Tractatus super psalmos

Et uideamus, an hoc, quod non poterit ad eam, ad dignitatem paternse confessionis relatum sit. sequitur enim: quo ibo a spiritu tuo, et a facie tua quo fugiam? si ascendero in caelum, tu illic es; si descendero in infernum, ades; si sumpsero pinnas meas ante lucem et habitauero in postremis maris: etenim illuc manus tua deducet me, et tenebit me dextera tua. non excedit paternam filius infinitatem; neque naturam, quae ultra locos omnes est, is, qui in sinu est, transgreditur. sit licet in caelo, sit in inferno et ultra postrema maris euolet, adest tamen ille ubicumque, qui ubique est: nec subterfugi potest, intra quem omnia sunt et qui in omnibus est.

Et ne inreligiose ad contumeliam indemutabilis atque inpassibilis substantiae quaedam opinemur ex eo, quod dictum est: aut a facie tua quo fugiam? ut uideatur fugam ob passionis metum cogitasse: dictorum ratio noscenda est, ut incolumi dignitate haec necessario commemorata esse intellegantur. nemo autem eorum, qui in studiis doctrinae caelestis demorantur, poterit ambigere deum atque hominem dominum nostrum Iesum Christum confiteri: et hominem quidem in tempore, deum uero semper et ante hominem et post hominem, [*](1 substantia PE substantiae R non potest ergo ad eum ex quo est.nam GR non potest ergo ad efl ex quo ė non exaequari.nam Pnon potest ergo ad eum ex quo est exaequari. nam E cf. Acad. p. 67 3 ei ex qu* G et ex quo RE & ex quo P 4 ideo uidetur P 5 poterit G potero RPE ad sec. I. om. G 7 a spiritu GR ab spiritu P et a facie tua quo G et quo a facie tua RPE 8 si descendero G R et si descendero P 9 in infernum GR ad infernum PE pinnas GR pennas PE 12 excaedit R 13 is GP ex his R 14 in inferno G in infernis RPE 16 ubicumque quia..... (an quiu***** ?) G ubicumque qui ubique est P ubicumque est (om. qui ubique) R auperfugi R 17 ne quid RPE 18 quaedam RP quaenam G om. E 19 est GP sit Re quo GPE om. R ut uideatur GP et uideatur R 20 dictorum ratio GR ex dictum ratio P dictorum uirtns e 21 incolumi G incolomi RP. )

Cum igitur psalmum hunc coeptum ex persona hominis. quem adsumpsit, meminerimus, diligenter contuendum est ut intellegamus, quid diuinitati eius, quid homini sit aptandum: atque ita, ut sensum nostrum dictis magis applicemus. quam per fallacis intellegentise opinionem sensui dicta subdamus. ait enim: quo ibo a spiritu tuo, aut a facie tua quo fugiam? diuersa significatio est spiritus atque faciei. et a spiritu quidem abibo, a facie autem fugiam. dehinc sequitur: si ascendero in cselum, tu illic es; si descendero in infernum. ades. non eadem est ascensio in caelum, quse et descensio in infernum. tertium deinde est: si sumpsero pinnas meas ante lucem et habitauero in postremis maris: etenim illuc manus tua deducet me, et tenebit me dextera tua. iam non hominis hsec uox est. ut pinnas sumat, ut suas sumat, ut trans oceanum habitet, ut deducatur illic manu dei, ut teneatur dextera dei: potioris istud naturae est. et quis hic sit, qui confidenter haec dicat, ipsa dictorum ratio monstrabit.

Ostendens igitur unigenitus deus eam, quae per se mirabilis facta est et ad quam non potest, paternse admirationis confessionem, utrumque in se tempus et naturam utramque significat, scilicet eam, qua et in spiritu et in corpore manens docuit. cum enim ait: quo i bono spiritu tuo, tempus illud, quo et ipse spiritus in spiritu paternse gloriae ante adsumptionem hominis mansit, ostendit. non enim potest a spiritu quoquam [*](1 da ante scilicet supr. scr. P 2 in ante forma om. P 6 absort» R absorpta PE cf. Georges Wortf. 5 9 diuinitati RE dignitati P 12 ab spiritu tuo P 14 abibo RE aquoibo (aquoi in ras. a m. 2) P posI autem R add. tua 16 & illic ades R 21 pennas ex pinnas m. 3 R pennas P 22 illic R illuo ex illic P cf. Stud. 1889, 321 24 dictorum ex dicturum P 26 et om. P 28 quo R dOqt RquodPcf p. 763,28. )

