Tractatus super psalmos

Viri, inquit, sanguinum declinate a me. memini in Ezechiel dictum episcopos reos sanguinis futuros, quorum adulanti silentio plures in interitum incidissent: ecce fili hominis, speculatorem te dedi domus Israhel, et audies ex ore meo uerbum et comminaberis; et non distinxisti ei neque locutus es, ut distingueres iniquo, ut se auerteret ab itineribus suis et uiueret, inicus ille in iniquitate sua morietur, sed sanguinem eius de manu tua requiram. et inuenio et alium sanguinarium. de quo dictum est: uirum sanguinum et dolosum abominabitur deus. ut igitur uiri sanguinum sunt, quorum adulans doctrina est, ita et uiri sanguinum sunt quorum dolosa doctrina est.

Dolosa autem doctrina est haereticorum sub nomine dei blasphema, sub praetexto religionis impia, sub ueritatis specie fallax; quorum in animo et cogitatione solum contentionis studium persistit. nihil ad salutem hominum laborant, nihil ad spem adquirunt, nihil pacificum cogitant, ut omnis his in [*](8 Ezech. III, 17 sq. 16 Ps. V, 7. ) [*]( 1 OTtEPEtC £ N AIMOT6ICMU) Rom.aftzi tyeis- e»r <ti<xkoyt6ftdv e illud de pelC R illud tnet6a cf. de h. l. Beilr. 219 in scripsi ig (fere euan.) 7! <'*<' G om. E 2 distinguitur GRe non distinguitur b 8 iadem G hisdem Ra iisdem e 4 hi RE hii G cf. Biicheler - Windekilde Decl. p. 42 ebrei G hebraici RE 5 epelC R inetd a 6 intellegentiam G monatrauit G 7 inquid G 8 in ezechiel R ezeciel G in Ezechiele E 9 in interitum GE interitum R ecce scripsi cf. Sabatier II, 761, Hartel Lucif. p. 229, 1.5 seu (?) G ita RE 10 te dedi GR dedi te E 11 audias R et non diatinxisti ei R cf. Sabatier et Hartel l. c. et si non distinxisti E 12 distingueres RE distingueris G 14 iniqus R 15 et inuenio & alium R (GO inuenio et alium e et inuenio alium b 17 ut RE aic G 18 adulans dootrina est — quorum om. R ita et uiri — doctrina est om. G cf. Acad. p. 32 19 dolosa doctrina est R dolosa est dootrina E 20 hereticorum GR 21 blasfema G praetexto G praetextu RE. )

Sed plane, quia pax et iustitia et ueritas est, adfectum in eos suum ostendit dicens: nonne odientes te, domine, odiui et super inimicos tuos tabescebam? perfecto odio oderam eos; inimici facti sunt mihi. est religiosum odium, quotiensque is nobis odio est, qui deum odit. inimicos quidem nostros amare praecipimur; sed nostros, non et dei. nam iuxta deum et patrem et matrem et coniugem et filios et fratres odisse deuotum est. odit ergo odientes deum et inimicorum odio tabescit et odit odio perfecto, et inimici sibi facti sunt. non enim filius diuersus a patre est. ut non alteri inimicus utrique fiat inimicus.

Concludit deinde libertatis suas fiducia simulque, ut ea. quse per prsescientiam tamquam gesta memorauerat, nunc ad demonstrationem temporis gerenda monstraret, dicens: proba me, deus, et scito cor meum; interroga meetscito semitas meas. et uide, si uia iniquitatis in me est, et deduc me in uiam aeternam. humanae naturse fiducia ista non est, ut probari se uelit, ut sciri cor suum postulet, ut cognosci semitas suas expectet, ut inspici non metuat, si uia [*](1 et pugna meditantur R isti ex isit m. 1 R 2 extinguunt G extingunt Ra eolesias G 3 et euangelica G euangelicam R euangelicamque E 6 in cogitationee R 9 in uanum R hi in aanam E 10 discidia GR diMidia E 12 odiente domine R 14 eos R illae E 16 quotiensque is tcripsi quotiensque in G quotiensq = is R (erat. h) quotiens is e quotiens in b 16 praecipimur ex praecepimur fII. 1 R t nostroa non G noetroa = = = non R 19 odio G odo R 20 sibi GE om. R 22 fiducia G fiduciam RE 24 dioens GR dixit E. )

