Tractatus super psalmos

Hilary, Saint, Bishop of Poitiers

Hilary, Saint, Bishop of Poitiers. S. Hilarii Episcopi Pictaviensis Tractatus super psalmos. (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 22). Zingerle, Anton, editor. Prague, Vienna, Leipzig: Tempsky, Freytag, 1891.

Voce mea ad dominum clamaui, uoce mea ad dominum deprecatus sum. effundo in conspectu eius orationem meam et tribulationem meam ante ipsum pronuntio. in deficiendo ex me spiritum meum. egregie uerborum ordo dispositus est. primum uoce clamatur; omnis enim fidelis uiri etiam tacita et spiritalis expectatio deo clamor est. deinde uoce oratur, id est desiderii et fidei petitio uerbis uocis effertur secundum illud apostoli: psallam spiritu, psallam et uoce. tertio in conspectu [*]( 32 I Cor. 14, 15. ) [*]( 4 illum dauid ex illum ddaaid m. 1 R 8 ad dfim R 11 posset (et ex carr. 1) R 20 propheta R ille illum Ra 28 dicta om. R intelligitur E 26 et tribulationem meam — pronuntio om. R, Ittl cf. infr. p. 801, 8 28 egregiae R 31 saecundum R. )

801

dei oratio effunditur, non uerbis scilicet de lingua excidentibus, sed de profundo et interno fidei fonte oratio precantis effunditur; et effunditur in conspectu dei, non neglegenter neque ex securitate, sed tamquam domino praesente; qui enim oratur ut exaudiat, praesens necesse est esse credatur; qui autem praesens existimatur, non absentis dissimulatione, sed praesentis honore reuerendus est. quarto quoque tribulationem suam pronuntiat. non inpeditur, cum tribulatur, quin semper ad deum omnium angustiarum suarum et passionum molestias referat. neque sane leues tribulationes sunt, quas ante deum effusa oratione pronuntiat, sed in eo, cum deficit ab eo spiritus suus. at uero nos lenes tantum temptationes ab assiduitate orationis inpediunt et quantulamcumque in secundis modo rebus animi nostri constantiam a deuotionis officio repentinus exiguae difficultatis motus auertit. at uero hic ne deficiente quidem spiritu suo cessat et tribulationem suam pronuntiare et orationem effundere et uoce orare et ipsa spiritalis fidei uoce clamare.

Tu cognouisti semitas meas. in uia hac, qua ambulabam, absconderunt laqueos mihi. haec tam illius, quam huius Dauid oratio esse poterit existimari: quia, ut diximus, omnia domini dicta atque gesta et serui fide et prophetae praefigurauit exemplo. numquam uero psalmorum prophetia, quotiensque ex persona domini profertur, non aliquid peculiare eius ac proprium, quod alii cum eo commune esse non possit, adiecit: ut, quia multa ex persona eius hominis, quem adsumpsit, commemorata personis hominum essent naturisque communia, psalmi potius de eo prophetia ea, quae proprie ex persona eius dicerentur, ostenderet; ut illud nunc: considerabam ad dexteram et uidebam. quia non est, qui cognoscat me. perit fuga a me: et non est, qui requirat animam meam. Dauid enim, licet fugeret, non [*]( 2 orantio praecantis R 5 credetur R 17 & ipsa = spiritalis (eras. s) R 20 laqueum E 22 ut om. Gf 24 quotiensq R quotiescumque E ef. Acad. p. 29 26 ao ex hac R communes esse R 27 passioni. hominum (?) G 28 prophetiam ea R propriae R 29 ostenderent R 31 perit G cf. Neue Formenl. II, 523; Georges Wortf. 508 periit RE. ) [*]( XXn. Hllar. Plet. para I. ) [*]( 51 )

802

tamen incognitus erat; neque solum ad dexteram contuebatur. sed etiam ad sinistram ei conspectus patebat. illud autem quomodo personse eius aptabitur: perit fuga a me, dehinc illud: etnonest, qui requirat animam meam, postremo etiam illud, quo psalmus concluditur: me expectant iusti, donec retribuas mihi? contraria sibi ista sunt ex persona hominis intellecta. si enim sunt iusti expectantes, quomodo nemo cognoscit? quomodo nemo animam requirit? per id enim nemo animam requirit et nemo cognoscit, quia respiciente eo a dextris nemo iustus est uisus.

Sed hsec omnia in domino tempore passionis inpleta sunt, cum euntem eum ad crucem eorum nemo comitatus est, quos ad possessionem regni caelestis secundum euangelicam dispositionem separatos a sinistra dextrae praeparabat, ob quos et homo erat natus: cum in tot tantisque crucis ipsius signis deum nemo cognouit, cum frequenter antea latens se his, qui eum quaerebant, et prodidit et ingessit. et per oblationem spontaneae uoluntatis fuga ab eo periit, cum nullus uirtutem uitae eius, quse in anima significatur, inquirit. corpus enim. quod cruci adfixerant, contuentes potestatem animae. quae: se signis et factis deum probauerat, nemo quaerebat.