Sequitur quoque par ratio dictorum, ut utrumque ex eo, quod et homo et deus erat, dixerit. si ascendero in caelum, t u ill i c es: hoc diuinitatis est proprium. nemo enim ascendit in cselum, nisi qui de caelo descendit, filius hominis, qui est in caelo. terreni enim corporis natura ascensionem hanc nisi in caelestem gloriam demutata non obtinet. si descendero in infernum, ades: humanae ista lex necessitatis est. ut consepultis corporibus ad inferos animae descendant. quam descensionem dominus ad consummationem ueri hominis non recusauit. id autem: quo abibo. ant quo fugiam, et illic es et ades ad significationem doctrinae eius, quse mirabilis ex eo facta est, pertinet, per quam deus omnia esse et in omnibus esse sit cognitus: ut, licet faciem dei homo fugiat, quia non sustinet, licet de supernis ad inferos mortis lege descendat, deus tamen ubique sit semper et in omnibus. [*](4 Exod. XXXIII, 20. 8 Ps. XXXIII, 17. 17 Ioh. III, 18. ) [*]( 1 deficere Re decipere Pb 9 quo om. P 6 defngiamus R 7 quantum ad inpatientiam unionis RE qu = = tfl inp** (si spatium litterarum fugientium respicit, fuisse uidetur: quantum inpatientiam uisionis) P 10 dei om. ? P fort. non autem cf. praef. 12 extra omnia & manentS P 15 par ratio coni. Bened. in adn. paratio P narratio R ratio Ecf. Abh. IV, 65 16 dS erat (om. et) P 18 de caelo descendit RP descendit de caelo E. )

Et quia per hsec superiora discretim ex utroque, in quo erat, naturae genere prsedicauit, dei scilicet atque hominis, tertio unitatem naturae iam in se proficientis ostendit dicens : si sumpsero pinnas meas ante lucem et habitauero in postremis maris: etenim illuc manus tua deducet me, et tenebit me dextera tua. cum sumpsit pinnas, iam corpore non grauatur. cum suas sumpsit, docet hanc euolandi semper sibi fuisse uirtutem. cum ante lucem sumpsit, tempus resurrectionis ostendit. cum in postremis maris est, loca ut deus humanae demorationis excedit. cam deducitur manu, non timet. cum tenetur dextera dei, non mutatur aut decidit: donauit illi deus nomen, quod est super omne nomen, ut in nomine eius omne genu flectat cselestium et terrestrium et infernorum, et omnis lingua confiteatur, quia dominus Iesus in gloria est dei patris. in eo enim, quod datur ei nomen super omne nomen, manu ac potestate patris dei in gloria ipsius homo susceptus adsumitur.

Pinnas autem ad demutationem terrenorum corporum in spiritalem atque aeternam naturam referri prophetica auctoritas est, cum ad inopem fidei et bonorum operum pauperem dicitur: ne extendas te, cum sis pauper, diuiti, sensu autem tuo abstine: praeparauit enim sibi pinnas. ut aquila, et reuertetur in domum eius, qui praeest ei. pauperem extendentem se in spes diuitis arguit, quod infidelitatis suse inopiam fidelium exaequet opulentiae. diues enim non humanis opibus, sed caelestibus thesauris parat sibi pinnas, quibus reuertatur in domum eius, qui praeest ei. reuertetur enim, unde decidit, unde in peccato primi hominis expulsus est. et quis est iste, cuius haec domus est et qui ei praeest? [*](12 Phil. n, 9 sq. 22 Prov. XXIII, 5. ) [*]( 12 donauit enim illi PE 13 Aectat R flectatur PE 14 et terrestrium RPlb terrestrium P'e 16 di patris est P 17 patris dei RP dei patria E 00 aeternam Rb aeream P aetheream P, hic duin. cod. P 25 in spes Rb in opes e 28 reuertatur in domum eius qui praeestei reuertaur in domum qui peet ei reuertetur enim leclw '/iUograpkia et aberratione orta R 30 et qui ei praeest h. I. om. R. )