C“ptus est psalmus ex persona hominis inter multas 10 infestationes inimicorum anxii, aduersus quem multae insidise et doli plures sint: et conuenire hsec omnia in personam huius prophetae Dauid uidentur, cuius uita infesta undique et plena semper periculis fuit, Saul eum in deserto, in urbibus, bello ac dolis persequente, filio quoque ipsius Abessalon multa aduersum regnum uitamque eius moliente et audente. multis praeterea aliis et domesticis et extraneis insidiis subiectus fuit semper. sed nihil speciale ex his omnibus in psalmo continetur, ut propria personae eius oratio esse credatur. sed generalis aut forte ex spiritu prophetise psalmus esse noscitur unumquemque nostrum per orationis exemplum, cum in mediis infestantium in nos odiis iactemur, erudiens, quali deum prece oporteat deprecari.

Sed contuenti mihi penitus quasdam uirtutes proprietatesque uerborum, quse ultra humani sermonis consuetudinem altius [*](8 Ioh. XIV, 80. ) [*]( 1 condicionem GR cognitionem E Ezplioit psals CXXXUIII incipit psalfl CXXXUIIII G ExiH psal CXXXVIII incip. CXXXUIIII R 8 ex R cf. p. 778, 24 ab E 11 anxii (ii in ras.) R quem ex quaem R 12 doli RE diaboli G in personam G in persona R 13 infesta G infestata RE 14 bello ao dolis persequente filio quoque ipsins Abessalon multa GR cf. Acad. p. 72 bello ao dolis sequebatur persequente quoque filio ipsius . AbeBsalon et multa E 15 aduersum R aduersus E 17 fuit semper G semper fuit RE 19 sed generalis ant forte ex G generalis autem forte et ex RE 20 profetiae G profetae R nosoitur GE noscetur R 22 praeoe GR1. 83 depraecari GR1. )

Hoc enim, quod ita c“ptum est: eripe me, domine, ex homine malo, a uiro iniquo libera me, ad communem quoque credentium omnium pertinet precem. omnes enim insidise, quascumque nobis spiritales nequitiae prsetendunt. maxime per homines aptantur: et occasiones uitiis nostris alienae naturae peruersitas subministrat. in lites nos inicus exagitat, in anxietates aduersantium et insidiantium nobis terror inpellit in libidinem facultas se in id praebentis inuitat. oculus enim [*]( 1 elocuntur G eloquntur R 3 istae R 4 secundum eam enim G saecundum enim ea R generis fuit G fuit generis R 5 adque GR 10 praeconis R 16 euitat Ge uitat Rb 18 non se solum tamen G non solum tamen se RE 20 adque G 24 ex homine GR ab homine E 25 pertinet praecem G praecem pertinet R 28 inicus G iniqua R 30 praebentis inuitat GR praebentis loci inuitat E cf. Acad. p. 65. )