Iam illa, quae secuntur, licet communia uideantur esse cum ceteris, tamen etiam per eum tempore passionis omnia dicta gestaque sunt. clamaui ad te, domine, et dixi: tu es spes mea, portio mea in terra uiuentium. clamans dixit: tu es spes mea, cum ait: pater, commendo in manus tuas spiritum meum. pars eius in terra uiuentium est, cum latroni die eadem incolatum paradisi promittit. [*]( 26 Luc. XXIII, 46. ) [*]( u 1 neqe G 8 perit G periit RE 5 etiam illud GE illud etiam R 8 nemo animam GR animam nemo E uerba per id enim — requirit omisvtse. uidetur G 9 et nemo cognoscit Ge et nemo animam cognoscit Rh 10 respi***** G respiciente e perspiciciente R perspioiente b 18 saecundum R 18 uirtutem E ueritatem R 90 qua se coni. Bened. in adn. 81 rpbat R 22 sequntur R cf. Aead. p. 23 24 A dixi R dixi E 95 portio mea supr. scr. R 98 eadem R eodem E paradisi G paradysi R. )

803

id est sortem et regnum hereditatis suse, ut, licet inferos adiret, tamen per spiritalem potestatem doceret se a paradiso non abesse.

Redit deinde ad orationis suae modestiam dicens: intende orationem meam: quia humiliatus sum nimis. humiliatus est enim formam serui accipiens et oboediens factus usque ad mortem, mortem autem crucis. libera me a persequentibus me: quia confortati sunt super me. educ de carcere animam meam ad confitendum nomini tuo, domine. quamquam enim potestatem haberet ponendi animam suam et resumendi, tamen semper per reuerentiam filii honorem paterfi® maiestati reseruauit, cum orat: pater, clarifica me; cum proclamat: deus meus, quare me dereliquisti? in his enim non est infirmitatis suae confessio, sed paternse uirtutis prsedicatio. liberari se ergo nunc similiter a persequentibus orat, quia confortati sunt. confortati enim sunt. cum ad crucem dant, cum per carnem deum nesciunt, cum eos habitus humilitatis et forma in eo seruilis hortatur.

Deinde rogat, ut anima sua educatur e carcere. si in carcere positis etiam ante Noe tempora resurrectionem secundum beatum Petrum dominus prsedicauit, carcer est inferi, a quo se educi rogat, ut in altero psalmo erat precatus: ne contineat super me puteus os suum. oratio omnis ista ad confessionem, ut diximus, uirtutis paternse est. sed adiecit et causam, cur se de carcere oret educi: ad confitendum, inquit, nomini tuo. resurrectio enim eius paternae in se uirtutis prsedicatio est, quia potestas ei omnis ex patre est. [*]( 13 Ioh. XVII, 1. Ps. XXI, 2. Mare. XV, 34. 28 Ps. LXVIII, 16. ) [*]( 1 inferos GR ad inferos E 7 morte autem G et mortem RE 8 mepost peroeqaentibufl om. R sunt om. G 11 ponendi ex ponendae R 12 filii G fili R uerba orat — me oum omisisse tddetur G 15 se ergo GR ergo se E 17 confortati enim sunt om. G ad cruoem dant temptaui cf. AbA. IV, 70 autem dent (?) G audent R oruoifigere audent E 18 uerba deum nesoiunt oum omisiste uidetur G 28 ut om. G ut et E praecatus GR ne G non RE 26 cur G qur R se de GR aese de E 97 inquid G enim eius G eine RE 28 est post praedicatio om. G. ) [*]( 51* )

804

Sed per quos sit dei nomini confitendum, subiecit dicens: me expectant iusti, donec retribuas mihi. omnium apostolorum fides usque ad resurrectionis tempus fuit trepida: quam in domino contuentes expectationis suae securitate firmati sunt. et hinc illud est a domino dictum: tristis est anima mea usque ad mortem. non enim ait: propter mortem, quia, licet se passioni daret, non tamen uirtus aeterna dolorem passionis exciperet; sed quia apostolorum metus per humilitatem passionis exortus — adeo ut et firma illa supersedificandse in ea ecclesiae petra trepidaret — post mortem et resurrectionem domini in eadem trepidatione esse desineret, idcirco usque ad mortem tristis est, post quam trepidantis fidei essent securitate firmandi. expectant ergo iusti, donec sibi retribuatur a deo. et quid ei a deo retribuatur, apostolus docuit dicens: propter hoc exaltauit eum deus et donauit ei nomen, quod est super omne nomen: ut in nomine Iesu omne genu flectat, cselestium et terrestrium et infernorum, et omnis lingua confiteatur, quia dominus Iesus in gloria dei patris est. haec ei a deo retributio est, ut ei corpori, quod adsumpsit, paternae gloriae donetur aeternitas. quse autem sit iustorum expectatio, idem apostolus docet dicens: . nostra autem conuersatio in caelis est. unde etsaluificatorem expectamus Iesum Christum. qui transformabit corpus humilitatis nostrae conformatum corpori gloriae suae. expectant ergo iusti, dum retribuatur illi: scilicet ut conformes fiant gloriae corporis sui, qui est benedictus in saecula saeculorum. amen. [*]( 6 Matth. XXVI, 38. 14 Phil. II, 9 sq. 22 Phil. m, 20 aq. ) [*]( 17 flectat R lfectator E cf. Acad.p. 57 & terrestrium R terrestriam E 23 saluificatorem R ****ficato** G saluatorem nostrum E cf. Sclbatier 111, 824 24 transformauit R 25 ergo iusti G ergo eum n « iusti RE 26 dm G retribuatnr GE tribuatur R illis G 27 cor- . poris sui G corpori sui R corporis eius E Explicit psal? CLI (sic) incipit psalS CLII deinde spatium 4 lin. uacat et incipit quinta linea a uerbo translatoresque G Explicit psalmus CXLI inoipit CXLII, 14-18 lilt. eras., deinde legitur dauid, uers. Jinis uacat R ItS tractat' ouius supra de psaldi CXLll deinde a m. 2: ioip dfie exaudi cet. p. )

805