia creauit, esse celebratur; quod iam inter gentes gloria dei inuisibilis nuntiatur. quod omnes patriae gentium laudationem honoris debiti confitentur, quod in nationibus deus regnaturus ostenditur. nouum hoc inter tot errores sseculi canticum est et errantibus antea gentibus inopinatus hic hymnus est, per quem deus inuisibilis, incorporeus, aeternus et iusti iudicii iudex et beatae seternitatis rex esse cantatur. [*](4 Ioh. XIX, 15. 17 Ps. XCV, 1. 18 Ps. IX, 12. 20 Ps. XCV, 9. ) [*]( u u 2 sequitr G 4 est om. G* 6 elects G 7 uerba cum uirgis - conlirlit om. G cf. Acad. p. 32 sq. 9 admiscit R iniquitatum R iniquitatis E 13 cantionem nouam R cj: Sabatier II, 278 canticum nouum E uerba psalterio — tibi, quorum uestigia in G extant, om. R n 16 repperiuntur GR enim his scr. G 19 eis G '22 iudeae R 23 lihros GR limbos E 24 quod iam non R 25 omnes ex omnis m. 1 R. )

824

Est et nonagesimus septimus psalmus canticum nouum cantans: cantate domino canticum nouum, quia mirabilia fecit dominus. sed nescio, an idcirco sit cantico nouo cantandum, quia mirabilia fecit deus, quae fecerit. olim caelum pulcherrimum atque mirabile manet, olim in eo astra indefessis officiorum suorum cursibus perseuerant, olim tempora alterno et indemutabili recursu temperantur, olim terra annuis fructibus diues est, olim homo maxime mirabile opus dei nascitur: et si nihil postea deus mirabile, cum haec creauit. adiecit, quaero, quod nouum canticum ob mirabilia facta cantandum sit? et non diu nos psalmus patitur errare. ob quae enim mirabilia nouum canticum cantaret. ostendit dicens: liberauit eum dextera eius et brachium sanctum eius. notum fecit dominus salutare suum ante conspectum gentium. hoc nouum canticum est. hoc mirabile dei est: quod liberauit eum dextera eius. quod sibi ipsi salutem uirtus sua tribuit. potestatem enim, inquit, habeo animam meam ponendi et potestatem habeo animam meam resumendi. non externo eguit unigenitus dei filius ad saluandum hominem, in quo nasci uoluit. auxilio et in gloria paternse maiestatis manens sua in se usus est potestate: per quam resurrectionis gloriam salutare suum notum gentibus fecit. cum in eo naturae suae carnem in a?t.eraa, salutis substantiam transformatam esse cognoscunt.

Cantat et centesimus quadragesimus et nonus psalmus canticum nouum. et cur sit hoc canticum nouum, mox propheta subiecit dicens: exaltabit mansuetos in salutem. exultabunt sancti in gloria et laetabuntur in cubilibus suis. et exultationes dei in gutture eorum [*]( 18 Ps. XCVII, 1 sq. 17 Ioh. X, 18. 27 Ps. CXLIX, 4 sq. ) [*]( 4 quia mirabilia fecit dS quae fecerit R et ita etiam in G fuiste flit/elur, ubi post cantandum quinquc fere uerba euanuerunt et postea fecerit . etiam nunc lejii potest quia mirabilia deus fecerit e quia mirabilia deus fecit b 5 mirabile G immobile 11E 7 inde mirabili (??) G 8 maIimae R 11 ob h. I. om. R 19 ante resumendi 4-.5 litt. erO$. R 21 sed in gloria coni. Bened.fort. recte 25 cantate et R & nonus R nODUS E cf. praef. 26 et qur R 28 & laetabuntur R laetabuntur E 29 dni R sed cf. infr. p. 868, 18 et Sabatier II, 282 in gutturae R. )

825
et gladii bis acuti in manibus eorum ad faciendam uindictam in nationibus, increpationes in populis. ad alligandos reges eorum in manicis et conpedibus et nobiles eorum in uinculis ferreis; ut faciant in his iudicium conscriptum, gloria hsec est omnibus sanctis eius. hoc canticum nouum est, dei sanctos iudicii aeterni sumere potestatem. sancti enim secundum apostolum mundum iudicabunt. hoc igitur nouum cantatur a nobis, ultio in nationes, arguitio in populos, manicse et conpedes regum et nobilium uincula ferrea et conscripti in eos iudicii sententia.

Quod etiam in huius psalmi nouo cantico simile cantatur: deus, cantionem nouam cantabo tibi. in psalterio decachordo psallam tibi, qui das salutem regibus. in decachordo igitur psalterio, id est, uel quod dccem chordarum illud psalterium sit, uel quod decem uerborum organo atque gestis cantio noua ista cantatur, uel quod homo ipse decem quibusdam chordis, manibus ac pedibus extentus, perfectus spiritalium operum suorum gestu motuque sic psallat, ut cantionem hanc nouam cantet. qui das salutem regibus: regibus, quibus dictum est: uenite, benedicti patris mei, possidete praeparatum uobis regnum a constitutione mundi. qui nobiles ligabunt, qui reges manicis et conpedibus constringent, qui iudicabunt. arguent, uindicabunt.

Et quomodo salus regibus detur, ostendit: qui, inquit, liberas Dauid seruum tuum: eum nempe Dauid, de quo hic idem liber ex persona dei patris alio psalmo prophetat: posui adiutorium super potentem, exaltaui. electum de plebe mea. inueni Dauid seruum meum. oleo sancto meo unxi eum. manus enim mea auxiliabitur illi. ipse inuocauit me: pater [*](7 I Cor. 6, 2. 21 Matth. XXV, 34. 28 Ps. LXXXVIII, 20 sq. ) [*]( 18 in psalterio ex in psalteria m. 3 R 15 in decacordo (ca in ras.) R cordarum R 18 extentuR (ex in ras. 1) R perfectus (ec in ras. 1) R 19 psallet R 20 hanc nonam R nouam hanc E 28 exaltaai R cf. LXX ed. 7'isl'llendorf II, 81 et Sabatier 11. 177 et exaltaui E 31 illi R ei E inuocauit me R inuocabit (om. me) E. )

826
meus es tu, deus meus, susceptor salutis meae. et ego primogenitum ponam eum, excelsum super reges terrae. et sedes eius sicut sol in conspectu meo et sicut luna perfecta in aeternum et testis in cselo fidelis. et rursum in psalmo eodem ex persona eius ad patrem: sicut iurasti Dauid in ueritate tua, memor esto, domine, obprobrii serui tui, quod continui in sinu meo multarum gentium: quod exprobra uerunt inimici tui, domine, quod exprobrauerunt commutationem Christi tui. obprobria multarum gentium in sinum suum Dauid hic unus excepit. ipse enim peccata nostra suscepit et infirmitates nostras portauit: liuore eius nos sanati sumus. itaque dum hic Dauid liberatur et legi mortis eximitur, salus quoque regibus datur. ipse est enim primogenitus ex mortuis. et ut in Adam omnes morimur, ita et in Christo omnes resurgemus. liberatio ergo eius salus regum est. regnabunt enim conformes gloriae suse, per adsumptam ab eo naturse nostrae coniunctionem rursum omnes in naturae eius communione mansuri.