Sed qui eripi se de homine uno malo et iniquo deprecatus est, in quo significare traditorem suum existimatur, iam de plurimis mala in corda cogitantibus loquitur dicens: qui cogitauerunt malitias in corde, tota die constituebant prselia. acuerunt linguas suas sicut serpentes: uenenum aspidum sub labiis eorum. non omni et toto aduersum Dauid die armis certatum est neque semper instructis prseliis. aduersus autem dominum secundum euangelicas operationes eius nullum tempus uacuum fuisse ab insectantium odiis inuenimus. paralyticum sanat: mox de eo ob inlicitam, ut putabant, peccati indulgentiam uenenato ore disseritur. *aridam manum reformat: statim uiolatee legis reis adscribitur. dsemones curat: continuo per Beelzebul daemonum principem haec perficere arguitur. nihil est, quod non ei plenum semper insidiis sit, quod non uiperese linguae ueneno [*](6 Ps. VII, 10. 7 Matth. IX, 4. ) [*]( 1 laquaeus R est peccatoris G peccatoris est RE malis GE malis ex malos R 2 me om. G ab G ex R 3 esse haec GR haec esse E 9 penetrabili adque inuios aditus obeunte G penetrabili atque peruio aditu obeunte Rb impenetrabiles atque inuios aditus obeunte e quo cf. Acad. p. 39 11 uno om. G depraecatus G 12 in G iniquo R 14 in corde G corde R 17 toto G tota R 18 instructis proeliis G instructa sunt = = (eras. 2 litt.) proelia R aduersus G aduersum R 19 operationes GR narrationes E 22 reia Kcripsi rens G reatus RE 23 daemones GRa daemoniaoos E cf. Acad. p. 66 belzebul G beelzebul R Beelzebub E cf. Neue Formelll. /, .588 daemonum GRe daemoniorum b 25 quod non uipereae — sit om. G. )

Intercessio autem diapsalmse adtulisse uidetur aut personse aut sensus demutationem. fit autem repetitio orationis eiusdem: ita tamen, ut absolutius ea, quse in confusum ante adiecta sunt, recenseantur et, quae superius fuerat de uerbis, nunc sit querella de factis. custodi me, domine, de manu peccatoris et ab hominibus iniquis eripe me, qui cogitauerunt supplantare gressus meos. ab uno tantum csepta deprecatio refertur ad plures, ut significare et in 000 traditorem et in pluribus populum nosceretur. et uni quidem et nunc et superius malitiam et peccatum et iniquitatem exprobrat; in plurimis uero cogitatas supplantationes, absconsos laqueos, extensas funium captiones et continuata semitis scandala arguit dicens:

Qui cogitauerunt supplantare gressus meos. absconderunt superbi laqueum mihi et funes extenderunt muscipula pedibus meis, continuata semitis scandala posuerunt mihi. cogitauerunt enim [*](6 m Reg. 11, 14. ) [*]( 1 maximaeque R 3 quae obtrectationum GR atque obtrectationum E 4 blandaeloquentiae G 5 scribtum G 6 satanan GRa satanam I eolomoni G 7 idumeum G est bis scr. G 8 solomoni G 9 in u satanan G in Batana R 10 mltimoda G 11 deaeuiunt G daesaeuiniit R graasantur G crassantur R 20 significare R significaret E 21 populum R populus E cf. Abh. IV, 63 sq. 28 musoipula R mnscipulam a in muscipulam e. )

Nobis autem meminimus uitaeque nostrae ubique scandala, ubique funes, ubique laqueos occurrere, nihilque esse, ubi non prsetentse nobis semper insidiae sint. et difficile est nunc laqueo uentrem absoluere: quia confusio illis est, quorum deus uenter est. rarum etiam est nunc a laqueo oculum liberare: quia qui ad concupiscentiam uidit, iam moechatus in corde est. arduum quoque est linguam laqueo eximere: de omni enim otioso uerbo in [*]( 28 Phil. III, 19. 29 Matth. V, 28. 31 Matth. XII, 36. ) [*]( 2 ocoidendo om. Ra 11 in muBcipulum R in muscipulam E 17 continuantis R 18 autS supr. scr. m. 1 R 19 interrogatur R in- terrogaretur E utputans R 21 uiae sue a uiae se R 21 continuantea scripsi continuanti R continuati a continuata a 22 earum ac C. Schenkl ac R ac earum h 28 scripta Ra 26 ubique funes ubique scandala e. )