Sequitur etiam idem ordo dictorum et ex utriusque naturse intellegentia, hominis scilicet et dei, sermo decurrit. ait enim: et dixi: forsitan tenebrse conculcabunt me. uox, ista hominis esse existimatur; quia uidetur quibusdam aut inreligiosis aut inperitis sub illa passionis timiditate trepidare: quasi uero nunc sermo iste timoris alicuius habeat professionem et non magis susceptae mortis significauerit uoluntatem nullo eius metu ac terrore praelato. non enim ait: tenebrae conculcabunt me; sed ait: forsitan tenebrae conculcabunt me. quod fortuitu adiecit, incertum humanae de se opinionis, qua timere inferos creditus est, inrisit errorem. nemo enim conculcari se certus idem rursum, an conculcetur, incertus est.

Ut autem hoc, quod ait: forsitan tenebrse conculca 8 bun t me, non ad naturae suae trepidationem posset intellegi, sed inpise de se intellegentise significaret incertum, continuo subiecit: et nox inluminatio in deliciis meis. quomodo enim conculcatur a tenebris, cui mors inluminatio in deliciis sit futura? domino itaque passio ista deliciase sunt, dum portas aereas confringit, dum uectes ferreos conterit, dum omnem potestatem despoliat, dum de his in se triumphat, dum eum, quem ad imaginem suam fecerat, redimit, dum deliciis paradisi restituit. in his igitur passionis oblectamentis atque deliciis nox ei inluminatio est et inluminatio [*](1 Luc. XXIII, 43. 8 Essi. XL, 81. ) [*]( 8 pinnas om. R 14 istae R 16 ao terrore ex hac terrore R ac timore (??) G 18 fortuiti R 24 et mox Go 25 cum G mors GR nox coni. Lipsius, sed qf. adn. Bened. 26 itaque ex a quo R 28 triumfat R u 29 redimit dum RE redimendm G 30 paradisi G paradysi R 81 ei in rtU. R. )

Sequitur deinde: quia tu, domine, possedisti renes meos. suscepisti me de utero matris mese. confitebor tibi, quia terribiliter mirificatus sum. tenet etiam nunc ordinem significationis utriusque, ut se et hominem et deum doceat. cum enim possidentur a deo renes eius et a matris utero suscipitur, corporalis in eo condicio monstratur. in renibus enim uoluptatis est causa. sed cuius renes a deo possidentur, non exeunt in uoluptates corporis incentiua lasciuise. et qui ab utero matris suscipitur, non ad opera saeculi a deo susceptus excedit. omnis igitur eius uoluntas ac labor est patrem praedicare, uoluntatem patris explere, acceptum a patre calicem bibere. haec enim hominis sui, quem adsumpsit, officia sunt. sed cum ait: confitebor tibi, quia terribiliter mirificatus sum, confessionem omnem terribilis de se admirationis ad gloriam diuinae substantiae suse reddit. mirificatus est enim ob id, quia deus possedit renes eius, quia a matris utero susceptus est. per id enim, quod uoluntas eius et operatio deo dedita fuit, mirificari terribiliter promeruit. mirificatus autem terribiliter est, dum horis crucis tenebrae sunt, dum tremit terra, dum saxa rumpuntur, dum patent sepulchra, dum mortui resurgunt, dum in eodem corpore ipse conspicitur, dum clausis ianuis soli sibi penetrabili aditu adsistit, dum ad caelos eleuatur. dum apostoli gentium linguis locuntur, dum umbrae eorum morbis medentur, dum claudis nummum poscentibus cursus donatur, dum eleemosynis inopum mortuus redditur, dum persecutores fiunt prsedicatores, dum dissolutis catenis cantatur in carcere, dum in martyrio martyri uidetur in caelis, dum postremo in eo, quo eleuatus est, corpore a dextris dei sedet, cuius in gloria et maiestate permanet. [*]( 1 quia tu dfie RE quia = = tu G 8 magnifioatus es G, sed cf. infr. et Abh. IV, 86 4 nunc G nū R 7 cuius om. R 8 uoluptatia GR sed cf. Acad. p. 18 13 tibi dne h. I. G 16 reddidit R 19 promeruit — terribiliter om. G horis G oria R hora e 25 elemosynis R O 27 in martyri G 28 martyri G a martyre RE in eo quod GR 29 cuius in gloria et maiestate...... (unum uerbum euan.) G cuius in gloria et manebat et permanet RE. )