Dehinc sequitur: dixi domino: deus meus es tu: inaurire, domine, uocem orationis mese. domine, uirtus salutis mese, obumbrasti super caput meum in die belli. ne tradas, domine, a desiderio meo peccatori: cogitauerunt, non tradas me, domine, ne umquam exaltentur. et hic intercedens diapsalma uidetur aliquam demutationem attulisse, et non exiguam quidem; namque cum superius de cogitata subplantatione, de absconditis laqueis, de extensis muscipulis, de scandalis positis sermo omnis fuisset, nunc ad deum refertur oratio: dixi domino: deus meus es tu. non leuis atque exiguae fiducise est domino dixisse: deus meus es tu. loqui istud mens libidinosa, auara, insolens, ebria fideliter non potest. renuntiandum his omnibus est et a seruitute eorum ac famulatu desinendum est, ut ab his desinentes dicere audeamus: dixi domino: deus meus es tu. et hsec quidem personae nostrse, quam tantum, in quantum fas est, psalmo admiscemus, ita coaptata sunt.

Sed et domino quoque usitatum et frequens et proprium est, ut dixerit: dixi domino: deus meus es tu. numquam confessionis huius honorem negauit, ut et dominum confiteretur et deum dicens: confiteor tibi, pater domine caeli et terrae; et rursum: ad deum meum et ad deum uestrum. oratio quoque ei semper ad deum omnis fuit. Lazarum suscitaturus orat; panes et pisces benedicturus ipso ad caelum aspectu precatur; calicem bibiturus pernox orat. post confessionem [*](2 Matth. XV, 19. 26 Matth. XI, 26. 27 Ioh. XX, 17. ) [*]( 4 piiinis R penniB E 8 super oapud (super supr. scr. m. 1) R 10 cogitauerunt R cogitauerunt adueraum me E cf. Sabatier II, 272 19 est ante et om. E cf. Stud. 1889 p. 316 21 quam om. Gt 29 taDtum G om. RE 24 ut dixerit G ut diximus RE 26 confiteor R confitebor E 27 et ad dfli uestrum G et deum uestrum RE 98 semper ad da G ad deum semper RE 80 praecatur GR. )

Sed in eo, quod sequitur: domine, uirtus salutis mese, non communis est fiducise professio. non enim ait: salus uirtutis mese. humani namque uoti res ista est, ut uirtuti nostrae salutem precemur, ut sanitas his, in quibus ualemus, a deo sit. haec autem e contrario precatio est, ut non uirtutis suae salus, sed salutis suse uirtus a deo sit. qui saluti uirtutem precatur, iam de salute non ambigit et certus est nihil in se caducum, nihil mortale esse. sed ei, quod adsumpsit, infirmo ut uirtus praestetur, orat: corpus dominus in se gerebat, quod, tametsi secundum nos morti debitum erat, non tamen erat obnoxium corruptioni, ipso per prophetam loquente: quoniam non derelinques animam meam in inferno, nec dabis sanctum tuum uidere corruptionem.

Non est igitur de salute naturae huius in se infirmis incertus. solum a deo uirtutem eius, quse in se sit, salutis orat et orat per hanc confidentiam, qua ait: obumbrasti super caput meum in die belli. si ex persona cuiusque hominis psalmus hic omnis est, quomodo sibi tam diuersa conuenient, ut, cum dictum sit: eripe me, domine, ab homine malo et: custodi me de manu peccatoris, domine, nunc rursum securus de omnibus dicat: obumbrasti super caput meum in die belli? et cum superius ex metu fuerit oratio, nunc sit gratulatio ex securitate? hoc autem totum dici ab eo ex ratione poterit, qui gerens hominis deique naturam habebat [*](15 Ps. XV, 10. ) [*]( 1 inaurire Rb in hau**** G inauri (in hauri a) e 3 ac dtYl G et u deum RE dicit G dicit ex dioet (t in ras.) R 5 sequitr G 8 praen cemur GR et sic in seqq. in quiba G 12 sed ei GRb sed et e 18 corpus dominos in se gerebat R corpus dni********* G per corpus quod dominus in ee gerebat E 18 infirmis Rb infirmae e 19 solum GR solam E 20 quia u ait R 21 capud R 23 domine ante ab om. R 27 nnc G. )

Securus itaque et confidens obumbratum se esse in die belli etiam hoc precatur: ne tradas, domine, a desiderio meo peccatori. qui ait: non ueni uoluntatem meam facere, sed uoluntatem eius, qui me misit, susceptum opus etiam pro obsedientise obsequella festinat inplere; sed ita, ut meminerimus esse in eo uoluntatis officium. uult namque quae pater uoluit. id enim, quod ait: non ueni uoluntatem meam facere, sed uoluntatem eius, qui me misit, eum, a quo est missus cuique obsedit, ostendit: non tamen sibi detrahit uoluntatem. omnia ergo, quaecumque patri placita [*]( 6 PB. XC, 15. 7 PS. LXXXVIII, 22 sq. 19 Ioh. VI, 88. ) [*]( 1 infirmitate trepidationis GE infirmitate & trepidationis R 5 protectumque esse R protectumque iri E cf. lin. 17, ubi etiam in G esse legi potest 6 ante G'e antea Rb 9 in eo GE in eo corr. m. 3 R 10 nooere eum R cf. Sabatier II, 178 nocere ei E quid enim proficit GR1 cf. Lucifer ed. Hartel p. 361 quid proficit R' 12 permiui sibi corporis e et G, ut uidetur, permiss = a (eras. i, a adtL m. 3) sibi R 13 oum enim traderet G 14 ad nocendum G ad nocendum ei RE ad ui*** G in uitam RE 15 sed etiam in G sed etiam ad RE 16 absorta R absorpta E 18 a desiderio GE desiderio R 19 quia ait G 28 pater quae pater uoluit (pater priore loco in uersu ezeunte add. m. 3, uoJuit supr. scr. m. 3) R ait om. R. )

Cogita uerunt, inquit, aduersus me: non derelinquas me, ne quando exaltentur. multa aduersus eum cogitata sunt; sed maxime illud, ut pecunia militibus [*]( 3 Luc. XXII, 15. 5 Ioh. XVIII, 11. 10 Ibid. XIX, 30. ) [*]( 1 consummari G 2 exsequi G exequi 11 8 **ueniens peccator G praebens peccator R 4 pascham GR pascha E caenam GR coenam E • u 5 desiderat GR desiderauit E qe G 9 et magnum (et ex ei) R magnum E 10 ait ex att m. 1 R 14 optinendam Ra sui om. G sunt G sint RE 16 desiderat (?) G 17 audeant R 18 conpraehendendum GR 19 offerendum G potandum RE 20 omittit GR amittat e emittat b latus miles G miles latus RE 21 frangendi GE frangendis R 22 ne quid peocatori G ne aliquid peccatori RE 26 aduersus R aduersum E 28 ante et post ut un. lilt. eras. R pecuniam G. ) [*]( XXII. Hilar. Plat. pars I. ) [*]( 50 )