Omnem autem eam, qua terribiliter mirificatus est, dignitatem ad opus eius refert, cuius et paruit uoluntati. dicens: mira opera tua, et anima mea nouit ualde. quod. inquit, terribiliter mirificatus sum, opus tuum est. eadem autem et in euangeliis ratio seruata est, ut cum ad demonstrationem uirtutis suse dixerit: quaecumque pater facit, eadem et filius facit similiter et rursum: sicut pater uiuificat mortuos. sic et filius quos uult uiuificat, tamen dignitatem operum omnium patri deferens. cum dicat: non potest ab se filius facere quicquam nisi quod uiderit patrem facientem. contestatam de se potestatem per reuerentiae honorem ei, cui omnia meminerat confitenda, subiecit, non sibi adimens. quod similia patri posset, sed eum, per quem similia posset, ostendens. haec igitur, quibus terribiliter mirificatus est, licet, quia potuit. uirtutis suse fuerint, tamen patris operibus uniuersa ea detulit dicens: mira opera tua, et anima mea nouit ualde. humanae infirmitatis uox ista non est, ut mira opera dei ualde nosse se iactet. soli hoc conpetit, qui ait: nemo nouit patrem nisi filius. nouit enim non utcumque, non leuiter: nouit autem ualde per eam fiduciam, qua dicit: pater in me, et ego in patre. in eo enim, quod ait ualde, perfectam scientiam intimae cognitionis ostendit.

Et quia omnia mira opera dei ualde anima ipsius nouit, eruditionem doctrinae in nos suse memorat, qua nobis paterna* operationis iam non sint occulta mysteria, dicens: non est occultatum os meum a te, quse fecisti in occulto. os Christi ecclesiam esse et prophetica et apostolica auctoritas est. nam cum secundum ea, quse in Genesi dicta sunt. de [*](6 Ioh. Y, 19. 8 Ibid. 91. 10 Ibid. 19. 19 Matth. XI, 27. 21 Ioh. X, 38. ) [*]( m 1 ea G 3 quod inquid G quod enim inquit RE 10 ab se filius facere G facere filius a se R 18 ademens (?) G 14 ostendere (?) G 16 uniuersae adtulit (?) G 19 nosse se R se nosse E 20 ante leuiter 1-2 litt. eras. R 28 cognitionis E cogitationis GR 25 memoriae (?) G 26 occulta R et G, ut uidetur, occultata E 27 a te E ante G, om. R quae GR cf. Sabatier II, 210 adn. 1.5 et Abh. IV, 68 quod E 28 Christo R. )

Quod autem omnia ecclesiasticse spei sacramenta in occulto fuerint, testatur et apostolus dicens: prout potestis intellegere intellectum meum in sacramento Christi, quod aliis temporibus non est cognitum filiis hominum, sicut nunc reuelatum est sanctis eius apostolis et prophetis in spiritu esse gentes coheredes et concorporales et conparticipes pollicitationis eius in Christo. et iterum: secundum dispensationem dei, quse data est mihi ad uos ad inplendum uerbum dei, sacramentum, quod absconditum fuit ante saecula et a generationibus, nunc manifestum est sanctis eius, quibus uoluit ostendere diuitias glorise sacramenti dei inter gentes, quod est Christus in uobis spes gloriae. occultum itaque mysterium fuit, quod reuelatum est, esse deo gentes coheredes et concorporales et conparticipes pollicitationis eius [*]( 1 Gen. II, 23. 3 Ephes. V, 32. 6 Matth. XI, 25 sq. 14 Ephes. III, 4 sq. 20 Coloss. I, 25 sq. ) [*]( 1 nunc ex nono m. 1 R 2 de ossibus R ex ossibus E 3 adiecit dicens G adiecit dicens in ecclaesia R 4 in xpo et in eclesia G in christo et (et eras.) R 5 patres G occulta G occultata RE 6 confiteor tibi dne pater dfi* caelorum G confiteor tibi domine pater caelorfl R confitebor tibi pater domine caeli E cf. Abh. IV, 82 9 et reuelasti illa. R 19 concorporales ex corporales m. 3 R 21 in ad inplendum R 24 manifestum G manifestatum RE. )