Dehinc sequitur: caput circuitus eorum, labor labiorum ipsorum operiet eos. cadent super eos carbones ignis, et deicies eos, in miseriis non subsistent. post superiorem sermonem, in quo omnis ad deum de se fuerat oratio, nunc etiam interuentu diapsalma demutauit ordinem sensus. rettulit enim hac peccatorum iustissimam p“nam, quos primum ipsum illud conuentus sui caput, deinde labor labiorum suorum et omne maledictionis opus operiet. ut enim omnibus sanctis caput Christus est ita omnibus iniquis caput diabolus est. testatur autem frequenter istos impios erga se circuitus dominus, cum ait: circumdederunt me gemitus mortis et rursum: tauri pingues obsederunt me et iterum: circumdantes circumdederunt me et statim: circumdederunt me sicut apes. quod autem principe diabolo haec gesta sint, testantur euangelia, cum dicunt: et inmisit se diabolus in cor Iudse, ut traderet eum. laboratum est autem multa uoce populi, cum adclamatum est: crucifige, crucifige. operiet [*]( 22 Pa. XVII, 5. 23 Ps. XXI, 18. 24 Pa. CXVII, 11 sq. 27 Ioh. XHI, 1 29 Luc. XXIII, 21. ) [*]( n 6 eis G 6 de desideriis R desideriis a 9 habent et G habent in se et RE 12 capud GR 14 deicies G deiciet R 15 ad dffl G adeum R 16 diapsalma* G diapsalmi R diapsalmatis e 17 enim hac scripsi enim ac G enim se ad Rb enim e cf. Addenda 18 ipsum illud G ipsum = illud (eras. d) R 19 capud GR et sic in sq. 29 td* clamatum est G clamatum est RE. )

Tenuit autem etiam nunc eum ordinem, quo in superioribus usus est, ut, cum in pluribus populum ostendat, nunc in uno ludam significare uideatur dicens: uir linguosus non dirigetur super terram: uirum iniustum mala capient in interitum. in linguoso anceps et dubium et fallax os proditoris ostenditur, qui sero criminis sui scelere conperto laqueo se a uita et fide profugus suspendit. nihil enim directum in eo, nihil simplex, nihil absolutum fuit: fur antea, dehinc proditor, postremo ipse in se dignus ultor; nunc mulierem effuso in caput domini unguento damni inutilis arguens, nunc Iudseis omnes domini aditus et egressus nuntians, nunc de pretio iusti sanguinis paciscens; linguosus semper, semper in uerbis, ut in eum prophetse dictum conpetenter aptetur: de multiloquio non effugies peccatum. hic ergo in hoc multiloquio suo peccator non directus in uitam est neque rectum fidei iter tenuit, sed, ut dignum est, mala eum in interitum ceperunt. impius in dominum cum fuisset, postea in semet quoque ipsum impius mansit. fur pecuniae, uenditor sanguinis iusti, proditor dei et, quantum in se est, parricida nec uitse ueniam potuit habere nec mortis. [*]( 5:3 Prov. X, 19. ) [*]( 1 meorum G 2 gloriam Ge gloria Rb 5 deiciet R 10 eum ex cum R 11 ut cum pluribus R 12 iuda R uideatur G E uidetur R 18 dirigetur GE dirigitur R 14 in interitum R in interitu E cf. Sabatier II, 273 18 in se om. G 19 dampni R 26 in interitum R in interitu e coeperunt R in dum R in deum E. ) [*]( 50* )

Non nescius itaque huius uindictse suae unigenitus deus est; ait enim: cognoui, quia faciet dominus iudicium inopis et uindictam pauperum. pauper dominus secundum hominem est. paupertauit enim se secundum apostolum. ut nos locupletaremur, cui in saeculi rebus nihil nisi corpus fuit. huius enim salutis causa nasci inops uoluit ex uirgine: non pecuniam, non agrum, non pecus caelorum dominus elegit. pauper ergo in homine tantum suo fuit. sed non solum iudicium inopis, sed et uindictam pauperum dominus faciet. iudicium inopis referri ad damnationem eorum, qui iniusti in dominum extiterunt, oportet. conuenit enim eos secundum iudicium, non secundum uindictam iudicari. inferioris naturae est, qui debeat uindicari. uindicantur ceteri pauperes, id est, qui dominum exemplo passionis secuti sunt, qui ex contemptu saeculi et pecuniae pauperes fuerunt. fit ergo iudicium inopis, cum ob passionem domini impii iudicantur. pauperes uero uindicantur. quorum sub ara occisorum sanguis clamat uindictam in impios postulans: qui cotidie in gloria martyrii manentes dei nomini confitentur.