Occultum igitur hoc mysterium fuit, quod esset Christus in nobis: hoc pater reuelauit. Petro enim dictum est: non caro, non sanguis reuelauit tibi, sed pater meus, qui in cselis est. reuelatum autem est Christum esse in nobis, in pauperibus spiritu, in tribulatis corde, in humilibus terrae, in purgamentis mundi, in ecclesiae infimis. infimum enim ecclesiae id est omni humilitate submissum. hoc ergo occultum mysterium reuelatum est, quod est Christus in nobis. non per apostolum hsec tantum dominus, sed etiam in hoc eodem psalmo ita loquitur dicens: non est occultatum os meum a te, quae fecisti in occulto: et substantia mea in inferioribus terrae. non in inferno, sicut superius. cum de passione tractabat, sed in inferioribus terrae. cum de reuelatis a patre, quae in occulto fuerant, praedicabat. occultum autem fuerat, quod est Christus in uobis, id est substantia mea in inferioribus terrae, in inferioribus scilicet omnium humilitatis officiis.

Procedit deinde secundum profectum euangelicum sermo psalmi, cum ait: inperfectum tuum uiderunt oculi mei, et in libro tuo omnes scribentur: die replebuntur, et nemo in eis. atque ut omnia secundum doctrinam caelestem intellegere possimus, id, quod difficultatem adfert, absoluendum est. quod enim latini translatores inperfectum interpretati sunt, id in graecis libris axartQyaCror scribitur: nec querimur de translatoribus; uereor enim, ne non [*](5 Matth. XVI, 17. ) [*]( 8 in tribulationis (?) G 12 in om. R 13 ocoultum G sed qf. p. 764. 27 14 a te quae fecisti R a te**** quae fecisti G (an erat a te ad ea quae fecisti ? cf. Sabatier 11, 270) a te quod fecisti E 17 fuerunt ? 0 praedicabat — fuerat om. G 18 in uobis GR in nobis E 19 in inferioribus GE inferioribus R 21 secundum profetam euangelicum G 22 inperfectum meum R oculi mei Ge oculi tui Rb cf. p.767,12 et Abh.JY.76 28 scribuntur G sed cf. p. 767, 15 24 in eis Ga in his Rt 27 libris supr. scr. R aratepsacton R (ric etiam in seq.) 28 quaeremur R. )

Inperfectum enim tuum uiderunt oculi mei. sed qui tandem oculi? numquid spiritales illi, quibus deum patrem solus unigenitus uidet? sed isti non egent his, quse secuntur: et in libro, inquit, tuo omnes scribentur: die replebuntur, et nemo in his. profectum indemutabilis illa unigeniti dei natura non expetit. et qui tandem ei erit profectus, ut omnes oculi eius in libro scribantur, ut die repleantur, ut in his nemo sit? hoc totum contumeliosum et inpudens est opinari.

Sed quemadmodum ossi eius, in quo ecclesiae corpus ostenditur, quae occulta erant, non occulta sunt, ita et oculi eius hoc, quod inperfectum dei est, uiderunt. os autem ad ecclesiam referri, quae corpus est Christi, superius admonuimus. in corpore uero oculos principalis esse officii ac uirtutis nemini dubium est. et quia oculi potiores ceteris membris sunt, in his apostolos significari non ambigendum est, per quos lumen ecclesiae atque operationum diuina mysteria praebentur. quod dominus manifeste in euangeliis ostendit. namque cum apostolos [*](1 graecae R 4 consumatum GR 5 est G ait RE 6 non eatis graecitatis R 8 non habet necessitatem G non habet necessitatis R non est necessitatis E 9 sed quia G (?) R 10 hoc est ergo G 15 secuntur G sequntur R inquid G scribentur GR 16 profet** ? G' 18 ut die Ra. et die « 20 inprudens R 22 non occulta sunt GR non occultata sunt E ita & oculi R et oculi a ita oculi e 25 *culos G oculis R 26 sint R 28 atque operationum scripsi cf. Abh. IV, 69 ad operationis R*** operationem G et operationis E. )